Loopbaanladders & wereldbanen Caroline Wiedenhof Manfred van Doorn Colofon Loopbaanladders en wereldbanen Wegwijzer naar nieuwe mogelijkheden Double Healix serie, nr. 4 Eerste druk, 2014 Auteurs Caroline Wiedenhof Manfred van Doorn Uitgeverij Double Healix Educational Media B.V., Haarlem ISBN/EAN 978-94-90211-10-3 Vormgeving/foto auteurs Roel Siebrand/Van 5 tot 9 Illustraties Tomas Schats Eindredactie Martin Kaaij Drukkerij Wilco, Amersfoort Enkele rechten voorbehouden Met uitzondering van de illustraties mag alles uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze en/of door welk ander medium dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever, maar wel mét bronvermelding. ‘The arc of the moral universe is long, but it bends towards justice’ Martin Luther King I. Inleiding 1. A new deal Het is hoog tijd om met een nieuwe blik te kijken naar ons werk. Om bij onze loopbaankeuzes voorop te stellen wat zinvol en plezierig is. Ons niet meer van slag te laten brengen door angst voor werkloosheid, schaarste en schulden. En afstand te nemen van werk dat de aarde en haar bewoners uitput. In de loop van de geschiedenis zijn we werk gaan beschouwen als een dure plicht. Iedereen behoort te werken, zo is de algemene opvatting. Maar de werkelijkheid is anders. Van de bijna zeventien miljoen Nederlanders werkt nog niet de helft, want negeneneenhalf miljoen mensen zijn te jong, te oud, werkloos of studerend. Er is ontzettend veel te doen, maar er zijn steeds minder banen. Dat is de situatie waarin we ons bevinden. Keihard werken om toch nog een beetje economische groei af te dwingen is niet de oplossing. Meer produceren en meer geld in omloop brengen betekent immers niet automatisch dat het aantal banen toeneemt. Het probleem is fundamenteler. Het gaat om de vraag hoe we ons leven willen leven. ‘Doe het werk dat het beste past bij je talenten’, zeggen de meeste loopbaangidsen terecht. Dat is een belangrijk credo. Toch gaan we in dit boek nog een stap verder. We kijken niet alleen naar de individuele ontwikkeling van de mens, maar ook naar de ontwikkelingen die zich in de wereld aan het voltrekken zijn. We laten zien hoe we die ontwikkelingen kunnen sturen in een richting die de mensheid dient. We zullen dus ook een blik op de toekomst werpen. Wie nadenkt over hoe de wereld er over vijftig jaar uitziet stuit vanzelf op een aantal prangende vragen. Slagen we erin de omslag te maken van uitputting naar duurzaamheid? Lukt het om ervoor te zorgen dat niemand meer in armoede hoeft te leven? Hoe worden de nieuwe verhoudingen in de wereld? Kunnen we de democratie moderniseren, zodat we er weer door geïnspireerd raken? loopbaanladders & wereldbanen 9 Kunnen we mondiaal samenwerken en tegelijkertijd op lokaal niveau gemeenschappen laten bloeien? Kunnen we schulden, schaarste, productie- en prestatiedruk uitbannen? Groeien we toe naar een systeem dat draait om bijdragen aan het gemeenschappelijk belang en betekenis geven aan het leven? Bubbelgeld en bubbelproducten Economische groei heeft ons in de twintigste eeuw veel goeds gebracht. Maar het voordeel van groei heeft zijn grenzen bereikt. Het is een doel op zich geworden en zaligmakend verklaard. Maar het wordt steeds duidelijker dat groei ook leidt tot uitputting van de aarde en een bizarre cumulatie van rijkdom bij een zeer kleine groep, terwijl een veel groter deel van de mensheid zich over de kop moet werken voor een schamel inkomen. De schade die we aan het milieu toebrengen kunnen we niet meer voor het einde van ons leven ongedaan maken. Onze samenleving is gewend geraakt aan een leven op de pof, maar al die schulden zullen nooit kunnen worden terugbetaald. We worden gebombardeerd met prikkels die onze begeerte wekken, ons onrustig maken en ons aanzetten om te bubbelwerken voor bubbelgeld dat we weer uitgeven aan bubbelproducten. Dit heeft ons op de rand van de ecologische ondergang gebracht. Maar ook in een psychologische en morele crisis. Het onderzoeksbureau Motivaction signaleert een groeiend gevoel van onbehagen onder de bevolking over ‘de verharding of de verhuftering van de samenleving: op straat, in de winkels, in het verkeer en in de media. Individualisme, keuzestress en tijdsdruk staan volgens veel Nederlanders hogere en collectieve waarden in de weg en verlagen de kwaliteit van leven en samenleven.’1 Om uit deze stress te komen, hebben we nieuwe concepten nodig. Want het denken in oude concepten (‘arbeidsmarkt’, ‘werkgever’, ‘werknemer’) beperkt onze bewegingsvrijheid om ons leven beter vorm te geven. Wij geloven de economen inmiddels niet meer die beweren dat onze samenleving niet zonder groei kan. De tijd is rijp voor een nieuwe woordenschat om over werk en inkomen na te denken. 