Juni 2014 - Radboud Universiteit

Infolettre KFN
Nieuwsbrief
Kenniscentrum Frankrijk-Nederland
________________________________________________________________
1.1
Juni 2013
2.2
Juni 2014
Opnamen lezingenreeks staan nu online
Sinds januari 2014 organiseert het Kenniscentrum Frankrijk-Nederland samen met het Institut
Français een tweemaandelijkse lezingenreeks over de Franse cultuur en Frans-Nederlandse
betrekkingen. Van de meeste avonden zijn video-opnamen beschikbaar. Een korte terugblik.
De eerste editie, op 16 januari 2014, was gewijd aan Nederlandse schrijvers in Parijs. Onder leiding
van Margot Dijkgraaf bespraken Marc Smeets, Sylvia Heimans en Maaike Koffeman de verhouding
tussen de Franse en Nederlandse identiteit in het werk van respectievelijk Joris-Karl Huysmans,
Josepha Mendels en Adriaan van Dis. De opnamen staan op ons eigen YouTube-kanaal. Klik hier voor
de Powerpointpresentatie.
De Franse sociolinguïst Louis-Jean Calvet sprak in de week van de francofonie, op 17 maart 2014,
over talen en globalisering en over verschillende manieren om het belang van talen zoals het Frans te
meten. Bekijk de videoregistratie of de Powerpointpresentatie.
Op 11 april was er in het Maison Descartes een goed bezochte en geanimeerde paneldiscussie over
Frankrijk als conservatieve republiek. De bekende Parijse Nederlander Wilfred de Bruijn gaf zijn visie
op het debat rondom het homohuwelijk en ging daarover in gesprek met NRC-journalist René
Moerland en socioloog Sébastien Chauvin (UvA). Bekijk de videoregistratie.
Tenslotte organiseerde het KFN op 22 mei 2014 een publieksdebat in Amsterdam met de Franse
politicoloog Laurent Bouvet, hoogleraar aan de Universiteit van Versailles (blog: laurentbouvet.net).
Ido de Haan, hoogleraar politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, trad op als commentator.
Pol van de Wiel, afgestudeerd politicoloog van de EHESS in Parijs, schreef een verslag van deze avond
dat in twee talen te lezen is op onze website.
Congres 2014
Op vrijdag 26 september zal in Nijmegen ons
tweede congres plaatsvinden. Het thema luidt
Aller-retour: Reizen tussen Frankrijk en Nederland (en verder). Franse reizigers in Nederland
en Nederlandse reizigers in Frankrijk bieden
ons een uniek perspectief op nationale
identiteitsvorming. Tijdens dit congres zullen
een aantal aansprekende casussen worden gepresenteerd. De ochtend zal gewijd zijn aan
presentaties van lopend wetenschappelijk
onderzoek naar reizigers en reisverslagen
tussen de 17e en 20e eeuw. In de middag zal
de actualiteit van Frans-Nederlandse reizen
(en verder) aan bod komen, met sprekers uit
het bedrijfsleven die o.a. zullen ingaan op het
Thalys-effect en handel tussen Nederland en
Franstalig Afrika.
1
Nieuw: column
Op onze website staat een tweetalige column
van de Nijmeegse taalkundige Dominique
Nouveau. Onder de titel ‘Etre ou ne pas être,
pas.. à pas..’ verwondert zij zich over het Frans
van de NS-omroepers, ontleedt ze de Franse
zinsconstructies van Nederlandse sprekers en
legt ze uit hoe het wel moet. Kijk onder
Onderzoek voor de volledige column. Wellicht
vormt dit het begin van een nieuwe rubriek?
Inzendingen zijn welkom.
Onze leden stellen zich voor
Een van onze doelstellingen is om mensen die
zich in Nederland bezighouden met Frankrijk
met elkaar in contact te brengen. Daarom
stellen in elke nieuwsbrief enkele KFN-leden
zich aan u voor.
