Migraine_week_informatie_brochure openen/downloaden

›
01 07 SEPT 2014
?
MIGRAINE IS MEER DAN HOOFDPIJN. Adviseer uw klanten.
Migraine of hoofdpijn?
1 op de 5 Nederlanders krijgt in zijn leven te maken met migraine.*
Maar weten uw klanten wel dat het migraine is? Ruim een derde (37%) is mogelijk
verkeerd gediagnostiseerd met spanningshoofdpijn, wat betekent dat zij wellicht
verkeerd of onvoldoende behandeld worden.** Een gewone pijnstiller is in veel
gevallen niet de juiste oplossing tegen migraine en bijbehorende symptomen.
Migrainepatiënten blijven zitten met ernstige klachten door de keuze van de
verkeerde medicijnen.
Om hen bewust te maken van de aandoening en mogelijke oplossingen, is er
van 1 t/m 7 september 2014 de Migraine Week in apotheken, drogisterijen,
bij huisartsen en in de landelijke media.
Als adviseur kunt u vragen krijgen van uw klanten of ze nu migraine hebben of een
andere vorm van hoofdpijn. Om daarop te antwoorden, kunt u bijvoorbeeld samen
met hen de Migrainetest doen. Die bevat de juiste vragen voor een eerste voorlopige evaluatie op basis van de classificatie van de International Headache Society.
Zo kunt u erachter komen of het om migraine of een ander type hoofdpijn gaat en
uw klant bijstaan met de juiste raad.
In deze brochure leest u meer over de verschillende soorten hoofdpijn en
bijbehorende symptomen.
* Memo, Insight tracker, 2013
** Lipton R, Stewart W, Hall C et al. The misdiagnoses of disabling episodic headache:
results from the Spectrum Study. Cephalalgia 2001;21:300
INDELING VAN HOOFDPIJN
a. SPANNINGSHOOFDPIJN
• Doffe en aanhoudende hoofdpijn
• Geen misselijkheid
90 %
PRIMAIR
b. MIGRAINE
• Eenzijdige hoofdpijn (unilateraal)
• Aura (25%)
• Misselijkheid, gevoeligheid
voor licht en geluid
• Kloppend
c. CLUSTERHOOFDPIJN
• Eenzijdige hoofdpijn (unilateraal)
• Stekend rondom een oog
HOOFDPIJN
GENEESMIDDELEN
10 %
SECUNDAIR
STIJGING DRUK IN DE SCHEDEL
(INTRACRANIELE DRUK)
KNO-AANDOENINGEN
ZENUWPIJN (NEURALGIE)
SYSTEMISCHE ZIEKTEN
HERSENTUMOR
EPISODISCH
CHRONISCH
a. SPANNINGSHOOFDPIJN
Wat is spanningshoofdpijn?
Spanningshoofdpijn is een veel voorkomend type hoofdpijn waar
bijna iedereen zo nu en dan last van heeft. Hoewel dit type hoofdpijn nooit
ernstig is, kan het het normale functioneren bemoeilijken.
Bij sommige mensen wordt deze hoofdpijnzo hinderlijk dat ze medische hulp
inroepen, doorgaans vanwege het veelvuldige optreden ervan.
Wie krijgt spanningshoofdpijn?
De meeste mensen hebben wel eens spanningshoofdpijn, maar dit type komt
vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Ook kinderen kunnen er
last van hebben.
Welke verschillende types spanningshoofdpijn zijn er?
•E
pisodische spanningshoofdpijn wordt vaak ‘normale’ of ‘gewone’
hoofdpijn genoemd. Deze treedt op in aanvallen (episoden) die een
half uur tot een aantal dagen kunnen aanhouden. De frequentie ervan
varieert sterk tussen mensen onderling en in tijd per individu.
• Ongeveer drie op de honderd mensen hebben vaker dagen mét dan
zonder spanningshoofdpijn. Dit wordt chronische spanningshoofdpijn genoemd; dit type is één van de chronische hoofdpijnsyndromen. In sommige gevallen is spanningshoofdpijn voortdurend
aanwezig - fluctuerend in intensiteit, maar zonder volledig te verdwijnen.
Dit type hoofdpijn kan uitermate invaliderend en hinderlijk zijn.