1 Lampert & Spangenberg, De grenzeloze generatie (2011) 10 loopbaanladders & wereldbanen We hebben, met andere woorden een nieuwe kijk op werk nodig: een new deal. Deze new deal omvat een visie op hoe we willen samenwerken, hoe we het werk verdelen, hoe we het belonen, hoe we talenten ontplooien, burnouts voorkomen, de jonge generatie structuur bieden, van de wijsheid van ouderen gebruik maken, de angst voor werkloosheid achter ons laten, leren omgaan met onzekerheid, en hoe we kunnen investeren in heden en toekomst met respect voor het individu en de gemeenschap. Als we vanuit deze vragen over werk gaan denken, worden humaniteit, inspiratie, gezondheid, plezier en rechtvaardigheid vanzelf belangrijker dan groei. Het goede nieuws is dat die nieuwe kijk op werk overal aan het ontkiemen is. Overal beginnen mensen anders te werken, hun onbehagen over de status quo om te zetten in nieuwe producten en diensten, zichzelf opnieuw uit te vinden. Al die veranderingen kunnen behoorlijk verwarrend zijn voor wie ze allemaal wil bijhouden. In dit boek geven we de new deal daarom een structuur, een inhoud en een menselijk gezicht. We maken daarbij dankbaar gebruik van het werk van visionaire denkers als Eisenstein (Sacred Economics) en Rifkin (The End of Work). Hun visie breiden we uit met een staalkaart van de menselijke ervaring. We laten zien hoeveel plezier en vervulling een andere manier van werken oplevert. Het werkende leven biedt ongekende mogelijkheden voor iedereen die zich wil ontwikkelen. Van de geschiedenis leren Al eeuwenlang leven we met de gedachte dat je alleen recht hebt op een behoorlijk inkomen als je werkt. Dat heeft geleid tot uitwassen als uitsluiting, minachting van werklozen en ogenschijnlijk vrijwillige uitputting van mensen. Maar die opvatting van werk is geen natuurwet. In de geschiedenis is werk gebruikt als broodwinning en onderdrukkingsmiddel, maar ook als middel tot emancipatie en zelfstandigheid. Van de geschiedenis kunnen we dus in elk geval leren dat de manier waarop we over werk denken – en op basis daarvan hoe we met werk omgaan - veranderbaar is. loopbaanladders & wereldbanen 11 Ook wij, de schrijvers van dit boek, zijn opgegroeid met de bestaande arbeidsmoraal. Daarmee werden we telkens geconfronteerd bij het schrijven van dit boek. Steeds weer moesten we de neiging weerstaan om te denken in begrippen en beelden die belemmerend waren voor onze visie. Het hielp dan om terug te gaan naar de vaste grond van universele menselijke behoeften die onder de woelige golven van de geschiedenis liggen, en waarop onze drijfveren en waarden zijn gebaseerd. Zoals vertrouwen, zelfbeheersing en zorg voor volgende generaties. Deze en andere basisbehoeften dienen ons in dit boek als gids. Veranderen Ontwikkeling, verandering, transformatie, transitie, evolutie: de mens en de natuur staan niet stil. Toch zijn er veel mensen die niet in verandering geloven. ‘Zo ben ik nu eenmaal’, zeggen ze over zichzelf, en ‘Zo is het nu eenmaal’ of ‘Er is niets aan te doen’ over de wereld. Het is natuurlijk wijs om te accepteren wat je niet kunt beïnvloeden. Maar veel vaker lijkt men tegen beter weten in vast te houden aan een zelfbeeld of wereldbeeld dat wel onwrikbaar lijkt, maar het niet is. Veranderen vergt wel inspanning. Op een rigoureus andere manier denken over werk is moeilijk en soms beangstigend. Zelfs als een systeem niet meer werkt, haalt de mens daarom alles uit de kast om het gaande te houden. Dat is wat er nu gebeurt. We leven in de ‘niks aan de hand’-fase, die voortduurt totdat we, net als het jongetje in het sprookje De nieuwe kleren van de keizer, erkennen dat onze Keizer van Werk geen kleren meer heeft. Om anders te gaan werken, zullen we ons denken, voelen en handelen moeten veranderen. Met dit boek zullen we alle drie aspecten aanspreken. Daarbij zijn we niet teruggeschrokken voor een fundamenteel andere visie dan de gangbare. We hadden deze uit veiligheidsoverwegingen kunnen afzwakken, maar daar hebben we niet voor gekozen. Want het is te belangrijk om een andere weg in te slaan. Teveel mensen zuchten onder hun werk, snakken naar vakantie, zijn uitgeput van de stress en maken keuzes die ze aan het eind van hun leven betreuren. 