Marie-Christine Kok-Escalle
Enfant du baby boom je
suis née à Paris et y ai
vécu jusqu’à ce que je
quitte la capitale pour
émigrer et devenir « travailleur immigrée » aux
Pays-Bas, c’est-à-dire wetenschappelijk medewerker en Frankrijkkunde à Utrecht où j’ai
enseigné de 1978 à 2012. C’est pour moi un
choix de vie et j’ai eu la chance d’être tout de
suite plongée dans le monde universitaire – où
je représentais la culture française pour les
jeunes Néerlandais en formation – et en
même temps dans la province néerlandaise et
non hollandaise (j’ai habité Deventer, célèbre
ville hanséatique puis Twello, avant d’émigrer
vers l’Ouest et de choisir de résider dans La
Résidence à La Haye), ce qui m’a permis de
découvrir les Pays-Bas et la société néerlandaise de l’intérieur.
Venue pour enseigner « la civilisation française », j’ai découvert ici aux Pays-Bas comment s’était construite et se construisait mon
identité, car comme l’affirmait Greimas « le
sens naît de la différence ». Et j’ai donc, par
l’analyse des pratiques culturelles francophones, encouragé chez mes étudiant(e)s, une
éducation à la découverte de l’autre qui passe
par la prise de conscience de soi, de son cadre
de référence linguistique et culturel et qui
aboutit à la perception de la différence, celle
qui donne sens à l’identité aussi bien individuelle que collective.
Grâce à Willem Frijhoff, grand spécialiste
d’histoire culturelle comparée et de l’histoire
de l’usage du français aux Pays-Bas, qui m’a
fait connaitre la SIHFLES, je mène depuis plus
de 20 ans des recherches sur le français aux
Pays-Bas, ce qui a tout naturellement abouti à
réfléchir sur les compétences plurilingues et
interculturelles qui ont été mon sujet d’enseignement et aussi de recherche depuis une
quinzaine d’années, avec la création du
programme de Master en communication
interculturelle à l’Université d’Utrecht, il y a
dix ans.
Une activité nouvelle pour moi et que j’entends mettre au service des relations FrancePays-Bas, est la traduction. Pour rendre
service, j’ai accepté de traduire des articles qui
2
traitent des relations franco-néerlandaises (en
art, politique, mentalités, concept etc.), du
néerlandais vers le français - car on traduit
toujours vers sa langue maternelle -, et j’y ai
pris grand plaisir. Je découvre les richesses de
la langue et des styles et cela me conforte
dans l’idée que l’expression linguistique est
vraiment le produit de l’identité culturelle,
individuelle et collective, langue et culture
font tout un (pour plagier Levi-Strauss).
Dernièrement je me suis engagée avec l’équipe « Ensemble, vivons mieux aux Pays-Bas »,
conduite par Tanguy Le Breton, pour représenter les Français des Pays-Bas auprès de
l’administration française, pendant les six
prochaines années. Ce qui m’importe – et je
ne suis pas historienne pour rien - c’est de leur
faire comprendre la construction du lien social
aux Pays-Bas d’un côté, et de l’autre côté de
faire reconnaitre la richesse de l’héritage français et francophone aux Pays-Bas, à partager
et à transmettre. And last but not least, je ne
parle plus du français mais bien des français
car c’est une langue plurielle, comme c’est le
cas pour le néerlandais (celui du plat pays, de
Belgique, d’Afrique du Sud, de Suriname ou de
Bonaire et Curaçao ...).
Madeleine van Strien-Chardonneau
En 1973, la Bibliothèque
municipale de Lille où j’avais
passé, de 1967 à 1970, comme
conservateur-adjoint,
trois années fructueuses,
présentait l’exposition Voyages et découvertes au dixhuitième siècle. Parmi les
ouvrages superbement illustrés, figurait un
modeste cahier manuscrit relatant le voyage
en Hollande d’un militaire français en 1786.
