Improving Mental Health by Sharing Knowledge Alcohol en werk Bedrijfsgeneeskundige dagen 2014 Susanne Weingart wetenschappelijk medewerker Percentage actuele gebruikers Nederland 15 – 64 jaar 2013 (NDM 2013) 80 76 70 60 50 40 30 26 20 10 0 10 4,2 0,5 0,1 0,4 0,2 0,2 2 Alcoholgebruik beroepsbevolking (IVO 2006) • 97 % van de beroepsbevolking drinkt • 20 % drinkt excessief • 9,5 % drinkt volgens de DSM problematisch (= 1,4 miljoen) • beroepsgroepen top 3: horeca, bouw, landbouw • werknemers in managementfuncties in alle sectoren 3 Kosten Alcoholgebruik (IVO 2006, EWA 2013) Totaal 2,6 miljard euro per jaar arbeid 1554 miljoen euro misdrijven en overtredingen 841 miljoen euro algemene gezondheidszorg 115 miljoen euro hulpverlening probleemdrinkers 68 miljoen euro • 74 miljard euro productieverlies op EU niveau 4 Waarom drinken werknemers? • werkstressoren (werkbelasting, persoonsgebonden) • hoge werkeisen, lage vergoeding • weinig sociale steun op het werk • beschikbaarheid van alcohol • beperkte controlemogelijkheid • sociale druk Risico’s van alcoholgebruik (EWA 2013) • verzuim is 2 tot 6 keer hoger (vooral overmatige en binge-drinkers) • ongevalkans is 2 tot 4 keer hoger • 1 op de 7 bedrijfsongevallen is alcohol gerelateerd • probleemdrinker 25 % minder productief • kans op werkeloosheid 5 x zo hoog bij overmatig drinken • verslechtering werksfeer Alcohol • 3e op de wereldranglijst van risicofactoren voor ziekte en invaliditeit • 4% van alle doden op de wereld • Voor mannen tussen 15 en 60 belangrijkste overlijdensrisicofactor • ziekenhuisopnames – – – – – – – kanker hart en vaatziekten relaties en stress onbedoelde verwondingen levercirrose suikerziekte opzettelijke verwondingen 7 Presenteisme • hoger bij alcoholafhankelijkheid Gevolg • minder kwaliteit van werk • te laat komen - eerder weggaan • invloed op werkplezier van collega's – invallen, werk afmaken, bijsturen – kosten die hieraan verloren gaan zijn net zo hoog als besteed aan de drinker • verminderde productiviteit en schade – ongevallen – schade aan producten – medische kosten en ziekteverzuim – ontslagprocedures Korte termijneffecten van alcohol Cognitieve functies Invloed op vermogen om beslissingen te nemen Verdoofde hersenfuncties Zelfkritiek en inschattingsvermogen ten opzichte van situaties en personen nemen af Verdoofde hersenfuncties Moeilijkheid bij uitvoeren van complexe taken Ontremming Joligheid, agressie of chagrijnigheid Reactievermogen Onveiligheid en ongelukken Waarneming Tunnelvisie, kleuren: ongelukken Wat kan de werkgever doen? • Signaleren • Leefstijlinterventies voor alle werknemers • ADM-beleid • Training en voorlichting • Testen op alcoholgebruik • Verandering van bedrijfscultuur 10 Wat kan de bedrijfsarts doen? • Signaleren • Screenen • Begeleiden • Verwijzen • Monitoren • Testen 11 Testen • Blaasapparaat • Directe inbreuk op de persoonlijke levenssfeer • Vrijwillig en geïnformeerde toestemming nodig • Onderdeel van alcoholbeleid • Voor alle werknemers 12 Signalen van overmatig alcoholgebruik Trimb osinstitu ut Kanttekening bij signaleren Niet alles is wat het lijkt… 14 Alcoholgebruik als probleem • • • • • • • Bron: DSM 4 en 5 Tolerantie Onthoudingsverschijnselen Meer of langer gebruik dan gepland Mislukte stoppogingen Veel tijd aan middel besteden Gebruik belemmert activiteiten Voortzetten gebruik ondanks nadelen 15 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Screening Gespreksadviezen • Zacht op de persoon – Oplossingsgericht – Respect • Hard op de zaak – Confrontatie met feiten van disfunctioneren – Mogelijke gevolgen 17 Screening AUDIT-C • Ontwikkeld door de WHO • Screeningsinstrument voor excessief drinken • Hulp bij korte interventies of advies • Oorspronkelijke AUDIT: 10 vragen • AUDIT-C: 3 vragen met dezelfde validiteit 18 Screening AUDIT-C vragen Vragen/score Hoe vaak drinkt u alcohol? 0 nooit Hoeveel drinkt u op een 1-2 typische dag dat u alcohol gebruikt? Hoe vaak drinkt u meer nooit dan zes glazen per gelegenheid? 1 Maandelijks of minder 3-4 2 3 4 2-4 keer per 2-3 keer per 4 keer of vaker per maand week week 5-6 7-9 10 of meer Minder maandelijks wekelijks dan 1 per maand (bijna) dagelijks 19 Screening scores Risico Laag risico Gemiddeld risico Mannen 0-3 4-5 Vrouwen Actie 0-2 Voorlichting? 3-5 Voorlichting Kortdurende interventie Hoog risico 6-7 6-7 Voorlichting Interventie Doorverwijzing? Ernstig risico 8-12 8-12 Doorverwijzing 20 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Interventies Stoppen of minderen? • Middel: lichamelijke afhankelijkheid vraagt soms om langzaam afbouwen vanwege ontwenningsverschijnselen • Persoon: motivatie en levensstijl • Setting: omstandigheden en omgeving Motiveren: veranderen van gewoontegedrag • Gaat niet over hier en nu, maar over daar en dan • Oefeningen voor therapietrouw • Verandering van gewoontes (chronisch) – Vraagt om een reflectieve, stimulerende en uitlokkende houding. Interventie bij gewoontegedrag • Motiveren - beïnvloeding veranderbaarheid • Zelfcontroletraining - verandering van gedrag • Terugvalpreventie - herkennen van risicosituaties en oefenen alternatief gedrag Improving Mental Health by Sharing Knowledge Verwijsmogelijkheden Leefstijl interventies • Screening en eenmalig persoonlijk advies, eventueel verwijzing • Kortdurende, ondersteunende interventie 2 consulten, eventueel verwijzing • Intensieve interventie - > 4 consulten of vervolgcontacten door deskundige • Medicatie: revia en campral; antabus en refusal Verwijzing • Huisarts • Coaching door bedrijfsarts • Verslavingszorginstellingen • Internetbehandelingen • Zelfhulpgroepen • Gespecialiseerde psychologen (NIP) 27 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Casusbespreking Consultancy aanbod Trimbos • Advies over ADM- en rookbeleid • Voorlichtingsbijeenkomsten werknemers • Opleiden leidinggevenden • Folders en brochures Info en advies www.alcoholinfo.nl www.drugsinfo.nl www.rokeninfo.nl • www.trimbos.nl • [email protected] • BRAVO: www.nisb.nl 30