12 loopbaanladders & wereldbanen Het kan ook anders. Dat hebben we gezien in onze werken leerpraktijk en in de vele goede voorbeelden van verder weg. In dit boek putten we uit onze gemeenschappelijke ervaringen van tientallen jaren in ondernemerschap, leiderschapstraining, psychotherapie, organisatie-ontwikkeling, management en beleid. We weten dat verandering en ontwikkeling pijnlijk kunnen zijn, maar ook hoeveel vreugde ze kunnen geven. Dat hebben we zelf meegemaakt en bij anderen gezien die we hebben mogen ontmoeten en begeleiden. Wandelen Twee wandelaars op leeftijd komen elkaar tegen in het bos. Ze praten over de schoonheid van de bloeiende bomen en de geluiden van het bos. ‘Mooi hè, zo wandelen’ zegt de een. ‘Ja’, zegt de ander, ‘en ik liep me net af te vragen waarom ik dit niet al deed toen ik achttien was. Dat had veel ellende gescheeld’. Dit gesprek doet denken aan de verpleegkundige die terminaal zieken verzorgde. Uit de vele gesprekken die zij voerde met stervenden, hield ze bij waar mensen spijt van zeiden te hebben aan het einde van hun leven. Zij noteerde de volgende top vijf: 0 Ik wou dat ik de moed had gehad om trouw te blijven aan mezelf in plaats van te leven zoals anderen van me verwachtten. 0 Ik wou dat ik niet zo hard had gewerkt. 0 Ik wou dat ik de moed had gehad om me meer te uiten. 0 Ik wou dat ik meer tijd voor mijn vrienden had genomen. 0 Ik wou dat ik mezelf gelukkiger had gemaakt. 2. Nieuwe verhalen In plaats van mee te gaan met het dictaat van de markt kunnen we ook een maatschappij creëren waarin we geen strijd meer hoeven te leveren om aan schaars werk te komen. We bouwen dan aan een economie die gebaseerd is op gemeenschapszin en rechtvaardigheid. Het vervelende werk verdelen we eerlijk, of laten we zo veel mogelijk door machines doen. We draaien het verdienmodel om: nu nog leveren verspilling en vergiftiging geld op, in de toekomst doen gezondheid en levensvreugde dat. Daardoor kunnen mensen doen wat ze aantrekkelijk en zinvol vinden. Bijvoorbeeld in kleinschalig onderwijs, zorg en dienstverlening waarin de mens centraal staat. Bij het verbouwen van gezond voedsel en het maken van kwaliteitsproducten. Of in de creatieve sector. Waarom zouden we niet veel meer waardering geven aan laaggeschoold noodzakelijk werk, zoals loopbaanladders & wereldbanen 13 dat van vuilnismannen, waar we dagelijks plezier van hebben? En waarom zouden we een aan de lopende band gemaakte tafel willen hebben die na tien jaar weer wordt weggegooid, als er ook door een medemens met liefde een ambachtelijk meesterstuk kan worden gemaakt, waaraan we een leven lang vreugde kunnen beleven? Werken wordt doen wat nodig is, en zo een vervulling van het leven. Als we willen dat niemand zich in de schulden hoeft te steken om basale menselijke behoeften te vervullen, en dat iedereen aan de new deal kan meedoen, zullen we ook serieus moeten nadenken over fundamentele veranderingen op het gebied van geld en inkomen. Er zijn daarover al heel wat goede ideeën uitgewerkt door experts2. Bijvoorbeeld over het afschaffen van rente, het creëren van geld met een houdbaarheidsdatum, de introductie van lokale valuta naast de officiële munt, of de koppeling van de waarde van geld aan duurzame ontwikkeling. Het behoud van een bos zal dan bijvoorbeeld meer opleveren dan het kappen ervan. De grote verbonden wereld Wie door zijn oogharen naar de wereld kijkt, ziet dat er zich immense veranderingen voltrekken. De economische, en dus ook de politieke machtsverhoudingen veranderen, het financiële systeem is aan het stuiptrekken en het is duidelijk dat de aarde uitgeput raakt als gevolg van het