Article Part 2

donderdag 23 januari 2014
Reformatorisch Dagblad
eigenljk gebeurt: men kopieert
allerlei aspecten van het christendom.”
Dat kopiëren gebeurt ook in
Nederland volop. Neem de Preek
van de Leek in Amsterdam en de
Zuiderzinkerk in Den Bosch, waar
de concepten ”preek” en ”kerk”
vrjmoedig zjn overgenomen. Of de
van 2009 tot 2012 georganiseerde
spiritueel-culturele Kunstdiensten,
waar men trachtte „het gat op de
zondagochtend te vullen.” Het zjn
stuk voor stuk levensbeschouweljke initiatieven die de terminologie
en aankleding van christeljke kerken overnemen, zonder de bjbehorende inhoudeljke invulling. Het
sprekendste voorbeeld zjn de ”Het
begin van de...”-bezinningsdiensten
voor ongelovigen (met koor en al),
die elk kwartaal aan het begin van
een nieuw jaargetjde plaatsvinden in café De Nieuwe Liefde in
Amsterdam.
Van der Straten noemt dat fenomeen „selectieve herabsorbering.”
„Bj The Sunday Assembly zie je
dit terug in de vaste onderdelen
van boodschap, samenzang en
stilte. Dat toont aan dat de huidige generatie ongelovigen niet
negatief aankjkt tegen het idee
van een kerkdienst.”
Tempelman herkent dit. „Veel
seculieren kjken heel blanco naar
religie, in Nederland nog meer dan
in Engeland. Ze zjn niet bang voor
traditionele vormen van zingeving.”
Kloof
Van der Straten is niet religieus
opgevoed. In zjn tienerjaren werd
hj christen door de preken van
de Amerikaanse televisiedominee
Joel Osteen. Van der Straten staat
naar eigen zeggen met één been
in de seculiere wereld en met het
andere been in de christeljke. Hj
hunkert naar meer dialoog tussen
beide zjden. „Er gaapt een kloof
tussen de kerk en de massa die
5
niet bj de kerk wil horen, maar
wel zingeving zoekt. Dit is dé
tjd om die kloof te overbruggen.
Dat kan door uit te gaan van het
bestaan als mens in plaats van dat
als gelovige of ongelovige.”
Tempelman en Van der Straten
benadrukken dat die gematigd positieve houding geen uitnodiging
moet zjn om een gesprek over
God te beginnen. „Daar gelooft
men nu eenmaal niet in”, zegt de
laatste. „Het moet gaan over dingen die ons als mensen verbinden:
de wil om goed te leven, verwondering over deze mooie wereld. Zo
verbind je traditionele en moderne zinzoekers. Mjn vrienden
van het corps zouden niet zo snel
de kerk bezoeken waar ik ben
gedoopt, maar wel een kerk voor
ongelovigen, waar algemene levensvragen aan de orde komen.”
Tempelman schetst nog maar
eens het verschil tussen het een
en het ander. „Een reguliere kerk
denkt vanuit zichzelf: Wat kunnen wj mensen bieden? Terwjl
een kerk voor ongelovigen mensen helpt te vinden waar ze naar
op zoek zjn. Dat denken vanuit de
ander is het wezenljke verschil.”
Wederkerigheid
Er zjn meer kerkplanters uit
christeljke hoek die vanuit „de
ander” denken. De bekende
„Zuidaspredikant” Ruben van
Zwieten –Van der Staten was een
tjdje zjn assistent– lanceerde met
Zingeving Zuidas een project dat
populair is bj ongelovigen.
Tempelman noemt ook de naam
van Rikko Voorberg. Deze gereformeerd vrjgemaakte kerkplanter
–spreker op de laatstgehouden
EO-Jongerendag– experimenteert
met de gemeenschap Stroom-West,
waar zowel christenen, agnosten
als atheïsten bj betrokken zjn,
„op zoek naar de betekenis van het
Evangelie.” Voorberg benadrukt in
interviews –net als Tempelman–
het belang van wederkerigheid:
ideeën uitwisselen, inspiratie
opdoen, elkaar naderen, zonder uit
te gaan van het eigen geljk.
De gemene deler tussen genoemde initiatieven en de prille plannen van Tempelman en Van der
Straten is dat ze uitgaan van de
traditie van de kerk, zonder per se
een bepaalde boodschap of norm
uit te dragen. De initiatiefnemers
geloven zelf wel, zeggen ze, maar
„zieltjes winnen” is hun vreemd.
Maar toch. Fronst de doelgroep
niet de wenkbrauwen dat juist zj
met dit initiatief komen? „Dat kan
misschien argwaan wekken, maar
als je erover nadenkt, is het heel
logisch. Mensen als Van Zwieten
en ik hebben met onze theologische bagage gewoon veel kennis
van de grote vragen in dit leven,
dus zjn wj degenen die zulke projecten opstarten. Dat staat los van
wat we zelf eventueel geloven.”
Tempelman wil in de toekomst
ook nadenken over een kerk mét
religieuze invulling. Zjn Church
for Atheists is in dat licht ook een
soort verkenning van de rol van
kerken in een seculiere maatschappj. Van der Straten droomt
juist van een grote gemeente in
Amsterdam die zich puur op ongelovigen richt.