Wat zijn de verschijnselen van
spanningshoofdpijn?
Doorgaans wordt spanningshoofdpijn
omschreven als klemmend of
drukkend, als een strakke band om
het hoofd. Vaak doet de pijn zich aan
beide zijden van het hoofd voor en
straalt deze van de nek uit naar
boven of beneden. De pijn is gewoonlijk
licht of matig, maar kan zo ernstig zijn
dat deze een belemmering vormt voor
dagelijkse activiteiten. Vaak zijn er geen
andere verschijnselen, hoewel sommige
mensen met spanningshoofdpijn niet
houden van fel licht of hard geluid,
en soms weinig eetlust hebben.
Wat is de oorzaak van spanningshoofdpijn?
Spanningshoofdpijn kun je het best zien als een overgevoeligheid van
pijnmodulerende structuren in de hersenen. Ongeveer de helft gaat
gepaard met verhoogde spierspanning in de pericraniële en cervicale
spieren. Er zijn talrijke en verschillende oorzaken voor. Sommige factoren
spelen echter een belangrijkere rol dan andere:
• Emotionele spanning: dit kunnen angstgevoelens zijn of stress.
• F ysieke spanning in de spieren van de hoofdhuid en nek: dit kan worden
veroorzaakt door een slechte houding, bijvoorbeeld tijdens het werken achter
de computer, of door het verkeerd tillen van een zwaar voorwerp.
Niet-medicamenteuze behandeling
•O
ntspanning: een pauze, een massage of een warm bad nemen,
een wandeling maken.
• Stress aanpakken: ademhalings- en ontspanningsoefeningen doen.
•R
egelmatig bewegen: spanningshoofdpijn doet zich vaker voor bij mensen
die niet veel lichaamsbeweging nemen.
• E
en dagboek bijhouden: hierin kan relevante informatie over hoofdpijn
worden genoteerd: hoe vaak de hoofdpijn voorkomt, wanneer de hoofdpijn
optreedt, hoe lang deze duurt en wat de verschijnselen zijn. Deze informatie is
nuttig bij de diagnosestelling, het vaststellen van de mogelijke oorzaken en bij
de beoordeling hoe goed de behandeling werkt.
b. MIGRAINE
Wat is migraine?
Wie krijgt migraine?
Ongeveer 1 op de 5 volwassenen heeft ooit in
zijn leven last van migraine. Het komt dus vaak voor.
Vrouwen hebben drie keer zo veel kans
op migraine als mannen. Het begint vaak op de
kinderleeftijd of tijdens de adolescentie. Met name
bij meisjes kan het beginnen in de puberteit.
Migraine komt in families voor en kan erfelijk zijn.
Migraine is een neurovasculaire aandoening, die
optreedt in aanvallen. Bij sommige mensen gebeurt
dit één- of tweemaal per jaar, maar bij anderen tot
wel een paar keer per maand. Het voornaamste
kenmerk van deze aanvallen is hoofdpijn,
die hevig kan zijn. Andere veelvoorkomende
kenmerken zijn misselijkheid of overgeven
en overgevoeligheid voor licht en geluid.
Bij 40% van de patiënten
1
Bij 25% van de patiënten
2
NORMAAL PRODROMEN AURA
3
4
ICTUS HERSTELNORMAAL
Klachtenvrij
Stemmingsveranderingen · Drang tot
Visueel · Unilaterale paresthesieën
Unilateraal · Kloppend · Toename bij
eten · Geeuwen · Vermoeidheid
Spraakstoornissen
fysieke activiteit · Nausea & braken
Toegenomen gevoeligheid voor licht · Anorexia · Foto-, fono-, osmofobie
geluid en kleur · Diurese
Vermoeidheid · Geeuwen
Braken · Diepe slaap
Stemmingsveranderingen · Anorexia
Diurese
2-48 uur1 uur4-72 uur1-48 uur
Klachtenvrij
Hoe verloopt een migraineaanval en wat
zijn de verschijnselen?
Een aanval kent meestal vier fasen. Deze worden niet
altijd allemaal doorlopen. Tussen de aanvallen door
voelen de meeste mensen met migraine zich volkomen
gezond.