consumptiepatroon van een nog steeds uitdijende wereldbevolking. Europa krijgt op het wereldtoneel langzamerhand de rol van continent van het verleden, ondanks verwoede pogingen om met innovatieprogramma’s verstarring tegen te gaan. Ondertussen is onze wereld groter geworden dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Leefden we nog niet zo lang geleden in gesloten gemeenschappen, in de 20e eeuw zijn we massaal ver gaan reizen en zijn we eraan gewend geraakt dat familie, vrienden en collega’s niet vanzelfsprekend in de buurt wonen. En in onze tijd is het zelfs mogelijk geworden ons te verbinden met mensen die ver weg wonen, zelfs 2 Zie voor ideeën over de toekomst van geld de boeken en lezingen van Bernard Lietaer en Charles Eisenstein. 14 loopbaanladders & wereldbanen als we ze nog nooit hebben ontmoet. Dat opent deuren en harten. De Amerikaanse econoom Jeremy Rifkin noemt dat de empathic embrace3: we kunnen ons verbinden met steeds meer mensen buiten onze eigen kring. Voor een toekomst waarin kwaliteit en diversiteit van leven centraal staat heeft Europa, met zijn enorme culturele en historische bagage, enorm veel te bieden4. De verhalen De manier waarop we naar de wereld kijken klinkt door in de verhalen die we aan elkaar vertellen. Door ze door te geven, vormen we de nieuwe generatie en sturen we de manier waarop zij de wereld bekijkt. Het begrip verhaal vatten we ruim op: het staat niet alleen voor de verzonnen avonturen uit films en boeken, maar ook voor alles wat we aan elkaar vertellen in het dagelijks leven, op het werk, in wetboeken, in de wetenschappen, in godsdiensten, in de economie en de politiek. In al die verhalen krijgen we impliciet boodschappen mee hoe we het leven richting kunnen geven. Mensen hebben verhalen nodig om het leven zinnig te maken. In welk economische verhaal zitten we nu? 0De mens is een consument. 0De mens jaagt zijn eigen belang na. 0De mens heeft onbegrensde behoeften en daarom leven we in een wereld van schaarste. 0De samenleving bestaat uit calculerende burgers. 0Competitie en concurrentie dienen het algemeen belang en daarom moeten ook nutsvoorzieningen worden geprivatiseerd. 0Het marktmechanisme zorgt voor een optimale verdeling van welvaart. 0Geldcreatie en schuldencreatie gaan hand in hand. 0Iedereen is verantwoordelijk voor het eigen succes en falen. 0De mens domineert de natuur. 0De mens heeft controle nodig om zijn slechtheid in te kapselen. 3 Jeremy Rifkin, The Empathic Civilization, 2010 4 Zie ook Jeremy Rifkin, The European Dream, 2004 loopbaanladders & wereldbanen 15 Dit is het dominante economische verhaal, waarmee we van jongs af aan worden groot gebracht. Aan deze ideeën ontlenen we onze identiteit als homo economicus: als werkende mens. Dit oude verhaal werkt niet meer. De werkloosheid blijft toenemen, de schuldenberg wordt te groot en de aarde raakt uitgeput. Om uit deze crisis te komen en ons te ontwikkelen in de richting van een goede toekomst hebben we nu een nieuw verhaal nodig. Dit is het nieuwe verhaal: 0De mens is een empathisch wezen. 0Delen en schenken vormen de kern van het samenleven. 0De mens bloeit dankzij, niet ondanks begrenzingen. 0Er is genoeg voor iedereen. 0De mens heeft ruimte nodig voor zijn creativiteit. 0Samenwerking en deugdzaamheid dienen het algemeen belang. 0Samenwerking en deugdzaamheid zijn te leren. 0De samenleving bestaat uit gulle burgers die bereid zijn elkaar te helpen. 0We zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor welvaart voor iedereen. 0We zijn één met elkaar en de natuur. Dit nieuwe verhaal is natuurlijk niet de enige waarheid, maar het is wel een goede leidraad om maximaal bij te dragen aan een gelukkig leven voor jezelf en anderen. Het oude economische verhaal heeft onze hebzuchtige kant aangewakkerd. Maar we kunnen ook andere dimensies van onszelf ontwikkelen. In dit boek laten we zien hoe we anders kunnen denken over werk. Ook laten we aan de hand van vele voorbeelden zien wat dat praktisch betekent. Daarmee willen we bijdragen aan de ontwikkeling van een nieuw arbeidsethos. We hopen dat dit boek zal helpen om op goede gronden te kiezen voor zinvol en aantrekkelijk werk. Wie in zijn loopbaan kiest voor zichzelf èn de gemeenschap, voor het nu èn de toekomst, creëert een loopbaanladder met wereldbanen. 