Preventie- en handhavingplan alcohol Dordrecht 2014 – 2015 Auteur Sector Onderwerp Status In opdracht van Datum R. Snijders, A. Risselada (VjjT) Stads Bestuurs Centrum Preventie- en handhavingplan alcohol Dordrecht Concept SBC/OOVK, MO 21 april 2014 Voorwoord Geachte lezer, Graag bied ik u het Preventie- en Handhavingsplan Alcohol van de gemeente Dordrecht aan. Met dit plan geeft de gemeenteraad van Dordrecht invulling aan zijn wettelijke taak om een plan vast te stellen ter bescherming van de bevolking en met name van jongeren tegen de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik. In het plan staat welke doelstellingen de gemeenteraad wil realiseren, welke acties hij daartoe neemt en welke resultaten hij nastreeft. Wettenschappelijk onderzoek laat zien dat integrale benadering van de alcoholproblematiek van cruciaal belang is voor een effectieve aanpak ervan. Evenals het landelijk beleid is ons gemeentelijk beleid gestoeld op de pijlers regelgeving (grenzen stellen), handhaving (grenzen bewaken) en publiek draagvlak (grenzen overdragen). Dat wil zeggen dat in onze gemeente preventie en handhaving hand in hand gaan. Zo werd in november vorig jaar een kroegentocht langs de populaire uitgangsgelegenheden in de binnenstad gehouden voor honderd ouders van 14 tot 20-jarige Dordtenaren. De ouders kregen te zien met welke veiligheidsmaatregelen hun kinderen te maken hebben bij het uitgaan. Ook werden zij bijgepraat over de risico’s van alcoholgebruik op jonge leeftijd. De avond was een groot succes. Afgelopen najaar gingen ook de toezichthouders op pad. Zo zijn zij langs de verschillende horecagelegenheden in de stad geweest om informatie te verstrekken over de nieuwe regels rond alcoholverstrekking. Zij deelden stickers “Wij verkopen geen alcohol <18” uit en gingen in gesprek met horecaondernemers over de veranderingen in de regelgeving en de naleving ervan. De reacties waren overwegend heel positief. Wij hebben gekozen voor een integrale benadering van alcoholproblematiek vanuit beide beleidsvelden volksgezondheid en openbare orde en veiligheid. Want alcoholgebruik is niet alleen schadelijk voor de gezondheid maar kan ook zorgen voor een toename in criminaliteit en verstoring van openbare orde. Ook hebben wij gekozen voor de nauwe samenwerking met andere gemeenten in onze regio. Jongeren leven immers niet alleen binnen de gemeentegrenzen maar gaan in omliggende gemeenten naar school, naar sportvereniging of op stap met vrienden. Er is intensieve en langdurige inzet nodig om een gedragsverandering bij jongeren (minder drinken) en alcoholverstrekkers (regels beter naleven) op gang te brengen. Met dit plan leggen wij een solide basis voor het terugdringen van het schadelijk alcoholgebruik onder jongeren, maar we zijn er nog lang niet. Daarom doe ik nogmaals beroep op alle alcoholverkopers, horecaondernemers, evenementhouders, sportverenigingen, scholen en ouders in de stad hun verantwoordelijkheid hierin op te pakken. De burgemeester van Dordrecht, Drs. A.A.M. Brok 2 Inhoudsopgave Inleiding ……………………….……………………………………………………………………………………………... 4 1. Probleemanalyse ……………………………………………………………………………………………………… 5 2. Preventie en handhaving……………………………………………………………………………….………….. 6 2.1 De link tussen preventie en handhaving …………………………………………………….. 6 2.2 Verzuip jij je Toekomst?! ……………………………………………………………………………. 8 2.3 Handhavingsbeleid horeca en alcohol Dordrecht ……………………………………….. 8 3. Doelstellingen ………………………………………………………………………………………………………….. 11 3.1 Alcoholpreventie …………………………………………………………………………..…………... 11 3.2 Handhaving ……………………………………………………………………………………….………. 11 4. Acties ……………………………………………………………………………………………………………………….. 12 4.1 Alcoholpreventie ……………………………………………………………………………………….. 12 4.2 Handhaving ….……………………………………………………………………………………………. 14 5. Uitvoering ………………………………………………………………………………………………………………… 18 5.1 Alcoholpreventie ……………………………………………………………………………………….. 18 5.2 Handhaving ……………………………………………………………………………………………….. 18 6. Resultaten ………………………………………………………………………………………………………………… 19 6.1 Alcoholpreventie ……………………………………………………………………………………….. 19 6.2 Handhaving ……………………………………………………………………………………………….. 20 Gebruikte literatuur………………………………………………………………………………………………………. 21 3 Preventie- en handhavingplan Alcohol Dordrecht Inleiding Op 1 januari 2013 is de nieuwe Drank- en Horecawet in werking getreden. Het belangrijkste element van de wetswijziging betreft een uitbreiding van de bevoegdheden van gemeenten, met het oog op de bescherming van de volksgezondheid (met name van jongeren) en het voorkomen van alcoholgerelateerde ordeverstoring. De gemeenten zijn per 1 januari 2013 zelf verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de regels van de Drank- en Horecawet (tot 1 januari 2013 was dit toezicht in handen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit). Ook nieuw is een landelijk verbod voor jongeren tot 16 jaar (per 1 januari 2014 verhoogd naar 18 jaar) om alcohol aanwezig of voor consumptie gereed te hebben op voor het publiek toegankelijke plaatsen, zoals de openbare weg en cafés, met uitzondering van winkels. Gemeentelijke toezichthouders en de politie gaan dit verbod handhaven. Op 26 november 2013 heeft de gemeenteraad de Drank- en horecaverordening Dordrecht vastgesteld. In de verordening is onder andere opgenomen dat: • Paracommerciële rechtspersonen uitsluitend tijdens de openingstijden zoals opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening alcoholhoudende drank mogen verstrekken; • Het paracommerciële rechtspersonen niet toegestaan is om alcoholhoudende drank te verstrekken tijdens bijeenkomsten van persoonlijke aard en bijeenkomsten die gericht zijn op personen die niet of niet rechtstreeks bij de activiteiten van de desbetreffende rechtspersoon betrokken zijn. • Extreme prijsacties in de horeca, de zogeheten happy hours, niet toegestaan zijn; • Supermarkten die vaker de regels m.b.t. de leeftijdsgrenzen overtreden verboden kan worden om alcohol te verkopen voor een periode van 1 tot maximaal 12 weken (“three strikes out”). Leeftijdsgrens naar 18 jaar Op 1 januari 2014 is de tweede wetswijziging van de Drank- en Horecawet doorgevoerd. Hiermee is de leeftijdsgrens voor verstrekking én voor het aanwezig hebben van alcohol op voor het publiek toegankelijke plaatsen verhoogd naar 18 jaar. Dit betekent dat jongeren die nog geen 18 jaar zijn vanaf 1 januari 2014 geen alcohol mogen kopen en geen alcohol mogen bezitten op voor het publiek toegankelijke plaatsen. In het wijzigingsvoorstel is eveneens opgenomen dat gemeenteraden periodiek een preventie- en handhavingplan alcohol vaststellen (artikel 43a DHW). In dit plan wordt aangegeven welke doelstellingen de gemeente heeft, welke acties ondernomen worden en welke resultaten gewenst zijn. Hiermee wil de wetgever stimuleren dat gemeenten actief nadenken over en uitvoering geven aan het verbinden van de beleidsterreinen Volksgezondheid (voorlichting en bewustwording) en Openbare Orde en Veiligheid (beleid en handhaving) als het gaat om alcoholpreventie. Onderzoek heeft meerdere malen laten zien dat beide beleidsterreinen van belang zijn voor effectieve alcoholpreventie bij jongeren. Met dit plan wordt hieraan invulling gegeven. Het preventie- en handhavingplan loopt tot en met 2015; vanaf 2016 wordt het gelijktijdig met het gezondheidsbeleid vastgesteld. 4 1 Probleemanalyse Sinds 1988 is onder Nederlandse jongeren het alcoholgebruik flink toegenomen. Jongeren gingen in de loop van de afgelopen decennia meer, vaker én op jongere leeftijd drinken. In 2003 waren Nederlandse jongeren zelfs koplopers in Europa, als het ging om bingedrinken, oftewel het op een avond meer dan vijf drankjes drinken (Hibell e.a., 2012). Afgelopen decennium werd sterk ingezet op het voorkomen van drinken door jongeren onder de 16. Gevolg was dat drankgebruik onder jonge pubers sterk afnam, vooral onder de jongste groep: in 2003 had 36% van de 12-jarige jongens de afgelopen maand gedronken, in 2011 was dat geslonken tot 9,4%. Bij 12-jarige meisjes daalde het aandeel actuele drinkers van 25,4 naar 5,8% (Verdurmen e.a., 2012). In geen ander Europees land nam drankgebruik onder jonge drinkers zo spectaculair af. Onder jongeren van 16 jaar en ouder veranderde er echter weinig. Zij verminderden hun alcoholgebruik niet. Bijna de helft van de jongeren van 16 jaar was de afgelopen maand een keer dronken of aangeschoten, zo blijkt uit de cijfers van 2011 (Verdurmen e.a., 2012). Als jongeren aan drank willen komen is dat relatief makkelijk in Nederland. Meer dan de helft van de verkooppunten (53%) leefde de oude leeftijdgrens van 16 jaar niet na in 2013 (Roodbeen, e.a., 2014). Als jongeren in hun puberjaren veel drinken, neemt de kans toe dat ze later problemen met hun drankgebruik krijgen. Eén op de drie mannen in de leeftijdsgroep van 16 tot 24 jaar valt onder de noemer ‘probleemdrinker’. Iemand wordt zo genoemd als ‘hij of zij problemen heeft door regelmatig of stevig drinken’. Regelmatig drinken is daarbij minstens 21 dagen per maand vier of meer glazen drank. Stevig drinken is minstens vier keer per maand zes of meer glazen drank. De problemen lopen uiteen van black-outs door drankgebruik tot alcoholongevallen, regelmatige dronkenschap/katers en problemen met vrienden en familie (Van Dijkck e.a. 2005). Alcoholgebruik kan ongunstig zijn voor de ontwikkeling van de hersenstructuren. Juist als hersendelen in ontwikkeling zijn, zijn ze erg kwetsbaar voor deze giftige stof. Als er in de puberjaren veel wordt gedronken, ontwikkelt het brein zich minder goed – dat is althans bij ratten het geval. Bij puberratten die erg veel drinken, zijn bepaalde functies van het brein minder goed ontwikkeld. Vooral het drinken van veel alcohol in korte tijd is slecht voor het brein. Puberratten die eenmalig veel alcohol krijgen, blijken daarna minder hersencellen aan te maken (Crew e.a., 2000). Hoewel rattenhersenen niet hetzelfde zijn als mensenhersenen zijn er sterke aanwijzingen dat alcohol ook bij mensen voor ernstige schade aan het brein kan zorgen. Wordt er gekeken naar het brein van personen die erg veel hebben gedronken in hun puberteit, dan blijkt dat bepaalde functies bij hen minder goed ontwikkeld zijn. Pubers met alcoholproblemen scoren lager dan andere jongeren op taalvaardigheid, intelligentie, aandacht en ruimtelijk inzicht. Overmatig alcoholgebruik kan dus gevolgen hebben voor het brein, maar vergroot ook de kans op verkeersongevallen, letselschade, geweld (waaronder ook seksueel geweld) en onveilig vrijen. Vooral jongeren die veel drinken zijn vaker bij deze vormen van riskant gedrag betrokken. 