Les étonnements de ce voyageur anonyme
étaient proches de mes propres impressions
lors de la découverte d’un pays, devenu
depuis ma seconde patrie. Plus tard, le texte
de ce manuscrit a illustré le voyage du
« touriste » en regard de ceux de Montesquieu, Voltaire et Diderot dans un mémoire de
fin d’études de langue et de littérature
françaises à l’Université de Leiden en 1983. Et
il a constitué le premier élément d’un vaste
corpus dont l’étude a abouti à une thèse
soutenue en 1992 à Groningue, Le Voyage de
Hollande : récits de voyageurs français dans
les Provinces-Unies, 1748-1795. Deux années
passées de 1992 à 1994 au département de
néerlandais de Paris IV-Sorbonne m’ont
permis d’approfondir mes connaissances de
l’histoire et la culture néerlandaises et ont
stimulé mon intérêt pour les relations franconéerlandaises. Pendant les années d’enseignement à l’Institut français de la Haye, à
l’Alliance française puis au département de
langue et cultures françaises de l’Université de
Leiden, l’intérêt pour les voyageurs français en
Hollande a persisté – je prépare actuellement
une édition du voyage en Hollande du
botaniste André Thouin, commissaire de la
République en mission en 1795. Par ailleurs,
grâce à Marie-Christine Kok Escalle (Université
d’Utrecht), j’ai été amenée à travailler sur la
place et le rôle de la langue française dans les
Pays-Bas et nous publions régulièrement
dans Documents, la revue de la SIHFLES.
L’écrivaine néerlandaise francophone Belle de
Zuylen constitue également un de mes sujets
de recherches et je fais partie du comité de
rédaction de la revue Cahiers Isabelle de
Charrière / Belle de Zuylen Papers. Plus
récemment, mon champ d’intérêt s’est élargi
aux écrits en français de Néerlandais moins
connus que Belle de Zuylen, mais dont les
correspondances et journaux personnels
conservés dans les archives néerlandaises
constituent de précieux témoignages d’une
francophonie avant la lettre. Fin 2014 paraîtra
‘The Use of French among the Dutch Elites in
Eighteenth-Century Holland’ (European Francophonie: The Social, Political and Cultural
History of an International Prestige Language).
Nieuws van onze leden
In deze rubriek brengen leden van het Kenniscentrum verslag uit van hun activiteiten op
het gebied van de Franse cultuur en FransNederlandse betrekkingen.
Frans-Nederlandse ontmoetingsdagen
De Frans-Nederlandse Ontmoetingsdagen
komen met rasse schreden dichterbij! Ieder
jaar biedt dit evenement deelnemers een
platform om ervaringen uit te wisselen en
ideeën voor te stellen of uit te diepen rond
3
een actueel thema. Dit jaar is dat ‘mobiliteit
en samenwerking in een digitaal tijdperk’.
Het hoger onderwijs wordt steeds digitaler en
dat doet vele vragen rijzen, zowel in Frankrijk
als in Nederland: hoe beïnvloedt deze digitalisering de lessen die docenten geven?
Welke digitale middelen worden hun ter
beschikking gesteld? Welke rol speelt het
internet bij de samenwerking met andere
landen? Wat beweegt er in Nederland en
Frankrijk op het gebied van online lessen en
de valorisatie van onderzoek door MOOCS?
En welke gevolgen heeft de digitalisering voor
ons talenonderwijs? Dat alles - en nog veel
meer - zal worden aangekaart tijdens deze
Ontmoetingsdagen, die plaats zullen vinden
op 30 juni en 1 juli in Lille. Klik hier voor meer
informatie.
Philippe Noble
Fête de la Musique
Op zaterdag 21 juni
wordt op verschillende
plaatsen in Nederland
naar Frans model een
Fête de la Musique gehouden. De Entente
des Associations Francophones en de Alliance Française Den Haag
roepen iedereen op die
francofoon, francofiel en muzikaal is om dit
jaar de festiviteiten in Den Haag en
Rotterdam bij te wonen. De dag begint om 11
uur in het museum Beelden aan Zee in
Scheveningen, waar drie groepen zullen
optreden. Vanaf 18 uur is er een feestelijke
avond in het Maritiem Museum Rotterdam
met twaalf verschillende groepen, hapjes,
drankjes, een loterij en een DJ om de dag
dansend mee af te sluiten.
Vincent Merk
Table ronde: Ecrire l'histoire des ProvincesUnies : regards croisés France/Pays-Bas
Op 26 juni 2014 is er aan de universiteit van
Cergy-Pontoise een interessant seminar over
de Frans-Nederlandse geschiedschrijving.
Deelnemers zijn onder meer Thierry Allain,
Willem Frijhoff, Henk van Nierop, Andreas
Nijenhuis, Catherine Secretan, Romain
Thomas en Christophe de Voogd. Klik hier
voor meer informatie.