16 loopbaanladders & wereldbanen II. Loopbaanladders Je leven en loopbaan kun je zien als een verhaal. Door er zo naar te kijken, kun je er wat afstand van nemen en beseffen hoe je gevormd bent, en waar je kunt bijsturen en inkleuren. Aanvankelijk zijn de opvoeders aan het woord in het verhaal van je leven. ‘Jij bent een typische Verbeek’ zegt de familie dan bijvoorbeeld, of ‘Trompet spelen is echt iets voor onze Yasmina’. Later kom je zelf aan zet, met een keuze voor een beroep en een werkkring. Een mens met ambitie kijkt dan in de regel omhoog, waar meer salaris, prestige en macht te vinden zijn. Wij laten in dit boek loopbaanladders zien die je op een andere manier opklimt. Hoger op de ladder komen betekent hier niet het winnen van een selectiestrijd met ambitieuze collega’s, maar het vervullen van je leven en het steeds meer betekenen voor de wereld. Hoe verder je komt, hoe beter je in je vak wordt, des te meer je bijdraagt aan je omgeving, en hoe meer begrip en ontzag je krijgt voor wat je onderweg tegenkomt. Dat is ook wat ambitie letterlijk betekent: rondgaan in je omgeving. Centen, prestige en macht staan niet meer centraal. Ambitie betekent voor ons: willen excelleren in je vak en het willen dragen van sociale verantwoordelijkheid. Onder wereldbanen verstaan we dus banen waarmee je iets bijdraagt aan de wereld. Zes loopbaanladders Hoewel ieder loopbaanverhaal uniek is, kent ieder mens dezelfde basale behoeften, zoals bijvoorbeeld de behoefte aan welkom zijn, veiligheid, of spel. Bij het maken van keuzes in een loopbaan is het van belang deze behoeften te leren kennen. Daarvoor is het goed om terug te gaan naar de kindertijd en de puberteit. Ieder kind heeft eigen dromen en een uniek spectrum van talenten. Die zeggen veel over de latere richting van een loopbaan. In de zes loopbaanladders in dit boek staat steeds een andere dimensie van het werkende leven centraal. Elke ladder bevindt zich in een eigen gebied, waarin menselijke behoeften worden vervuld, dromen worden nagestreefd, resultaten worden bereikt, bedrijfsmatige en loopbaanladders & wereldbanen 17 organisatorische dilemma’s naar voren komen en bredere maatschappelijke vraagstukken spelen. Op de ladders worden al deze aspecten zichtbaar. Elk hoofdstuk beschrijft een loopbaanladder die beklommen kan worden vanaf twee zijden. Aan elke zijde staat een basale menselijke behoefte, die op het oog op gespannen voet staat met de behoefte aan de andere voet van de ladder. Bij nadere beschouwing zal blijken hoe die twee kanten naar elkaar kunnen toegroeien. De loopbaanladders De twee zijden van de ladder Vertrouwen Intuïtie Structuur Verantwoordelijkheid Daadkracht Ontvankelijkheid Vitaliteit Stabiliteit Spanning Betekenis Speelsheid Ernst Integriteit Normen Waarden Liefde Passie Compassie Behoeften die onvoldoende vervuld worden, kunnen later in het leven tot blijvende pijn leiden en een negatieve invloed op de omgeving krijgen. Hoe invloedrijker je positie is, hoe funester de uitwerking van onvervulde behoeften op anderen. Omdat het belangrijk is dat onder ogen te zien, behandelen we in elk hoofdstuk ook kort de neerwaartse ladder. Maar onze belangrijkste focus is de positieve ontwikkeling die we kunnen doormaken als mens. Beklim je de sporten van de positieve loopbaanladder, dan groeien je mogelijkheden: hoe hoger je klimt, hoe meer je kunt, voelt, ziet en weet. 18 loopbaanladders & wereldbanen De sporten van de loopbaanladders De eerste sport van de ladder beschrijft de basale menselijke behoeften, die in de kindertijd al naar voren komen. Hoe oud en wijs we ook worden, ze blijven het hele leven belangrijk. Op de tweede sport komen de driften en drijfveren naar voren. Ze worden heel duidelijk in de puberteit, maar ook deze blijven altijd bij je! Het goed leren uitoefenen van een beroep staat op de derde sport centraal. De dromen en behoeften worden hier omgezet in de individuele volwassen competenties die voor dat werk belangrijk zijn. Op de vierde sport komen relaties centraal te staan. Vaardigheden worden gedeeld en dragen bij tot beter teamwork. De