Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie
“Elke ondernemer begint met een eerste klant”
(Henk Roelofs) 
Ondernemers zijn gemiddeld extroverter, bron: Henk Roelofs, LEBehaviour
Plans are worthless, but planning is everything. Dwight D. Eisenhower
Alleen bureaucraten kunnen denken dat planning eindigt met het maken van een plan. Het maken van een
plan is slechts het begin. Hoe het plan in de praktijk uitpakt, blijkt pas bij de uitvoering ervan. Joseph Stalin
Versie 1, 2014
Code EiA
Duur: Normaal 2 semesters (18 weken)
Eventueel inclusief ILC
Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
1
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Luke: All right, I'll give it a try.
Yoda: No. Try not. Do... or do not. There is no try.
Yoda (Character) from
Star Wars: Episode V - The Empire Strikes Back (1980)
Planningsschema: structureel minmaal 6 contacturen per week (eindfase meer door
veel eindpresentaties)
Week 1 t/m 8
Week
Taken
1
2 uur
Onderwijsactiviteiten
Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst
CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd. Expectation management:
management van de verwachtingen van deze course. Het personal business plan, de theorie EiA
zelf uitleggen.
4 uur
Thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen. Definities van “entrepreneurship” ,
uitvoeren van opdrachten in groepen van maximaal 3 personen en presenteren!
2
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game zilver; ervaar zelf ondernemerschap in actie!
Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het
proces naar ondernemerschap
3
4
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
4 uur
Tweede thema bijeenkomst Ondernemend gedrag
2 uur
Theorie presentaties : Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW
afdracht)
5
6
7
2 uur
Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten
2 uur
Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst
Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft
ondernemerschap)
8
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en
ondernemerschap
4 uur
Opdrachten, presentaties
2
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 9 t/m 17
Week
Taken
9
2 uur
Voorbereiding simulatie rollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef
4 uur
Thema bijeenkomst Internationaal ondernemerschap,
2 uur
Thema: Personeel: je eerste werknemer(s
4 uur
Opdrachten, presentaties
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef; ervaar zelf ondernemerschap in
10
11
Onderwijsactiviteiten
actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie
op het proces naar ondernemerschap
12
13
14
15
2 uur
Reflectie van de resultaten van de spelsimulatie
2 uur
Thema: Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Verplaats je in je klant: empathie en sympathie
4 uur
4 uur
Opdrachten, presentaties
Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 2 try out,
e
e
e
Korte presentatie van alleen de verbeteringen!!
16
17
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” eerste groep
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” tweede groep
1 uur
Inleveren van de CRAP coördinatie en registratie van actie punten
Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie
Parallel in week 9 t/m 17
Leerbedrijf Ondernemerschap in Actie
Er zijn inmiddels enkele opdrachten van ondernemers voor een groep van studenten die als leerbedrijf gaan fungeren.
Zie handboek leerbedrijven! Uitvoering in de praktijk van het credo:
“Elke ondernemer begint met een eerste klant”,een groep van studenten die een echte opdracht
uitvoeren, onder monitoring van de Advisory Board.
Inmiddels zijn er enkele opdrachten voor leerbedrijven.
3
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Voorwoord
Welkom bij het onderwijsprogramma Ondernemerschap in Actie. Dit programma is gebaseerd op ervaringen
met leerprocessen inzake ondernemerschap in het HBO (en enigszins in het MBO). Ervaringen met
leerbedrijven (HBO , MBO) met name tijdens de drie ACTION projecten (1999 – 2008) en de module
Entrepreneurship in Action binnen de minor International Social Entrepreneurship. Daarnaast zijn
theoretische aspecten van ondernemerschap verwerkt uit diverse publicaties, zowel van mijn hand als van
anderen.
De behoefte aan ondernemerschap, dan wel ondernemend te handelen bestaat in vrijwel alle bedrijfstakken
1
en sectoren. Termen die in dit verband gebruikt worden zijn “entrepreneurship”en “intrapreneurship” .
Kortom er is vraag genoeg naar ondernemerschapscompetenties.
Dit programma is een kader voor het leren van ondernemerschap, met de nadruk op leren. En zoals bekend
is leren (learning) wat anders dan aanleren (teaching). Die nadruk op leren houdt in dat studenten of
leerlingen veel doen! Qua methodiek is gekozen voor effectiviteit van het leerproces conform de analyses
van De Sousa. Dat houdt in dat deelnemers veel ervaringen opdoen -en dus leren- door zaken over de
theorie van ondernemerschap uit te zoeken en hun bevindingen aan anderen te presenteren (uitleggen aan
anderen is bij De Sousa de meest effectieve methodiek om te leren).
Het programma wordt afgerond met de presentatie van een “persoonlijk business plan” (overtuig de
financier van je plannen: waarom zou iemand “5000€” in jou en je opleiding investeren?) .
Dat laatste is een idee gebaseerd op een oude geschiedenis. Mohammed uit Jemen, die aan de MBA
opleiding deed, die de Hogeschool Drenthe in samenwerking met Nene College uit Northampton en de
University of Leicester aanbood. Het eerste jaar MBA was in Emmen. Regelmatig moest Mohammed
naar Londen om zijn oom te overtuigen van zijn voortgang en waarmee hij telkens voldoende middelen
kon verkrijgen. Verder is het idee gebaseerd op het feit dat als je een ondernemingsplan maakt, je in elk
geval je “eigen product” goed moet kennen. En welk product ken je beter dan jezelf?
In dat personal business plan spelen de zogenaamde “zachte elementen” een belangrijke tol, die groter is
dan blijkt uit de standaarden die er zijn en bijvoorbeeld in het begeleidende leerboek worden
gepresenteerd. Natuurlijk is het maken van plannen bij het leren van ondernemerschap wel belangrijk, maar
het is niet de hoofdlijn zoals in veel andere onderwijsmethodieken (leerboeken) over ondernemerschap.
Tijdens het planeconomie tijdperk in de Sovjet-Unie zei Stalin al in 1937:
“Alleen bureaucraten kunnen denken dat planning eindigt met het maken van een plan. Het maken van
een plan is slechts het begin. Hoe het plan in de praktijk uitpakt, blijkt pas bij de uitvoering ervan”
2
Zo beginnen diverse leerboeken over ondernemerschap met het bepalen van de doelen, met daarbij als
structuur: missie, visie en strategie. Om dat al bij een pril idee voor een product of dienst te hebben, is naar
mijn oordeel nogal veel luchtfietserij. Maar betrek je het op je eigen toekomst in je personal business plan,
dan krijgen deze begrippen veel meer inhoud.
1
Een aantal jaren geleden publiceerde ik in het ACTION project een verhaal met de term “extrapreneur” voor de ondernemer die zijn pensioen(tje) ermee aanvult
2
Uit “Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm”, p 131
4
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Het onderwijsprogramma is ingericht als “Entrepreneurship in Action”, met de theoretische structuur van
het boek met dezelfde naam, aangevuld met een aantal thema’s uit andere vakgebieden die het
integratieve karakter van ondernemerschap versterken. Thema’s die onder meer van nut kunnen zijn bij het
maken van het persoonlijke business plan en die afhankelijk van de duur van het programma kunnen
worden ingevuld.
