Download - Luc Van Acker

Samenvatting SBO-project
‘Competentieontwikkeling leraren
meer inclusief onderwijs’
Een consortium van onderzoekers van de Associatie Universiteit Gent, Universiteit Antwerpen, Vrije Universiteit
Brussel en Associatie Katholieke Universiteit Leuven werken aan een onderzoeksvoorstel Strategisch
Basisonderzoek (SBO) dat wordt ingediend bij het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie
(IWT).
Het SBO ‘Competentieontwikkeling leraren inclusief onderwijs’ (werktitel) is een innovatief valorisatie- en
onderzoeksproject dat aansluit bij de uitdagingen waar de Vlaamse onderwijspraktijk voor staat: het uitbouwen
van een meer inclusief onderwijssysteem.
Het recht van kinderen en jongeren om samen school te lopen – ongeacht hun sociale, culturele of etnische
achtergrond, thuistaal, persoonlijke en lichamelijke beleving, talenten, interesses en zienswijzen – wordt
gedragen door de ratificatie van het VN verdrag (2009) en verschillende beleidsinitiatieven. Het meeste recente
is het in maart 2014 goedgekeurde M-decreet. Dit decreet omvat maatregelen die meer inclusief onderwijs
moeten realiseren en er op lange termijn voor moeten zorgen dat minder leerlingen met specifieke noden naar
het buitengewoon onderwijs doorstromen.
Het M-decreet, dat vanaf het schooljaar 2015-2016 geleidelijk aan wordt ingevoerd, stelt uitdagingen aan de
professionaliteit van (toekomstige) leraren en schoolteams in het omgaan met diverse leernoden. Daarenboven
ervaren de meeste Vlaamse scholen een toenemende diversiteit op sociaal, cultureel en etnisch vlak. Zowel in de
opleiding, als in de ondersteuning en professionalisering van leraren, wordt te weinig ingezet op de
competentieontwikkeling (kennis, vaardigheden en attitudes) van leraren in het omgaan met deze verschillen en
het creëren van maximale leer- en ontwikkelingskansen voor alle leerlingen. Dit terwijl zowel nationaal als
internationaal onderzoek aantoont dat de competenties van leraren een bepalende factor zijn voor de
leerresultaten van alle leerlingen en de uitbouw van inclusief onderwijs.
Samenvatting SBO ‘Competentieontwikkeling leraren inclusief onderwijs’
Valorisatiedoelen
Het SBO project ‘Competentieontwikkeling leraren meer inclusief onderwijs’ heeft drie hoofddoelstellingen:
(1) Competenties van leraren ontwikkelen om inclusiever te werken.
(2) Interventies creëren waarbij we (toekomstige) leraren en teams professionaliseren om maximale leeren ontwikkelingskansen te creëren voor elke leerling.
(3) Duurzame en effectieve tools ontwikkelen die een zelfregulerende professionalisering van (toekomstige)
leraren en teams ondersteunen in het inclusief omgaan met diversiteit.
De concrete valorisatiedoelen situeren zich op twee niveaus:
-
-
Competenties van (toekomstige) leraren verbreden en versterken zodat
. Leraren hun attitudes ombuigen van een deficit- naar een talentgericht ondersteuningsdenken
. Leraren zich bekwaam voelen in het omgaan met diversiteit
. Leraren krachtige en flexibele leeromgevingen creëren voor alle leerlingen
Actieve professionalisering van teams zodat
. Beeldvorming op het niveau van het team ombuigt van een deficit- naar een
ondersteuningsdenken
. Teams hun competentieontwikkeling actief en zelfregulerend opnemen
. Teams hun competentieontwikkeling als een gedeelde verantwoordelijkheid opnemen vanuit
verbindende samenwerking
Valorisatieaanpak en –strategieën
De doelen van het project zullen gerealiseerd worden door de ontwikkeling en implementatie van tools die de
professionalisering van (toekomstige) leraren en teams ondersteunen en in kaart brengt.
De tools omvatten twee grote luiken:
(1) Een overzicht van bestaande interventies rond competentie-ontwikkeling inzake inclusief omgaan met
diversiteit, good practices, narratieven , ‘ Frequently asked Questions’, … (zie onderzoeksdoel 1)
(2) Een modulair professionaliseringstraject dat zich ent op de basiscompetenties en het beroepsprofiel
voor leraren en het profiel van de inclusieve leraar. Elke module kent een cyclisch verloop om:
. de competenties van leraren in kaart te brengen (zie onderzoeksdoel 1);
. de eigen praktijk inzake omgaan met diversiteit kritisch te onderzoeken (zie onderzoeksdoel 2)
door middel van videografie en casuïstiek;
. en te ontwikkelen op basis van directe feedback (onderzoeksdoel 3).
Daarnaast willen we ook kijken op welke manier het professionaliseringstraject zo goed mogelijk ingezet kan
worden om een zo groot mogelijk effect te genereren (onderzoeksdoel 4). Daarom willen we verschillende
condities creëren om de tools in te zetten. Het professionaliseringstraject in experimentele scholen en
lerarenopleidingen wordt ondersteund door instellingseigen actoren of door externe begeleiders. Voor deze
interne coaches en externe begeleiders voorzien we een train the trainer traject. Dit traject zal eveneens
vertaald worden naar een derde valorisatieproduct ter ondersteuning van pedagogische begeleiders,
schoolinterne begeleiders en andere begeleiders.