vijfde sport is het niveau waarop medeverantwoordelijkheid wordt gedragen voor grote bedrijven of wijd vertakte netwerken. De vaardigheden worden net zo complex als de organisaties waarin ze tot bloei komen. Op de zesde en hoogste sport wordt de wijsheid bereikt waarmee systemen worden doorzien en sturing wordt gegeven aan de maatschappij. Het is nu glashelder wat werkelijk Maatschappelijke sturing belangrijk is. complexe vaardigheden teamwork volwassen competenties drijfveren behoeften loopbaanladders & wereldbanen 19 III. Zes nieuwe archetypen Archetypen zijn oerbeelden die basale waarden, angsten of behoeften belichamen. Ook de heersende arbeidsmoraal kent allerlei archetypen, zoals het Vlijtig Liesje, de Meedogenloze Zakenman of de Onmisbare Secretaresse. Om ons een voorstelling te kunnen maken van een andere invulling van werk, ontwikkelen we in dit boek nieuwe archetypen van de werkende mens. Hoewel sommige beroepen goed passen bij een bepaald archetype, kunnen alle archetypen in elk beroep naar voren komen. Om te herkennen welk archetype bij iemand past is het belangrijker om te kijken naar de manier waarop iemand een functie uitoefent, dan naar de inhoud van de functie. Met andere woorden: de mens staat centraal, niet de functie. In elk van de zes archetypen worden krachten verzoend die we in het dagelijks leven vaak als tegenstelling ervaren. Op de loopbaanladders laten we de nieuwe archetypen tot leven komen. We maken daarbij veel gebruik van voorbeelden uit films. Want daarin kun je goed zien hoe archetypen er uit zien en hoe mensen omgaan met spanningen, plezier, verdriet, teleurstellingen en idealen. Omdat films zo’n enorm scala aan emoties en relaties bieden, gebruiken we ze als een soort schatkamer van de menselijke ervaring. De filmverhalen geven ons toegang tot onvermoede ervaringen, voeden ons met nieuwe inzichten en raken ons diep in het hart. De archetypen op de loopbaanladders 0 De syncer werkt op de ladder van vertrouwen. 0 De openmaker werkt op de ladder van verantwoordelijkheid. 0 De levenswerker werkt op de ladder van vitaliteit. 0 De wegbereider werkt op de ladder van betekenis. 0 De borger werkt op de ladder van integriteit. 0 De hartverwarmer werkt op de ladder van liefde. 20 loopbaanladders & wereldbanen Syncers werken op het spanningsveld van flexibiliteit en structuur. Hun taak is het zorgen voor kaders en planning. Met afspraken en procedures zetten zij alles op zijn plek. Dat maakt de werkomgeving mooi, schoon en veilig. Daarnaast tonen syncers de grote lijnen, onderlinge verbanden en nieuwe mogelijkheden. Daarmee scheppen zij dus ook ruimte voor flexibiliteit. Syncers slagen erin om een geruststellende betrouwbaarheid te verbinden aan een open houding. Zo ontstaan kaders met ruimte voor eigen initiatief. Dit archetype kan tot leven komen in heel verschillende functies. Te denken valt aan precieze technische beroepen als elektricien, IT-er of landmeter, maar ook aan controllers, roostermakers, planologen, kleuterleidsters, wettenmakers, facilitatoren, beleidsmakers, kunstenaars, historici, projectmanagers, coördinatoren, ontwerpers, huisvrouwen en huismannen. Zie P. 29 loopbaanladders & wereldbanen 21 Openmakers smeden de samenwerkingsverbanden die nodig zijn voor zinvolle diensten en producten. In de open relatie met hun klanten maken zij duidelijk waarin zij zelf goed zijn en waarvoor je beter naar een ander kunt gaan. Openmakers vangen anderen geen vliegen af, maar zoeken naar de beste oplossing voor iedereen. Competitie zien zij als een middel om hun diensten en producten te verbeteren. Hoewel dit archetype juist in grote organisaties veel kan betekenen, komt het vooral voor bij ondernemers van allerlei snit: timmerlieden, loodgieters en klusjesmensen, makelaars, zelfstandige docenten, taxichauffeurs, belastingadviseurs, cateraars en concierges. De lijst is lang en groeiende. Zie P. 57 22 loopbaanladders & wereldbanen Met liefdevolle aandacht helpt de levenswerker mensen om te leven met goede voeding, voldoende beweging en een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning. Levenswerkers werken aan gezonde leef- en werkomgevingen, en de soms pijnlijke stappen die