Twentse Taalbank
Maondblad
vuur
't Twentse
volk
(OFF ICIEEL TIEDSCHRIFT VAN ' N TWENTSEN SCHRIEVERSBOOI"DJ
No. 3 ~ 2e Jaorgang 1957
APRIL
Twentse Taalbank
Ne zaak van 'n o o ln stempel
Da's zeker en gewis
Is veur de T ukkers
De beste reclame dee d'r is
D at is :
1. H. Smit - Hengel a
HERENKLEDING
Willemstraat 46 - Telefoon 3777
HETSPEELGOEDPALEffi
TEUTELINI{
En schedes estr. 22 - T el. 28 14- H engel o
D e z aa k wa ar U altijd slaagt.
Klaant'n van BISCHOFF
Bint almaol vollof
Ne dame of heer . ..
Ze komtaaltie d weer
want:
Boerenleenbank
JO/
0
OOTMARSUM
t van aile d ir ect
ren e opvraagbare spaargelden
Oldenzaal
Bischoff
het
't
beste water is!
Aowertuugt ow van disse waorheed
Tel efoo n 200
Sturka KUIPERS
SPORTKLEDING
VOOR HET HELE GEZIN
Hengelo
~
Teigen 21
Herenkleding,hoe d en, modes
apah.te. 9-e.vth.e
Spaar bij de
00S*V9SS~
Sale-iS
Boerenleenbank
HAAKSBERGEN
1 '19 S
0
Haverstr .l - ENSCHEDE . H engel osestr. 9
Ka ss ier: H. H. Rouwenhorst
service voor huisbrandolie
Voor uw oliehaard Ievert de co6peratie
huisbrandolie en petroleum .
Vraag inlichHngen bij de ald.
stollen van deze co6peraties :
Twentse Taalbank
Als U vao mooie kousen houdt
Coop. ,DE LANDBOUW" w.a.
GOOR
Het adres voor: Mengvoeders onder C.L.O.-contr6le
Meststoffen , Kruidenierswaren ,
Brandstoffen, Bestrijdingsmiddelen en
Landbouwwerkzaamheden
In gaans Twemterlaand
haalt ze de
KINDERKLEER
J
biei
A
N
B
u
D
D
I
N
G
H
MARKTSTRAAT 3i -
ALMELO
Twentse Taalbank
A'j spul koopt met
NICO'S JUFFERKE
koop ie good spull
Nico fer Kuile&Zn.,n.v.
ENSCHEDE
SKODA
•
Standaard
Luxe
f 4995.f 5450.-
Deale r voor Hengelo en ornst reken
Garage G. ORDELMAN
MARSKANT 8, telefoon 3898, Hengelo .
Laot oe nich benaffelen
koopt oew ringen biej
KQ ELl NKjuwelier
Burgemeesterstraat 2-4, E nschede
--,
Cooperatieve Boerenleenbank Borne
- Ve rzorgt aile bankzaken .
Grotestraat 1 62, tel. 4 7 6 .
MERCEDES . . BENZ Service
in Ain,elo
Garage GEBR. KEMPERS
O ff. agen t van Me rcedes· Benz vo o r Alrn e lo, H engelo · en oms t r.
Twentse Taalbank
met een Twin-~et van
~t'tt\~fe
de meest geslaagde
combinatie
Alleenverkoop
WITTEVEEN
Drienerstraat 22
HENGELO (0)
telefoon 361 2- K 5400
STALEN ANTI-SLIP TRAPTREDEN
TRAPPEN EN BORDESSEN
+ Uitglijden bij
o lie, vet , ijs
of sneeuw
niet mee r mogelijk
voor : macbinekamers en
ketelbuizen
opg augen naar
bordessen
verdiepingen
nooduitgangen
Nieuwe, zeer Iichte en goedkcpe constructie .
Ook losse traptreden en bordesplaten in elke
lengte en breedte leverbaar
Prima referenties van groot-industrie en architecten
Vraagt vrijblijvend offerte en folders
DIJKHOF - HENGELO
Opgericht 1921 , Fabriek van constructie· P.n plaatweck
Smeden en algemene metaalbewerking
Twentse Taalbank
I
Koopt melk-producte n van de , H. C . M."
I
Hengelose Cooperatieve Melkinrichting
~[
I
I
~~::e· n leenbank Hengelo (0)
verzorgt aile bankza ken
Parallelweg L.S. 29. Hengelo telef. K 51C0-2390
AI rier iej wied. al rier iej kot
Wa'j koopt biej E lbert geet nooit kapot
II
Rijwielen -
Motoren - Bro mfietsen
G• Elber f l1~ Zfi
Waarbekenweg 54
telef. 3336, Hengel
VO O R HER EN- EN DAMESCONFECTIE naar :
)
BORNE , telefoon 236
VAN LAAR & Co's
AUTOMOBIELBEDRIJF
ENSCHEDESESTRAAT 127, T E LE FO ON 3983
HENGELO(O)
-
SIMCA
MORRIS
~ettes;iz KELlUM '\
el(, ZILFAPLEE T
Ke u ze uit vele
ve r sc hillen de n:todellen
en d irect leverbe ar
Gebr. VAN WEZEL
Spoo rstr aat 3, t el. 3926
HENGELO
~~
r
~j ;
Twentse Taalbank
Tour i ngcarbureau
T ankstation
,Thiemsbrug;<
Autostalling
Ga oak fotograferen !
I
't
I
Bijons v in d t U de bes te
camera's ui t diverse
prijsklassen
.
A . P. van Kle ef. He ngelo
fabels verve
foto HAARBUIS
we en t ' t a a lt ie d t
Dus oak u w ad re s:
OOTMARSU M
FIRMA F ABELS ~~~t~LT~ AA T
( MORSINK
G o thi sche en moderne eetk a mer ,, slaa pkamers.
ba nkste!l en. enz.
in e ik en , mahonie. no ten . kersen . b~ r ken en aho rn
I
woningin ri chting
G root ste k eu ze te r pl a a tse
Ma r ktst raa t 29 -35 . t el. 293 Bo rne
· Wiej gaot met de t ied met veur
M
oderne
eubelen
/ ,Huis
en
22
+
OPEL
+CHEVROLET
+ 0 LDSMOBILE
N V . Au to mo bie lbedrijl
BLEEKER
Haard"
telefoon 262 3-4 500. H enge1o
Ensched e ses trao t 1 1 . Hen g e l
Dames - e n herenkapper
-
p arfum erien
H. B. BLENKE
ROI(KEN
PANTALONS
JAPONtiEN
COL.5 E RT5
MANTElS
C.05T UUH 5
F ili a len in T w e nte
A lme1o: G rotestr.c at 1. tel. 3675
Enschede: Lan gestr. 4. tel. 2585
E nschedesestraat 8
Henge lo , te le{ 3234
H engelo : Ni eu ws tr.13 , t elefoon 409 2
0 1denz aa l. !.'e rks t ra at 7JJ ho ek
K astaoj estraa t. t el. 14 16
Twentse Taalbank
Het A.B.C. voor HENGELO
A
PPENDAGES EN
LOONDRAAIERIJ
W. Johann ink Langelermaatweg 47
BAYER
cocos tapijten en
vloerbedekking
Wolter ten Catestraat 1
Geniet van de Twentse natuur
op een betrouwbare bromfiets
Wij leveren U het bekende
merk KAPTEIN, re!eds 1 a 2
millioen in gebruik
A
~
D. Teesink
Lange i~s2aatweg
Luilekk:o:~~~~swaren
en
fijne boerenkaas
Emm aweg 1, Heng elo
C entrale schoeomakerij
J.
KRUITHOF
lederwaren, fournitu ren, tassen· en schoen reparatie .
Pa sto riestraat 23 , telef 4309
De specialist voor uw
rijwiel-reparatie is:
rij wielhandel · en
reparatie- inrichting
J.G. W.Falkrnann
ANTONIUSSTRAAT 47
Speciaalzaak in Blouses, Rokken, V este n
N
atuurlijk voor uTwA X I
naar
J. van
telefoon
66QQ
Dongen
Cronjestraat J6
P
ANKLARE GROENTEN
AardappelenGroente- en
Fruithandel:
Spec htweg 8
KEES
OLK
Deurn inge rstraa t 73
RONDHOUT
J. M. OTTEVANGER
Olden zaa lsestra at 6a
Lasschen
• AuloSpuilwerk
TOP-slagerijen
OLDE OLTHOF
De boterham belegt met onze worst , vliegt
er in, - Weemenstr. 21, Twekkelerweg 60
FOTO JOZEF
bet betrou wbare ad res voor
de aanschaffmg van foro en cine-apparaten
1u1o
Gar~~~ew
~uierdraod 1806, Henge l
Ham
AUTOVERHUUR
Telgen3, Hengelo
'
A ll es voor ourisme en
kamperen . - Ook verhu ur van tenten,
luchtbedden. enz,
dame s- en herenkapper, parfumerien
DRIENERSTRAAT 7, telefoon 1536
w. B
RUNING
REIGARENS
Enschedese-
- - - - - - s traat 6
telefoon 3919
't vaoouds bekende wol~adres annex breierij
Z
EUK 'T KOTBIEJ
Veur uw kousen en kousenreparatie
naar de
wed. Coopman
. .
