Juist Klimaatverandering en kustlandschappen ONDERZOEKSOPDRACHT KCNR SEPTEMBER 2014 klimaatverandering en kustlandschappen De aardkundige geschiedenis leert dat klimaat verandering altijd gepaard gaat met processen die van invloed zijn op de kust. In het bijzonder geldt dat voor delta’s waar van oudsher mensen langs de riviermondingen zijn gaan wonen. Dat was in de steentijd zo en ook in onze tijd zijn het nog steeds de dichtst bevolkte gebieden op aarde. Verhoging van zeespiegelstanden of toename van stormfrequenties noopt tot het treffen van beschermende maatregelen onder meer tegen een toenemende erosie van de kust en hogere waterstanden, zoals het ophogen van zeedijken, maar ook in het achterland waar de afvoer van rivieren stagneer zijn maatregelen noodzakelijk. Ook hierbij kan het gaan om het ophogen van zeedijken, maar ook om maatregelen om water bovenstrooms beter te kunnen bergen. Waar middelen ontbreken zijn in toenemende mate overstromingen te verwachten en zullen gebieden voor bewoning ongeschikt raken. Geen ander land in de wereld als Nederland heeft zoveel ervaring met de strijd tegen het water en we hebben een eeuwenlange tradities om ons te beschermen tegen hoogwater. Zo hebben we terpen aangelegd, waterkeringen en dijken gebouwd en constructies gemaakt om (tijdelijk) zeearmen en rivieren af te sluiten en onze kust te beschermen. Korte omschrijving van de onderzoeksopdracht In het kader van de onderzoeksopdracht zullen in samenwerking met meerdere kennisinstituten in binnen- en buitenland meerdere thema’s onderzocht kunnen worden, die variëren van het maken van een overzicht van vroeg-holocene kustgebied en de paleo-reconstructie van de vroegste bewoningsgeschiedenis tot het analyseren van recente en te verwachte veranderingen van de kustgebieden van Noord Europa. In beide gevallen gaat het om een analyse van adaptatie van de mens aan veranderingen van de milieuomstandigheden ten gevolge van klimaatsverandering in kustgebieden. Met het oog op de toekomst is een belangrijke vraag waar zich de grootste veranderingen zullen voordoen en wat deze dan zijn. Vervolgens komt aan de orde wat de lessen zijn die we kunnen leren uit het verleden en op welke wijze de Nederlandse kennis en jouw creativiteit ingezet zou kunnen worden om probleemsituaties het hoofd te kunnen bieden. Denken in mogelijkheden en kansen staat daarbij voorop. Afhankelijk van persoonlijke voorkeur is het mogelijk om (i) de nadruk te leggen bij de paleao-historische ontwikkeling van kustlandschappen, dan wel (ii) de nadruk te leggen op actuele ontwikkelingen. Ook zou jouw interesse kunnen liggen in (iii) de wijze waarop veranderingen in de vegetatie optreden in kustgebieden ten gevolge van klimaat verandering en/of in positieve of negatieve zin onder antropogene invloed staat. Bij de bescherming van kusten wordt meer en meer uitgegaan van een (eco)systeem benadering en wordt kennis van natuurlijke processen, met inbegrip van de vegetatie, aangewend als effectief middel om mensen die in kustgebieden wonen beter te beschermen tegen klimaat veranderingen en negatieve invloeden van de mens zelf. Bij voorkeur wordt voor alle drie invalshoeken de opdracht in groepen van minimaal twee uitgevoerd. Aanleiding tot de onderzoeksopdracht en de huidige situatie Klimaatsveranderingen hebben altijd gevolgen voor de kustlandschappen en hebben vanaf de vroegste geschiedenis tot op de dag van vandaag invloed gehad op de bewoningsgeschiedenis en de wijze waar op mensen om gaan met veranderingen. Gevolgen van verandering van zeespiegelstanden bepalen in