We kunnen de vergrijzing betalen Dick Scherjon, bestuursadviseur Duurzaamheidsscore 1,0 0,5 0,5 0,0 0,0 -0,5 -0,5 -1,0 -1,0 Oost-Groningen Zeeuws-Vlaanderen Groot-Rijnmond Zuidoost-Drenthe Zuid-Limburg Delfzijl en omgeving Overig Groningen Midden-Limburg Zuidoost-Friesland West-Noord-Brabant Groot-Amsterdam Twente Noord-Friesland Midden-Noord-Brabant Zaanstreek Flevoland Zuidwest-Drenthe Kop van Noord-Holland Arnhem/Nijmegen Aggl. ' s-Gravenhage Zuidoost-Noord-Brabant Noord-Limburg Delft en Westland Overig Zeeland Achterhoek IJmond Zuidwest-Overijssel Zuidwest-Friesland Noordoost-Noord-Brabant Alkmaar en omgeving Zuidoost-Zuid-Holland Noord-Drenthe Zuidwest-Gelderland Noord-Overijssel Veluwe Oost-Zuid-Holland Utrecht Aggl. Leiden en Bollenstreek Het Gooi en Vechtstreek Aggl. Haarlem Duurzaamheidsscore Indicator Kwaliteit van leven nu Indicator Kwaliteit van leven later 1,0 Duurzaamheidsscore Agenda (3 sheets per minuut) • De wereldeconomie groeit ook in 2014, met name in de VS. Maar spectaculair is het allemaal niet. • Grote internationale risico’s (Rusland, Schotland, Midden- Oosten, Ebola) • Kabinet heeft grote veranderingen doorgezet (zorg, woningmarkt, arbeid) • Kredietverlening MKB 4 Wereldhandel trekt aan % % 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 3m/3m groei wereldhandel en bijdrage van de verschillende regios, seizoensgecorrigeerd 08 09 10 VS EMU Azië (excl. Japan) Latijns Amerika Overig opkomend Bron: Macrobond 11 12 13 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 14 Japan Overig ontwikkeld Centraal en Oost-Europa Afrika en Midden-Oosten Wereldhandel 5 Groei afhankelijk van export 2.5 2.0 % % Groeibijdragen aan Nederlands BBP-volume 2.5 2.0 1.5 1.5 1.0 1.0 0.5 0.5 0.0 0.0 -0.5 -0.5 -1.0 -1.0 -1.5 -1.5 Bron: CBS 6 Nederlandse economie Waardedaling euro geeft steun aan export wisselkoers wisselkoers 1,45 0,90 0,88 1,40 0,86 0,84 1,35 0,82 0,80 1,30 0,78 0,76 1,25 0,74 0,72 1,20 0,70 12 Bron: CBS 13 EUR/USD (l) 14 EUR/GBP (r) 7 Uitgaven van de overheid Bruto collectieve uitgaven naar 4%4% 3% 20% 4% 2% 3% 27% 11% 22% Openbaar bestuur Defensie Onderwijs Sociale zekerheid Veiligheid Infrastructuur Zorg Overdrachten aan bedrijven 8 Overheidsfinanciën Gat van 2009 nog steeds niet goedgemaakt 320 300 € mrd € mrd 320 300 Inkomsten en uitgaven overheid 280 280 260 260 240 240 220 220 200 200 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Inkomsten Bron: CPB Uitgaven 9 Zorgkosten sterk gestegen sinds 2000 % BBP % BBP 16 16 15 15 14 14 13 13 12 12 11 11 10 10 9 9 8 8 80 85 90 95 00 05 10 Totale zorguitgaven als percentage van het BBP 10 Werkloosheid relatief laag 30 % % 25 Werkloosheid, % beroepsbevolking (Eurostat definitie), 2013 30 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 Bron: OECD 11 Verhoging AOW-leeftijd vergroot arbeidsaanbod – jongeren moeilijk aan de slag 11,4 miljoenen miljoenen 11,2 11,4 11,2 11 11 10,8 10,8 Nederlandse potentiële beroepsbevolking 10,6 10,4 10,6 10,4 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 15-64 15-pensioenleeftijd Bron: CBS 12 Opleving consumentenvertrouwen verzwakt door internationale spanningen 40 % % Saldo optimisten en pessimisten, seizoensgecorrigeerd 20 0 40 20 0 -20 -20 -40 -40 -60 -60 -80 -80 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid Bron: CBS 13 Nederlandse economie Herstel woningmarkt x 1000 20 18 16 14 12 10 Aantal verkochte bestaande woningen, 8 eigen seizoenscorrectie, 3-maands gemiddelde 6 4 2 0 Prijsindex bestaande koopwoningen, -2 mutatie 3-maands gemiddelde t.o.v de voorgaande drie maanden 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Prijsontwikkeling Bron: CBS 18 16 14 12 10 8 %6 4 2 0 -2 -4 14 Overdrachten Kadaster 14 Inflatie laag. Deflatie dreigt 7 % % Inflatieverschillen eurozone 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 0 0 -1 -1 -2 -3 08 IT Bron: Macrobond -2 jaar-op-jaar mutatie HICP 09 10 11 12 FR DE GR IE 13 NL -3 14 PT ES 15 Vooruitzichten MKB Economie • In 2015 stijgt de koopkracht van het mediane huishouden naar verwachting met 0,5% • Hierdoor toename binnenlandse consumptie, waardoor het economisch herstel ook voor de op het binnenland gerichte sectoren voelbaar zal zijn • De werkloosheid daalt in 2015 tot 6,75%, herstel in private werkgelegenheid vooral merkbaar in commerciële dienstverlening 16 Vooruitzichten MKB • Lastenontwikkeling • Het lage tarief voor verbouwen woningen van 6% verlengt tot 1 juli 2015 • Crisisheffing vervalt in 2015 • In 2016 en 2017 lastenverlichting voor ondernemers (envelop lastenverlichting bedrijfsleven) • ‘Toekomstfonds’ voor innovatieve mkb’ers • Makkelijker toegang tot exportkredieten • Hervormingen arbeidsmarkt • Verkorting maximale WW-duur van 38 naar 24 maanden • Uniform ontslagrecht en lagere ontslagvergoeding • Pensioenen (Witteveenkader) • Pensioenpremies lager in 2014 en mogelijk in 2015 • Pensioenopbouw in 2015 beperkt tot € 100.000 17 22% minder faillissementen in 2014 18 Zakelijke kredietverlening NL Marktaandeel Zakelijke markt Totale omvang € 330miljard 36% van de klanten heeft financiering Marktaandeel AGRI 19 Kredietverlening daalt sinds 2013 % % Procentuele nominale j-o-j ontwikkelingen BBP, zakelijke- en hypothecaire kredietverlening 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 -5 -5 04 05 06 BBP 07 08 09 Zakelijk krediet 10 11 12 13 14 Hypothecair krediet 20 Ondersteuning MKB door overheid Aanvullende maatregelen Aanvullend actieplan • • • • Achtergestelde leningen fonds Nationale InversteringsInstelling(NII) Verbreden financieringsaanbod Uitbreiding Qredits 21 Ging het te snel (of wilt u meer weten): Uw visitekaartje • Deze presentatie en vijf themaberichten: • Overheidsfinanciën in de lift • Structurele hervormingen op de woningmarkt • Structurele hervormingen op de arbeidsmarkt • Grootschalige hervorming zorgstelsel • Een traject van hervormingen voor het bankwezen 22