Kousenkhmek
Emmaweg II
telefoon 6626
Twentse Taalbank
BIEJ OONS IN
'T TUKKERLAAND
,FOLKLORE"
(Adriaan Buter, Goor)
paosstaken s!eppen
In Oat111i:isken en Deenkaamp hebt
ze wier zurprr van ,.Christus is opgestanden, a! van der Jod en hun handen". 'n Heel old christelijk Paoskeleed, dat in dussen hook van Twente is blieven best~on .
't Hef d 'r aans nao an too wes, dat
de olde Paoskeleeder net as zovi:il
olde gebroeken de nieje tied nich
zollen aoverleven.
Meister Bernink, den 't mooie Dinkellaand ontdekt he£ - hee is noe
jammer genog a! 'n jaor of wat dood
- he£ ok veur de folklore meujte
daon. Hee hef 't miej 'n mao! op
pampier zat, woo 't dat in zien wark
hef gaon .
.. Toen ik hier nog een aankomend
schoolmeester was, werden de teksten van de oude liederen hopeloos
verhaspeld. Men zong bijvoorbeeld:
.. Christus is opgestanden, aile vader
en joden oranje". Ik vernam, dat de
koster een oud kerkboek had , waarin het oudste lied stand afgedrukt .
Op het zangkoor te Rossum bezat
men de geschreven tekst van ,. Heden is de grote dag" en in Ootmarsum kende men nog het .. Allelujah
den blijden toon"'. Ik verzamelde de
teksten en stapte naar de uitgever
Bruggeman in Oldenzaal. Voor eigen
rekening liet ik een tekstboekje
drukken , dat ik gratis aan de kerkkoren in de omtrek uitreikte, wat
door de pastoors dankbaar werd
a anvaard. 't Was in een gee! om slagje , met voorbericht en verklaring
van enkele moeilijke woorden. De
oplaag was zo uitverkocht , ook een
2de en 3de druk. Ook drukte men
ze elders - ook in Oldenzaal zonder mijn voorkennis na . Zou ik
ze weer uitgeven, dan zou ik sommige zinnen wat de bouw betreft wijzigen, zodat zij beter gezongen kunnen worden. Sommige regels hebben .. voeten " te vee! of te weinig " .
Dit hef 't begin west van 't wier
opleven van de Paosfolklore in
Noordoost Twente, van paosstakensleppen en vli:iggeln . Of bunt d 'r
misschien nog andere oorzaken ,
veural veur 't leste, op te neumen?
Het paosstakensleppen geet aait nog
wal vanzi:ilm en ok 't vli:iggeln in
Oatmi:isken hef de V.V.V. nich neudig. Mear 'twas toch walluk vri:imd.
clat in de oorlogsjaoren, doo 't d'r
gin bezeukers van boeten kwamoptrekken va n "n p aosstaken
KOPEN BIJ DE . SPAR
IS SPAREN BIJ DE KOOP
33
Twentse Taalbank
men, 't vloggelen 'n paar mao! allenig op 'n eersten dag eholden is.
Mear laot hen, woo 't ze in Oatmosken zolm d. r aov er denkt . ik doo
d 'r um , dat heel vol van de bezeukers (en dat bunt d'r doezenden) de
betekenis van ·t olde gebroek nich
begriept.
In .. Hervormd Enschede" he£ enen
C. 0. daor 'n gedich op maakt, dat
ik hier laot ofdrukken.
*J.korte
SINOS 1884
uw specialist in Heren- en
Jongenskleding en Mo des
Ma rk tstraa t 4, Tel2927. ENSCHEDE
FOLKLORE.
een foto van
ROOS
doet hett
Grotetra a t 4 1 - Almelo
A'j 'n alozic by DE BU~RE in
Oortmiischen koopt . wee'j aai t sccuur
hoo laat o f 't is . Meer wy hebt ok
mooi old goldwark veur oe te koop,
Kom t mer ccs kieken
I
I
DE HALVE l\1AAN
-
succes van
God heeft doorboorde handen,
Maar wees v rolijk: het land wordt weer
[groen!
De leefhebbers van de folklore, mut
dit gedichtjen mear 'ns good leazen.
De zaak wa ar u z ich thuis vo e lt .
A . W. VEG ER, O lde nzaal sesl r. 25
het
.. Christus is opgestanden"
En ze weten niet wat ze doen.
.,Christus is opgestanden "
Wordt gebracht door de V.V.V.
Maar Hij draag t de schuld en de schande,
Want niemand loopt vrijblijvend mee.
Cafe Restaurant
-
.. C hristus is opgestanden "
Maar hun harten geloven het niet
Z e voelen elkaars warme handen
En kenne n niet Gods verdriet
1957
BOYZUNDAPP
2 versnellingsbrornfiets
hardchro om cylind er
achterverin 9 en jasbesc her me r s
nieuwste Zu nd a pp- rr.o-r or
Gelderse
Motorenfabriek
Karakt-eristicke kop van Twen tse plattelandcr
RIJSSEN -TEL. 2600
Komt 'n luk kotterbiej , 'k kan nich
good heuren, zee 'n vos te~men de
pieleenden.
Wees tevreden met oew hu uske
Da 'j oe bouwd hebt met oew vliet
In de mooie, deft' ge villa 's
Is 't geluk ook nich aaltied !
*
Ne boer mut zweeten vuur zien.
brood en as e sterft - dan is e dood.
34
Twentse Taalbank
TWENTE
tijdens de reformatie
In 1601 werd door de Deventer Classis E. en Commissie, bestaande uit Her~
vormde predikanten en ouderlingen, naar Oldenzaal gezonden met de op~
dracht de protestantisering van Twente door te voeren. Aile Twentse Pastoors
werden aangeschreven om voor genoemde Commissie te verschijnen waar zij
voor de keus gesteld werden de nieuwe leer te belijden of kerk en pastorie te
verlaten. Zo versch enen: Johannus Holtman, Pastoor van Almelo; Johannus
Nijho£, Pastoor van Borne; Johannus Laarhuis, Pastoor van Delden; David
Buschhof, Pastoor van Goor; Johannus Mantink, Pastoor van Haaksbergen;
Ru tger van H alteren , Pastoor van Rijssen; Frederik Schilthuis, Pastoor van
Tubbergen; Goswinus Middendorp , Pastoor van Weerselo.
Van deze acht Twentse Pastoors verklaarde de Parochieherder van Almelo
zich genegen de nieuwe leer te aanvaarden, terwijl de Pastoor van Borne
reeds sinds 1598 de Lutherse leer aanhing evenals zijn voorganger: Pastoor
Petrus van Stralen, die in 1558 door de Heer van de Hof ., 't Weleveld"
(Christoffel Schele) er toe werd overgehaald om in Borne de religie der
Augsburgse Confessie te prediken. Borne is alzo dan ook de en igste plaats in
TweP.te waar de nieuwe leer reed s zo vroeg ingang vond. De overige voor~
noemde Pastoors gaven te kennen trouw te willen blijven aan de Moederkerk.
De Pastoor van Rijssen begaf zich later echter ook in reformatorisch
water.
vaar~
Van de Pa rochies Hengelo (0.), Enschede en Looser verschenen geen H er~
2ers op c!e classicale vergadering te Oldenzaal. Zeer waarschijnlijk waren
deze pastoorsplaatsen destijds onbezet en w erden deze parochies voorlopig
van buitenaf beciiend. Pas in 1690 kwam in Hengelo de eerste predikant, ter~
wijl in Enschede a! sinds 1598 een bedienaar van de nieuwe leer werkzaam
was. Voor Lasser zal dat omstreeks 1630 het geval zijn geweest.
D e Pc-~·ochie 0 1denzaal werd bediend door Pastoor Willem Vasman: 15801606. Ais trouw Herder heeft hij de protestantse leer in zijn Parochie gcen
kans geboden. Na hem wisten zich achtereenvolg end nog 5 Pastoors in de
P arochie te handhaven. In 1633 ging de Plechelmuskerk echter in protestantse
handen over en moest de Pastoor zijn ambtsgebied verlaten.
Ootmm:sum moest zijn kerk ree ds in 1580 afstaan. Met verschillende ondcrbreking en is zij tot 1810 in protestants bezit gebleven. Ook onder de Pastoor
van Ootmarsum, Jacob van Delden , bijgestaan door Kapelaan Robert ten Ham
( 1586-1634) hee ft het protestantisme weinig vaste voet gekregen.
Te Denekamp wist Pastoor Gerhard us Pees zich tot 161 0 te handhaven. Zijn
opvolger Pastoor Andreas Brugging ( 161 0~ 1634) schijnt voor de nieuwe leer
niet ongevoelig te zijn geweest. Zijn kudde weigerde althans naar zijn predi~
katies te luisteren.
De overige Twentse plaatsen kerkten in de naburige parochies.