1.De waarschuwingsfase vindt plaats vóór de aanval
echt begint. Slechts 40% van de mensen met migraine is
zich bewust van deze fase. Ze voelen zich enkele uren
tot zelfs een of twee dagen voor het optreden van de
hoofdpijn prikkelbaar, neerslachtig of moe. Sommige
mensen voelen zich tijdens deze periode echter
ongewoon energiek. Sommigen hebben enorme trek in
bepaalde voedingsmiddelen. Anderen ‘voelen gewoon’
dat er een migraineaanval op komst is.
2.Het aura, wanneer dit zich voordoet, is vrijwel altijd
de volgende fase. Slechts een vierde van de mensen
met migraine heeft ooit een aura, en zelfs bij hen hoeft
deze niet bij elke aanval op te treden. Een aura is
een signaal van de hersenen, die tijdelijk (maar niet
ernstig) worden aangedaan door het migraineproces.
Doorgaans houdt een aura 10 tot 30 minuten aan,
maar langer is mogelijk. Een aura treft voornamelijk
het gezichtsvermogen. Kenmerken zijn blinde vlekken,
fel licht of lichtflitsen of gekleurde zigzaglijnen voor
de ogen zien, doorgaans aan één zijde. Minder vaak
treden zintuiglijke verschijnselen op - tintelingen of
gevoelloosheid - die meestal in de vingers van één hand
beginnen en zich uitbreiden naar boven langs de arm
tot het gezicht of de tong aan dezelfde kant. Dit gaat
vaak gepaard met visuele verschijnselen. Moeite met
spreken of met het vinden van de juiste woorden kan
ook een onderdeel zijn van het aura.
3.De hoofdpijnfase is voor de meeste mensen het
hinderlijkst, en duurt enkele uren tot twee of drie
dagen. Migrainehoofdpijn is meestal hevig. Vaak is
het een eenzijdige pijn, maar pijn aan beide zijden
is ook mogelijk. Hoewel het doorgaans gelokaliseerd
is aan de voorkant of bij de slaap, zijn andere
plaatsen in het hoofd ook mogelijk. De pijn is meestal
kloppend of bonzend en kan bij beweging verergeren.
Waarschijnlijk gaat deze ook gepaard met misselijkheid
en (bijna) overgeven. Dit lijkt de hoofdpijn te verlichten.
Overgevoeligheid voor licht en geluid zijn secundaire
klachten.
4.De herstelfase reedt in zodra de hoofdpijn afneemt.
Deze periode wordt gekenmerkt door moeheid,
prikkelbaarheid en moeite met de concentratie.
Deze fase kan nog een hele dag duren.
b. MIGRAINE (vervolg)
Welke verschillende typen migraine zijn er?
Het meest voorkomende type is migraine zonder aura.
Ongeveer 75% van de mensen met migraine heeft alleen dit
type; 10% heeft migraine met aura en 20% heeft van
tijd tot tijd beide typen. Minder frequent zijn aanvallen met
alleen een aura, zonder hoofdpijn. Dit type migraine komt
vaker voor bij ouderen. Er zijn nog andere typen migraine,
maar deze zijn zeldzaam.
MIGRAINE ZONDER AURA:
diagnosecriteria IHS*
De patiënt heeft minimaal vijf aanvallen van hoofdpijn
(4-72 uur) met minimaal twee kenmerken uit de categorie
hoofdpijn én een van de bijkomende symptomen.
A. Hoofdpijn
• Pulserende hoofdpijn
• Unilaterale (eenzijdige) hoofdpijn
• Matig tot ernstige hoofdpijn die
interfereert met dagelijkse activiteiten
• Hoofdpijn verergert bij inspanning
B. Bijkomende symptomen
• Misselijkheid of overgeven
• Overgevoeligheid voor licht en geluid
* Classification International Headache Society.