Andreas Nijenhuis
Internationaal congres
Op 12 en 13 juni werd in Parijs het tweede
deel van een internationaal congres gehouden
onder de titel ‘Rien appris, rien oublié ? Les
Restaurations dans l’Europe postnapoléonienne (1814-1830)’. Annie Jourdan (Universiteit van Amsterdam) hield daar een lezing
over de Franse réfugiés in Nederland onder
koning Willem I. Ikzelf sprak tijdens het eerste
deel van het congres in oktober 2013 over
‘L’oubli dans la Restauration française et
néerlandaise’. li hier voor meer informatie.
Matthijs Lok
Avond over Madame Bovary
De Jan van Luxemburg Prijs – gesticht ter
aanmoediging van literair lezen – organiseerde
op 19 juni een avond gewijd aan Gustave
Flaubert’s meesterwer Madame Bovary in
het Maison Descartes in Amsterdam. De
acteur Diede Zillinger Molenaar las passages
voor uit de fraaie muzikale vertaling van Hans
van Pinxteren. Deze waren geselecteerd in
relatie tot fragmenten uit de film Madame B,
waarmee Mieke Bal & Michelle Williams
Gamaker willen laten zien dat de problematiek
van de roman nog steeds, of juist nu, actueel
is. Zij noemen het syndroom van Emma
‘emotional capitalism’. De film gaat op 11
september a.s. in première in het Stedelijk
Museum. Zie verder madamebproject.com.
Marie-Christine Kok-Escalle
Promouvoir le rôle du français
Je me permets de vous envoyer un lien avec
un article peut-être un peu daté, mais qui ne
dégage pas moins ce message d’une actualité
toujours présente: ‘Comment évaluer et
promouvoir le rôle du français dans un monde
qui est en train de basculer dans une quasi
mono-culture anglophone?’ (Benjamin Pelettier, ‘D’où vient le rayonnement de la France?’
gestion-des-risques-interculturels.com)
Je cite: ‘il est regrettable de constater combien la rhétorique du rayonnement freine une
véritable pensée de l’influence où l’action
discrète, la stratégie indirecte et le long terme
doivent primer sur le coup d’éclat, le passage
4
en force et la courte vue.’ On pourrait
s'imaginer que les éléments relevés dans cet
article nous lancent p.e. le défi de déterminer
si même (ou aussi) aux Pays-Bas la promotion
du français constitue toujours un objectif
commun dans l'établissement d'une Europe
multi-culturelle.
H.J. Ros-Gelre
Nascholingscursus SRNU
De SRNU organiseert op 7 november een
nascholingscursus over de ‘Grande Guerre’ in
de Franse literatuur. Dit jaar is het precies
honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Ongekend waren de omvang
van het bloedbad, de verbetenheid van de
gevechten, en de schaal van de verwoestingen. Verstrekkend ook de gevolgen: het
Duitse Keizerrijk, het tsaristische Rusland, de
Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en
het Ottomaanse Rijk vielen uiteen, er
ontstonden nieuwe natiestaten. Voor de vele
bloedige oorlogen die nog zouden volgen
werd de eerste kiem gelegd. Met recht kan
deze eerste industriële oorlog ‘de smidse’ van
de twintigste eeuw genoemd worden.
Deze Grote Oorlog heeft de herinneringen en
de verbeelding van een aantal opeenvolgende generaties getekend. In de Franse
literatuur heeft zij tot een stortvloed aan
romans, getuigenissen en gedichten geleid –
al tijdens de oorlog of in de jaren daarna
geschreven door auteurs die vaak zelf aan het
front gestreden hadden.
Tijdens deze dag worden lezingen gehouden
over het werk van schrijvers als Apollinaire,
Claude Simon, Pierre Bergounioux en Jean
Rouaud. Ook het literaire beeldverhaal komt
aan de orde. De dag is bedoeld voor docenten
in het voortgezet onderwijs, studenten van
universiteiten en hogescholen en andere
belangstellenden. Zie www.romanisten.nl
voor het programma.
Erik Schoorlemmer
Werkgroep Onderwijs
Dag van de Franse Taal
De Ronde Tafel Frans roept donderdag 13
november 2014 uit tot de eerste Dag van de
Franse Taal. Het is de bedoeling dat docenten
Frans uit het middelbaar onderwijs op die dag
activiteiten organiseren die aan hun leerlingen
en collega’s duidelij ma en hoe interessant
en relevant de Franse taal en cultuur zijn.