Het Twentse volk zag en beminde in de Priester Hem, in Wiens waarheid
hij werkte. Het duldde geen zielzorgers, welke hun roeping ontrouw waren
geworden. Zo wordt ons van een zekere Andreas Bruggink (van 1610 tot
1634 Pastoor te Denekamp) verhaalt ,dat hij begon te preeken voor Luther-
35
Twentse Taalbank
Twentsche
Fo~trniturenhandel
,DELl CIA"
]. W agelaar & Zn.
koffiemelk
Willemstraat 38, t el. 5684 . En schede
Het adres voor
kleermakers - en naaisters four nituren
en -gereedscbappen
-¢-
De e nigc
opklopbare
V!ieseline , Dominator- Stikgarens. Drieboompjes - Ribfix - Manchester en
Perskussen s , merk .. Wagen"
uit slui tend
ve rkr ij;Jb aa r
hij de
rnelkh a ndel
Hengeler mensen, zegt 't voort
Met.dit sprekwoord gao'k akkoord:
,.Wie de schoen past. trekt haar aan "
Meer doot dit dan biej v. d. Laan!
Overijsselse Melkproductenfabriek
Sj. v. d. Laan
Schoenhande l en Reparatieinrichting
RIJSSEN
Markt str. ! 9. tel. 3059. H ENGELO
Boerenbond DE- ANKAAMP
EIS HET BESTE !
eisO SLA-tafelbestek
hef alios van 't beste spul
-¢-
Verkenm el
-¢-
Kellen
-¢-
Ho o n' e rvoor
-¢-
Pottuffel
-¢-
Bees tme l
-¢-
Zeei zaod
-¢-
Keun stm es
enz .
Speciaa lza a k
Wemenstraat 6 , HENGELO, tel 7832
Kotmansweg 6 b, HEN GELO, tel. 4981
Oak UW BANK :
BOERENLEENBANK
ALMELO
Sluiska de n .z. 44 . te l, 3528,
-
giro 325457
de kleine auto voor iedereen
nu m ~ t vele verbetedngen
Vraag demonst ratie bij:
Stalen bureaus, S ta len kasten
Olympia-kantoormachines
W i 11 e m s
a rktplein 8
G•·H• V. d•· Veen AHenlrn geelolo., MNieuwstr
38
21
tt'n oold adres
in 'n niej hoesH
Biej 's Ievens wit en 's Ie ve ns zwa t
Sprekt aait 'n blomken nog tot 't har t
Bloemenmagazijn ,CO RONA'
Gro te sortering
Gero·artikelen.
Th~e - . eet en
Ontbijts.er viezr n .
Keuken-uitzetten
Spee lg oederen
Hen ge losestraat !56, te lefoon 3238, En schede
UW BRUIDSHUIS
M.
Kamps' Modehuis
Grotestraat 4 -
~ai~~~r~
Almelo
HILBE~DINK
Marktstr a at 25/ hoek Willemsplein, Hengelo
36
Twentse Taalbank
schen en Roomschen, met gevolg dat weinig menschen meer tot de H. Sacra·~
menten naderen'~.
·
· ·
Ondanks de strenge verordeningen bleven de Priesters hun zielzorg onder de
Twentse bevolking uitoefenen. Ven gereformeerde zijde werden dan oak
herhaaldelijk klachten gezonden naar de Deventer Classis. Zo noteerde dit
College in 1667:
.. Te Borne woont een Pape, geJ)aemt Albert Beker, op 't Groothuis
in de boerschap Hertmen., die daar openbare dienst doet. daar se
oak uit de Heerlijkheyt Almelo en omligg en de plaatsen by groote
troppen he en !open".
En in hetzelfde jaar:
.. Eustatius en Franciscus, monniken van het Oorthuys, houden sich
geduirig op te Enschede, doen di en.st, stellen collecten aen en animeeren de hare om aile insolentien tot nadeel van Staat en Kerke te
plegen".
In 1687 noteert dezelfde Classis :
.. Te Delden is een Pap e, genoemt Schwierink, wonende in een
publyk huis, expres tot syn woning gekoft, en tot syn commoaiteit
gemaakt, doet aile dagen in syn huys misse, predikt aile Sondagen
H . Dagen in 't gerigte, dwingt kinderen en ledemaeten in huyzen,
daer man of vrouw gereformeert is, gedurig tot afval, schrikt het
volk in particuliere besoekingen en publyk e predicatien seer a£ van
onze godsdienst: nevens het huys van de Pape is een woning van de
kloppen gebout , welker getal seer vermeerdert, waerdoor de papisten so verhard worden, dat sy geen gehoor willen geven an de
predikant, die verscheide papisten heeft soeken hare dwaling voor
te stellen".
Met de aftocht van de Spaanse troepen ( 1626) was de vervolging in hevigheid toegenomen.
Betere tijden schenen a an te breken to en de Vorstbisschop van Munster:
Christoffel Bernard van Galen , die oude grieven had tegen de Nederlandse
Republiek ( grensgeschillen). op aansporing van Karel II ons land binnenviel
(: 1665). In 1666 werd hij echter door Lodewijk XIV gedwongen tot het sluiten vc:n de vrede. Toen in 1667 de Munsterse troepen onze streken hadden
verlaten, was de uitoefening van de Katholieke godsdienst weer een doorn
in het oog van de tegenpartij, hetgeen ook al blijkt uit de zojuist aangehaalde
notiti es van de Deventer C!assis.
Weer scheen de verdruk king een einde te nemen toen Bisschop Bernard van
G den - een ma a nd nadat Frankrijk en Engeland de oorlog aan de Nederlandse Republi ek verklaard en - andermaal Overijssel en Gelderland binnenviel. ( 1622). De drost van Twente , de Twentse predikanten en regeringsfunctionarissen weken uit naar veiliger oord en. Evenals de vorige keer overmeesterde de Munsterse Bisschop de steden Enschede, Oldenzaal en Ootmarsum de belangrijkste steunpunten in Twente. Konden de Katholieken nu weer
ongestoord hun godsdienst uitoefenen, een aangename tijd was het tach niet.
Enkele duizenden soldaten van de Munsterse Bisschop moesten hier en elders
worden ingekwartierd, hetgeen heel wat overlast bezorgde. In 1674 werd
opnieuw de vrede getekend . De Munsterse troepen verlieten ons land en de
oude toestand began weer van voren a£ aan.
37
Twentse Taalbank
Door de omkoopbaarheid v an drosten en andere ov erheidspersone'Il, vie! et
voor de katholieken met behulp va n de geldbuidel echter nog heel wat te
bereiken.
Een fanatieke vervolger van het Katholicisme was de Drost van
Twente te Ootrnarsum: graa f Sigismund van Heyden Hompesch.
In 1777 bijv. roept hij aile Twentse parochieherders in zijn Kasteel te
Ootrnarsum bijeen. om verantwoording af te legg en over de bekering
v an twee protestantse meisjes uit Zenderen (de gezusters Anna en
Geertruida Hessel ink), die over de grens (in het Munsterse) katholiek
waren geworden. Pastoor G. J. Hommels, welke de parochie van
Hertme bediende en w aar ook Zen deren ter kerke ging , v erklaarde
naar waa rheid een verzoek v an de betreffende gezusters om in de
Katholieke gemeenschap te worden opgenomen , van de hand ge~
\vezen te hebb en , (zich er zeer wei van bewust dat in bet andere
geval de gehele parochie geva ar liep door een kerksluiting getroffen
te worden) . De overige Twentse parochieherders hadden eveneens
niets met bet geval uit te staan. Niettemin liet de Drost bet kerkhuis
in Hertme sluiten en de gezusters, zodra deze in Zenderen waren
teruggekeerd , arresteren. Zij werden opgesloten in de kelders van
bet kasteel. Ondanks allerlei pogingen tot afval hielden de meisjes
stand. Op bet einde van bet jaar 1777 wisten zij over bet ijs van
de kasteelgracht te ontsnappen en zich in het Munsterse veilig te
stellen. Onmiddellijk nam de Drost maatregelen. De Pastoor van
Ootmarsum werd opgelegd er voor te zorg en , dat de vluchtelingen
binnen 8 dagen weer op het kasteel aanwezig waren, daar anders
ook het kerkhuis in Ootmarsum zou worden gesloten. Aile poging en
om de meisjes naar huis te doen terugkeren bleven echter vruchteloos.
Het gev olg was dat 4000 Katholieken elke vorm van zielzorg moes~
ten ontberen. Ook het dopen was verboden. Een verzoek v an de
Pastoors van Hertme en Ootmarsum aan de richter van Ahaus en de
Bisschop van Munster om uitlevering van de twee meisjes bleef
zonder resultaat. Een verzoek aan de Drost en de Staten van Over~
ijssel om opheffing van de kerk~sluiting had eveneens geen succes.
Ten einde raad wendde men zich tot de ambassadeur van Oostenrijk
in den Haag , welke de belangen van de Twentse parochies in een
vergadering van de Staten Generaal met goed gevolg bepleitte. Het
bevel tot kerk~sluiting werd ingetrokken.
Het aantal huizen, waar de Katholieken in deze donkere tijden heimelijk hun
ROdsdienstbijeenkomsten hielden is moeilijk te benaderen. In 1687 schrijft de
Deventer Classis:
,Te Tubbergen prediken twee papen: Wolterink op den Eeschhof
en Schurink op Eileshuis, hebbende neffens haar vele kloppen; doen
ook dienst in vele boerehuizen, als Reinerink en Holthuis te Tub~
bergen, Egberman te Alhergen, Kortman te Fleringen etc.".
