Lezing Jaarcongres - Van der Meer

Wat betekent dat voor
het werken in het publiek domein?
Eerst de stelling dan de uitleg
“Een ‘terugtrekkende overheid’ zorgt dat er veel van
het openbaar bestuur verwacht wordt om zo de eigen
verantwoordelijkheid van de samenleving te
ondersteunen, maar het nadenken over de lange
termijn rol van het openbaar bestuur en van het
overheidspersoneel hierbij is echter te zwak
ontwikkeld”.
“De samenleving verandert. Verandert de publieke sector
voldoende mee?”
Het publiek domein is onderdeel van een
samenleving die vol op in beweging is.
Binnen het publiek domein kan en moet het
openbaar bestuur die veranderende
samenleving ondersteunen.
Wat is dan de rol van het openbaar bestuur en
het overheidspersoneel? En wat zou die rol
kunnen en moeten zijn?
Samenleving en openbaar bestuur veranderen onder druk
van veel ontwikkelingen
Verschuivingen in de economische wereldorde, toenemende
globalisering, de beweging van internationale bevolkingsstromen,
de internationale veiligheidssituatie, duurzaamheidvraagstukken,
de Europese integratie en meer recentelijk de bank- en de
kredietcrisis.
De opkomst van nieuwe informatie- en
communicatietechnologieën, veranderde ideeën over
management en bedrijfsvoeringtechnieken, een toenemende
individualisering, het hogere gemiddelde opleidingsniveau van
burgers, de hogere leeftijdsverwachting en vergrijzing spelen
allemaal een rol.
De consequenties van
verzorgingsstaat naar
voorwaardenscheppende staat
De staat en het openbaar bestuur proberen de samenleving,
burgers en organisaties in het privaat publiek domein gunstige
randvoorwaarden te bieden.
Om de samenleving zelf in staat te stellen om zijn
gemeenschappelijke en eigen belangen vorm te kunnen geven.
Openbaar bestuur op onderscheiden schaalniveaus werkt samen
met private partijen, burgers, maatschappelijk middenveld; dat
wordt Multi Level Governance genoemd.
Daarnaast heeft het openbaar bestuur een verantwoordelijkheid
voor de kern van de collectieve taken een
systeemverantwoordelijkheid en de uitvoerende openbare orde
en veiligheidstaken.
Hervormingen
Dit brengt een aantal hervormingen van het openbaar
bestuur met zich mee die overigens al in de afgelopen
decennia in gang zijn gezet.
Het gaat dan om de hernieuwde afbakening van het
publieke en het private domein.
En om de verdeling van taken binnen het openbaar
bestuur met een vooral sterkere rol van het lokaal
bestuur.
Hervormingen
De relaties met de samenleving, middenveld
waarbij coproductie en participatie voorop
staat.
De verhoudingen tussen politieke
functionarissen en ambtenaren en
de interne bedrijfsvoering.
Betekenis van hervormingen voor
het overheidspersoneel
Veranderingen
voor de werkzaamheden en de rol van het
overheidspersoneel binnen en buiten het openbaar bestuur (zie
onderwijsleerstoel) zijn noodzakelijk
Naast werkzaam op de klassieke overheidstaken is een toenemend
aantal ambtenaren betrokken bij de voorwaardenscheppende
taken.
Ambtenaren die in een multi-level governance-context werken,
worden makelaars en poortwachters, werkzaam te midden van een
breed scala aan non-profit en private belanghebbenden op
meerdere schaalniveaus.
Arbeidsverhoudingen moeten daaraan worden aangepast gegeven
eisen van prestaties, rechtstatelijkheid en integriteit (werkterrein
van de Albeda en Dales en Productiviteit leerstoelen)
Systematische politieke aandacht voor de langere termijn
is nodig maar lijkt afwezig te zijn.
Politieke aandacht voor de plaats en rol van het openbaar
bestuur en het personeel in de publieke sector, lijkt tot dusver
vooral ingegeven door ad hoc reacties op zich plotseling
voordoende crises en andere problemen en niet gebaseerd op
een langere termijn visie.
Het begrip “visie” lijkt in het pragmatische politieke bedrijf
‘besmet’ .
Een oplossing kan zijn om de politiek-bestuurlijke kringen
gevoelig te maken voor de noodzaak om te denken over die
langere termijn.
Systematische politieke aandacht voor de langere
termijn is nodig maar lijkt afwezig te zijn.
Politieke aandacht voor een duurzaam openbaar bestuur
dat ten dienste staat van de samenleving is hard nodig: een
schone taak voor de politiek, de ambtelijk
verantwoordelijken en de wetenschap, maar vooral ook
voor de samenleving.

Download Report