5 2 Preventie en handhaving 2.1 De link tussen preventie en handhaving Integrale benadering is een cruciaal kenmerk van effectief alcoholbeleid Wetenschappelijke studies laten zien dat een integrale benadering van de problematiek rondom alcohol een cruciaal kenmerk is van effectief alcoholbeleid (Reynolds, 2003). Recent onderzoek van het RIVM Centrum voor Gezond Leven, het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en het Trimbos-instituut bevestigt dat beleid op het gebied van alcoholmatiging het meest effectief is als het integraal wordt aangepakt1 (Mulder, Bovens, Franken & Sannen, 2013). De belangrijkste pijlers waarop alcoholbeleid dient te zijn gebaseerd, zijn regelgeving (grenzen stellen), handhaving (grenzen bewaken) en publiek draagvlak (grenzen overdragen) (Figuur 1). Het creëren van bewustwording bij alcoholverstrekkers en ouders is een noodzakelijke voorwaarde voor gedragsverandering, die ingegeven wordt door een helder beleid over alcoholpreventie bij jongeren. Door het versterken van de handhaving via de mogelijkheden in de Drank- en Horecawet kunnen er aanvullende effecten bereikt worden op het terugdringen van de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren. Dit is ook het uitgangspunt van het landelijke alcoholpreventiebeleid. Naast het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik vanuit het perspectief van de volksgezondheid en het jeugdbeleid, is het landelijke beleid ook gericht op het terugdringen van criminaliteit en verstoringen van de openbare orde. Handhaving Regelgeving Preventie Publiek draagvlak Figuur 1. Integraal beleidsmodel voor effectief lokaal alcoholbeleid (Reynolds, 2003). 1 Zie de brochure Effectief Alcoholbeleid: hoe pakt u dat aan?, te downloaden via http://www.loketgezondleven.nl/gemeente-en-wijk/gezonde-gemeente/alcohol/. U kunt op deze pagina ook een korte film bekijken over effectief alcoholbeleid. In zowel de brochure als de film komt dhr. Van der Borg, burgemeester van de gemeente Molenwaard en bestuurlijk ambassadeur van Verzuip jij je Toekomst?!, aan bod. 6 Maatregelen gericht op het beperken van de beschikbaarheid van alcohol zijn het meest effectief Alcoholgebruik is niet alleen een persoonlijke en bewuste keuze. Drinkgedrag wordt voor een groot deel ook bepaald door de omgeving, zoals de ouders, de prijs van alcohol, het productaanbod, verkoopregels, normen, tradities en het sociale netwerk. De WHO laat in een overzichtstudie naar alcoholbeleid zien dat maatregelen die de beschikbaarheid van alcohol beperken het meest effectief zijn in het terugdringen van alcoholgebruik (Babor e.a., 2010). De volgende omgevingsfactoren zijn van invloed op het drinkgedrag van jongeren: - de prijs van alcohol; - het beschikbare assortiment; - het aantal verkooppunten; - de leeftijdsgrenzen en naleving en handhaving daarvan; - de aanwezige promotie van alcohol; - de normen in de sociale omgeving van het individu (bijvoorbeeld van ouders); - het overheidsbeleid. Tabel 1 geeft een overzicht van beleidsmaatregelen en hun effectiviteit zoals aangetoond in wetenschappelijk onderzoek (Babor e.a., 2010). Tabel 1. Beleidsmaatregelen en hun effectiviteit zoals aangetoond in wetenschappelijk onderzoek (Babor e.a., 2010). Maatregel Effectiviteit Hoeveelheid onderzoek Minimum verkoopleeftijd +++ +++ Verhogen van prijs (accijnzen, minimumprijs) +++ +++ Beperken van verkooptijden ++ ++ Meer handhaving ++ ++ Beperken van reclame +/++ +++ Training barpersoneel - +++ Een eenzijdige aanpak gericht op slechts één of twee van dergelijke factoren is gedoemd te mislukken. Preventiestrategieën die gebaseerd zijn op handhaving van wet- en regelgeving, training van alcoholverstrekkers, instellen van alcoholvrije zones en intensieve media-aandacht zijn potentieel succesvol (Holder e.a., 1999). 7 2.2 Verzuip jij je Toekomst?! De gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid hebben, in overeenstemming met de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid, gezamenlijk het voorkomen van het gebruik van alcohol en middelen door jongeren vastgesteld als prioriteit voor gezondheidsbevordering. Deze ambitie wordt vormgegeven door het preventieprogramma Verzuip jij je Toekomst?! (VjjT)2. In VjjT werken zestien gemeenten in Zuid-Holland Zuid, waaronder Dordrecht, samen met de politie, het Openbaar Ministerie en de Dienst Gezondheid & Jeugd om het alcoholgebruik en genotmiddelengebruik onder jongeren terug te dringen. Het programma is in 2009 gestart vanuit een samenwerking tussen het Regionaal College (portefeuillehouders Openbare Orde en Veiligheid) en de Gemeenschappelijke Regeling Zuid-Holland Zuid (portefeuillehouders Volksgezondheid). In het programma zijn de pijlers beleid, handhaving en bewustwording verankerd. In de aanpak wordt zoveel mogelijk een integrale benadering gehanteerd, gericht op de beleidsterreinen Volksgezondheid, Jeugd, Onderwijs en Openbare Orde & Veiligheid. Na een looptijd van vier jaar is VjjT in 2012 geëvalueerd. De evaluatie liet zien dat de inspanningen van het programma de gewenste uitwerking leken te hebben op de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren en het drinkgedrag van jongeren: - Ouders zijn zich bewuster geworden van hun verantwoordelijkheid. Steeds meer ouders laten hun kind, dat jonger dan 16 jaar is, thuis niet drinken. Ook is een toenemend aantal ouders van mening dat thuis ‘leren drinken’ onverstandig is; - De veranderende attitude van ouders beperkt de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren. Dit is terug te zien in het drinkgedrag van jongeren, zoals de startleeftijd waarop jongeren in de regio ZHZ beginnen met