In het programma is zijn er zeer veel opdrachten die uitgevoerd dienen te worden, waarmee invulling wordt
gegeven aan de term “in action”!
Een extra accent is het spelenderwijs leren van ondernemerschap, daar waar er mogelijkheden daartoe
3
zijn. De spelsimulaties die ingezet worden creëren een authentieke leeromgeving voor het leren van
ondernemerschap waarmee de effectiviteit van het leerproces bevorderd wordt.
4
De PACT systematiek van actiepunten registratie, urenregistratie, de ondertekende authenticiteit verklaring
en een digitaal portfolio documenteren het leerproces, maken het verifieerbaar en leveren adequate
informatie voor een beoordeling (“assessment”) van de verworven competenties op de diverse niveau’s van
complex gedrag en handelen.
Toetsing vindt plaats aan de hand van de theorie presentaties, de presentatie van een persoonlijk
businessplan, het CRAP-portfolio en de scores op tussentijdse (thema) opdrachten, zoals bijvoorbeeld de
‘elevator pitch’.
In het kader van het wegnemen van onzekerheid (hoewel dat eigenlijk haaks staat op ‘ondernemerschap’)
worden al tijdens de eerste sessie de doelstellingen van dit onderwijsprogramma kort getoond met behulp
van voorbeelden van eindpresentaties van persoonlijke ondernemingsplannen, zodat deelnemers aan dit
onderwijsprogramma al bij het begin een indruk hebben hoe de afronding eruit ziet. De verwachtingen
worden zo gemanaged (verwachtingsmanagement is een term die hierbij gebruikt wordt).
Kortom: met het succesvol afronden van dit onderwijsprogramma verwerft degene die dat doet
aantoonbaar diverse competenties op het gebied van ondernemerschap.
Emmen, augustus 2014 (versie 1)
Henk Roelofs
3
Die mogelijkheden ontwikkelen zich in de huidige tijd snel, wat betekent dat bepaalde onderdelen in het
programma zich gaan wijzigen. Op zich is dit geen punt: het betere is immers de vijand van het goede.
4
Inmiddels is er al een aantal jaren ervaringen opgedaan met deze systematiek, waarover gepubliceerd is in 2012 in USING MEETING TECHNIQUES IN TEACHING TO
OPTIMIZE LEARNING THE PACT-METHOD: USING COORDINATION
REGISTRATION ACTION POINTS & GROUP-COORDINATION REGISTRATION
ACTION POINTS, Journal of Turiba University, Acta Prosperitatis, No. 3. ISSN 1691-6077
5
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Voorwoord .................................................................................................................................................. 4
1
Introductie ......................................................................................................................................... 9
De actiepunten methodiek (CRAP: coördinatie en registratie van actiepunten) ......................................... 10
2
Het Programma ................................................................................................................................ 12
Action learning: de nadruk ligt op leren door te doen in plaats van leren door te lezen ....................... 13
Thema’s in het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie ............................................................... 14
Kenmerkende beroepssituatie ................................................................................................................ 14
3
Doelstellingenkader : de Dublin descriptoren ................................................................................... 16
4
Beoordeling...................................................................................................................................... 17
De authenticiteitverklaring .......................................................................................................................... 18
Criteria voor de presentaties van de delen van de theorie .................................................................... 20
Beoordelingsformulier eindpresentatie.................................................................................................. 20
Herkansing .............................................................................................................................................. 21
5
Programma ...................................................................................................................................... 21
Week 1 ........................................................................................................................................................ 23
Les 1 Thema: theorie over ondernemerschap 2 SBU ............................................................................ 24
Opdracht 1: ............................................................................................................................................. 24
Opdracht 2: ............................................................................................................................................. 25
Week 2 ......................................................................................................................................................... 26
Opdracht 3 (individueel de gedragsstijltesten invullen) ......................................................................... 26
Week 3 ......................................................................................................................................................... 27
Opdracht 4 .............................................................................................................................................. 28
Week 4 ......................................................................................................................................................... 29
Verkenning van de context van het ondernemerschap in uw regio ....................................................... 29
Opdracht 5 .............................................................................................................................................. 30
Opdracht 6 .............................................................................................................................................. 31
Opdracht 7 .............................................................................................................................................. 31
Opdracht 8 .............................................................................................................................................. 32
Opdracht 9 .............................................................................................................................................. 33
Week 5 ......................................................................................................................................................... 34
Week 6 ......................................................................................................................................................... 34
Opdracht 10 ............................................................................................................................................ 34
Opdracht 11 ............................................................................................................................................ 35
Opdracht 12 ............................................................................................................................................ 35
Week 7 ......................................................................................................................................................... 35
Week 8 ......................................................................................................................................................... 35
Week 9 ......................................................................................................................................................... 36
Week 10 ....................................................................................................................................................... 36
Week 11 ....................................................................................................................................................... 36
Week 12 ....................................................................................................................................................... 36
6
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 13 ....................................................................................................................................................... 37
Week 14 ....................................................................................................................................................... 37
Week 15 ....................................................................................................................................................... 38
Week 16 ....................................................................................................................................................... 39
Laatste oefening: Complimentenspel ..................................................................................................... 39
Week 17 ....................................................................................................................................................... 40
6
Thema: het persoonlijke ondernemingsplan “Personal Business Plan” ............................................ 41
Visie en missie in het persoonlijke ondernemingsplan ................................................................................ 41
Verschil missie en visie ............................................................................................................................. 42
Hoe goed is mijn missie of visie? ............................................................................................................ 42
7
Thema : Ondernemend gedrag ......................................................................................................... 42
8
Thema “innovatie”: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken ................... 45
9
Thema “formalisering”: de formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW
afdracht) ................................................................................................................................................... 45
10 Thema: Omgaan met Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst, Harry’s
grasmaaibedrijf ......................................................................................................................................... 45
11 Thema: Omgaan met teleurstellingen, Emoties en ondernemerschap,de nadelen van
ondernemerschap ..................................................................................................................................... 46
Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks” ....................................................................................... 47
12
Thema Internationalisering: Internationale ervaringen opdoen ....................................................... 48
13
Personeel: je eerste werknemer(s), .................................................................................................. 48
Authentieke leeromgeving........................................................................................................................... 49
14
Thema Metaforen en ondernemerschap .......................................................................................... 50
15
Verplaats je in je klant: empathie en sympathie ............................................................................... 50
16
De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?) .............................................................. 50
Eindpresentatie : de beoordeling:................................................................................................................ 51
17
Contacturen en Studiebelasting in uren ........................................................................................... 52
18
Literatuur ......................................................................................................................................... 55
19
Competenties van de ondernemer ................................................................................................... 57
20
Competentiematrix complexiteit & zelfstandigheid ......................................................................... 58
Planningsschema intensief semester...................................................................................................... 60
21
Examples of Mission and vision in the personal business plan ......................................................... 62
Reflectie ....................................................................................................................................................... 65
Succesvolle producten van miniondernemingen ......................................................................................... 66
7
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
8
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
1
Introductie
In het onderwijsprogramma Ondernemerschap in Actie komen een aantal kernbegrippen en theorieën aan
bod, vooral vanuit het perspectief van de ondernemend opereren.