MIGRAINE MET AURA: diagnosecriteria IHS*
Hoofdpijn, voorafgegaan door een aura, bestaande uit
neurologische symptomen die zich langzaam ontwikkelen
binnen een tijdspanne van meer dan vijf minuten en
verdwijnen binnen 60 minuten:
•H
emianoptische visuele storingen (halfzijdige
gezichtsveldstoringen) of een flikkerend scotoom
(blinde vlek) dat zich door het gezichtsveld verplaatst
(neemt vaak een gekartelde sikkelvorm aan)
• En/of unilaterale paresthesie (huidtintelingen aan
één zijde) in hand, arm en/of gezicht
• En/of dysfasie (moeite met spreken, vinden van
juiste woorden), maar dat is zeldzaam.
Wat is de oorzaak van migraine?
Migraine is een toestand van neuronale overgevoeligheid
in de hersenen, waarvan de oorzaken nog niet volledig
bekend zijn. Wel weten we dat er bepaalde uitlokkende
factoren of triggers zijn. Het bepalen van die triggers is
vaak lastig en soms onmogelijk,omdat de triggers niet
voor iedereen hetzelfde zijn en kunnen verschillen van
aanval tot aanval.
Een veel voorkomende trigger is honger of minder voedsel
dan waar behoefte aan is. Dit is met name het geval
bij jongeren - kinderen die gevoelig zijn voor migraine,
mogen nooit het ontbijt over slaan. Bij vrouwen zijn
hormonale veranderingen die verband houden met de
menstruatiecyclus, belangrijke potentiële triggers.
Deze, en de meeste andere triggers, vertegenwoordigen
een of andere vorm van stress en duiden erop dat mensen
met migraine niet goed reageren op veranderingen.
TRIGGERS
• Bepaalde voedingswaren
• Maaltijd overslaan
• Te veel of te weinig slaap
• Hormonale factoren zoals menstruatie, menopauze,
zwangerschap, pilgebruik
• Emotionele factoren zoals stress of angst
• Omgevingsfactoren zoals hevige geur, licht, geluid,
atmosferische verandering, hoogteverschil
• Inspanning
b. MIGRAINE (vervolg)
REGELMATIG
BEWEGEN
REGELMATIG
SLAAPPATROON
Veranderingen in
levensstijl om migraine
triggers te vermijden
kan preventief werken
REGELMATIGE WERK
GEWOONTEN
REGELMATIG
EETPATROON
STRESS-BEHEER
(VB. DOOR RELAXATIE-TECHNIEKEN)
Niet-medicamenteuze behandeling van migraine
• Rust (donkere kamer)
• Vermijden van de triggers
•E
en dagboek bijhouden: hierin kan relevante informatie over hoofdpijn worden bijgehouden:
hoe vaak de hoofdpijn voorkomt, wanneer de hoofdpijn optreedt, hoe lang deze duurt en wat de
verschijnselen zijn. Deze informatie is nuttig bij de diagnosestelling, het vaststellen van triggers en
bij de beoordeling hoe goed de behandeling werkt.
• Aanpassing levensstijl: zie tips hierboven.
VOOR MEER INFORMATIE, DE MIGRAINE TEST EN HET MIGRAINEDAGBOEK KIJK OP: WWW.MIGRAINEWEEK.NL
c. CLUSTERHOOFDPIJN
Wat is clusterhoofdpijn?
Clusterhoofdpijn is de naam die wordt gegeven aan
kortdurende aanvallen van zeer hevige, eenzijdige
hoofdpijn, doorgaans in of rond het oog. Gewoonlijk
beginnen ze zonder waarschuwing vooraf, één of meer keren
per dag, meestal op hetzelfde tijdstip overdag of ‘s nachts.
Vaak wordt iemand ongeveer een uur nadat hij in slaap is
gevallen wakker van de eerste aanval. Men zegt soms dat
clusterhoofdpijn een bepaald type migraine is, maar dit
klopt niet. Het is een ander soort hoofdpijn die een andere
behandeling vereist dan migraine.
Wie krijgt clusterhoofdpijn?
Clusterhoofdpijn komt niet vaak voor. Tot drie op
iedere duizend mensen heeft hier last van. Mannen hebben
een vijf keer zo hoog risico op clusterhoofdpijn dan
vrouwen, waarmee dit type een bijzondere plaats inneemt
onder de hoofdpijnaandoeningen. De eerste aanval doet zich
meestal voor tussen de 20 en 40 jaar, maar clusterhoofdpijn
kan op elke leeftijd beginnen.