daarvoor moeten worden genomen, zoals het stoppen met schadelijke verslavingen aan drugs of te hard werken, of het afscheid nemen van ongezonde werkwijzen of verdienmodellen. Zij dragen op allerlei manieren bij aan gezond werken en leven, of dat nu met technisch advies is of met organisatieadvies, als uitvaartbegeleider of als schoonmaker. Voor de hand liggende beroepen zijn te vinden in de agrarische sector, het natuurbehoud, en de voedingsector, en daarnaast in gezondheids beroepen zoals arts, verpleegkundige, therapeut, masseur, yogaleraar, sportcoach of ehbo-er. Zie P. 77 loopbaanladders & wereldbanen 23 De wegbereider brengt nieuwe ideeën bij elkaar en draagt ze uit. Vanuit een vragende en onderzoekende houding relativeert hij of zij de status quo in de wereld. Mogelijkheden worden verkend, feedback verzameld, visioenen geschetst, nieuwe speel- en werkomgevingen betreden, materie ontrafeld, producten en diensten ontwikkeld. In creatieve sectoren als architectuur, design, kunst en reclame ligt deze vaardigheid voor de hand, maar wegbereiders zijn ook nodig in het bedrijfsleven en bij de (semi-)overheid. Overal waar geleerd en gecreëerd wordt zijn de visie en ideeën van de wegbereider nodig. Zie P. 99 24 loopbaanladders & wereldbanen Borgers waken over integriteit in de wereld. Als zij een machtspositie bekleden, wordt hen die gegund omdat ze er in het belang van de gemeenschap mee omgaan. Borgers opereren op het spanningsveld tussen regels en rechtvaardigheid. Ze maken waarden concreet en komen in het geweer wanneer regels niet juist zijn. Borgers kunnen overal aan de slag waar aan normering en handhaving wordt gewerkt, bijvoorbeeld bij de politie en de beveiligingssector, als jurist, inspecteur of in het management van bedrijven en organisaties. Maar ook in de journalistiek, bij de overheid, in actiegroepen en in de kerk en de moskee kom je borgers tegen. Eigenlijk hebben we overal in de samenleving borgers nodig; mensen die normen en waarden bewaken èn ter discussie stellen. Zie P. 119 loopbaanladders & wereldbanen 25 De hartverwarmers staan in het centrum van de belangstelling om hun bijdrage aan de wereld optimaal te kunnen geven. Hoe hoger hun niveau is, hoe krachtiger hun ego, èn hoe meer dat ego het belang van anderen kan omarmen. Ze staan voor de klas, op een podium of kansel of voor de camera. Hun geestdrift brengt mensen in beweging: er gebeurt iets, er slaat een vonk van inspiratie over. Egoïsme en altruïsme, passie en compassie zijn bij hen in balans. Religieuze leiders, leraren, podiumkunstenaars en politici zijn voorbeelden van beroepen waarin hartverwarmers hun hart kunnen ophalen. Zie P. 141 26 loopbaanladders & wereldbanen IV. Het double healix model De zes loopbaanladders zijn gebaseerd op het Double Healix model voor menselijke ontwikkeling. Kort gezegd brengt dit model de menselijke ervaring in kaart op basis van verhalen. Het model is gebaseerd op een cyclus van twaalf fasen. Het is de cyclus van opkomst, Fasen in het Double Healix model Selectie Mentor Ster van de dag 5 4 Weerstand Oproep 6 7 3 8 2 Proloog Aarding 1 Omslag 9 Dolk 12 Elixer 10 11 Wederopstanding Terugkeer naar het licht bloei, ondergang en wederopstanding, die ieder mens doormaakt. Deze cyclus doorlopen we in het leven vele malen, waardoor we hopelijk steeds wijzer worden. In het Double Healix model komen alle niveaus van menselijke ontwikkeling naar voren: van de kindertijd en verschillende stadia van volwassenheid naar een hoog niveau van wijsheid. Elk niveau van de cyclus bevat een andere verschijningsvorm van twaalf fundamentele menselijke waarden. Het model geeft niet alleen inzicht in ontwikkelingscycli, maar ook in tegenovergestelde krachten: elke fase staat in de cirkel recht tegenover zijn tegenpool. loopbaanladders & wereldbanen 27 Niveaus in het Double Healix model Met de loopbaanladders laten we zien Simplexiteit Maatschappelijke sturing dat een mens kan Complexiteit Complexe vaardigheden transformeren naar Relationaliteit Teamwork een steeds veelomMaximaliteit Volwassen competenties vattender en verder Sensationaliteit Drijfveren reikend niveau. Hoe Simpliciteit Behoeften verder je bent, hoe meer betekenis je