In de beroepspraktijk zul je als MBO’er dan wel HBO’er dikwijls ook ondernemend gedrag moeten vertonen,
ondernemend moeten handelen.
In een leerproces van het onderwijsprogramma Ondernemerschap staat de betekenis van ondernemerschap
centraal, dus ook allerlei begrippen wat betreft ondernemerschap waarmee je moeten kunnen werken.
In het algemeen is aan ‘ondernemerschap’ als zelfstandige dimensie in een opleiding moeilijk
inhoud te geven. Dit lukt eigenlijk alleen in samenhang met de andere dimensies van de opleiding. Maar dat
is dikwijls lastig door de bureaucratische procesaansturing in scholen: “hokjesdenken binnen eigen
5
koninkrijkjes” . Op zich is dit ook logisch omdat de budgetten ook per “hokje” zijn gealloceerd, waardoor de
processen ook op die wijze worden aangestuurd.
Door dit onderwijsprogramma is evenwel ondernemerschap ook als “hokje” vormgegeven in de opleiding
die dit programma entameert. Dat is eigenlijk merkwaardig want ondernemerschap, zo leert bijvoorbeeld
de ervaring met de “ILC’s (voormalige multisectorale en later zelfs internationale leerbedrijven), genereert
bij uitstek de mogelijkheid om een “integratief” leerproces vorm te geven. Vandaar dat parallel aan dit
onderwijsprogramma zo’n leerbedrijf kan worden vormgegeven.
Bij het maken van een ondernemerschapprogramma kijk je natuurlijk ook naar hoe ánderen dat doen.
6
In navolging van de Flanders Business School kan de doelstelling als volgt geformuleerd worden: Op het
meest algemene niveau is de doelstelling van het onderwijsprogramma Ondernemerschap: vaardigheden,
attitudes en gefundeerde kennis en inzichten bij te brengen, die de professionele carrière van de deelnemer
die deelneemt in entrepreneurial initiatieven, ten goede komt. Dit kan zowel in bestaande als in nieuwe
organisaties. Daarbij is ook enigszins een wetenschappelijke houding vereist, wat impliceert dat studenten
niet alleen dienen te beschikken over kennis en analytische vaardigheden met betrekking tot nieuwe
initiatieven in een onzekere en risicovolle omgeving, maar ook besef dienen te hebben over de
achtergronden van die kennis en vaardigheden. Dit laat de deelnemer toe om later op een maatschappelijk
verantwoorde wijze te kunnen opereren.
Meer in het bijzonder, zo stelt de Flanders Business School, vertoont ondernemend opereren een vijftal
kenmerken:
1. Innovativiteit reflecteert de tendens om nieuwe ideeën te ondersteunen.
2. Competitieve assertiviteit verwijst naar de reactie op concurrentiële tendensen en op acties van
concurrenten in het gevecht voor marktaandeel in een bestaande markt.
3. Pro-activiteit verwijst naar het anticiperen van toekomstige noden door nieuwe opportuniteiten
te zoeken die al dan niet gerelateerd zijn met de bestaande operaties.
4. Risico-nemen verwijst naar de mate waarin men bereid is ondernemingsmiddelen
5
Zie ook projectplan ACTION (Activering ondernemerschap)
Bron: (bewerkt) De onderwijsvisitatie Flanders Business School. Een evaluatie van de kwaliteit van de
Executive Master of Business Administration met focus op Entrepreneurship aan de Flanders Business
School, Antwerpen
6
9
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
toe te wijzen aan risicovolle projecten – zijnde projecten die een redelijke kans hebben tot
mislukken.
5. Autonomie verwijst naar de onafhankelijke acties van een individu in het naar voren brengen
van een idee en van deze ook effectief door te duwen tot en met de realisatie ervan.
In dit onderwijsprogramma proberen we deze vijf kenmerken ook te hebben.
1. Innovativiteit zit in het thema waarbij nieuwe producten moetenm worden ontwikkeld met behulp van
lateraal denken.
2. Competitieve assertiviteit is iets wat geleerd wordt in de spelsimulaties LE-Game zilver en goud.
3. Pro-activiteit is een element dat geleerd wordt in de spelsimulaties en vrijwel alle opdrachten die
persoonlijk moeten worden uitgevoerd en dikwijls gepresenteerd.
4. Risico-nemen zit met name in de externe toetsing van het personal businessplan. De persoonlijke
ondernemingsmiddelen zijn in dit verband de tijd en energie die in dit plan en in de presentatie ervan
gestopt worden. De proefpresentatie die als kwalificeringtoets dient voor de eindpresentatie voor externe
deskundigen moet in de orde van grootte van “goed” gewaardeerd worden.
Deze kwalificatie sluit aan bij datgene wat gebruikelijk is in het bedrijfsleven. Zoals één van mijn studenten
ooit aangaf: op een school ligt het onderscheid bij voldoende/onvoldoende, in het bedrijfsleven bij
goed/niet goed en dat is heel wat anders!
In het onderwijsprogramma Ondernemerschap is het ook mogelijk dat er via PGO (probleem gestuurd
onderwijs) dan wel in dezelfde Engelse terminologie PBL: Problem Based Learning wordt gewerkt. De taken
dagen je uit om ondernemend aan het werk te gaan en al doende je ondernemerschap te ontwikkelen.
Door gebruik te maken van de PGO of PBL methodiek (de zevensprong van de problem based learning
methodiek ) wordt een effectiever leerproces beoogd. Vrijwel alle opdrachten in dit onderwijsprogramma
kunnen ook worden opgevat als PBL-opdrachten.
De actiepunten methodiek (CRAP: coördinatie en registratie van
actiepunten)
De actiepunten methodiek is met name functioneel, als weliswaar de doelstellingen van het leerproces en
ook het einddoel qua leerproduct bekend is maar niet de exacte inhoud. Die moet namelijk veelmeer al
doende, al werkende weg ontwikkeld worden. Vergelijk de ontwikkeling van een nieuw product: je weet niet
precies hoe het er allemaal precies uitziet, al heb je wel wat ideeën hoe het er ongeveer uit zou kunnen
zien
Juist vanwege de huidige ICT-mogelijkheden (Activeboard, internet, dropbox) is het mogelijk het
7
onderwijsproces beter te faciliteren .