Elders worden o.a. vermeld :
Het erve 't Rosink bij Delden, bet erve Wierink en de Havezathe Breckelen~
kamp bij Denekamp, de Weefkamer van bet ,Fabricqhus" in Enschede, het
erve Schurink in Friezenveen, Huize Heeckeren te Goor, de Hofstede , 't Slot"
bij Hengevelde, de erven Bartelink en Groothuis te Hertme, bet erve Bouwhuis
in Lonneker, het erve Beernink in de Lutte, de waning van een zekere Elferink
te l\-Iander, het Gravenhuis in Noord~Deurning en, de woning van een zekere
Teusse te Reutum, de Tijdhof in Rossum, bet erv e Volmer en het Huis He~
rinckhave te Tubbergen, de waning van een zekere Masselink te Vasse, en
Twentse Taalbank
het erve Harmelink in Woolde ( Hengelo). Ook de Kroezeboom te Fleringen
was lang een bekende plaats van bijeenkomst.
Vele Twentse Katholieken trokken de grens over om er in de verschillende
kerkhuizen hun godsdienstige bijeenkomsten te vieren. Sommige kerkhuizen
waren daar door de Bisschop van Munster speciaal ten dienste van de Katholieke Twentenaren langs de grenzen opgetrokken. Zo gingen talrijke En·s chedeers geregeld naar 't Oorthuys, even over de grens. De Glaan, een uur
oostwaarts van Enschede, deed van 1633 tot 1772 dienst als toevluchtsoord
der Twentse Katholieken.
D e Haaksbergers trokken naar het tot kerkhuis ingerichte erve W inkelhorst,
even over de grens. Verder stichtte de Munsterse Bisschop reeds in 1628
het klooster Zwillbrock, van waaruit priesters missioneerden tot in de vere
omtrek. Bekende toevluchtsoorden waren ook de Duitse plaatsen Halle en
Alstede.
He t Katholicisme wist zich in Twente ondan ks lange en zorgelijke jaren te
handhaven . En toen de Franse leuze: vrede, vrijheid en broederschap ook in
Twente weerklank vond, klaarde v oor het vervolg de Katholieke volksdeel de
donkere heme! langzaam op.
Twente tijdens de Franse tijd.
Begin 1795 werd de Republiek der 7 Provincien door de Fransen bezet. Door
het verdrag van den Haag werd ons land zo met Frankrijk verbonden, dat
het a utomatisch met Engeland in oorlog kwam .
Bij de aanvang van het jaar 1795 trok de Hertog van York met zijn Engels
Ieger Oldenzaal binnen; manschappen en paarden werden ondergebracht in
de Plechelmuskerk, waar alles wat maar hout was werd verstookt om beschutting tegen de felle koude. Daar men niet over voldoen de fourage beschikte, stroopten de soldaten de omgeving af. Evenzo vergin g het Denekamp
waar de Hanoveranen gelijk in Oldenzaal zonder een voet te v erzetten de
kerk door de Engel sen tot hospitaal lie ten inrichten; (Hanover was in personele Unie met Eng eland verbonden).
In 1799 werden Enschede en OldeDzaal bP:zet door cie- Hollandse overste:
van Dongen. Vee! had Twente te lijden onder de bandeloze soldatenhorden.
De voedselvoorraden slonken zienderog en. Toen de Fransen kwamen werd
de toes tand er n iet beter op. Zij betaalden met waardeloze assignaten , die
nauwelij ks de helft van de aangegeven waarde vertegenwoordigden.
In het voorjaar van 1809 bezoc ht Lodewijk Napoleon (koning van Holland,
1806-1 81 0, en breeder van Keizer Napoleon Bonaparte) het Oosten van ons
land, waar verschillende takken van nijverheid door hem werden bezichtigd.
Zijn bezoek bracht voor de Tw entse Katholieken voordelen met zich mee.
Zo schonk hij de Plechelmuskerk te Oldenzaal aan de Katholieken terug;
evenzo de kerken in Denekamp , Ootmarsum , Tubberg en en Haaksbergen.
Bovendien schonk hij verschillende subsidies om kerken te repareren en te
verbeteren.
Toen Nederland een dee! werd van het Franse Keizerrijk (1810-1813) steeg
de armoede ten top. Hoge belastingen en schreeuwende duurte verlamden het
volk. In 18 13 werden de Fransen door de verbondenen ook uit ons land verdreven. Vooral de Kozakken zijn hier in Twente als bevrijders bekend gebleven.
In de Franse tijd en onder het Koningschap volgt Twente de geschiedenis
van Overijssel.
Historicus.
Twentse Taalbank
DAUWTR:E:EN.
J. G. Varenhorst, Hengelo)
Den eersten hanen kraeit, niewel trek over de moaten,
De steern vedwient, goat ons alleene !oaten,
De blaere in 't rond zingt zachtkes no 'n leed ,
De teuge knapt, het ruuschet tussen 't reet.
Dauwdroppel glenstert, rood kluurt de oosterloch
'n Geetling floddert weg, de katoel zit der nog
De knientjes spolt en douwelt in het roond
En ginder bie dat erf klinkt 't blekken van ne hoond .
Het lech word meer, doar schot veur d' eerste moal
Geliek ne f!itsenpiel, ne golden zunnestroal
Leeg deur het hoolt , dan wieder over 'n mos
Op ne zulvern dekken lik bepoalt no 't natte gros .
De beeste komt in koppels bie et gleent
Ze wocht de boer, den hier zien dag begeent
O veral in 't rond , ontslut zich de natuur
W a t is ons Twente mooi, in 't zunneopkomst uur.
En zoo ' t vandage is. zoo was et ook aleer
En ieder, ieder joar, kump aait het zolfde weer
Ie denkt dan bie oe zolf. de weeld is toch wa good
Veural a 'j dauwtreen goat , en dan mer leefst te voot.
Toon.
Paasvuren-tocht
Natuurschoon in Buurserveen
door hardnekkige brand geteisterd
De Stichting .. Oold Hengel " organiseerde
op de lste Paasdag een Paasvu ren-tocht door
Noord-Oost -Twen te .
Twee touringcars met ca. 80 deelnemers
vertrokken 's avonds 8 uur vanaf de Thiemsbrug te Hengelo .
·
In Borne werd even gewacht op het ont·
steken van de me tershoge .. baoken" <1 a n de
rondweg: (z ie foto h iern aast).
Varidaar ging de tocht via Zenderen en
Albug e n naar Ootmar sum, waar men vanaf
de Kulpersberg ee n wijd s ui t zicht had over
d ~ vas ch illende op laaiend e en smeulende
vuren.
Nd ge bruik v~n consum p ties eindigde de
tocht. t ijdens welke men ruim een dertigtal
Pa a s v uren telde, v ia Ro ss um -Olden zaal
wee r in Hengelo.
*
*
*
*
Dinsdag na Pasen heeft een felle en hardnekkige brand een oppervlakte van 100 tot
500 ha. heide in het Buurserveen in de a s
gelegd,
De bosbrandweer, geassisteerd door manschappen van de rijkspolitie . burgers en
militairen van de Vliegbasis Twente hebben
vele uren een verbe ten strijd gevoerd tegen
de telkens wee r op andere plaatsen opla aiende vlammen; (zie foto ).
Herhaaldelijk zag men ha ze n en fa zanten
w egvluchten . De reeen , soms we i in koppels
va n ze s , zo chten , al of niet ve rg eze ld v2n
hun kroo st - e- veneens veil iger o orden op .
Vee l w ild kw a m echte r ja mm erlijk in de
v la mmen om . Bo ven die n o nt stcr. den duize n den gu lde n s scha de door het verbra nde n
v a n grate partijen tu J f. we lkr in het v ee n gebied in hopen te d ro gen ~ t o11de n. Enk e le
Als men het amper gered heeft:
,. 't Is em vuur 't gat of braand" .
Teg en iemand die vee! kommandeert: .. Doew hes nog a naa val
vuur 't gat te beenden .
Van een ziekte: ,.' t Koomp te
peerd en 't geet te voot."
Je ontkomt me niet: ..lej springt
miej nich oet de pan. "
He, he; dekkered" .. . : dat heb
ik gered.
oed ee lte n
,·a n
in
deze
st re ek
li gge nde·
~ a tuur rese rva ten r n d a a1mee ve e I n atuur-
sc hoon gingen ve rl orc n. Oit a llrs ze cr
wa a rschij nlijk do or het ac ht elo os w e~
werpen va n een brand e nde si ga ret:er:p euk .
Leuve ie ' t nich,of !euve ie 't w a l?
N e slodderboele lop ten val.
*
.. Wat den v ot gef" zee de boer ,
.. he 'k Ieever op de schuppe as op
de haand ."
*.
40
Twentse Taalbank
Fo to bao m: P a os ba oken an de ' oond weg in Boo rn . (Z e e : P a o sv u re n tochte).
Foto o o nd e r: Braan d in
BLiurser- vc n. (Klisc hcgraph -c lir he 's .. T we nts ch e Courant"\
Twentse Taalbank
Het A.B.C. voor ENSCREDE
de hoekha ndel to . het postka n toor
St udieboeken. pock et -book s. roma n s.