het drinken van alcohol. Deze is tussen 2006 en 2011 niet verder gedaald, waarmee een negatieve trend doorbroken is; - Daarnaast is er voor het eerst sinds jaren een dalende trend te zien in het aantal alcoholvergiftigingen onder jongeren. In 2011 werd een afname in het aantal ‘comazuipers’ gemeten van 16% ten opzichte van het jaar daarvoor. Slechts op het gebied van het intensiveren van handhaving, waarbij VjjT sterk afhankelijk was van de nieuwe Voedsel- en Warenautoriteit, bleken de ambities niet waargemaakt te kunnen worden. De handhaving ontwikkelde zich hierdoor tot de achilleshiel van het programma. De Drank- en Horecawet en daarbinnen het preventie- en handhavingplan alcohol bieden kansen om de handhaving van de leeftijdsgrenzen te verbeteren. De gemeenten hebben vanaf 1 januari 2013 zelf de bevoegdheid om toezicht te houden op de naleving van de Drank- en Horecawet. 2.3 Handhavingsbeleid horeca en alcohol Dordrecht Dordrecht heeft het handhavingsbeleid vastgelegd in het Handhavingsbeleid horeca en alcohol Dordrecht. In dit beleid wordt beschreven op welke wijze de wet- en regelgeving die van toepassing is op horecaondernemers en andere alcoholverstrekkers, zoals supermarkten en sportverenigingen, in Dordrecht wordt gehandhaafd. 2 www.verzuipjijjetoekomstzhz.nl 8 In het handhavingsbeleid wordt grote waarde gehecht aan: • het minimaliseren van het risico dat door de exploitatie de openbare orde en veiligheid en het woon- en leefklimaat wordt aangetast; • het minimaliseren van het risico dat jongeren (overmatig) alcohol consumeren; • het terugdringen of tegengaan van alcoholgerelateerde overlast. Toezicht wordt gericht ingezet om hieraan bij te dragen, met name daar waar de verstrekkers de eigen verantwoordelijkheid niet of onvoldoende invullen. Risicogerichte inzet Vertrouwensbenadering en lastenreductie staan binnen de uitvoering van het toezicht centraal. Dit is bepalend voor de wijze waarop toezicht wordt vormgegeven. Ook is sprake van beperkte toezichtcapaciteit. Dit betekent dat de beschikbare capaciteit op een juiste wijze moet worden ingezet. De ondernemer, vereniging of stichting geniet in beginsel het vertrouwen dat voldaan wordt aan de regels en voorwaarden die vooraf zijn gesteld. Degene die de regels goed naleeft, wordt minder gecontroleerd. Daar staat tegenover dat diegenen die het niet nauw nemen met de regels meer toezicht verdienen. Het toezicht is ingericht naar drie verschillende niveaus: laag-, midden- en hoogaandachtsniveau. Bij een laag aandachtsniveau wordt vertrouwd op de verantwoordelijkheid van de exploitant. Er vindt eenmaal per 2-3 jaar een controle plaats. Bij het middenniveau vindt 1-3 keer per jaar controle plaats, steekproefsgewijs en naar aanleiding van klachten. Indien - naar aanleiding van meerdere incidenten, klachten en overlast - sprake is van een hoog aandachtsniveau, dan wordt de exploitant 4-12 keer per jaar gecontroleerd. Binnen welk niveau een onderneming valt, wordt bepaald aan de hand van een risico-inschatting. Risico-inschatting De intensiteit van het toezicht wordt aan de hand van de volgende criteria bepaald: 1. Aard van de inrichting/verstrekker Bepaalde horecazaken/lokaliteiten/verstrekkers vormen een hoger risico. Dit kan onder meer te maken hebben met de openbare orde en veiligheid, volksgezondheid, het woon- en leefklimaat of mededinging. Zo is er bij een lunchroom een minder groot risico op een ordeverstoring dan bij een discotheek. Of zal er in een concertgebouw minder snel alcohol aan minderjarigen worden geschonken dan in een café waar veel jongeren komen. Op het moment dat de aard van de inrichting/verstrekker een hoger risico vormt, zal frequenter gecontroleerd worden. 2. Gebied De omgeving waarin de horecazaak/lokaliteit/verstrekker is gelegen is mede bepalend voor de intensiteit van het toezicht. Het ene gebied heeft steviger toezicht nodig dan het andere. Onder ander speelt mee of sprake is van een horecaconcentratiegebied, een woongebied, een industrieterrein of een buitengebied. Ook klachten, meldingen en ervaringen uit het verleden zijn hierin relevant. Daarnaast kan het controlegebied bijvoorbeeld afgestemd worden op hotspots waar jongeren zich veelal ophouden. Zo kan nadrukkelijk toezicht worden gehouden op het aanwezig (of in het bezit) hebben van alcoholhoudende drank door jongeren op een voor het publiek toegankelijke plaats. 3. Gedrag Horecazaken /verstrekkers die regelmatig de regels overtreden of waar zich regelmatig incidenten voordoen worden vaker gecontroleerd. Goede nalevers worden minder vaak gecontroleerd. 9 Systematiek handhaving In het handhavingsbeleid is vastgelegd welke maatregel wanneer volgt bij welke overtreding. Het stappenplan handhaving is opgebouwd aan de hand van de volgende principes: • de maatregel past bij de overtreding; • hoe ernstiger de overtreding, des te korter is het handhavingstraject (des te sneller wordt besloten tot de zwaarste sanctie); • bij herhaling van een overtreding volgt een zwaardere sanctie; • de handhavingstrajecten sluiten op elkaar aan en maatregelen zijn op elkaar afgestemd. Primair handhavingsproces De toezichthouder die een overtreding of incident constateert, stelt de burgemeester hiervan in kennis door middel van een rapportage. In beginsel volgt op iedere geconstateerde overtreding een bestuurlijke reactie. In het algemeen zal bij een eerste overtreding een bestuurlijke waarschuwing