De methodiek van PBL wordt gerealiseerd binnen een context van het individueel realiseren van
ACTIEPUNTEN (PACT methodiek) met twee actiepuntenlijsten: één individueel en één van de groep.
7
Zie Henk Roelofs, Using meeting techniques in teaching to optimize learning. The PACT-method: using coordina-
tion registration action points & group-coordination registration action points - Journal of Turiba University Acta
Prosperitatis No. 3, January 18, 2013
10
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Natuurlijk kunnen die worden samengevoegd en aan het eind geselecteerd worden in de standaard voor
een actiepunten spreadsheet die men kan gebruiken. (beschikbaar op blackboard en dropbox)
Dia PACT
De verantwoording van het leerproces is dan ook eenvoudig te realiseren middels een eigen actiepunten
portfolio (CRAP) en natuurlijk een groep actiepunten portfolio van de gezamenlijke gerealiseerde
actiepunten (G-CRAP). Het CRAP (Coordination & Registration Action Points) portfolio en het G-Crap.
Het spreekt voor zich dat het CRAP daar waar mogelijk wordt toegelicht, zodat zoveel mogelijk het
leerproces aantoonbaar gemaakt wordt. Bijvoorbeeld door specifieke actiepunten kort toe te lichten.
11
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Door alleen “nee” te selecteren verkrijg je de nog uitstaande actiepunten. Verder kan eenvoudig weer een
totaaloverzicht verkregen worden. Door “door” te nummeren blijkt vanzelf ook welke teamleden wat achterblijven: die komen steeds meer bovenaan de lijst te staan!
2
Het Programma
Het programma is mede gebaseerd op de inhoud en de structuur van het Engelstalige boek
“Ondernemerschap in Action” van Mary Coulter (Southwest Missouri State University), Prentice Hall. Een
programma dat 8 weken, 16 weken of 32 weken kan duren (zie Bijlage 1) , afhankelijk van wat men wenst en
welke doelstellingen men wil behalen.
12
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Ondernemers zijn gemiddeld extroverter, bron: Henk Roelofs, LEBehaviour
Action learning: de nadruk ligt op leren door te doen in plaats van
leren door te lezen
Op internet is voldoende informatie beschikbaar om de onderwerpen die elke week uitgewerkt worden ook
zonder boek of boeken te verwerken. Coulter’s boek is niettemin een uiterst leesbaar verhaal, maar het
woord “leesbaar”zegt het al. Dat verwijst naar competenties die in het vorige millennium centraal stonden.
Informatie kan dikwijls veel sneller dan via lezen worden gecommuniceerd. (zie daarover Prenzky, W. Veen,
etc. maar ook bijvoorbeeld H.D. Roelofs).
Bij de specifieke thema’s zullen een aantal internetlinks worden vermeld. Natuurlijk zijn deze al wat
gedateerd zodra dit programma wordt gebruikt, immers internet vernieuwt zich razendsnel.
13
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
"De cost gaet voor de
baet uyt" staat te
lezen op
de kroonlijst van het
eind 18e-euwse
Bureau voor
Handelsinlichtingen
aan het Damrak in
Amsterdam
Thema’s in het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie
Tien thema’s die bijvoorbeeld kunnen worden ingebed in het programma:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Ondernemend gedrag
Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken
Formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht)
Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst
Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en ondernemerschap
Internationale ervaringen opdoen, toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef of LEGame goud.
Personeel: je eerste werknemer(s), toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef
Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap)
Verplaats je in je klant: empathie en sympathie
De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)
De thema’s worden verderop in dit programma toegelicht.
Kenmerkende beroepssituatie
Voor een professional die het HBO of MBO afgerond heeft is “ondernemendheid’, een ondernemende
houding en kennis van ondernemerschap noodzakelijk om een bijdrage te leveren aan ontwikkeling en
vernieuwing van de organisatie waarin hij of zij actief gaat zijn. In de praktijk is de competentie van grote
toegevoegde waarde, om te kunnen inschatten dan wel bepalen wat de effecten van deze vernieuwingen
op de bedrijfsprocessen op verschillende niveau’s in de organisatie: op operationeel, tactisch en strategisch
niveau.
14
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De PBL-methodiek ondersteunt het verwerven van dergelijk competenties, immers het vergt dat je allerlei
kennis en vaardigheden verwerft door in praktische situaties zaken te analyseren, dat je problemen
identificeert en nadenkt over mogelijke oplossingen en die ook helder kunt communiceren.
15
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
3
Doelstellingenkader : de Dublin descriptoren
Het doelstellingenkader wordt gevormd door de Dublin Descriptoren.
Dublin Descriptor
Omschrijving
De student die het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie
succesvol heeft afgerond:
Kennis en Inzicht
 heeft aantoonbare kennis en inzicht ten aanzien van ondernemerschap
voortbouwend op en overtreffend ten opzichte van het niveau van het
voortgezet onderwijs.
 heeft aantoonbare kennis en inzicht verworven (boek Entrepreneurship in
Action is de theoretische leidraad) en uit digitale en andere media, die het
mogelijk maken te functioneren op een niveau waar kennis van de laatste
ontwikkelingen op het vakgebied nodig is.
Toepassen Kennis
en Inzicht
 is competent om argumentaties te ontwikkelen en te verdiepen ten behoeve van probleemoplossing op het gebied van ondernemerschap.
 kan het werk of beroep professioneel benaderen.
Oordeelsvorming
 kan relevante gegevens verzamelen en interpreteren op het vakgebied ondernemerschap ten behoeve van de oordeelsvorming.
 weegt bij oordeelsvorming relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten mee.
Communicatie
 is in staat om informatie, ideeën en oplossingen inzake ondernemerschap
over te brengen.
 kan informatie, ideeën en oplossingen inzake ondernemerschap overbrengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten.
Leervaardigheden
 bezit leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie aan te
gaan die een hoog niveau van autonomie veronderstelt.
 De student kan zijn individuele bijdrage aan de ontwikkeling en realisering
van zijn persoonlijk businessplan aantonen in een individueel actiepunten
portfolio en een degelijke tijdsregistratie, daarmee de competentie aantonend van een correcte verantwoording van zijn leerproces.
Tabel 1 Dublin Descriptoren
16
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
4
Beoordeling
Beoordelingsoverzicht
Om te zien of je de doelstellingen van het onderwijsprogramma Ondernemerschap hebt gehaald, zullen er
één of meerdere beoordelingen plaatsvinden. Tabel 2.1 laat een overzicht zien van alle relevante informatie
met betrekking tot de toetsmethoden, punten, deadlines en studiepunten.
In het onderwijsprogramma Ondernemerschap geldt een aanwezigheidsplicht. Alleen door een actieve
deelname kunnen punten worden verkregen en het onderwijsprogramma Ondernemerschap worden
afgerond. Uitsluitend als er sprake is zwaarwegende omstandigheden (bijvoorbeeld langdurige ziekte) kan
hier van worden afgeweken. De student dient in een dergelijk geval contact op te nemen met de vakdocent.
