Professionalisering-in-scho

PO
Professionalisering
in school (deel 2
)
Zowel in het Primair- als in het Voortgezet Onderwijs is onderzocht of een goede begeleiding van
startende leerkrachten zijn vruchten afwerpt in de latere jaren van deze leerkrachten. De PO-raad meldt
opmerkelijke resultaten van een goede begeleiding. In het VO-onderwijs heeft Michelle Helms-Lorenz,
docent aan de universitaire lerarenopleiding in Groningen, een duidelijk verband gevonden tussen de
vaardigheden van een leerkracht en de kwaliteit van het onderwijs. ‘Hoe beter de vaardigheden van een
leraar, hoe beter de prestaties van leerlingen’. Haar onderzoek van het project ‘Begeleiding startende
leerkrachten’ heeft na drie jaar onderzoek aangetoond dat docenten met een goede begeleiding sneller
groeien in hun vaardigheden. Ze worden sneller betere docenten. Er is bovendien aantoonbaar verband
tussen uitval en het vaardigheidsniveau van een leraar.
door Joop de Jager, adviseur Dyade Advies
Begeleiding van beginnende leraren heeft volgens
Helms-Lorenz meer functies dan alleen de preventie
van uitval. “Je bent na een lerarenopleiding nog
lang niet uitontwikkeld en hebt veel begeleiding
nodig. De pijn zit ‘m vaak in een gebrek aan goed
zicht op het eigen functioneren”, stelt de onderzoeker. “Beginnende leraren hebben niet in de
gaten waar ze op moeten reflecteren en weten ook
niet waarom ze dat moeten doen.”
Tijdens de opleiding moet er gereflecteerd worden,
vaak met gerichte opdrachten. Als ze als leraar
aan de slag gaan, wordt er minder gereflecteerd,
zo blijkt uit haar onderzoek.
wordt goed duidelijk welke vaardigheden een
leerkracht moet laten zien. Een van de instrumenten
waarmee concreet leerkrachtgedrag wordt beschreven – vaak met inbreng vanuit het team – is Werken
Met Kwaliteitskaarten PO. In dit instrument is ook
het toezichtkader van de inspectie verwerkt.
>>
CAO-PO In de nieuwe cao is de 10% deskundigheidsbevordering komen te vervallen . Tegelijkertijd
wordt uit de nieuwe cao duidelijk dat scholing en
begeleiding de volle aandacht krijgen. Voor alle
medewerkers (OP en OOP) komen uren beschikbaar om zich verder te ontplooien. Die uren zijn
niet vrijblijvend. Er moet planmatig aan gewerkt
worden met een verantwoording van de inzet en
ontwikkeling. Er komt een budget beschikbaar voor
ontwikkeling van alle medewerkers. De schoolleiding
krijgt hierbij een belangrijke rol. De schoolleiding
zal zich moeten uitspreken over de ontwikkeling van
de medewerkers en bepalen of er sprake is van voldoende groei. Die beoordeling kan rechtspositionele
gevolgen hebben.
WET BIO In de wet BIO ligt vast welke competenties een leerkracht moet bezitten. In de uitwerking
van deze competenties in concreet leerkrachtgedrag
11
Pedagogisch Handelen
(pedagogisch competent)
> 1. Zorgt voor een verzorgde (ordelijke),
aantrekkelijke en functionele leeromgeving
> 2. Toont in gedrag en taalgebruik respect
voor leerlingen (voorbeeldig taalgedrag)
> 3. Bevordert het onderling respect
(de omgang met elkaar) tussen leerlingen
> 4. Zorgt voor structuur in de groep
> 5. Stimuleert de eigen verantwoordelijkheid
van de leerlingen
> 6. Stimuleert de zelfstandigheid van de
leerlingen
> 7. Maakt weloverwogen gebruik van
complimentjes en correcties
> 8. Levert een bijdrage aan de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen
> 9. Stelt, bespreekt en hanteert gedragsregels
met de leerlingen
> 10. De leraren bevorderen het zelfvertrouwen
van de leerlingen
Voorbeeld van een vaardighedenset voor een
beginnende leerkracht
>>
Beginnende leerkracht Van een beginnende leerkracht kan onmogelijk verwacht worden dat hij of
zij al over alle competenties/vaardigheden beschikt.
Niet voor niets spreken we over startbekwaam, maar
nog niet basisbekwaam. Uit de uitgebreide set aan
vaardigheden die tegenwoordig van een leerkracht
verwacht wordt zal in het begin de nadruk vooral
liggen op de pedagogische en didactische vaardigheden. Door elke nieuwe collega een zelfevaluatie te
laten invullen op de schoolafspraken over pedagogisch handelen en didactisch handelen is vanaf de
eerste dag duidelijk waar volgens deze nieuwe collega zelf haar/zijn ontwikkelpunten liggen. Het begeleidingsplan kan hier dan op afgestemd worden.
Door regelmatige klassenbezoeken en feedbackgesprekken wordt duidelijk of de nieuwe collega een
reëel beeld heeft van de eigen vaardigheden of dat
het begeleidingsplan moet worden bijgesteld.
Onderwerpen die bij de klassenbezoeken en de
feedbackgesprekken aan bod komen zijn o.a. de
12
instructie, de planning van de leerstof, het klassenmanagement, het beoordelen van de leerlingprestaties en het omgaan met de verschillen en de
communicatie met de ouders.