worden verzonden aan de exploitant. Het doel van deze waarschuwing is om de overtreder de gelegenheid te bieden zijn gedrag aan te passen of om maatregelen te treffen om herhaling van de overtreding te voorkomen. Indien na een waarschuwing blijkt dat de overtreding voortduurt of zich nogmaals voordoet dan zal een bestuurlijke maatregel volgen. In bepaalde gevallen, bijvoorbeeld bij ernstig geweld, wordt er geen waarschuwing verzonden, maar wordt direct een bestuurlijke maatregel opgelegd. De bestuurlijke maatregel kan onder meer het volgende inhouden: • sluiting van de inrichting voor bepaalde tijd of onbepaalde tijd; • tijdelijke schorsing van de vergunning; • intrekking van de vergunning; • opleggen van een bestuurlijke boete; • tijdelijk staken verkoop alcohol; • toepassing van bestuursdwang, anders dan sluiting van een inrichting, om een overtreding te beëindigen (bijvoorbeeld het wegnemen van terrasmeubilair of alcoholische consumpties); • het opleggen van een last onder dwangsom. 10 3 Doelstellingen 3.1 Alcoholpreventie VjjT geeft invulling aan alcoholpreventie in de regio Zuid-Holland Zuid. Het programma kent de volgende doelstellingen3 voor de periode 2013 t/m 2015: 1. Het tegengaan van alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar (10 t/m 17 jaar); 2. Het tegengaan van schadelijk alcoholgebruik door jongeren van 18 t/m 23 jaar. De uiteindelijke doelgroep van VjjT bestaat uit jongeren in de leeftijd van 10 t/m 23 jaar. Omdat onderzoek heeft laten zien dat vooral de sociale omgeving van jongeren bepalend is voor hun alcoholgebruik, richten de activiteiten van het programma zich primair op de omgeving van jongeren. Hieronder verstaan we ouders/verzorgers en intermediairs vanuit scholen, horeca, paracommercie, zorgkaders, politie, enz. 3.2 Handhaving De afdeling Toezicht voert het toezicht op de Drank- en horecawet uit namens de gemeente. Hiertoe heeft een drietal Boa’s een opleiding gevolgd. Voor de doelstellingen wordt verwezen naar het Handhavingsbeleid horeca en alcohol Dordrecht. Ten aanzien van de handhaving door de boa’s van Toezicht zijn de centrale doelstellingen om het risico dat jongeren (overmatig) alcohol consumeren te minimaliseren en het terugdringen of tegengaan van alcoholgerelateerde overlast. 3 Het verminderen van alcoholgebruik onder jongeren kost tijd. Daarnaast wordt het drinkgedrag van jongeren door verschillende zaken beïnvloed. Ook algemene aandacht in de media, wijzigingen in landelijke wetgeving en andere omstandigheden kunnen bijdragen aan een verandering in het alcoholgebruik van jongeren. 11 4 Acties 4.1 Alcoholpreventie De doelstellingen van VjjT zijn uitgewerkt in speerpunten en bijbehorende activiteiten voor de periode 2013-2015. Dit is een totaaloverzicht van de activiteiten van het programma. Niet iedere activiteit is toepasbaar in iedere gemeente. In overleg met de gemeente worden de activiteiten en planning aan de lokale situatie aangepast. Beleid (alcohol) Speerpunt 1. Naar een eenduidig alcoholbeleid op middelbare scholen • Uitrol landelijk keurmerk Alcoholvrije School bij scholen voor voortgezet onderwijs • Beleidsadvies De Gezonde School en Genotmiddelen bij scholen voor voortgezet onderwijs Overige actiepunten binnen de pijler Beleid • Gemeenten adviseren over afstemming VjjT-activiteiten en lokale activiteiten Handhaving (alcohol) Speerpunt 2. Advisering met betrekking tot preventie bij gewijzigde Drank- en Horecawet • Gemeenten adviseren over rol van preventie bij alcoholgebruik door jongeren en handhaving • Regionale handhavingscommunicatie verzorgen • Uitvoeren van mystery shopping onderzoek Speerpunt 3. Advisering aanpak openbare dronkenschap • Samenwerking met Halt rondom afdoening Alcohol • Organisatoren van evenementen stimuleren tot actief genotmiddelenbeleid • Uitvoeren van onderzoek naar doortappen in de horeca Bewustwording (alcohol en andere middelen) Speerpunt 4. Ouders • Ouderavonden De Gezonde School en Genotmiddelen in het voortgezet onderwijs • Ouderbijeenkomsten voor ouders van (uitgaande) jongeren (onder andere Kroegentocht) • Bewustwordingsacties rondom e-health via lokale media en social media Speerpunt 5a. Alcoholverstrekkers: horeca en evenementen • Adviseren van evenementenorganisaties over beleid met betrekking tot middelengebruik Speerpunt 5c. Alcoholverstrekkers: sportverenigingen • Stimuleren van structurele aandacht voor alcohol en andere middelen in beleid gericht op (jeugd)leden, ouders, barpersoneel en bestuur Speerpunt 6. Jongeren • Digitale lesmodules De Gezonde School en Genotmiddelen in het voortgezet onderwijs • Lagerhuisdebat in het voortgezet onderwijs • Bewustwordingsacties rondom e-health via lokale media en social media 12 Speerpunt 7. Vroegsignalering en deskundigheidsbevordering • Uitrol landelijk protocol Vroegsignalering Riskant Alcoholgebruik bij Jongeren bij intermediairs • Borgen van multidisciplinair nazorgtraject voor jongeren met een alcoholintoxicatie in het ziekenhuis • Stimuleren van deskundigheidsbevordering over alcohol en andere middelen in de eerste lijn Nalevingcommunicatie Naleving van de wet kan naast voorlichting en handhaving worden beïnvloed door nalevingcommunicatie. Doel van nalevingcommunicatie is om een gedragsverandering te veroorzaken bij de doelgroep en om de subjectieve pakkans te vergroten. Daarom wordt een aantal keer per jaar (op regionaal niveau door VjjT) gecommuniceerd over