Wat zijn de verschijnselen van
clusterhoofdpijn?
Dit type wordt gekenmerkt door een zeer
herkenbare groep verschijnselen.
• Het belangrijkste verschijnsel is dat clusterhoofdpijn ondraaglijke pijn veroorzaakt.
• De pijn is strikt eenzijdig gelokaliseerd
in, rond of achter het oog.
• De pijn wordt wordt omschreven als
brandend, stekend of borend.
• De pijn verergert zeer snel en bereikt binnen
5 tot 10 minuten het ergste punt, en houdt indien
onbehandeld tussen de 15 minuten en drie uur
aan (meestal tussen de 30 en 60 minuten).
In opvallend contrast tot migraine, waarbij de
meeste mensen alleen maar willen liggen en
zich zo rustig mogelijk houden, veroorzaakt
clusterhoofdpijn onrust. Mensen met deze
aandoening kunnen niet stil blijven zitten - ze
gaan rondlopen of hevig naar voren en achteren
bewegen, of gaan zelfs naar buiten. Ook wordt
het oog aan de pijnlijke zijde rood en gaat tranen,
en het ooglid kan gaan hangen. Het neusgat voelt
verstopt aan of er loopt juist vocht uit. De andere
zijde van het hoofd blijft volkomen onaangedaan.
Welke verschillende types clusterhoofdpijn zijn er?
Wat is de oorzaak van clusterhoofdpijn?
• Episodische clusterhoofdpijn komt vaker voor.
Dit type doet zich dagelijks of bijna dagelijks voor gedurende
beperkte periodes (episoden) en stopt daarna, vandaar
de aanduiding ‘cluster’. Doorgaans duren deze periodes
zes tot twaalf weken, maar ze kunnen ook na twee weken
ophouden of aanhouden tot wel zes maanden. Ze doen zich
meestal elk jaar rond dezelfde tijd voor, vaak in het voor- of
najaar, maar sommige mensen hebben elk jaar twee of drie
episoden en sommigen hebben tussenperiodes van twee jaar
of langer tussen de episoden. Tussen deze episoden hebben
mensen met episodische clusterhoofdpijn helemaal geen
verschijnselen van de aandoening.
• C
hronische clusterhoofdpijn, goed voor circa
10% van de gevallen van clusterhoofdpijn, stopt niet.
Dagelijkse of bijna-dagelijkse aanvallen doen zich jaar
na jaar onafgebroken voor. Episodische clusterhoofdpijn
kan evolueren tot chronische clusterhoofdpijn en andersom.
Ondanks een grote hoeveelheid medisch wetenschappelijk
onderzoek naar clusterhoofdpijn is de oorzaak nog altijd
onbekend. De meeste belangstelling gaat uit naar het
tijdstip waarop de aanvallen zich voordoen, dat lijkt samen
te hangen met circadiane ritmen (de biologische klok).
Recent wetenschappelijk onderzoek heeft veranderingen
aan het licht gebracht in een deel van de hersenen dat
de hypothalamus heet, het gebied dat de lichaamsklok
aanstuurt. Veel mensen met clusterhoofdpijn zijn zware
rokers of zijn dit geweest. Hoe dit kan bijdragen aan het
veroorzaken van clusterhoofdpijn, als dit inderdaad het geval
is, is niet bekend. Stoppen met roken is altijd goed voor de
gezondheid, maar heeft zelden effect op de aandoening.
Alcohol, zelfs een kleine hoeveelheid, kan een aanval
van clusterhoofdpijn tijdens een clusterepisode triggeren
maar niet op andere momenten. Er lijken geen andere
veelvoorkomende triggers te zijn.
Niet medicamenteuze behandeling
van clusterhoofdpijn
Een dagboek bijhouden: hierin kan relevante informatie
over hoofdpijn worden bijgehouden: hoe vaak de hoofdpijn
voorkomt, wanneer de hoofdpijn optreedt, hoe lang deze
duurt en wat de verschijnselen zijn. Deze informatie is nuttig
bij de diagnosestelling, het vaststellen van uitlokkende factoren
en bij de beoordeling hoe goed de behandeling werkt.