Als de individuele (PBL) taken niet aantoonbaar zijn uitgevoerd wordt de student uitgesloten van deelname
aan de eindpresentatie.
Toets
Max. punten
De student presenteert en legt zijn
Weging
Norm in punten
Deadline
100
10%
55
Week 1 & 2
100
10%
55
Week 6 & 7
100
30%
55
Week 8
100
50%
55
Week 8
deel van de theorie ten aanzien
van ondernemerschap uit aan de
groep
De student presenteert en legt zijn
deel van toegepaste theorie ten
aanzien van ondernemerschap uit
aan de groep
Individueel PGO Actiepunten
overzicht met toelichting en eigen
uitwerkingen van de opdrachten
Presentatie persoonlijk businessplan
Totaal
Compleet digital portfolio,
Verantwoording leerproces en studie
Uiterlijk week 9
belastingsuren
Inlevering overzicht op papier
(1 pagina) + ondertekende
authenticiteit verklaring
3 ECTS
Scores naar cijferadministratie
Week 10
Tabel 2.1 Puntenoverzicht
Wanneer een student de normscore haalt, zullen de 3 ECTS punten worden toegekend.
De registratie van de scores (cijferregistratie) ziet er als volgt uit:
17
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014


Wel deelname aan de activiteiten, maar geen aantoonbaar uitgevoerde (PBL) taken en (evt) uitsluiting dan wel geen verrichte eindpresentatie, onvoldoende of geen proefpresentaties, onvoldoende
of geen theoriepresentaties: (deel)cijfer 1,0
Indien voldaan is aan:
 De student presenteert en legt zijn deel van de theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep
 De student presenteert en legt zijn deel van toegepaste theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep
 Individueel PGO Actiepunten overzicht met toelichting en eigen uitwerkingen van de opdrachten
 Presentatie persoonlijk businessplan
Alles gehaald: totaal cijfer
De authenticiteitverklaring
Verklaring vooraan in het eindrapport (non-Stapels & non-Guttenberg verklaring)
Alle portfolio's zijn in principe digitaal met een korte schriftelijke toelichting op papier. In het digitale
portfolio wordt in principe alle relevante materiaal betreffende het leerproces van dit onderwijsprogramma
vastgelegd. De actiepuntenlijst wordt aangevuld met een schriftelijke samenvatting van de inhoud
(maximaal enkele pagina’s ). In de portfolio’s is ook een urenregistratie opgenomen ter verantwoording van
de Studiebelastingsuren (SBU).
Wat betreft de verantwoording van het leerproces dient de student te verklaren dat deze zelfstandig het
persoonlijke ontwikkelingsplan heeft vervaardigd. Het geldt voor de actiepuntenlijst.
Het wordt afgesloten met een ondertekende authenticiteit verklaring van de individuele student, waarin
wordt verklaard dat de vermelde activiteiten alle door betrokkene zelf zijn verricht. (tegengaan van Stapels
cq Guttenberg kwalificatie)
Voorbeeld van een authenticiteitsverklaring:
18
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
19
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Criteria voor de presentaties van de delen van de theorie
Worden de hoofdkenmerken van de specifieke theorie helder gepresenteerd in de presentatie?
√
Worden de hoofdkenmerken van de specifieke theorie uitgelegd in de presentatie aan de hand
van interessante voorbeelden?
Is er een functioneel gebruik van multimedia (video's, smartphone foto’s, radio/muziek, etc.)
in de presentatie?
√
Alles OK?
√
√
Beoordelingsformulier eindpresentatie
naam
naam
naam
naam
naam
naam
naam
Informatiegehalte
Verwerking & analyse
Structuur & hulpbronnen
Vormgeving, lay-out
Performance & kwaliteit
Totaal score
Cijfer = totaalscore/5
Uitmuntend
Zeer goed
Goed
Ruim Voldoende
Voldoende
Onvoldoende
Zeer onvoldoende
Slecht
Zeer slecht
Geen waarde
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
20
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Herkansing
Studenten die niet slagen voor het geheel kunnen een herkansingsopdracht uitvoeren en deze individueel
presenteren.
Studenten die gezakt zijn dienen binnen 2 weken na bekendmaking van de Bouwsteenresultaten contact op
te nemen met de Bouwsteencoördinator.
De herkansing van de opdrachten of presentatie dient binnen 4 weken na bekendmaking van de resultaten
plaats te vinden.
5
Programma
In het onderwijsprogramma Ondernemerschap worden door middel van Probleemgestuurd Onderwijs op
creatieve wijze de verschillende basisbegrippen van conceptueel denken uitgewerkt.
De basis van de verschillende PGO-taken zijn divers: (gast)colleges/ films /you tube video’s/ workshops
/excursie.
Hieronder volgt nogmaals het planningsschema, waarin staat aangegeven aan welke taak in welke week
gewerkt dient te worden.
21
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week
Taken
1
2 uur
Onderwijsactiviteiten
Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst
CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd. Expectation management:
management van de verwachtingen van deze course. Het personal business plan, de theorie EiA
zelf uitleggen.
4 uur
Thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen. Definities van “entrepreneurship” ,
uitvoeren van opdrachten in groepen van maximaal 3 personen en presenteren!
2
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game zilver; ervaar zelf ondernemerschap in actie!
Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het
proces naar ondernemerschap
3
4
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
4 uur
Tweede thema bijeenkomst Ondernemend gedrag
2 uur
Theorie presentaties : Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW
afdracht)
5
6
7
2 uur
Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten
2 uur
Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst
Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft
ondernemerschap)
8
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en
ondernemerschap
9
10
11
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Voorbereiding simulatie rollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef
4 uur
Thema bijeenkomst Internationaal ondernemerschap,
2 uur
Thema: Personeel: je eerste werknemer(s
4 uur
Opdrachten, presentaties
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef; ervaar zelf ondernemerschap in
actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie
op het proces naar ondernemerschap
12
13
14
15
2 uur
Reflectie van de resultaten van de spelsimulatie
2 uur
Thema: Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken
4 uur
Opdrachten, presentaties
2 uur
Thema: Verplaats je in je klant: empathie en sympathie
4 uur
4 uur
Opdrachten, presentaties
Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 2 try out,
e
e
e
22
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Korte presentatie van alleen de verbeteringen!!
16
17
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” eerste groep
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” tweede groep
1 uur
Inleveren van de CRAP coördinatie en registratie van actie punten
Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie
Week 1
Tijdens de eerste sessie wordt de doelstelling van de module kort uiteengezet, worden voorbeelden van
eindpresentaties getoond , zodat studenten een indruk hebben hoe de eindfase van de bouwsteen eruit
ziet.