B
ij HERMAN
etaalt U altijd minde r
,_____ .
Ziet onze d rie g rot!' e ralages v olmet
apat t e gesche nke n.
Markts tr aa t 8
N
-.--••
k le ding voor elk hg uur
aar
W. J. Bosman &zn
GASFO RN UiZEN - COMFOREN
WASMACHINES -CENTRIFUGES
De urningerstta<lt 35-37, tel e fco n 5205
voo r
,_ - - · - - - - - - - - ·
13a - Enschede
o~ urn ingerstraat
(2 min . va n het
uurwerken
goud en zilver
Mendel
Adolfs & Pe nnings
~rattan)
MELK INRICHTING
C OOP.LONNEKERPRooucrEN ZIJN BETER!
parfurnerie
Drehfahl
Dames - e n Herensalon.s
grote keuze in hoeden en petten
E
en KAMPEER -ui trusti ng
va n 'TH OEN,
za l U steeds voldoen
Rip perdastra at 2.
H aaksb e rg enstr '12
telefo on 2876
H• J• V · d• Veer
ENSCHEDE. MARKT 17
R
E ns c h ed~
egelmatig uit voorr.,ad leverbaar :
beton tegels, betonsc huttingen,
be ton ko le nk i> ten, b et onputroo sters.
"nz. him sbetondakrla ten. kee r wan de n
·k
Fa J- H-· ,Schuurm
Pfaff
Rin nenha venw egll6
re lef. 300'Ibg .g 4810
IS
af!
GR UN 8n ~ !J,~~~~~~n~
lak roest en schilfer t nooit af
Pr ijze n vanaf f 16-4.-
Firma D. ZINGER .
I
O lden z.s rraat 118
HENDRIKSEN
v
Hen gelosestraat 33a
Damesmodes
en
Haverstraat 23
ENSCHEDE
oor
Nieuwstraat 22
H ENGELO
heren.kleding
BESTERS
·r beste bii
O ldenzaa.lsestr . 122 to R .K. kerk
Pels
W
J{UYPER,
hoeden en herenmodes
ij v er zorgen uw b loe.men met succes
l ~leurop [
B~~f~~NHUIS
Oldenzaalsestraat 3-4
H aaksberg en straat 29b. telef. 562 0 o f 3426
LASSCHE g ebr.
Z
Huisboudn a aim achine 5 v .a f f 295 ,e lektrisc h in koffer. Adler, Hu sqvarna en t.
Lipp erkerks traat 2 J 5. - tel efoon 8087
AODHAANDEL
DALENOORD
'noold Tukkers -adres
42
01 de nz st raot 35
Twentse Taalbank
leu, smiet ow
dale . ...
't Wodt, duch oons, tied,
dat d'r luk klaorheid kump
in a! 't gedoote aover ne
Akademie veur Oostnederland of wat ze nog meer in
't zin hebt, benaamp in
Twente.
AI veur jaoren hef de Alg.
Ver. Twente zegd. dat d'r
'n Instituut mus kommen,
umtrent zoiets as de Fryske
Akedemy, waor aliens te
hoop mus wodden bracht,
wat d'r aover oons Hindeken bekend is of nog bekend kan wodden. Doo 't
de A.V.T. veur 't leste
mao! eer statuten veraanderd he£, is 't ok daor in
kcmmen: een van de doelstellings was de oprichting
van een Oostnederlands
archie£.
Da's allemaol naar bes,
mear van de A.V.T. heur
of zee iej niks meer. Ze
hebt wa l nen archivaris,
den met de vrouw aoverhoop Jig, umdat 't zoerkoolvat nich meer in 'n kelder
kan vanwege a! ziene paperassen, meer veerders
geet d' r rechtvoort nich
valle meer van disse vereniging oet. Dat zol toch
'ns veraandern mutten!
,n Helen zet is d'r niks gebeurd en doo gung op eenmaol 't Demter schaop an
't drieten. Gin Twentse,
mear ne Oost-Nederlandse
Akademie wollen ze hebben a! alhoowal Twente
toch umsglieks met zol mutten doon, warren ze a! duftig gengs zoonder dat biejveurbeeld
'n
Twentsen
Schrieversboond argens of
wus. Naoderhaand hebt ze
de waagn wal wier in 't
spuur kregen, a! hef 't hele
spil nog luk van 'n Bommelas vot. Enen oet Twente
zit noe in de commissie, dee
de O.N.A. ( 't lik wal margarine!) mut veurbereiden.
Wiej wilt hoppen, dat 't
veur mekaar kump zoonder
dat ze zich gaot houwen
aover de ste~ waor 't mut
kommen en zukke dinge.
Intusken zo'j haost zeggen,
dat ze in 't westen van a!
den drokte bunt wakker
eschrokken. De Centrale
Commissie voor Onderzoek
van het Nederlandse Volkseigen (van de Kon. Ned.
Akademie
van
W etenschappen) hef zich temeensten ehaost urn eer metwarkers in Twente biejmekaar
te halen en te prebeern urn
den kreenk oet te breiden.
Zee is daorbiej holpen deur
et Tivo in Eensche.
Mu'w dat noe almaol as
konkerensie opvatten? Of
zol 't wal los !open a'w 't
mear laot lcuuln7 Oons
duch, dat d'r wal 'n gevaor
inzit en da'w in 't Tukkerlaand op mut passen, oonze krachten nich te vesnippern.
Dat hooft toch ok nich7
Lao'w toch zorgen, dat d'r
ene
Twentse
instelling
kump. dee dit wark dut.
Dan kan zowal de O.N.A.
as de Centrale Commissie
of wei d' r nog meer belang biej hef daor van profiteern. Mear in de eerste
plaatse Twente zalm.
En a'j 't dan wilt wetten :
oons duch, dat 't de hoogste tied is, dat de leu in
Twente 'ns um de taofel
gaot zitten. Waorum nich
urn de taofel van het Tivo?
A. B.
43
MORSINK:
, Stadsrand Holland"
Veur de !eden van den
Twentsen Schrieverskring
hef Entjes veurig jaor oop
'n kuiermiddag zegt, dat in
't wark van de Twentse
schrievers 't .,dramatische"
slim mist wadt. ..Het drama", zeere, ,.is aait 't veurnaamste west wat 't in de
litteratuur ga f en oonze
schrievers mut daor ook 'n
betjen oop an as zee de litteratuur van oonze spraoke
van meer belang wilt rnaken" ......
...... En dan kump daor 'n
jaor later eenen, den van
te veurten nooit in eigen
spraoke schrewen hef. en
maakt 'n kemelie-stuk dat
neet alleenig 'n prakkezaosie is aower 'n belangriek nie'jmoods vraogstuk
van 't boerenleven (wat 'n
heel plezerige veraandering
is in de riege van stukken
dee de aole boerderi'j en de
leu en gebroeken van aleer
beschriewt) mer waorin de
schriever zik d'ran waogt
urn 'n paa ballekes .,dramaturgie" te verwarken,
waordeur 't hele stuk valle
,.hoger" kump dan wanneer
hee 't bi 'j de lach-pillen van
Manseum har laoten urn d'r
wat sjeu an te maken.
Dat is allemaol bi'j mekaa
a! heel valle veur 't ee rste
wark van 'n schriever.
Want G. J. Morsink oet
Almelo ( geboren in Delden)
har wal 'n bulte toneelervaring ( hee sp61len veurig zommer nog met in
.. Hutten Klaos") mer as
schriever mos hee toch in
'n kakstool beginnen, urn
't zoo mer ees te zeggen.
Daorbi'j was 'n groot veurdeel dat de spallers van de
Almelose .. Plattelandsjongeren" heel wat mans bint
Twentse Taalbank
NATUURVRIENDENHUIS TE BUURSE WORDT VERBETERD.
Hl't natuurvriendenhuis .. Den Braom" te Buursc wordt in een driejarenplan grondig gerestaureerd. Met het eerste gedeelte van ckze rcstaurati c is men thans gereed. Het oudste dee] van
het gebouw is geheel vernieuwd en oak ziin in het interieur verbcteringen aangebracht, die meer
comfort voor de gasten betekenen. De houten trap naar de bovenverd ieping, di e niet zonder
brandgevaar is. is door een stenen v ervangen. Architect van deze restaurati c is de heer R.
M ei nen te Hengelo.
as zee oop de planken staot
en daorbi'j ee r moderspraoke zoo oonder de
kneen hebt, dat zec zik
heelmaols in eer gewone
dagelikse gedoon veu len .
't Stuk zolf was eer - dee
almaol met 't probleem van
de greuiende stad te maken
hebt - oak zoo oet 't harte greppen dat 't neet volle
meuite is west zik de gedachen van de leu van 't
Hofhoes veur te stellen. O et
't Aole hoes en va n de
aole groond trekken umdat
de stad laand-honger hef, is
zaer! Daor is vo lle veur
neudig um de aole grov v a
zoo wied te kriegen, mer
de kleenzon dee 'n goo'n
boer wil blieven zut naor
de kommende tied en trekt
naor 't ni'j e laand in den
pold er.
Morsink hef dit vraogstuk good oetstuk 'ked . Daor
zit niks gen anstell eri'j an.