sterke mate door erosie en sedimentatie kust afslag en – aanwas. Recente inzichten maken duidelijk, dat ontwikkelingen van kustlandschappen ruimtelijk en temporeel een grote variatie kennen tengevolge van natuurlijke en antropogene invloeden. Met het oog op versnelde zeespiegelstijging worden in toenemende mate in het Noord- en Oostzee gebied preventieve maatregelen noodzakelijk geacht en worden behalve traditionele maatregelen ook experimentele preventieve maatregelen genomen, zoals in Nederland met de “zandmotor”. Goede maatregelen vragen om gedegen kennis van de natuurlijke en historische ontwikkelingen en een integrale, multidisciplinaire aanpak om ook economisch de beste resultaten te krijgen. Een dergelijke praktijk gerichte aanpak ontbreekt veelal en biedt juist vanuit de Nederlandse traditie volop ook voor werkgelegenheid, in Nederland en in het buitenland. Gewenste situatie met betrekking tot het vraagstuk De studie zou moeten opleveren: 1. gedegen studie van natuurlijke en historische ontwikkelingen van kust landschappen in Noord Europa (ruimtelijke en temporale analyse) 2. mogelijke natuurijle en antropogene effecten in kaart brengen adv model en (selectie van) praktijkervaringen in binnen- en buitenland (effekt- risico analyse) 3. advies voor kosteneffectief gebruik en beheer van het onderzochte gebied om negatieve effecten te minimaliseren op basis van scenario’s 4. formuleren van aanbevelingen voor beleid (strategisch niveau ) en uitvoering 5. handreiking opstellen voor monitoring programma Geschikt voor studenten van de opleidingen Diverse opleidingen (Hanze Hogeschool, RUG, HIT-sensortechnologie) Afstudeeropdracht, opdracht managementstage of schakelstudent Afstudeeropdracht: 4 maanden in jaar 4 De volgende kennis/skills zijn noodzakelijk en/of gewenst Basiskennis geologie, bodem en hydrologie en/ of ecologie Interdisciplinair willen/ kunnen werken in werkgroepen Sociale vaardigheden voor interviews en netwerken. Softwarekennis; basiskennis van GIS is een vereiste Bereidheid om voor enige tijd naar het buitenland te gaan. Daarvoor moet je je in het Engels zowel mondeling als schriftelijk redelijk kunnen uitdrukken. BIJ INTERNE OPDRACHTGEVER Lectoraat Onderzoekslijn Onderzoekprogramma Ruimtelijke transformaties Contactgegevens Contactpersoon: Floris Boogaard Contactgegevens: Website: BIJ EXTERNE OPDRACHTGEVER Contactgegevens Bedrijf: provincie Drenthe Contactpersoon: drs. E.P.H. (UU; lector I.Kant University Kaliningrad, Rusland; Projectleider EU project Shifting Shore Lines and Occupation, SSP) Contactgegevens: [email protected]; [email protected] Website: Overige betrokken partijen/begeleiding namen Europese Unie kennisinstituten, ESF fonds; Erasmus programma UU, HHG, t, RUG, Diverse kennis instituten in binnenen buitenland, zoals Geologische Diensten en drs EPH.Bregman; Ir Boorgaard; prof dr. ir. T.Spek; dr E.Meyles; ass. Prof dr. O.A. Druzhinina; dr. Geografische Instituten; I.Kant University Kaliningrad; University of Klaipeda Rijkswaterstaat Adviesbureaus Gemeenten provincie Tauw diversen Frysland;Groningen H.Peeters; prof. dr. A.P.Grootjans; ass.prof. dr.A.Bitinas Bijlage COMPETENTIENIVEAU AFSTUDEEROPDRACHT BUREAU NOORDERRUIMTE Aspect Aard van de taak Aard van de context Normen voor adequaat handelen Kennis Eindniveau (specialisatiefase) Complex Ongestructureerd Verbeterd methoden en past normen aan de situatie aan Onbekend Complex Multidisciplinair In de praktijk zelfstandig Toont visie, is innovatief Gebruikt kennis op een toegepast wetenschappelijke manier, draagt bij aan kennisontwikkeling