de controles die uitgevoerd zijn en de resultaten hiervan. Hiermee wordt kenbaar gemaakt dat de controles uitgevoerd worden en dat alle alcoholverstrekkers hierop voorbereid dienen te zijn. Bovendien wordt gecommuniceerd over de geconstateerde overtredingen en tekortkomingen van de gecontroleerde alcoholverstrekkers, zodat eenieder hierop zelf maatregelen kan treffen. De volgende elementen maken onderdeel uit van de nalevingcommunicatie: • Educatieve communicatie: uitleg van de regels, de argumenten voor deze regels, uitleg over mogelijke hulpmiddelen om na te kunnen leven. Dit is nodig als onduidelijkheid over (het belang van) de regels naleving in de weg staat. • Dreigende communicatie: communicatie over controles, sancties, uitbreiding van toezichtcapaciteit, toezichthouders in uniform. Deze vorm beïnvloedt de subjectieve pakkansbeleving en kan effectief zijn als blijkt dat de regels bewust overtreden worden. • Normatieve communicatie: bijvoorbeeld een interview met een ondernemer die de regels goed naleeft, een nieuwsbericht waarin het percentage nalevers wordt genoemd in plaats van het aantal overtreders. Oftewel: het communiceren van gewenste norm, ervan uitgaande dat de gemiddelde mens graag aan de algemeen geldende norm wil voldoen. 13 4.2 Handhaving Om toezicht te houden op de prioriteiten, zoals genoemd in paragraaf 3.2 krijgen de Boa’s van de afdeling Toezicht in beginsel met twee toezichtvormen te maken, te weten de basis- en de leeftijdscontrole. Daarnaast vinden controles plaats op basis van klachten. Toezichtmogelijkheden na DHW-wijziging Basiscontrole: deze controle richt zich met name op de vergunningbepalingen of het alcoholverkoopverbod. Lokaliteit Bijzonderheden Opmerking Bij drankverstrekkende bedrijven, evenementen en verkooppunten die geen alcohol mogen verstrekken Kan worden gecombineerd met andere toezichttaken Leeftijdscontrole: deze controle richt zich op de naleving van geldende leeftijdsgrenzen door zowel de drankverstrekker als de jongeren. Controle naar aanleiding van klacht Hotspots, dus locaties waar veel jongeren komen en alcohol proberen te kopen Meest geschikt om overdag uit te voeren, omdat ondernemer minder druk is waardoor bezoek gecombineerd kan worden met voorlichtings- en bewustwordingsinstrumenten. Toezicht kan worden onderverdeeld in verkenning, observaties en surveillance. Vindt veelal plaats in de avond of weekenden Toezicht naar aanleiding van een klacht door bijvoorbeeld de wijklijn. Alcoholgebruik door jongeren, wederverstrekking, bekendheid dat aan jongeren wordt geschonken, niet naleven van het alcoholverkoopverbod in bepaalde winkels enz. - Kan worden gecombineerd met andere toezichttaken Via de website wordt een beslisboom gerealiseerd om ervoor te zorgen dat de klachten worden gefilterd Er wordt gewerkt met een combinatie van basis- en leeftijdscontroles. Bij de basiscontroles worden alle aspecten van de Drank- en horecaverordening Dordrecht (bijvoorbeeld de regels voor de paracommercie) gecontroleerd. Toezichtgebied In Dordrecht zijn ongeveer 300 inrichtingen aanwezig met een drank- en horecavergunning. Dit zijn alle horeca-inrichtingen, sportkantines, horecavoorzieningen in maatschappelijke instellingen en slijterijen. Er zijn ongeveer 50 andere alcoholverstrekkers en 20-30 evenementen waar een controle plaats zou kunnen vinden op het schenken van alcohol aan 18-minners. Het totaal aan ‘controlelocaties’ komt daarmee op ongeveer 400. Er zijn afgerond 200 inrichtingen in het centrum, 100 in oost en 100 in west. Alle inrichtingen worden in 2014 bezocht. De frequentie van de controles is vervolgens afhankelijk van de geconstateerde overtredingen. Hotspots Bij de handhaving is sprake van periodieke controles en controles van de zogenoemde hotspots. Voor het bepalen van de hotspots is gebruik gemaakt van het onderzoek naar mystery shopping van VjjT uit 2011. Zij hebben indertijd onderzoek gedaan naar meerdere supermarkten, paracommerciële instellingen en horeca-inrichtingen. Voor de overige te controleren locaties zal in de loop van de tijd 14 blijken waar de hotspots zich bevinden. Op basis van de ervaring van de Boa’s wordt periodiek bepaald wat de hotspots zijn waarop extra ingezet moet worden. Daarnaast zullen er meerdere specifieke leeftijdscontroles uitgevoerd worden. Bij de basiscontroles wordt uiteraard ook gecontroleerd op de leeftijdgrenzen. De doelstelling is om daarnaast minimaal vier keer per jaar specifieke leeftijdscontroles te houden door middel van nachtelijk toezicht in uitgaansgelegenheden waar jongeren zich ophouden. Toezichtfrequentie Onderzoek toont aan dat vier controles per kalenderjaar effectief zijn. De inzet is om hotspots vier tot twaalf maal per jaar te controleren. De periodieke controles vinden één keer in de twee jaar plaats. Bij de periodieke controles wordt bepaald of het wenselijk is om de inrichting vaker te bezoeken of deze zelfs aan te merken als hotspot. De intensiteit van het toezicht wordt aan de hand van de volgende criteria bepaald: 1. De aard van de inrichting/verstrekker en het mogelijke risico op overtredingen; 2. Het gebied en de omgeving waarin de lokaliteit gevestigd is; 3. Gedrag en hoeveelheid van incidenten – goede nalevers worden minder vaak gecontroleerd. Afstemming preventie en handhaving Voorafgaand aan specifieke acties van VjjT of Toezicht vindt hierover afstemming plaats, zodat men op de hoogte is van