A lns wat daor veur ow
ogen spolt wodt, is echt en
gebuurt w ezenlik waor an
de raand van a il e plaasen
dee in disse tied zoo onmeundig greuit. Daor is
wisse ook wal wat oop 't
stuk an te marken. Zo bie-
44
ve urbeeld , dat 't begunt met
2 minuten laank .,akteren"
zo:1 der dat daor 'n woord
bi' j zegd wodt. wat veur
'n eersten anzat heel meuilik mut ween en daor staot
nog wal 'n paa oetdrukkingen en w eurde in den
tcks, dec neet heelmaols
zuuve;- bint, mer Morsink
( e:1 Klaassen oet Alberg en ,
den em met wat zegswiesen
holpen hef) verdeent v cur
dit stuk , dat 21 en 22 Meert
in 't Groenendal is spolt
veur oopheupte valle zalen.
oon ze kompelmimten!
G. V.
Twentse Taalbank
Bet A. BB C. voor OLDENZAAL
A
'j 'n beze u k brcngt aa n Ollenzel.
breng iej van zo :msprekkend ok 'n
be zeuk an:
DAVINA 's
B
EN
OM GEVING
iei
lunchroom en
ijsbuffet
lop de markr )
OOSTERHOLT
WIEGERINK
.
koor ik dit jaor m:ene sch o on'n
G rotestraot 27
D E BESTE VLOER
,FLOOR FLEX"
O ld e nz aals e Bo uwmat e ri ale nh a nd el n.v.
F
oto's kont nich kieke n
meroonze foto 's mo'j bek ieken
fotohandel .. 't KIEKKESKE''
H
O
AARDEN en OLIESTOOK
CENTRALE VERWARMING
EIDEMANN & Zn.
BOTERSTRAAT 13- 1 5
AD~E S :
fa B. M. OUDE BOS & ZOON
H ofmeyerstraat 40. telefoo n 800
Burgerlij k -, U tilitc .ts - en Wegenbouwbedrijf
R
I{ISTEM.AKER
voor uw
e;taurant annex
Sn ac k bar
GRQBBE
Urn z1en ie s en adnder e Iekkere hapkes
al um bekend - re lefoon 2550
WON l NG-IN RICHTI NG
M
O K UW
TELGENKAMP's
aar. u weet het toch wei?
V oor al u w LEVENSJviiDDELEN
in Ootmarsum en omgeving naar
ZAADHANDEL
Her adres vo or ruin-, bloem-, en
landbouw-z ade n. bes-trijd i n g~ micdelen.
MOLE STRAAT 6. telefoon 1258
8Pzoekt per
t.ONOG~~
DENEKAMP
.. De pare! van Twente"
en
NORDHORN
LIJNDIENST : OLDENZAAL - DENEKAMP - RAMMELBEEK
(grens)
45
Twentse Taalbank
MIDDEN . .TWENTSE WOORDENLIJST
(J. W. M. Gigengack • Hengelo)
hoonk, plaats. 't Is neergens better as in 'n
oalden hoonk: O ost West, thuis best.
(h)oornte, horzel.
horkerd, vrek, schraper.
horlepiepe, Jangbenige mug; iemand die mank
loopt.
horse, kous; sok. 't Hert zol 6w in de horse
;a 1:ken.
horst, kleine hoogte, veelal kunstmatig aangelegd om bescherming te vinden tegen
het water.
houwen, (zik), zich verdedigen; vechten;
zich meten met.
houwbek, dikwij ls scheldend vrouwspersoon.
houwlik, huwelijk.
huffeld, fors manspersoon; een boom van
een kerel.
huja, wieg.
Hulsbeeker molle, wa termolen op de Gammelkerbeek t. Z . va n Oldenzaa l. en vroeger eigendom van die stad. In 1589 door
brand verwoest; ca. 50 jaar later weer opgebouwd . plm. 1750 afgebro ken.
humme, draai je om.
hungerbet, hongerige beet. Te hungerbet
opkonnen: in een hap opkunnen ; arm zijn.
huppig, met sterk uitspring ende heupen. Ne
huppige koo.
husselen, sc hud den.
Huttenkloas, moordlustig manspersoon ( 18de
eeuw) ,gehuwd met Aorne uit welk huwelijk 2 zonen. De echtgenoot , een roofzuchtig man, lokte vreemdelingen in zijn
huis en sloeg hen onverwachts de schedel
in. Z ijn laatste slachtoffer was de kousenkoo pman Willem Stint uit het Hannoverse,
in 1774 vermoord. D e gevreesde moordenaar werd gearrestee rd toen hij o p het
feest van Maria Boodschap uit de Kerk
te Delden kwam: zijn vrouw en zoon Janus werden in hu n hutje ingerekend. V ader en zoon werden in sep t. 1775 te 0 1denzaa l levend gE.'radbraakt. Vrouw Aorne
werd geworgd.
Huttenpeter's vul, (het veulen van Peter uit
de hut) ; naam. door boeren ui t scherts
gegeven aan de zoon van een
zekere
Munsterlander P eter en diens vrouw
Trien e, welke plm. 1730 een hut hadden
opgeslagen op de markegrond bij Enschede
(: Bottenkaamp) . D eze zoon, die op de
heide tot een reus was opgegro eid , verkocht zich voor f 100 per voe t (oude
1engtemaat) aan Frederik Wilh elm I (Koning van Pruisen) voor diens lijfwacht.
Later werd deze benaming toegepast op
veulens van bijzondere grootte.
huttentut, karmil. dederzaad, gekkenzaad,
v lasdodder (: krui sbloemige plant).
I. Huun -en: Hun of Magyaar, behorende
tot de Hongaarse volksstam van di e naam .
D e Hunnen komen meermalen voor in de
T w entse sagen, die soms een kern van
waarheid bevatten. Z ij waren groot a ls
reuzen, bewoonden o.a. de Huunenboarg
( zie daar), en zouden di kwij ls te hulp zijn
geroepen bij het uitdrijven van boze geesten in behekste mensen en behekst vee.
O ok wordt overgeleverd dat hier en daar
we! cens een maagd door een jonge Hun
was geschaakt (zoals een zekere: Almaans
Bertha). Hu nne van 'n zon: zwaargebouwde kerel.
II. huun, hoeden.
Huunenboarg, de Hunnenborg, Saksische
burcht in de buurtschap Volthe t. Z.W.
va n Denekamp; v roeger omringd door
een aarden borstwe ring. Genoemd naar
de H unnen of Magyaren, wellce omstreeks
925 in grate getalc door Du itsland trokken. Wolfgang, graaf van Bentheim,
neem t nog dee! aan een tegen de Hunnen
ondernomen ve ld tocht (plm. 930). De
overwonnen Hunnen werden gevankelij k
meegevoerd en in de her en der vers preidde (onbewoonde) burchten ondergebracht.
Later werden ook zige uners, welke een
toev lucht vonden in deze oude ru'i nen,
Hunnen genoemd.
Huunenpot, -potte: urn.
Huunenwal, zie Posselenhook.
I.
iedelstroanken, -s : iets wat geen nut geeft,
geen v rucht Ievert.
iegeldassche, -n: hagedis .
iederbot(s), telkens.
iemen, mv. iemen: bijenvolk.
iemenschoer. schuurtje met open voorzij de
waarin de bijenkorven staan. Jeugdh erberg omgevin g D elden .
I. iep, zie hiep.
II. iep, hakmes.
ieperi g, zwaarrnoedig. Zie oo k. hiep.
ieprom, roerdomp ( : reigerachtige moerasvoge l). O ok: iepron.
iepron, zie ieprom.
ies, ijs. We-indies: wrakijs. O ok: rok-ies,
ton-ies.
Ook: ewerdasse.
iewe1tassche, hagedis.
(D uits: Eidechse).
iewe(nboom), taxus.
iezermolle, molen waar waarschijnlijk moeras-ijzererts ,ij zerroer) bewerkt werd.
iezerstaark, varkensgras ( een soort van
duizendknoop; lidgras ) .
impost, inborst. V an impost nen gooden
keerl ween.
inbeeldig, verwaand; trots.
in eigenhaandig persoon, inhoogsteigen persoon.
inpestig, eigenzinnig.
inschree, -o, apart vak in een (kleren)-kist.
J.
}aagop(per)veeld, veld in de omgeving van
Ag elo waar zich v roeger verschil!ende tumuli bevonden.
I. jagen , jog, jeug (of: jagen), ' ejoagen:
jag en.
II. jagen, jag jeug (of: jagen), 'ejag: o p
wi ld jagen
46
Twentse Taalbank
OET 'T
EMS~LAAND.
De Weerganger.
Up 'n hogen Esk bi de Teglinger Mohle
vernimmst du to Middernacht mangs dat Gebohle:
,.Woor schall ick em laoten?
Woor mock der mit hen?"
Oat is Kniepen Gedirk. de in ollen Tieden
sien'n Naohber Berndhinnerk dat Land wull strieden,
bet antleste de Sake
dann koom vor't Gericht.
Berndhinnerk door klaget: Gedirk do bi 't Ploogen
em Johr vor Johr den Grenzsteen verroogen
un harr nu sien'n Acker
all half unner 'n Ploog.
Gedirk stritt et a£ un seggt, dat woor Iaogen noch nooit nich harr he sien Naohber bedraogenalltied harr he plooget
bloot eegenen Grund .