Begeleiding Voor een beginnende leerkracht is
alles nieuw. Het is dan ook goed de begeleiding
door meerdere mensen te laten verzorgen en hierbij
van een taakverdeling uit te gaan. Als het gaat om
de gang van zaken in de school kan het beste een
maatje gezocht worden voor de nieuwe collega.
Als het gaat om de ontwikkeling van de leerkracht
tot een vakbekwame leerkracht zal een beroep
moeten worden gedaan op een collega die zelf over
goede pedagogische – en didactische vaardigheden
beschikt en daarnaast een coachende stijl van
begeleiden heeft. In veel scholen is de intern begeleidster de aangewezen persoon om die begeleiding
te verzorgen. De intern begeleidster kan tevens de
afspraken en procedures over de leerlingenzorg
overdragen aan de nieuwe collega. Ook onder de
LB-leerkrachten zit vaak kennis en talent genoeg
voor een goede begeleiding van de nieuwe collega.
Daarnaast zijn er allerlei formele zaken die een
beginnende leerkracht zich nog eigen moet maken.
Iemand van de schoolleiding kan hiervoor tijd inruimen in zijn/haar agenda. De schoolleiding zal ook
uiteindelijk moeten beslissen of er sprake is van basisbekwaamheid. Om die reden zal de schoolleiding
zich dus voortdurend op de hoogte moeten (laten)
stellen van de vorderingen. Het geheel kan daarom
het beste in een plan worden vastgelegd. Vanuit
de nieuwe cao wordt voorgeschreven een driejarig
traject te volgen (‘Van start- naar basisbekwaam’).
Een driejarig plan met allerlei tussenbeoordelingen
ligt dan voor de hand. Ook de gesprekkencyclus zal
op dit traject afgestemd moeten worden.
Begeleidings-/scholingsplan Een driejarig
begeleidings-/scholingsplan is in het onderwijs geen
vanzelfsprekendheid. Nog te vaak wordt een nieuwe
collega de volle verantwoordelijkheid gegeven voor
het onderwijs aan een groep leerlingen, zonder
dat daar een gerichte, langdurige begeleiding bij
wordt gegeven. Wanneer startende leerkrachten
aan hun lot worden overgelaten kan de leerkracht
strategieën ontwikkelen die niet in de lijn van de
schoolafspraken liggen en niet leiden tot goed en
succesvol (kwalitatief goed) onderwijs. In het verleden zijn al veel inwerkprogramma’s voor
beginnende leerkrachten geschreven. Op de vraag
waarom het aanwezige pakket niet gebruikt is
wordt vaak geantwoord dat de tijd ontbrak om
hier aandacht aan te besteden. De waan van de
dag is vaak de boosdoener, waardoor plannen niet
worden uitgevoerd. Die waan is vaak sterker dan de
planning in de agenda.
In een scholingsplan moeten dus niet alleen de
doelen staan en de verdeling van de taken over de
verschillende collega’s , maar ook een haalbare
planning. Op de eerste pagina van het plan zou
een planning moeten staan van alle activiteiten die
gedurende het schooljaar met de nieuwe collega
worden afgesproken. Van alle betrokkenen wordt
de inspanning verwacht om de afspraken ook
daadwerkelijk na te komen. De zekerheid dat je dan
met elkaar zorgt voor een goede, professionele collega die elke dag met plezier werkt doet zal als een
goede motivatie dienen om iedereen verantwoordelijk te maken voor de noodzakelijke begeleiding.
Scholen die gebruik maken van WMKPO kunnen
met behulp van de kaarten in WMK een opleidingsboekje samenstellen voor de startende leerkracht. In
de downloads van WMK is daar een voorbeeld van
te vinden. Dit format kan passend gemaakt worden
voor de eigen school en geeft volop mogelijkheden
om de beginnende leerkracht planmatig te begeleiden en te beoordelen. Tevens is in WMKPO een
digitaal bekwaamheidsdossier opgenomen, waarin
de nieuwe collega alle relevante informatie kan opslaan over de eigen bekwaamheidsontwikkeling.
Beoordeling De schoolleider is volgens de nieuwe
cao verplicht na drie jaar te bepalen of de leerkracht
basisbekwaam is. In het opleidingsboekje zal daar
naartoe gewerkt moeten worden om aan het eind
verantwoord te kunnen bepalen welke beoordeling
de schoolleiding geeft.
•
Beoordeling
> onvoldoende, schiet duidelijk tekort,
ver onder de maat
> zwak, voldoet niet aan de eisen,
onder het gemiddelde
> voldoende, voldoet aan de eisen
> goed, gaat uit boven de eisen,
bovengemiddeld
> uitstekend, excellent, opvallend boven
de eisen, ver bovengemiddeld
> op niveau basisbekwaam LA-leraar
> op niveau vakbekwaam LA-leraar
> op niveau LB-leraar
Meer informatie
Dyade Advies kan u helpen om een concreet begeleidingsplan /
opleidingsplan te schrijven voor uw team. U kunt kiezen voor
een tweedaagse met als opbrengst een concreet plan, waarna u
de invoering in uw organisatie zelf ter hand neemt of een intake
waarin besproken wordt op welke wijze een dergelijk plan voor uw
organisatie wordt ontwikkeld en hoe dit plan in uw organisatie
wordt geïmplementeerd.
U kunt hiervoor contact opnemen met Joop de Jager, Jan Maarten
Brommersma of Piet van Kesteren via [email protected].
13

Download Report