Medicatie-overgebruik hoofdpijn
Elk geneesmiddel - gebruikt om de verschijnselen van
hoofdpijn te behandelen - kan, wanneer het te vaak en
te lang wordt gebruikt, medicatie-overgebruik hoofdpijn
veroorzaken.
Dit leidt tot een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken
kan zijn. Het is ondergeschikt hoeveel medicatie ingenomen
wordt. Maar als zelfs één of twee dagen per week de
toegelaten dagdosis pijnstillers gebruikt wordt, is het risico
van medicatie-overgebruik hoofdpijn klein.
Als er echter (bijna) dagelijks een paar pijnstillers
ingenomen worden, is het heel goed mogelijk dat dit
de hoofdpijn alleen maar erger maakt. De enige manier om
deze aandoening te behandelen, is stoppen met de te veel
gebruikte medicatie.
Uit klinisch onderzoek blijkt dat de meeste mensen
die stoppen met te veel gebruikte medicatie een grote
verbetering constateren. Het kan echter wel drie maanden
duren voordat het volledige effect merkbaar is.
WANNEER PATIËNTEN MET
HOOFDPIJN DOORVERWIJZEN
NAAR EEN ARTS?
Hoofdpijn door trauma
Zeer plotselinge en hevige hoofdpijn
(medische urgentie of bloeding?)
Hoofdpijn ’s nachts met zwelling en drukpijn
rond de slagaders te hoogte van de slapen
Hoofdpijn + misselijkheid + overgeven
+ visuele storingen
Hoofdpijn + nekstijfheid (kinderen en adolescenten)
Vermoeden van geneesmiddelen bijwerkingen
Hoofdpijn die niet verbetert met klassieke
pijnstillende geneesmiddelen
Hoofdpijn meer dan 10 dagen per maand
SAMENVATTING TYPEN PRIMAIRE HOOFDPIJN
a. Spanningshoofdpijn
b. Migraine
c. Clusterhoofdpijn
38%1
20%2
< 1%3
M=V
M<V
M>V
Prevalentie
Man-Vrouw
Lokalisatie
Kenmerken
Oorzaken
Beweging?
• Dof en aanhoudend
• Geen misselijkheid
• Eenzijdig
• 25% aura
• Misselijkheid, foto- en fonofobie
• Kloppend
• Hoofdpijn in ‘clusters’
• Eenzijdig
• Stekend rond een oog
• Stress
• Angst
• Depressie
• Hormonen (menstruatie, zwangerschap,
hormonentherapie)
• Voedsel
• Externe stimuli
?
Geen pijnverhoging bij beweging
Pijn wordt intenser bij beweging
Patiënt wil bewegen
Bronnen : 1 Brian S. Schwartz, MD, MS; Walter F. Stewart, PhD, MPH; David Simon, MS; Richard B. Lipton, MD. Epidemiology of Tension-Type Headache. Jama. 1998;279(5):381-383. 2 Moens G, Johannik K, Verbeek C, Bulterys S. The prevalence
and characteristics of migraine among the Belgian working population. Acta Neurol Belg 2007;107:84-90. 3 Fischera M, Marziniak M, Gralow I, Evers S. The incidence and prevalence of cluster headache: a meta-analysis of population-based studies.
Cephalalgia. 2008 Jun; 28(6):614-8. Epub 2008 Apr 16.
MIGRAINE
MIGRAINE TEST
›
?
01 07 SEPT 2014
Migrainetest
Novartis Consumer Health BV. P3NL140469.
DE HOOFDPIJN HEEFT DE VOLGENDE KENMERKEN:
Aan één zijde van het hoofd Kloppend
Matige tot zeer stevige hoofdpijn
Verergering van symptomen bij traplopen of
andere lichte lichamelijke activiteiten
NAAST HOOFDPIJN OOK:
JA NEE
BIJ MINSTENS 2X “JA”
Misselijkheid en/of braken
Gevoelig voor licht en geluid
JA NEE
BIJ MINSTENS 1X “JA”
MOGELIJKE INDICATIE VAN MIGRAINE
Deze test geeft een eerste aanwijzing.
De test is gebaseerd op de IHS (International Headache Society) classificatie.
met de steun van
Voor meer informatie en het migrainedagboek,
kijk op www.migraineweek.nl

Download Report