De eerste sessie benoemt de groep een secretaris (en eventueel een plaatsvervanger). Deze onderhoudt
het contact met de docent. De secretaris zorgt voor een adequate voortgang en eventuele informatievoorziening van de bijeenkomsten. Hij zorgt ook voor de planning van de presentaties van de theorie. Hij verzamelt de presentaties en combineert deze tot een eenduidig en samenhangend geheel.
Elke week wordt er ten minste één (plenaire) groepsbijeenkomst georganiseerd om de voortgang te monitoren. De plaats en het tijdstip worden voor de volle periode van 8 weken gereserveerd.
Week
Taken
1
2 uur
Onderwijsactiviteiten
Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst
CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd. Expectation management:
management van de verwachtingen van deze course. Het personal business plan, de theorie EiA
zelf uitleggen.
4 uur
Thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen. Definities van “entrepreneurship” ,
uitvoeren van opdrachten in groepen van maximaal 3 personen en presenteren!
De verschillende hoofdstukken van de theorie van Entrepreneurship in Action worden verdeeld over de
groep. Het leerproces is gebaseerd op de leertheorie van David Sousa:
23
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Les 1 Thema: theorie over ondernemerschap 2 SBU
PPT: outline van les 1
Video “Ondernemers”
Enkele voorbeelden van gepresenteerde persoonlijke ondernemingsplannen uit het verleden
Opdracht 1 & 2 in groepen (4-6 personen) Elke groep gaat bezig en maakt binnen een uur een korte
presentatie van de bevindingen van de opdracht.
Resultaten van Opdrachten 1 & 2 presenteren.
H1 Ondernemers en Ondernemerschap
Wat is Ondernemerschap?
Gemeenschappelijke elementen in de definities:
• Nieuwe, innovatieve, innovatie
• Uniciteit in aanpak, in combinatie van zaken
• Flexibele
• Dynamische
• Creatieve
• Het nemen van risico
• Het nastreven van opportuniteiten
• Creatie van waarde
• Organisatie creatie
• Nadruk op groei
• Proces van lopende beslissingen en acties
Definitie
Coulter: (Entrepreneurship (Ondernemerschap) is the process whereby an individual or group of
individuals use organized efforts to pursue opportunities to create value and grow by fulfilling
wants and needs through innovation and uniqueness, no matter what resources the entrepreneur
currently has.
Coulter: Ondernemerschap is het proces waarbij een individu of groep van individuen georganiseerd inspanningen leveren waarbij mogelijkheden worden nagestreefd om waarde te scheppen
en groei te creëren door wensen en behoeften te vervullen middels innovatie en uniciteit, waarbij
het niet uit maakt over welke hulpbronnen de ondernemer op dat moment ter beschikking heeft.
Opdracht 1:
Kijk voor andere definities van ondernemerschap op Google en vergelijk deze definities met de bovenstaande definitie van Coulter. Ga in op de verschillen die u ontdekt: zijn die verschillen volgens u relevant ?
Het proces van ondernemerschap :
24
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
a.
b.
c.
Verken en onderzoek de context van je ondernemerschap en: identificeer opportunities
en mogelijk concurrentievoordelen
Start-up thema’s : doe onderzoek naar de haalbaar van je initiatief, plan je initiatief, organiseer de zaken rond je initiatief, zet de eerste stappen
Manage je initiatief : manage de processen, manage de mensen in je organisatie, manage
de groei, en wat specifiekere onderwerpen als familie en zaken, het managen van je privé leven
Wie zijn Ondernemers?
Er zijn verschillende types: beginnende Ondernemers: een persoon die bezig is een nieuwe onderneming te starten (andere categorieën: beginnelingen , gewone , serie, portfolio ondernemers)
Het demografische profiel: Eerst geboren kinderen , mannelijk, beschikkende over werk ervaringen , een diploma van voortgezet onderwijs, afkomstig uit een ondernemend gezin
Opdracht 2:
Doe een wat eenvoudig onderzoek: zoek uit in welke mate de leden in de klas aan elk van deze 5 criteria van het demografische profiel voldoen (die in Coulter worden genoemd in Hoofdstuk 2: Eerst geboren kinderen , mannelijk, beschikkende over werk ervaringen , een diploma van voortgezet onderwijs,
afkomstig uit een ondernemend gezin )
Probeer in te schatten hoeveel ondernemers u in de toekomst mag verwachten uit uw groep.
Hoe kan onze samenleving ondernemerschap stimuleren? Geef ten minste twee adviezen, inclusief argumenten.
25
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 2
2
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game zilver; ervaar zelf
ondernemerschap in actie! Daarna zijn er diverse opdrachten
gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het
proces naar ondernemerschap
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap,
uitwerking opdrachten
Les 2
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game;
Opdracht 3 (individueel de gedragsstijltesten invullen)
Gedragstijl invullen : eerst de R (responsstijl) en later de B (basisstijl)
PPT: outline van LE-Game
Presentatie met uitleg van LE-Game
Spelsimulatie ronde 1
Intermezzo: “successen?” stap 1
Spelsimulatie ronde 2
Intermezzo: “successen?” stap 2
Evaluatie invullen
Gedragstijl invullen : alleen de R (responsstijl)
Einddoel : actief ervaringen opdoen met ondernemerschap
Ervaar zelf ondernemerschap in actie!
Er zijn diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces
naar ondernemerschap
Opdracht 3a: Vul uw gedragstijl in zowel R (respons) en B (Basic)
Participeer actief in de spelsimulatie LE-Game
Opdracht 3b: Vul uw gedragstijl alleen de R (respons)
26
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 3
Week
3
Taken
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap,
uitwerking opdrachten
4 uur
Tweede thema bijeenkomst Ondernemend gedrag
Les 3 : Reflectie LE-Game 2 SBU
PPT: outline van de reflectie van LE-Game
De préfase van ondernemerschap nader beschouwd
Opdracht 4 (individueel)
Resultaten van Opdrachten 4 presenteren
Diverse individuele presentaties
Einddoel : reflectie op de context waarbinnen ondernemerschap plaatsvindt
Wat doen ondernemers
Aanvankelijk is elke ondernemer betrokken bij het beoordelen en vaststellen van de mogelijkheden om een onderneming te beginnen en daarna om te gaan met start-up problemen.
Bij het verkennen van de ondernemende context, zijn ondernemers bezig met het verzamelen van
informatie, het identificeren van potentiële mogelijkheden en het beoordelen van mogelijke concurrentievoordelen. Vervolgens, gewapend met deze informatie, begint de ondernemer met het
onderzoek naar de haalbaarheid. Daarbij worden allerlei ideeën voor het initiatief geopperd, worden concurrenten bekeken en de financiële mogelijkheden verkend.
Aansluitend wordt er een planning gemaakt va het initiatief, wordt begonnen met het organiseren
van de onderneming. Eenmaal op gang: met het managen en het beheer ervan.
Ondernemers gaan om met een veelheid aan uitdagingen. Als ondernemer: " zijn er geen gemakkelijke antwoorden". Het is het beste als u het op uw eigen voorwaarden doet, met uw eigen redenen, gebruik maken van uw eigen vaardigheden.