Kien Mensk wull beti.igen, well dat Land nu mi.ig horen.
Do foddert de Richter: ,. Gedirk schallt' beschworen! " Gedirk boort de Hand up
un deit sienen Eed.
Doch de Eed, de was falsk-un de Buur Gedir k Kniepen
behollt up 'n Esk den staohlen Striepen.
Man kien Gli.ick is der mit up em luurt all de Dood .
Kort drup will vor'n Grummel he ji.ist mit'n Wag en
dat leste Fohr Hei naoh'n Hoff herup jagen door upmaol - door trefft em
de Dunnerstra ohl!
Mit'n Steen unner 'n Arm in de Middernach tstunde
up'n Esk he nu loppt un bohlt in de Runde:
.. Vl oor schall ick em lao ten?
'Woor mock der mit hen?"
So ha ff he den Steen all wall hunnert Johr draogen,
un wullt du'n erlosen - dann segg up sein Fraog en:
.. Sett hen weer den Steen,
woor du'n wegnaohmen hast!"
Foort smitt he den Steen up de richtige Stae.
Of Kniepen Gedirk dann wall Ros t finft un Frae? Well weet? - Gott bewohr di
vbr falskswoo ren Eed!
Bernha rd Uphus.
Meppen, 1957
Esk - es; Gebohle ~ gebol, geschreeuw; Schall - zal;
Verroogen - verplaatsen; Man - mer; Luu rt - loert;
Erlosen - verlossen.
17
Twentse Taalbank
DE KEERSE.
WEEJ 'T NOG.
Weej 't nog, of bi'j ta wier vergetten
da'j tonmoals zo gek hebt doan ,
da'j bie honderd doezentallen
langs de stroaten hebt e stoan?
't Was op nen breuierigen zommerdag , da 'k eem biej Jannao en Dieks
angung zo a 'k dat 'n paar mao] in
't jaor dee. Volle hadden ze nich
neudig ' t wadden aole aolderwetse zuunige leu - meer wat ze
koffen mos good ween en van 'n
oold adres.
Ik wasse d'r good kunnig en gung
de nienduure naor birinen. Nums te
zeen. Ik de delle aover en naor vuurten. Bello, den biej 'n lossen heerd
lag , grommen 'n betjen in zik zolm.
Ik kieke ees roond of ter ok volk
was en daor zag ik deur ne halm
los stao nde duure Dieks veur de
beddestie zitten. Van de naobers har
ik a! 'eheurd dat Jannao d 'r naa
slech an too was en dat 't wal nich
lange meer zol doeren. D c.or heur en
ik Dieks vra og en: , Jannao, zo'w 'n
kraa ns nemmen en 'n betje bidden? "
Ik zag wa dat zee naa kotaomig was.
, Lao'w meer ne keerse anstekken "
gaf 't ao le menske tot bescheed .
Oat gung an en Jannao heul de
keerse vaste. Zo wadden ze tehoop
vrom an 't bidden doo der opees 'n
doonderslag deur de loch gollen van
wo bi-j mig. Met zeg Dieks teg en
ziene vrouwe: , Jannao , ik hebbe 't
heui ]os Jigg en; ik wi! ' t eem in h£Upe smieten, aans r egent miej in.
Mogs v an te vuurten dood gaon
veur 'k ter wier binne, mus miej
eers de keerse oetp6essen, aans steks
miej 't hele hoes in braand.
Weej 't nog, dat den lesten vijaand
em as 'n hazen is e smeert,
ton van boam ,de vroleke achte"
de stroaten hadn schoon e keert?
Weej 't nog, dat de kogels fluiten
soms biewiclen deur de st roat,
ie gewoon de haande drukten
van ne Canadeesn soldoat?
W ccj 't nog, hoo good ees wie 't a lie warn
jong en oald en arm of ri ek,
in c!at ee ne ., Oranje boven",
warn ze alle glad geliek7
W
de
en
in
eej 't nog, dat vcur 't eest noa joaren
vricje kraant het niejs wier gaf
de radio met bliejschop
de kokken wbr e brag?
Weej 't nog, di!t de laanve roade rs
ook ,-cur gocd hadn of c doan,
en ze veur hun slechte doaden
\·cu r den rcchter mossen stoan?
W ccj 't nog, dat de Rooic Kruus-leu
vcch ten mossen met v lo en loes,
want on::<:> jongs kwamn oe t de Pruuske
en mossen gczuuverd, gauw ncar hoes?
\Vecj 't nog, dat vbl onderduukers
v:ier op stroate konden zeen,
leu dee leewt hadn in 't vebbrgen
en mcrakels va ll e leen?
Weej 't ook nog ,
't cde nich meer
umdat ::c vcur oe
E:et het leem hcbt
dat der heelvol
heb t e haald ,
en micne v ri ejheid
betaald7
\ Vcej 't nog, dat dec Vri e jheid
oc meer weerd nog was dan goold 7
Z org doaru m ook, daj dec vriejheid
veur het noageslacht behoald.
T oon
( Twenterlaand
en -leu
en -spraoke
'!!
Twentsen-Stalen-keerl oct Goor
(---------------~---,\
\._
Maondblad vwu
't
Twentse volk
_)
Officiecl tiedscbrift van 'n Twentsen schri .e versbo on d
REDAKTIE-RAOD:
Gerard B. Vloedbe!d sr .. Almelo
( vuurzitter van 'n Twentsen
kreenk van Sassisc hc sch ricvers )
Toon Berghuis, Oldenzel
Jan Wilmink, Hengel
Arend Lamm. Hengel
Adriaan Buter, Ensche Goor
SAAMSTELLING:
TWENTSE SCHRIEVERS
Foto op
REDAKTIE ~n
ADMINISTRAOTIE-ADR ES:
Abonnernentspries:
f 3.60 in 't jaor
LOsse n umm ers: iS cent
Uitgeverij .. Twe·ntcrlaand "
Vers c hienings~daota:
1)
januari~f e bruari
2) mcert
Kortenaerstr. 29 - 1-lengclo (0.)
Kuicrdraod: K 5400-7987
51 juli
7) septembel··oktob e:r
[hank:
.. De Twentschc Bank N.Y."
Bl november
9) dece mber
Postrek ken ingn ummcr : 820018
6 } augustus
't
1
3J ;Jpril
41 mei-juni
umslag: STIFT WEERSELO
48
A·
Het .A.B.C.
Twentse Taalbank
voor
't
MJDDE~Kd~~e:~;e he£ oak ·n
s. bromfietsrijders!
Weet U dat wij U geheel kunnen
k!eden: leren vestee, Ja,so·. b1cd(n
grote keurcollectJe
JO LELOUX . Oranjestraat 6
ALMELO
gooien bn I voor de leu
in Almelo en umg effi ng
I ORANIESTRAOT 27
Broe~a~~~.~!:tcolberts
N i e t voor het gewin
maar voor het gezin!
Keuze uit lOOOen
Kerkstraat 3
C o o p e r at i e
P= PEZIE
c a f e ,De Mooie Vrouw"
Hotel · restauJant
Eeo van de ooldste zaken in Twentelaand
Ootm.usumsestraat 488
Sinds 1873
-Aimelo
De Schelfhorst"
Complete woninginrichting
R
bedden, dekens, tapijten enz.
GROTESTRAAT 146
Grotestraa t 61. Almelo
E
Fa
dat zegt genoeg
ompelma!!gericht 1899
Cors~tten,
IE R koop iej venergens
better as bie'j de
A.B. T. B.,
Boekhandel
Aile boeken over Twente
Grotestraat 116 - telef. 2235
Toko _
F. Th. van Buuren & zn
ALMELO
uw adres voor
Sanitaire- en
electrische i nstallaties
Centrale verwarming
U W adr es voor
Bier
Limonade
Chocomel - Wijnen
uw adres voor Twente
Heeringa
& co.,
Het Twentse Serviezenhuis
Grotestraat 87
K
I
H. Teeselink
voor
~~ohr"i'£~k~kt; 1~~~·•deen•
a~~rfumerien
is :
Drogisterij B . A . Hermelink,
Grotestra3t 155-157 uw ad res.
a opt uw gereedschap
voor tuin- en landbouw bij:
Wed. N. G. Pouwels
SOUVENIRS
Oranjestraa t 34
Grimeren en toneelkappen
Grotl"straat 12
telcfoon 2262
tr icotages, kousen
SCHOLTEN's
in de Brugstr .
H. DE NOOY
Almelo
Ootmars.straat 51
LANDBOUWERSBANK
,ALMELO"
een begrip voor de Twentse boer
van nu en voor de toekomst
W~b~~R
~
z o is
naaimachines
brei machines
Grotestraat I 54
het goed
dansen leert u bij
Ootmarsumsestr. 26
P O L M A N telefoon 4880
I
Twentse Taalbank
Garage
Geen weg te slecht
geen bocht te scherp
Heeringa & Co.,
Het Twentse Serviezenhuis
Nieuwstraat 36 - Hengelo
J. B. Erne
De !denerstraat 42
telefoon 2120
HENG EL O
SO LEX, RAP, BAT A VUS , BILONET en
GAZELLE-fietsen
Ze bint 'e r wal goedkoper
mer nich better
Vraogt vrie jblievend priescoun3nt biej:
H. C 00 PMANS
Boekeloseweg 86, tel. 3617, Hengelo
Et mag tech wal ees ien de kraant
dat ien oons kleane Tweaansche laand
ne SPINMESIEN wodt fab1 iceerd
dee haost nich hoof te wcdden smeerd .