Scholen die belangstelling hebben om deel te
nemen aan de Dag van de Franse Taal kunnen
zich online aanmelden (voor 1 juli). Ze krijgen
dan een pakket met materialen en lesideeën
toegestuurd. Half september zal een bijeenkomst van deelnemende scholen worden
gehouden op het Institut français in Amsterdam. Uw vragen en suggesties kunt u mailen
naar [email protected].
Congres Frans
Het Kenniscentrum zal met een tweetal
workshops aanwezig zijn op het tweejaarlijks
congres voor docenten Frans uit het
middelbaar onderwijs dat op 20-21 maart
2015 gehouden zal worden in Noordwijkerhout, en waarvan het thema in 2015 zal zijn
‘Le français à travers le monde’. Meer
informatie over de workshops volgt in de
komende nieuwsbrieven.
Maaike Koffeman
Werkgroep Onderzoek
De werkgroep Onderzoek is druk bezig de
lezingenreeks en congres van dit jaar te
evalueren, en alvast de reeks voor het komend
academisch jaar te plannen. Noteer alvast de
data in uw agenda: naast het jaarlijks congres
op 26 september (Nijmegen), zullen er
lezingen en publieksdebatten plaatsvinden op
13 november 2014, 22 januari 2015, 19 maart
2015, 21 mei 2015 en 25 juni 2015. Heeft u
zelf suggesties of wensen wat betreft de
thema’s of uit te nodigen spre ers, schroom
niet om contact met ons op te nemen. De
lezingen en debatten zullen afwisselend in
Amsterdam en Nijmegen gepland worden, en
afwisselend in het Frans of Nederlands
worden gehouden. Het definitieve programma met namen van de sprekers zal bekend
worden in september.
Verder wordt er vanuit het Kenniscentrum een
Nederlandstalige bundel voorbereid, met als
werktitel Denkend aan Frankrijk: Literaire
betrekkingen tussen Frankrijk en Nederland,
1400-heden, onder redactie van Maaike
Koffeman, Alicia Montoya en Marc Smeets.
5
Aan deze bundel werken verschillende leden
van het KFN mee.
Alicia Montoya
Werkgroep Tolken en Vertalers
Lezing SVVT
Op 10 maart 2014 heeft het Kenniscentrum
een lezing gegeven voor de Stichting Vrouwennetwerk en Tolken, SVVT, in Den Haag. Alicia
Montoya en Isabelle Van de Calseyde hebben
gesproken over het ontstaan en de doelstellingen van het KFN, de bereidheid te willen
netwerken met verschillende tolk- en vertaalverenigingen en het inzetten van expertise van
het WO t.b.v. deze beroepsgroep. Na afloop
volgde een prettige uitwisseling met de zaal.
SIGV themadag
Op 14 juni 2014 hebben wij in samenwerking
met de SIGV (Stichting Instituut van Gerechtstolken en -vertalers) een themadag georganiseerd waar het Frans als tweede taal in
Afrika centraal stond. Sprekers waren Janine
Berns, Willem Boelens, Margot van den Berg,
Victoria Nyst en Maarten Mous. De themadag
werd gehouden in het Park Plaza hotel in
Utrecht; zie voor het programma de website
van de SIGV. Het was een zeer geanimeerde
dag, en na afloop vroegen verschillende deelnemers om een vervolg. Een uitgebreid
verslag van de dag zal in het komend nummer
van de Nieuwsbrief staan.
Werkgroep Bedrijfsleven
Vanuit het KFN wordt gekeken hoe men de
banden met jonge ondernemers of mensen
werkzaam in het Frans-Nederlands bedrijfsleven kan aanhalen. Het zakendoen met Franstalige gesprekspartners staat hierbij centraal.
Een dialoog met deze groep zou zeer wenselijk
zijn en ook hier kan de expertise van de
Nederlandse universiteiten en opleidingen
Frans ingezet worden.