2
Samenvatting SBO ‘Competentieontwikkeling leraren inclusief onderwijs’
Onderzoeksdoelen
Het onderzoek heeft vier hoofddoelstellingen die complementair zijn aan de valorisatiedoelstellingen.
(1) De ontwikkeling van een meetinstrumentarium dat competentie-ontwikkeling inzake inclusief omgaan
met diversiteit in kaart brengt en kan ingezet worden in functie van de professionele ontwikkeling van
(toekomstige)leraren en schoolteams.
(2) Het opmaken van een state of the art van de competenties van (toekomstige) leraren en schoolteams
inzake inclusief omgaan met diversiteit. Naast een literatuurstudie van internationale prakijken wordt
het ontwikkelde meetinstrumentarium ingezet om de beginsituatie in Vlaanderen in kaart te brengen.
(3) De effectiviteit nagaan van het professionaliseringstraject op de competentieontwikkeling van
(toekomstige) leraren en schoolteams.
(4) Het proces van professionele ontwikkeling documenteren dat het professionaliseringstraject teweeg
brengt bij (toekomstige) leraren en schoolteams naargelang de verschillende onderzoekscondities.
De resultaten van het wetenschappelijke deel zullen gebruikt worden om de finale valorisatieproducten te
verfijnen, uit te breiden en te optimaliseren.
Onderzoeksdesign
Twee methodologische principes liggen aan de basis van het onderzoeksdesign.
(1) Een multi-methodische benadering wordt gehanteerd om de procesmatige voortgang van variabelen rond
competentie-ontwikkeling in kaart te brengen. Hierbij kijken we onder meer naar (impliciete & expliciete)
attitudes, gedrag en beleid. We maken een onderscheid tussen:
- Quasi-experimentele onderzoekscondities om de professionele ontwikkeling van (toekomstige) leraren
en teams te documenteren.
. Een pre-test voor het professionaliseringstraject, tussenmetingen op basis van de modules en
een post-test na het professionaliseringstraject leveren kwantitatieve data aan.
. Analyse van lesvoorbereidingen, videomateriaal, reflecties, observaties, sociale
netwerkanalyse, … leveren kwalitatieve data aan.
- Multiple case studies brengen naast individuele en teamprocessen ook beleidsmatige processen in
scholen en lerarenopleidingen in kaart zodat de voorwaarden en succesfactoren van het
professionaliseringstraject gedetailleerd in kaart kunnen worden gebracht. Een combinatie van
assessment, interviews en analyse van beleidsmatige documenten leveren zowel kwantitatieve als
kwalitatieve data aan.
(2) Een design-georiënteerde benadering van onderwijsonderzoek met volgende kenmerken:
- Planmatig: teams en toekomstige studenten doorlopen gedurende 1 jaar intensief een modulair
professionaliseringstraject. De modules die een team of lerarenopleiding doorloopt maken deel uit van
een modeltraject en worden bepaald op basis van de noden die een team of lerarenopleiding ervaart.
- Cyclisch: elke module uit het modeltraject kent een cyclisch verloop. Een cyclus gaat gepaard met
(meerdere) meetmomenten die optimalisering van het instrumentarium mogelijk maken.
- Train the trainer: het professionaliseringstraject in experimentele scholen en lerarenopleidingen wordt
ondersteund door instellingseigen actoren of door externe begeleiders. Voor deze interne coaches en
externe begeleiders voorzien we een train the trainer traject.
Bovenstaande principes garanderen dat de onderzoeksdoelen de valorisatiedoelen ondersteunen, voeden en dat
de resultaten van het onderzoek geïntegreerd worden in de finale valorisatieproducten.
3
Samenvatting SBO ‘Competentieontwikkeling leraren inclusief onderwijs’
In het design onderscheiden we verschillende condities:
Condities
SCHOLEN
GEÏNTEGREERDE LERARENOPLEIDINGN
- Basisonderwijs
- Secundair onderwijs
- Basisonderwijs
- Secundair onderwijs
Doelgroep: leerkrachten & teams
Doelgroep: toekomstige leraren
0-conditie
Enkel meetmomenten, geen interventie.
Enkel meetmomenten, geen interventie.
Conditie 1
Schoolinterne begeleider ondersteunt
professionaliseringstraject a.h.v. de valorisatietools
=> zelfregulerende professionalisering.
Externe begeleider ondersteunt
professionaliseringstraject a.h.v. de valorisatietools.
Interne lerarenopleider stuurt de
professionalisering van toekomstige leraren a.h.v.
e
de valorisatietools in het 1 jaar van de opleiding.
Interne lerarenopleider stuurt de
professionalisering van toekomstige leraren a.h.v.
e
de valorisatietools in het 3 jaar van de opleiding.
Conditie 2
Mogelijkheid tot opvolging eens deze studenten in
het werkveld stappen.
4

Download Report