W aor nen cilinder 't eerste slit
is 't dat daor 'n naoldlager sit
Sodaonig non nich dat gesmeer
met de olliekan en so wat mee r.
En de product ie? Tien perceant
meer as biej oons en konkurrent.
Dat is nao 'n deepgoand o o nder se uk ,
voor oop 'e schreven ien de beuk',
Geleverde machine met 160 spillen
Nederlandse Textielmachinefabriek OUDE EC:BERINK n.v., Hen gelo
Twentse Taalbank
Automobielbedrijf
W. Noordegraaf
o£1.
. , .
'"'"
HENGELO (0.) - telefoon 44H
As voort de weenter is ve 'biej
En 't veurjaor kump in ' t laand
Hef WILMINK's was- en ververiej
Ow almaol geern as klaant.
WISEMEiNK
Hengelo
Telef. 3577. Bec.k umerstr3
Telef. 4358 Brinkstraat Sa
Depots: Haaksbergen , E. v. Kranenbroek ,
Zeedijk: Borne J. Vos , Azelosestr. 73: Almelo
Ootm.str. 347: Enschede: D.K.S .. kousenrep .
Veur kouseo . sokken , kneupe en
kousenreparatie
,Het Spinnewiel"
Tuindorpstraot 4!.
tel. 4994 , Hengel
A. BRANDS & ZONEN
WONINGINRICHTING
Burgemeesterstraat I, Enschede
l:J..
Deventer SMYRNA·TAPIJTEN voorradig
300/400, 250/ 350. 230/300
Hoog POOL-karpetten in 7 maten voorradig
Effen KARPETTEN in 10 kleuren voorradig
T APIJTLOPERS in 90, 70, 57 en 50 em.
IN ENORME KEUZE!
J1..
VOOR OOG EM OOR !
Marktstraat 17
~
Hengelo
Twentse Taalbank
Coop Boereoleenbank. DELDEN
A LLE BANKZAKEN
SPOORSTRAAT 9,
telefoon 0 H 07- i37
T immerfabr iek
HANNINK
H E NGELO (0 .) teldoon 3701
Le\·eriog van
kozij ne n
r amen
deure n
tr PJipo:n enz .
voo r ut il iteits- en w on in g bouw
Voor al uw huishoudelij ke artikelen
tuingereedschap en ijzerwaren
E. W. v. d. BROEK
HENGELO
lndust riest raat 31 - teld, 3959
Twekkelerweg 128 - telef. 6991
Wee'j wa 'j doot?
Koop biej STUBBE
oewen hood ! !
Ma r ktstraot 3
In
en
Hengel
herenkostuums
.
regenjassen
vindt u de
mooiste en
uitgebreidste
<;ollectie bij
Kleedt U beter en bes!ist goedk.o per!
Twentse Taalbank
BOERENLEENBANK
LATTROP
verzorgt aile bankzaken
3 Dfo rente over al uw spaartegoed
Laot meer kuul 'n, 't. lop wa los
Ook as 't mangs ne haanddik vros
Meer dan bie'j van 'n l:lERG zien'n heerd
Dee is de cent'n dubbel weerd
W. T. v. d. BERG
Huishoudelijke artikelen, elekt, smederij
vakkundige bewerking ,
Specialiteit: oliehaarden
Telef. 2534, Pastoriestraat 30, HENGELO
HOLLANDIA ONDERGOED
kousen, sokken, tricotages- (teveos kousenreparatie)
MANUFACTURENHANDEL
H. J. BE N N I N K
lndustriestraat 8S
Hengelo (0. )
"~taka
fa~~::~::,
~~4,
1
C. Dijkhuis
Haaksbergen
Uenny J. van Egteren
C . F . Klaarstraat 18a. tel. 2365, Enschede
Lid van de Selectiegroep
_ van Nederlandse DameskappE:rs
I
Gediplomeerd dames- en herenkapper
manicure - pedicure
Schoonheidsspecialist
medisch gediplomeerd ha.a.rkundige
Tukkers . a'i oew eegen belang beseft
Kiek ieJ biej Van Merkste in, want den hef't
V
•
MER. KSTE1N
Tuindorpstraot
fun~
.
Oew zaak veur ve 'lichting , wasmac-h ines,
stofzoegers, elektr. klokken , scheerapp. enz.
bij
Boerenleenbank DENEKAMP
Twentse Taalbank
W a t za s as dos wa s ka s!
TASC_HE
cut alles wat e ka n urn
oewleu na or tevrean heed
te bedeenen
~
Keerls-, vrouwleu en keenderkleer'n
~
Manufacturen
~
Berre -e n berregoed
DEURNINGEN
Boerenleenbank
C. A. & V. V'.
(tevens Spaar bank)
~
~
Veevoeders
Meststoffen
Brandstoffen
Zaa i-en pootgoed
Wij behartigen
al uw
financiele
belangen
>0-
T el , K 5102-201
FILMEN is niet aileen ons werk,
maar ook onze HOBBY
Foto PRINS
HENGELo
Wij helpen u verder met uw filmer ij
Het Wonder van Hengelo
M aga zi in voor:
rijwielen - onderdelen en electra
W illemst raa t 27, t el. 3913 , HENGEL0\0)
~
I
Autom.obielbedrijf
J. WARMINK
HENGELO (0)
Ziet onze nieuwste Ausfin (A 40, A 50,
A 90, A 1 OS) en Bestelwagens
Twentse Taalbank
speciaal
ad res
muziekhandel
OLDENZAAL
de zaak met meer
dan 50 toonkamers
B
1
Wi'j oew hoes opknapp'n
of oew e n·e?
Gaot naor VERSTEEG
Dee he£ hierveur
u
L
T
Oldenzaal
de beste v erve
VOOR BETERE HERENKLEDING
H OEDEN EN MODES
Molenstraat 20 ~ Hengelo (0.)
Voor medaille,
krans, tak of beker,
bij ons slaagt U zeker.
GROOTSTE SPECIAALCOLLECTE IN TWENTE
oosfvose~
sinds
~
1V9S
•
RIPPERDASTR. 2a
EHSCHEDE
Grotest r aat 63- ALM ELO
MAKELAARSKAN TOOR
ROTTINK N.V.
De lde ne rstraa t 36-38, Tel. 3041 , Hengel o (0 .)
V AS TE GOEDEREN
+
ASSURANT IEN
+
HYPOTHEKEN
Tukkers .... mag ik effen 't woord?
Gooit ow geld nig a over board
Tukkers .. . ak ow raon mag ... spo o rt!!!
Gao 'j d aor almaol met akkoord?
Bre ngt dan ow
geld naor de
Nu tss poor baank
D rie nerstraote 26
Hengel
Boerenleenbank
a) Gunstig ge legen indust ri e~
terreinen , ru ime arbe idsmarkt.
Oldenzaal
b) De grootste markt van
Twente .
3°/orente
c) Een prachtige omgeving.
INLICHTINGEN: ST ADHUIS RIJSSEN
I
voor direct opvraagbaar spaargeld
de spaarbank vool'ie.dere.e n
Twentse Taalbank
Forme Ita
dr
ide ale
koffiemelk
Cooperatie
is het aliens umvattende woord
veur ne organisatie dee allenig
de belangen ' van eur !eden op
't oog hef, want .... winstbejag
kan ' nooit eer doe! ween; van
daor eer naam :
,VOLKSBELANG"
u
proeft
de
room
met eer devies :
.. NICH UM 'T GEWIN
MER VEUR 'T GEZIN"
Cooperatie .. Volksbelang"
Verkrijgbaar in flessen van 230 gram (36 cent)
en 4oo gram (52 cent)
VERKOOPKANTOOR
BOEKELO
,,
Multt'farm,,
Haaksbergen
Bi'j ook al lid ?
'tIs' n bew ies
i.n ·r VLEESPALEIS
koch men de beste kwaliteit
veur de laag ste pri l.' s.
Een motorrijwiel, scooter of bromfiets?
Het groot ste rijgenot verschaft U :
Gebr. van Gelder
NSU
lmporteur:
J. Huiskes
prijzen vanaf H7 5.-
tel. 401, DEL DEN
Deldenerstraat 29, Tel. 2281\ HEl\GEL
HUISHOUDTEXTIEL
VOERINGSTOFFEN
JAPON.3TOFFEN
1
Lekk're en gezoonde
pankooke9 met mel van
de Grutter oet Boorne
:(.
Erven ten Cate - Borne
Ginne Twent, d en
Heidemann
D. Jordaan &Zonen
Textielfabrieken N.Y.
HAAKSBERGEN
nich kent
Veur bettere waarmte deur
centrale ve'waarrning
met ollie of kollen
de an' et.tJeez' n leu
OLDENZAAL- Boterstr. l3-15
Tel. K 5-110-
~77 .
1008
© Copyright 2024 ExpyDoc