acties op het gebied van preventie en handhaving. Zonodig vindt naar aanleiding van controles door Toezicht eveneens afstemming plaats. Stappenplan handhaving In het Handhavingsbeleid horeca en alcohol Dordrecht is het stappenplan handhaving opgenomen waarin vastgelegd is welke maatregel wanneer volgt op welke overtreding. Enkele voorbeelden hiervan zijn het exploiteren van een horeca- of slijtersbedrijf zonder vergunning, het verstrekken van alcohol aan 18-minners en het aantasten van de openbare orde. Horeca- of slijtersbedrijf zonder vergunning Het verstrekken van alcohol in een horeca- of slijtersbedrijf mag alleen met een geldige vergunning. Zolang er geen vergunning is verleend, mag er geen alcohol worden verstrekt. De burgemeester maakt gebruik van zijn bevoegdheid om een bestuurlijke boete op te leggen en het horecabedrijf te sluiten (in beginsel nadat een waarschuwing is gegeven) tenzij de horecaondernemer zelf het bedrijf gesloten houdt. Leeftijdsgrenzen niet naleven Jongeren en hun omgeving moeten beschermd worden tegen de volksgezondheid- en openbare orderisico’s van (overmatig) alcoholgebruik. Hierin hebben de jongeren zelf en hun ouders, scholen, 15 verstrekkers van alcohol en de overheid een gedeelde verantwoordelijkheid. Toezicht op de naleving van de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet en het optreden bij overtreding ervan, draagt bij aan het gewenste effect, namelijk dat jongeren minder gemakkelijk alcohol kunnen krijgen en minder (vroeg) alcohol consumeren. Jongeren onder de 18 jaar die op voor het publiek toegankelijke plaatsen alcohol voorhanden hebben worden daarop aangesproken en kunnen worden beboet, zeker als dit gepaard gaat met overlastgevend gedrag. 16 Voor de onder a t/m d genoemde overtredingen geldt dat de volgende stap uit het stappenplan wordt gezet indien binnen twee jaar nogmaals een overtreding wordt geconstateerd van één van de onder a t/m d genoemde punten, ongeacht of dit dezelfde overtreding is die eerder is geconstateerd. Aantasting openbare orde In bepaalde gevallen kan (overmatige) alcoholconsumptie, naast het feit dat het voor individuele personen ongezond is, leiden tot aantasting van de openbare orde, of is het gevaar aanwezig dat de openbare orde wordt aangetast. Het is daarom niet toegestaan om personen die in kennelijke staat van dronkenschap of kennelijk onder invloed van andere psychotrope stoffen verkeren toe te laten in het horecabedrijf of de slijterij. Ook het dienstdoende personeel mag niet in ‘kennelijke staat’ verkeren. In die gevallen dat de verstrekking van alcohol (vermoedelijk) leidt tot ordeverstoring moet de verstrekking worden gestaakt. Doet de verstrekker dit niet zelf, dan wordt daartegen opgetreden. Als zich feiten hebben voorgedaan die de vrees wettigen dat er gevaar is voor de openbare orde, veiligheid of zedelijkheid dan wordt streng opgetreden door intrekking van de vergunning. In deze gevallen wordt ook de exploitatievergunning ingetrokken. Voor de onder a t/m c genoemde overtredingen geldt dat de volgende stap uit het stappenplan wordt gezet indien binnen twee jaar nogmaals een overtreding wordt geconstateerd van één van de onder a t/m c genoemde punten, ongeacht of dit dezelfde overtreding is die eerder is geconstateerd. 17 5 Uitvoering 5.1 Alcoholpreventie Voor de uitvoering van de acties gericht op alcoholpreventie en benodigde capaciteit hiervoor wordt verwezen naar de strategie en de jaarplannen van Verzuip jij je Toekomst?! voor de periode 2013 t/m 2015. 5.2 Handhaving Voor het toezicht op de naleving van de DHW zijn drie Boa’s opgeleid, zij worden voor 1,2 fte ingezet op deze taak. Het totaal aantal productieve uren van de Boa’s komt neer op 1600 uur per jaar. Dit betekent dat per jaar 210 dagen beschikbaar zijn voor het DHW-toezicht, ongeveer 17 dagen per maand. Deze dagen worden over de drie Boa’s verdeeld. Naast de taken van de Boa’s zijn ook andere afdelingen betrokken die Drank- en Horecawet gerelateerde werkzaamheden uitvoeren. Onderstaand is in grote lijnen weergegeven hoe de taakverdeling er uit ziet. Wie is verantwoordelijk voor wat? Activiteit Verantwoordelijke DHW-vergunningverlening Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid Toezicht op de naleving van de DHW Boa’s van Toezicht Dordrecht Voorbereiding DHW-Toezicht Juridisch medewerker en procescoördinator DHW Toezicht Dordrecht Bestuurlijke handhaving DHW volgens het handhavingsbeleid horeca gemeente Dordrecht Toezicht Dordrecht: handhaving middels bestuurlijke boete en proces-verbaal Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid: overige bestuurlijke maatregelen JKC: Bezwaar beroep Controleren op de exploitatievergunning (met name de horeca in het centrum) Politie Inrichtingseisen (verbonden aan DHW vergunning) Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid. 18 6 Resultaten 6.1 Alcoholpreventie De twee hoofddoelstellingen van VjjT zijn vertaald in een aantal operationele doelstellingen, die laten zien welke resultaten er begin 2016 worden verwacht. Onderstaande doelstellingen worden geëvalueerd in de reguliere evaluaties van VjjT. 1. Het tegengaan van alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar (10 t/m 17 jaar): De gemiddelde startleeftijd van jongeren voor het drinken van alcohol is verder toegenomen (12,9 jaar in 2011); Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand4 alcohol heeft gedronken, is