Beloningen en uitdagingen
Beloningen:
• Het hebben van een hoge mate van zelfstandigheid
•Gebruik kunnen maken van een verscheidenheid aan vaardigheden en talenten
• De vrijheid hebben om zelf beslissingen te nemen
• Alleen verantwoording aan jezelf hoeven af te leggen
• Het hebben van de gelegenheden om in te aan op uitdagingen
• Gevoelens van voldoening en trots ervaren als u uw doelstellingen kunt verwezenlijken
• De potentie hebben dat u grotere financiële beloningen kunt realiseren
1.
2.
Uitdagingen
Het aangenaam vinden om met verandering en onzekerheid om te gaan, verandering als normale
gang van zaken zien. Nooit elke dag hetzelfde.
Een ontstellende hoeveelheid beslissingen en besluiten nemen
27
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
3.
4.
5.
6.
Met moeilijke economische keuzes geconfronteerd worden
Goed kunnen omgaan met het nemen van risico’s
Veel verschillende vaardigheden en talenten benodigd zijn
Om kunnen gaan met de mogelijkheid dat zaken mislukken
Opdracht 4
Opdracht 4:
Geef twee voorbeelden op welke manier u erin geslaagd om de uitdagingen aan te gaan tijdens LEgame. Indien mogelijk toelichten met media.
Voorbeeld 1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Voorbeeld 2
Het aangenaam vinden
om met verandering en
onzekerheid om te gaan,
verandering als normale
gang van zaken zien.
Nooit elke dag hetzelfde.
Een ontstellende hoeveelheid beslissingen en
besluiten nemen
Met moeilijke economische keuzes geconfronteerd worden
Goed kunnen omgaan
met het nemen van risico’s
Veel verschillende vaardigheden en talenten
benodigd zijn
Om kunnen gaan met de
mogelijkheid dat zaken
mislukken
Opmerkingen
28
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 4
Week
4
Taken
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Theorie presentaties : Individuele presentaties van het
“ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond
ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht)
Verkenning van de context van het ondernemerschap in uw regio
H2: Het verkennen van de context van ondernemerschap
Contextuele factoren zijn belangrijk. De implicaties van de kenmerken van de hedendaagse economie.
• Continue turbulentie en verandering
• Minder behoefte aan fysieke activa
 Afnemende afstand
 Samengebalde tijd




Kritieke succesfactoren;
Het vermogen om te kunnen veranderen
Het vermogen om creatief en innovatief te zijn
Hebben aantoonbaar een visie en leiderschap
Hebben een volledige kwaliteitscultuur
29
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Opdracht 5
Opdracht 5:
Geef twee voorbeelden geven op welke manier u tegemoet bent gekomen aan de vier genoemde kritische succesfactoren tijdens LE-game:
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
 Het vermogen om te
kunnen veranderen
 Het vermogen om creatief en innovatief te zijn
 Hebben aantoonbaar
een visie en leiderschap
 Hebben een volledige
kwaliteitscultuur
Opmerkingen
Het identificeren van opportunities in uw omgeving
Opportunities ofwel kansen zijn positieve externe trends of veranderingen die unieke diverse
mogelijkheden scheppen. Daarbij zijn er volgens Peter Drucker zeven potentiele bronnen van dergelijke kansen:
1. Het onverwachte
2. Het ongerijmde
3. Het proces behoefte
4. Veranderende markt en industriële structuren
5. Demografische ontwikkelingen
6. Veranderingen in de perceptie
7. Nieuwe kennis
30
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Opdracht 6
Opdracht 6:
Geef twee voorbeelden in uw persoonlijke business plan waarbij je kansen met betrekking tot de zeven potentiële bronnen van opportunities kunt identificeren.
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
1. Het onverwachte
2. Het ongerijmde
3. Het proces behoefte
4. Veranderende markt en
industriële structuren
5. Demografische ontwikkelingen
6. Veranderingen in de perceptie
7. Nieuwe kennis
Opmerkingen
Opdracht 7
Opdracht 7:
Presenteer een voorbeeld van een “ongerijmde” ondernemersactiviteit in uw regio of stad. Leg natuurlijk uit waarom hier sprake is van iets wat je daar helemaal niet zou verwachten.
Zoals bijvoorbeeld alpaca’s in zuidoost drenthe: http://www.breegroen.nl/over-ons/
Concurrentievoordeel
Wat maakt de organisatie tot iets bijzonders, iets speciaals?
Iets hebben dat andere organisaties niet hebben, iets beter doen dan andere organisaties, iets
doen wat een andere organisaties niet kan
31
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Opdracht 8
Opdracht 8
Geef enkele voorbeelden op welke manier u een concurrentievoordeel in uw rol in LE-Game heeft gehad
Voorbeeld
1. Concurrentievoordeel
2. Concurrentievoordeel
32
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Opdracht 9
Extra opdracht met betrekking tot de context van het ondernemerschap:
Opdracht 9:
Hoe zit het met opportunities voor ondernemerschap op "scholen"?
Geef twee voorbeelden waarbij je kansen identificeert op je eigen school die betrekking hebben op
zeven potentiële bronnen van kansen en mogelijkheden.
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
1. Het onverwachte
2. Het ongerijmde
3. De proces
behoefte
4. Veranderende
markt en de
industrie structuren
5. Demografische
ontwikkelingen
6. Veranderingen in
de perceptie
7. Nieuwe kennis
Opmerkingen
33
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 5
Week
Taken
5
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”,
uitwerking opdrachten
4 uur
Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”,
uitwerking opdrachten
Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst
Week 6
Week
Taken
6
2 uur
Onderwijsactiviteiten
Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties
4 uur
Opdrachten, presentaties
PPT: outline start-up
Diverse individuele presentaties
CH3: (Start-up thema’s) Onderzoek naar de haalbaarheid van het initiatief
Vier belangrijkste bronnen van ideeën:
1. Persoonlijke interesses of hobby's
2. Werkervaringen, persoonlijke capaciteiten en vaardigheden
3. Huidige producten die beschikbaar zijn: zijn er behoeften die er niet mee worden afgedekt?
4. Kansen in de externe omgeving
Opdracht 10
1.
2.
Opdracht 10: Kijk op de vloer waar de ansichtkaarten worden verspreid van de producten van de succesvolle miniondernemingen. Selecteer een product waar je een nieuwe idee aan kunt toevoegen.
Leg uit natuurlijk welke (nieuwe) behoefte wordt bevredigd met uw "nieuwe gecreëerde product".
Het genereren en evalueren zakelijke ideeën.
Zie cursus "Conceptueel Denken"
34
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Haalbaarheidsstudie: kan het ondernemende idee met succes worden gerealiseerd? Meestal betreft dit het identificeren van cruciale knelpunten: zaken die doorslaggevend zijn voor de 'go of no
go' beslissing.