krijgt voor jezelf, je omgeving en de wereld. Daarvoor is intensieve samenwerking nodig met mensen die je tegenpool vertegenwoordigen, maar ook een weg naar binnen, waarin je je schaduwzijde leert kennen en omarmen. De transformatie naar een volgende trede op de loopbaanladder verloopt dus via de tegenpool. Het denken in paradoxen en toelaten van de tegengestelde krachten in jezelf, in een team en op nog grotere schaal in de samenleving vergt oefening en stuurmanskunst. Het voorkomt eenzijdigheid, starheid en heen en weer zwalken van het ene naar het andere uiterste. De verhalen die we aanreiken laten zien hoe tegenovergestelde krachten op elkaar inwerken en elkaar kunnen verrijken. Het Double Healix model helpt ons in te zien hoe de onrust van de huidige tijd een positieve wending kan geven aan de mensheid. Want in verhalen die in alle culturen al duizenden jaren zijn verteld, zien we dat de mens na een periode van dwaling en zelfverheerlijking steeds weer terugkomt bij een besef van diepere gemeenschappelijke waarden. Het voordeel van het inzicht in cycli van menselijke ontwikkeling is dat het ons helpt om voorbij de waan van de dag te kijken en terugkerende patronen te herkennen. Wie meer wil weten over het Double Healix model verwijzen we naar het boek ‘Het wiel opnieuw uitvinden, cycli en niveaus van leiderschap’ (Double Healix Serie nr. 1). 28 loopbaanladders & wereldbanen Over de auteurs Caroline Wiedenhof kwam tijdens haar studie als vrijwilligster in aanraking met internationale samenwerking en maakte daar als diplomaat haar beroep van. Zij werkte bij het ministerie van Buitenlandse Zaken op het gebied van economische-, culturele- en ontwikkelingssamenwerking. Gaandeweg kwamen haar talenten voor coaching, management en advies naar boven. Dit leidde haar in combinatie met haar passie voor kunsten naar het directeurschap van een groot stedelijk kunsteducatiecentrum. Haar interesse in het door Manfred ontwikkelde Double Healixmodel voor menselijke ontwikkeling liet haar niet meer los en inmiddels is zij zelf ook gecertificeerd master Double Healix trainer. Vanuit haar bedrijf Duodecima stelt Caroline haar visie en ervaring ten dienste van mensen en organisaties die duurzame waarde toevoegen aan de wereld. Manfred van Doorn begon zijn loopbaan als pyscholoog en psychotherapeut. Daarnaast had hij een grote passie voor films. Toen hij ontdekte dat krachtige filmscènes een grote therapeutische werking hadden, begon een nieuwe fase in zijn loopbaan: het geven van trainingen en lezingen aan de hand van inspirerende filmfragmenten. De onderwerpen varieerden: persoonlijke groei, opvoeding, therapie, teamwerk, leiderschap en duurzaamheid. In de loop van twintig jaar verzamelde Manfred een grote database met filmvoorbeelden van menselijk gedrag en ontwikkelde hij het Double Healix model voor persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Manfred houdt het meest van de zee, Caroline van de bergen. Pingpong is het lievelingsspel van Caroline, terwijl Manfred meer van vechtsport houdt. Wat zij delen is hun liefde voor film, filosofie, psychologie, yoga en politieke vraagstukken. Ze werken met het Double Healix team aan MovieLearning, een digitale leer omgeving op basis van filmfragmenten. MovieLearning voor loopbaanontwikkeling en de toekomst van werk maakt daar deel van uit. Zie www.doublehealix.com. Loopbaanladders & wereldbanen Staat jouw loopbaanladder tegen het goede gebouw? Te veel mensen zuchten onder hun Weg wijz er naar ni eu mogelij we kheden werk, snakken naar vakantie, zijn uitgeput van de stress en maken keuzes die ze aan het eind van hun leven betreuren. Op welke gronden kies jij je werk, en wat is de zin van dat werk? In dit boek brengen caroline wiedenhof en Manfred van Doorn aan de hand van talloze (voor)beelden a new deal tot leven voor werk. Een boek dat verder reikt dan andere loopbaangidsen, omdat het niet alleen focust op individuen, maar ook op maatschappelijke ontwikkelingen. Wie zich met behulp van dit boek op zichzelf èn op de wereld oriënteert, maakt grote kans op een loopbaanladder met wereldbanen. DouBLe heaLIx serIe nr 4 ISBN 978-94-90211-10-3 9 789490 211103
© Copyright 2024 ExpyDoc