verder afgenomen (26% in 2011); Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand10 aan binge drinken heeft gedaan (5 of meer glazen bij één gelegenheid) is verder afgelopen (20% in 2011); Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat dronken of aangeschoten is geweest in de afgelopen maand10 is verder afgenomen (12% in 2011); Het percentage ouders dat aangeeft dat zijn of haar kind thuis géén alcohol mag drinken voor het 18e levensjaar is ten minste 70% (92% in 2011 voor de 16 jaar-grens); Het percentage ouders dat denkt dat het verstandig is om jongeren thuis te leren drinken is verder afgenomen (30% in 2011); Het percentage ouders dat aangeeft dat zijn of haar kind geen middelen (soft- of harddrugs) mag gebruiken voor het 18e levensjaar is ten minste 70%; Er is sprake van een verbetering in de naleving van de wettelijke leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop in supermarkten, sportverenigingen, slijterijen en horeca (22% in 2011)5. 2. Het tegengaan van schadelijk alcoholgebruik door jongeren van 18 t/m 23 jaar: Het percentage jongeren van 18 t/m 23 jaar dat de afgelopen maand10 aan binge drinken heeft gedaan (4 of meer glazen bij één gelegenheid voor vrouwen, 6 of meer glazen bij één gelegenheid voor mannen), is verder afgenomen (12% in 2009); Het aantal jongeren van 16 t/m 23 jaar dat als gevolg van een alcoholvergiftiging wordt behandeld door ambulancepersoneel is verder afgenomen (58 jongeren in 2011); Het aantal alcoholgerelateerde incidenten waarbij jongeren van 16 t/m 23 jaar betrokken zijn en dat door de politie wordt geregistreerd, is verder afgenomen (1.030 incidenten in 2010); Er is sprake van een verbetering in de naleving van het wettelijk verbod op doorschenken bij dronkenschap in de horeca (17% in 2010)11. Vallend onder beide hoofddoelstellingen: Minimaal 50% van alle scholen voor voortgezet onderwijs is alcoholvrij voor leerlingen en voldoet hiermee aan de criteria van het landelijke keurmerk Alcoholvrije School (tot nu toe twee scholen in 2012); 4 De specificatie ‘afgelopen maand’ heeft te maken met de vraagstelling in het onderzoek. 5 De verantwoordelijkheid voor het organiseren en uitvoeren van handhaving om de naleving van alcoholverstrekkers te controleren, ligt bij de gemeente. Verzuip jij je Toekomst?! zal gemeenten adviseren en ondersteunen om dit goed vorm te geven, maar kan hier geen directe invloed op uitoefenen. 19 Er is een werkende keten van vroegsignalering en verwijzing van jongeren met risicovol alcoholgebruik, waarbij jongeren worden verwezen naar een preventief contactmoment met een professional (pilotproject in 2011-20126). 6.2 Handhaving De doelstelling is om alle alcoholverstrekkers voor 1 januari 2015 te bezoeken, te controleren en te informeren over de regels. De verantwoordelijkheid voor het verstrekken van alcohol aan meerderjarigen ligt bij de alcoholverstrekkers. Er wordt een beroep op hen gedaan om hun verantwoordelijkheid te nemen. De sportraad heeft hiertoe aangegeven dat alle sportverenigingen hun verantwoordelijkheid nemen en gebruik gaan maken van het bestuursreglement alcohol van het NOC*NSF. Ons streven is daarbij dat, middels voorlichting en handhaving, de alcoholverstrekkers het dusdanig goed doen dat zij de regels nauwgezet opvolgen. De nalevingpercentages worden aan het einde van het jaar, aan de hand van de geconstateerde overtredingen bij basis- en leeftijdscontroles, vastgesteld. Naleving door alcoholverstrekkers Algemene controle Schenkleeftijd 2014 80% 90% 2015 90% 100% 6 De pilot is in de gemeenten Binnenmaas, De Waard (nu: Molenwaard) en Dordrecht uitgevoerd. De resultaten zijn op te vragen bij de projectleider van Verzuip jij je Toekomst?!. 20 Gebruikte literatuur Babor, T., e.a. (2010). Alcohol: no ordinary commodity. Research and public policy. Second Edition. Oxford: Oxford University Press. Crews, F.T., Braun, C.J., Hoplight, B., Switzer, R.C. 3rd, & Knapp, D.J. (2000). Binge ethanol consumption causes differential brain damage in young adolescent rats compared with adult rats. Alcohol: clinical and experimental research, 24(11), 1712-1723. Dijck, D. van, & Knibbe, R.A. (2005). De prevalentie van probleemdrinken in Nederland: Een algemeen bevolkingsonderzoek. Maastricht: Universiteit van Maastricht. Hibell, B., Guttormsson, U., Ahlström, S., Balakireva, O., Bjarnason, T., Kokkevi, A., & Kraus, L. (2012). The 2011 ESPAD report: Substance use among students in 36 European countries. Stockholm: The Swedish Council for Information and Alcohol and Other Drugs (CAN). Holder, H.D. (1999). Alcohol and the community. A systems approach to prevention. Cambridge: Cambridge University Press. Mulder, J., Bovens, R., Franken, F., & Sannen, A. (2013). Proces in uitvoering. Een zoektocht naar de operationalisatie van cruciale procesfactoren in de uitvoering van regionale alcoholprojecten. Utrecht: Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP). Reynolds, R.I. (2003). Building confidence in our communities. London: London Drug Policy Forum. Roodbeen, R., Lie, K.J. & Schelleman-Offermans, K. (2014). Alcoholverkoop aan jongeren 2013. Nuchter, kenniscentrum leeftijdsgrenzen. Verdurmen, J., Monshouwer, K., Dorsselear, S. van, Lokman, S., Vermeulen-Smit, E., & Vollebergh, W. (2012). Jeugd en riskant gedrag 2011: Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren. Utrecht: Trimbos-instituut. 21
© Copyright 2024 ExpyDoc