Isabelle Van de Calseyde
Ander nieuws
Trophées du Commerce FR-NL
De Franse Kamer van Koophandel (CFCI PaysBas) reikte op 11 juni jl. de Trophées du
Commerce France - Pays-Bas 2014 uit tijdens
een galadiner in Hotel De L'Europe in Amsterdam. De prijzen worden jaarlijks uitgereikt
aan bedrijven die een belangrijke bijdrage
leveren aan de Frans-Nederlandse handelsbetrekkingen. De Business Development
Awards gingen naar Damen Shipyards en
Nutricia Research. ImaGeau won de Startup
Award. Een speciale prijs was er voor minister
Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken:
hij kreeg de Personality of the Year Award.
Themanummer Queeste
Tijdschrift Queeste (Journal of Medieval
Literature in the Low Countries) is van plan in
2015 een themanummer te publiceren over
literatuur en meertaligheid in de Lage Landen
tussen 1100 en 1600. Mogelijk zijn er onder
onze lezers onderzoekers die een bijdrage
zouden kunnen schrijven over de rol van de
Franse taal in de middelnederlandse literatuur. De call for contributions (deadline: 31
oktober) staat op queeste.verloren.nl.
Publicaties
Marie-Christine Kok-Escalle, ‘La francophonie,
une identité plurielle ? Construction historique
et enjeu pour demain.’ www.un-monde-enpartage.com, 28 maart 2014.
---, ‘Histoire, pratiques, modèles’, in: Précis du
plurilinguisme et du pluriculturalisme, G.
Zarate, D. Lévy & C. Kramsch eds., Paris,
Editions des archives contemporaines, 2008,
pp. 383-433.
Françoise Lucas, ‘Sea of Abstractions’
(photography) in Ecozon@: European Journal
of Literature, Culture and Environment, Vol 5,
No 1, 2014: Translating Environmental Humanities. Zie ook: Isabel Hoving, ‘Editorial: Creative Writing and Arts.’
Andreas Nijenhuis, ‘Les « spelonques des
sectaires » : l'aménagement de temples
calvinistes dans les anciens lieux de culte
catholiques, dans le contexte de la Révolte aux
Provinces-Unies. Le cas d'Utrecht, ancien
archevêché, dépeint par des catholiques
français et le peintre hollandais Pieter
Saenredam (1597-1665)’, in : Reconstruire,
6
restaurer, renouveler. La reconstruction des
églises après les conflits religieux en France et
en Europe, Poitiers, Centre François-Garnier,
2014, p. 76-95 (« Art sacré », vol. 31)
Pieter Leroy (met L. Béhar), ‘Changement
climatique et effets politiques : le developpement des énergies renouvelables en MidiPyrénées’, Critique Internationale, Revue comparative de sciences sociales, 62, janvier-mars
2014, pp. 93-108.
- --,te verschijnen: themanummer ESSACHESS:
La communication de l’environnement, vol. 7,
n° 1(13)/ 2014 (met M.-G. Suraud).
Het KFN in de pers
In het meest recente nummer van het blad
Septentrion. Arts, Lettres et Culture de Flandre
et des Pays-Bas (2014: 2, pp. 76-77) staat een
uitgebreid artikel van KFN-lid Dorien Kouijzer
over het Kenniscentrum, waarin zij een
terugblik biedt op ons openingscongres in
september 2013 en vooruitkijkt op nieuw te
ontwikkelen activiteiten.
Over het Kenniscentrum Frankrijk-Nederland
Bestuur
Het bestuur van het Kenniscentrum wordt
gevormd door Alicia C. Montoya (Radboud
Universiteit Nijmegen), Isabelle Van de Calseyde (Universiteit Leiden), Maaike Koffeman
(Radboud Universiteit Nijmegen), Matthijs Lok
(Universiteit van Amsterdam), Marc Smeets
(Radboud Universiteit Nijmegen) en Michel
Wauthion (Institut Français des Pays-Bas).
Contact
U kunt het Kenniscentrum Frankrijk-Nederland
bereiken via [email protected]. U vindt ons
ook op Facebook en LinkedIn. Wij stellen
het op prijs als u actief meedenkt, bijvoorbeeld door activiteiten en publicaties aan te
melden of voorstellen te doen voor samenwerking op het gebied van onderwijs of
onderzoek.
Kijk voor meer informatie, nieuws en agenda
op onze website: www.ru.nl/frankrijk.

Download Report