Onderpresteren: geen zin om te leren?

Onderpresteren: geen zin om te leren?
Onderpresteren betekent structureel minder presteren dan waartoe je in staat bent. Er bestaan twee
vormen van onderpresteren:


relatief onderpresteren d.w.z. het kind presteert duidelijk minder dan het op grond van
zijn/haar intelligentie zou kunnen presteren
absoluut onderpresteren d.w.z. het kind levert prestaties die op het laagste niveau van de
klas/groep liggen.
Onderpresteren komt regelmatig voor bij hoogintelligente kinderen en is meestal het gevolg van een
complex geheel van factoren. Het is onmogelijk om in een kort artikel volledig inzicht in deze
problematiek te geven. Daarom is de informatie beperkt tot een aantal belangrijke punten.
Onderpresteren bij hoogintelligente kinderen kan samenhangen met een aantal factoren (vaak ook een
combinatie van die factoren):





Onder sociale druk van de groep past het kind zich naar beneden toe aan in de hoop beter
door de groep geaccepteerd te worden. (Geen nerd willen zijn)
Demotivatie door een lesaanbod op een te laag niveau.
Gebrekkige leerstrategieën ontstaan door onvoldoende uitdaging en begeleiding op de
basisschool.
De leer- en denkprocessen van het kind zijn anders dan die van een gemiddeld kind.
Aangezien het lesaanbod op het gemiddelde is afgestemd, sluit de manier waarop de stof
wordt aangeboden voor sommige kinderen niet aan op de manier waarop zij de stof
opnemen.
Een toenemend gevoel van machteloosheid omdat methoden die de hele basisschool lang
gewerkt hebben op de middelbare school opeens tot onvoldoendes blijken te leiden.
Copyright 2014 IeKu Advies alle rechten voorbehouden www.ieku.nl
Hoe weet je of je te maken hebt met een onderpresterende leerling ?
Meestal betreft het kinderen die 'opeens' slechter gaan presteren. Wat dit betreft blijkt er een piek te
liggen rond de tweede klas van de middelbare school. Voor een nieuwe leerkracht, die het kind nog
niet zo lang kent, is dat niet altijd eenvoudig te ontdekken. Daarom is de 'geschiedenis' van een kind
van belang. Met welk advies is het kind op school gekomen? Hoe heeft het kind zich op de basisschool
ontwikkeld? Hoe is de ontwikkeling in de voorschoolse periode geweest?
Dit geeft al aan dat het belangrijk is om gegevens die anderen uit een eerder stadium aandragen bij de
beeldvorming van het kind te betrekken. Zowel eerdere leerkrachten als ouders vormen een niet te
missen informatiebron.
Signalen die een leerkracht in de klas zelf informatie geven:






De resultaten worden steeds minder
De leerling heeft kennis die nog niet in de klas behandeld is
De leerling maakt fouten bij makkelijke opdrachten, maar blijkt wel de antwoorden op
moeilijke vragen te weten.
De leerling vertoont lastig of onaangepast gedrag of lijkt juist weg te dromen.
Het werktempo ligt laag
De resultaten zijn zeer wisselend.
Als een leerkracht deze punten signaleert en de leerling vertoonde in het verleden signalen van hoge
intelligentie, dan is de kans groot dat er sprake is van onderpresteren. Nader onderzoek en testen
kunnen uiteindelijk zekerheid geven over de achterliggende problemen en adviezen voor een goede
aanpak.
Waarom is het belangrijk om zo vroeg aandacht aan onderpresteren te
besteden?
Een kind dat onderpresteert, heeft niet alleen een studieprobleem, maar raakt ook met zijn/haar
zelfbeeld en motivatie in de knoop. Niet zelden zijn hoogintelligente onderpresteerders er na verloop
van tijd van overtuigd het domste kind van de klas te zijn. Er ontstaat een mechanisme waarin
onlustgevoelens, het leerproces, autonomie en de identiteit in een negatieve spiraal terecht komen.
Een deel van deze kinderen probeert door een vorm van autonomie te bevechten hun zelfbeeld
overeind te houden. Dit kan zelfs zo ver gaan dat het kind ADHD-achtig gedrag gaat vertonen of
totaal niets meer doet en alles over zich heen laat komen. Het aantal depressieve kinderen ligt bij deze
groep hoger dan bij andere scholieren. Zij vormen wat dat betreft een duidelijke risicogroep.
Hoe langer het onderpresteren voortduurt, hoe meer 'geschiedenis' een kind meeneemt en hoe
moeilijker het wordt om de weg naar presteren terug te vinden.
Copyright 2014 IeKu Advies alle rechten voorbehouden www.ieku.nl
In de praktijk zien we deze kinderen helaas nog veel te vaak afzakken naar een lager niveau. Soms
zakken zij zelfs meerdere niveau's en komen zij uiteindelijk op het VBO terecht. De enorme
demotivatie die hierbij optreedt, leidt er regelmatig toe dat deze kinderen zonder diploma de school
voortijdig verlaten. Ook voor wat dit voortijdig schoolverlaten betreft, is hier sprake van een
duidelijke risicogroep.
Met een goede begeleiding kan het onderpresteerders-mechanisme gekeerd worden. Een goede
samenwerking tussen kind, ouders en school is daarbij van groot belang omdat alle onderdelen van
de negatieve spiraal gelijktijdig aangepakt moeten worden.
Onderwijsaanpassing
Hier volgt een aantal manieren om zich op de echte zorgen van slimme, niet uitgedaagde kinderen te
richten:

Schrap of beperk alle werk dat al beheerst wordt

Laat het kind werken aan een onafhankelijk project, het onderwerp wordt door het kind zelf
bepaald

Probeer je kind bij leraren in de klas te krijgen die hoogbegaafde kinderen, hun humor en
sarcasme begrijpen en waarderen

Leer het kind probleem-oplossende technieken in plaats van te drillen
Waar mogelijk combineer de typische schoolvakken zoals wiskunde, taal en wetenschap zodat de
leerlingen het “grote plaatje” zien van hoe deze gebieden elkaar overlappen in de situaties van het
echte leven.
Tot slot
Het onderpresteren van sommige leerlingen kan direct in verband worden gebracht met ongeschikt en
niet motiverend lesstofaanbod. Voordat we proberen dit “recht te zetten” door deze leerlingen te
straffen voor hun gedrag, moet eerst een drastische aanpassing in het onderwijsaanbod geprobeerd
worden. Als dit niet mogelijk is, zou men de houding tegenover leerlingen moeten aanpassen, die
bewuste keuzes maken niet hun best te doen voor schoolwerk dat niet motiveert en uitdaagt.
Copyright 2014 IeKu Advies alle rechten voorbehouden www.ieku.nl

Download Report