Hj benadrukt dat hj nog geen
concrete plannen heeft, maar ziet
zichzelf desgevraagd wel als voorganger van zo’n kerk. „Dat moet
een laagdrempelig instituut zjn
dat zich binnen een individualistische samenleving richt op zingeving en intermenseljk contact,
ongeacht religieuze of culturele
achtergrond. Amsterdammers
hebben behoefte aan gemeenschappen. Een gemeenschap, waar
mensen elkaar op regelmatige
basis ontmoeten en opbouwen, is
een waardevol concept dat ik uit
de christeljke context wil halen.”
De Amsterdam Church for Atheists komt sinds december elke
maand een avond samen in Eetcafé Skek op de Zeedijk in Amsterdam. Initiatiefnemer Gerko Tempelman startte het „evenement” via
de website meetup.com. Geïnteresseerden konden het via ”tags”
zoals ”philosophy” en ”humanism” vinden. Inmiddels heeft de
pagina van de kerk 55 onlineleden.
De Amsterdam Church for Atheists hield gisteren haar tweede
bijeenkomst. Er kwamen zo’n veertien mensen.
Het initiatief van Tempelman wordt gesponsord door de Amerikaanse kerkplantingsorganisatie The Orchard Group. Die wil er graag
achterkomen hoe mensen in Europa tegen kerkvorming aankijken.
De redenering is dat Europeanen al verder geseculariseerd zijn
dan Amerikanen. Door nu in Europa onderzoek te doen, wil The
Orchard Group anticiperen op de volgende fase van secularisatie in
de Verenigde Staten. De organisatie heeft volgens Tempelman geen
invloed op de inhoudelijke invulling van de Church for Atheists.
Dr. Van ’t Slot
& Dietrich
Bonhoeffer
tekst Maarten Stolk
beeld RD
Het christelijk geloof vraagt om een
vertaling in het alledaagse leven. Of,
zoals de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer het graag zei: in het concrete leven. En dat is niks geen „zweverigheid”,
vindt dr. E. van ’t Slot. „Geloven heeft
te maken met het laatste woord dat
de eeuwige Rechter over ons leven zal
uitspreken. Maar het heeft ook te maken
met het leven hier en nu.”
Dr. Van ’t Slot, die in 2010 promoveerde op een
onderzoek naar Bonhoeffers kritiek op het geloofsbegrip van Karl Barth, is voorzitter van het Bonhoeffer
Werkgezelschap. Dat organiseert morgen met de Protestantse Theologische Universiteit en de Rjksuniversiteit Groningen (RUG) een studiedag over Dietrich
Bonhoeffers boek ”Aanzetten voor een ethiek”.
Als student maakte dr. Van ’t Slot, fellow aan de
RUG, voor het eerst kennis met Bonhoeffer. „Dat
begon met het boek ”Aanzetten voor een ethiek”.
Als tweede- of derdejaarsstudent theologie hoorde ik
een lezing over de verzoening waarin dit boek werd
geciteerd. Het ging daar over de manier waarop onze
mensenwereld zjn hardheid ongeremd op Jezus
botviert, maar hoe Hj juist zo de zonde draagt en
vergeeft. Op die manier had ik nog nooit zo bewust
over de verzoening horen spreken.”
Na die lezing ietste hj meteen naar een antiquariaat om de Ethiek aan te schaffen. „Het was niet
allemaal gemakkeljk wat ik daar las, maar ik vond
er genoeg schatten in die mj bleven triggeren.”
Wat waardeert u vooral in Bonhoeffer?
„Dat hj er steeds op wjst dat het geloof om een
vertaling vraagt in het leven hier en nu. Rechtvaardiging door het geloof betekent dat het geloof heel je
leven verandert. Dat je Zjn roepstem gehoorzaamt.
Dat kan tot radicale keuzes leiden. Dat zie je in Bonhoeffers eigen leven terug. Hj vond zelfs de moed
om in de Tweede Wereldoorlog zjn leven te wagen.”
Hoe heeft Bonhoeffer uw denken beïnvloed?
„Ik heb er veel meer oog voor gekregen dat alles wat
de kerk doet en zegt, ingrjpt in hoe je in de wereld
staat. Sterker nog: dat is vaak het voornaamste doel
waarmee we in de kerk spreken, preken en handelen. Je hoopt dat er door de woorden, en daden, van
de kerk zondaren tot behoud mogen komen. Maar
behoud is niet alleen iets voor hierna. Juist nu heeft
het gevolgen.”
Interieur van Eetcafé Skek, waar de Amsterdam Church for Atheists
samenkomt.
Hoe actueel is zijn Ethiek?
„De vertalers hebben het de titel ”Aanzetten voor een
ethiek” gegeven. Dat is omdat het boek nog niet af
was. Maar ook omdat het echt „aanzetten” geeft: om
zelf na te denken over je handelen als christen. Je
vindt er geen kant-en-klare voorschriften. Maar wel
genoeg prikkelende stof om er in je eigen situatie
mee aan de slag te gaan.”

Download Report