Onderzoek naar concurrenten
Onderzoek naar financieringsmogelijkheden
De eerste optie zijn de persoonlijke bronnen en middelen van de ondernemer. In tekstboeken beperkt men zich dikwijls tot alleen "geld" (spaargeld, geld opbrengsten uit de verkoop van persoonlijke bezittingen, credit card leningen, enz.), maar in de meeste gevallen gaat het vooral om hulpbronnen in natura! Dus bijvoorbeeld oude spullen die je vrienden voor je hebben, spullen die je
gratis kunt verwerven.
Opdracht 11
Opdracht 11: Als u een bedrijf zou beginnen , welke activa zou u redelijk gemakkelijk kunnen verkrijgen
gelet op de financiering van deze activa? Denk daarbij vooral aan activa die "gratis" van ouders of
vrienden kunnen worden verkregen.
Opdracht 12
Opdracht 12: Wat betreft uw persoonlijke business plan, welke activa zou u gemakkelijk kunnen verkrijgen gelet op de financiering van deze activa? Welke specifieke activa kunt u "gratis" verkrijgen? Bijvoorbeeld van ouders, andere familieleden, vrienden of collega's?
Week 7
Week
Taken
7
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Thema: Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe
zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap)
4 uur
Opdrachten, presentaties
Week 8
Week
8
Taken
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Thema: Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van
ondernemerschap. Emoties en ondernemerschap
4 uur
Opdrachten, presentaties
35
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 9
Week
Taken
9
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Voorbereiding simulatie rollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef
4 uur
Thema bijeenkomst Internationaal ondernemerschap,
Week 10
Week
10
Taken
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Thema: Personeel: je eerste werknemer(s
4 uur
Opdrachten, presentaties
Week 11
Week
Taken
11
Onderwijsactiviteiten
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef;
ervaar zelf ondernemerschap in actie! Daarna zijn er diverse
opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie
op het proces naar ondernemerschap
2 uur
Reflectie van de resultaten van de spelsimulatie
Week 12
Week
12
Taken
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Thema: Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve
producten te bedenken
4 uur
Opdrachten, presentaties
36
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 13
Week
Taken
13
Onderwijsactiviteiten
2 uur
Thema: Verplaats je in je klant: empathie en sympathie
4 uur
Opdrachten, presentaties
4 uur
Onderwijsactiviteiten
Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke
Week 14
Week
14
Taken
e
ondernemingsplan” 1 try out
37
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 15
Week
Taken
15
Onderwijsactiviteiten
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke
e
ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke
e
ondernemingsplan” 2 try out, Korte presentatie van alleen de
verbeteringen!!
Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan”
Uitloop presentaties opdrachten , diverse individuele presentaties
Try-outs van presentaties betreffende het persoonlijke ondernemingsplan
Individueel huiswerk: voorbereiding en uitwerking
Aansluitende literatuur en bronnen:
Deze week dient (!) te worden gebruikt om (opnieuw) te oefenen voor de eindpresentatie die ook gepland
staat in deze week.
Proefpresentaties zijn er om te kwalificeren voor de finale presentaties.
38
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 16
Week
Taken
16
Onderwijsactiviteiten
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke
ondernemingsplan” eerste groep
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke
ondernemingsplan” tweede groep
Deze week dient (!) te worden gebruikt om opnieuw te oefenen voor de eindpresentatie die ook gepland
staat in deze week.
Een eindpresentatie duurt per businessplan ongeveer 10 minuten, daarna 10 minuten voor de
beantwoording van vragen. Totaal per groep (die elk voor een bepaald onderwerp allerlei nieuwe
concepten presenteert) circa 30 minuten.
Laatste oefening: Complimentenspel
Elke student moet voor elke collega student een compliment op een post-it schrijven. Op deze manier verlaat elke student de bouwsteen met complimenten van zijn groep!
Les 8
Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan”
Eindpresentaties van het persoonlijke ondernemingsplan
Criteria en beoordeling:
(voorbeeld)
Informatiegehalte
Verwerking & Analyse
Lay-out vormgeving
Structuur, hulpbronnen
Quality
Totaal
score
7
8
7
7
7
36
7,2
39
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Week 17
Week
17
Taken
Inleveren portfolio
op papier
CRAP
Authenciteits-
De individuele actiepuntenlijst
Authenticiteitverklaring met handtekening
handout eindpresentatie (evt)
op papier
verklaring
rest in digitaal portfolio.
Dat kun je op dropbox zetten, mailen (vaak te groot) of even via
memorystick inleveren.
Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie
40
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
6
Thema: het persoonlijke ondernemingsplan
“Personal Business Plan”
Planning van de onderneming (het Business Plan)
PPT: outline business plan & het persoonlijke ondernemingsplan
Diverse individuele presentaties
Het ontwikkelen en schrijven van een businessplan
Een goed businessplan bevat 6 belangrijke aandachtspunten:
1. Samenvatting: de kernpunten van het ondernemersinitiatief
2. Analyse van kansen en mogelijkheden: gedetailleerde analyses van de kansen zoals die
door ondernemer worden gezien
3. Analyse van de context: uitgebreide beschrijving van externe veranderingen en trends
4. Beschrijving van de onderneming : de specifieke uitwerking over de wijze waarop de
kansen en mogelijkheden worden benut en aangepakt
5. Financiële gegevens en toekomstprojecties
6. Ondersteunende documentatie: grafieken, tabellen, foto's, cv's
Opdracht 13: Wat betreft uw persoonlijke business plan, zijn alle zes belangrijke aandachtspunten
erin opgenomen? Check! Zo niet: voeg het specifieke ontbrekende aandachtspunt toe aan uw persoonlijke business plan
Visie en missie in het persoonlijke ondernemingsplan
Het ontwikkelen van visie en missie is een belangrijk element in het persoonlijke ondernemingsplan.
Visie
Visie is de droom van de ondernemer: een samenhangend overzicht van wat een ondernemer wil
dat zijn of haar organisatie moet gaan worden. "Een levendig en fascinerend beeld van de toekomst", het is de droom van de ondernemer.
In de visie van het persoonlijk ondernemingsplan wordt de toekomst van jezelf en eventueel de organisatie waarin je denk te gaan functioneren voorgesteld, als een toekomstdroom. Omdat een visie over zaken gaat die in een verre toekomst eventueel kunnen plaatsvinden kan een visie worden
bijgesteld.
Hoe formuleer je en visie?
 Hoe ziet de omgeving van jezelf er in de verre toekomst uit?
 Wat wil je zelf tegen die tijd bereikt hebben?
 Langs welke weg ga je die positie bereiken?
Het onderzoeken van een verre toekomst kun je in een soort van scenario beschrijven.
Missie
Een missie in het persoonlijke ondernemingsplan is datgene dat je als persoon naar buiten wil uitdragen. Het geeft aan waarvoor je staat, wat je identiteit is en wat je waarden zijn. Omdat een
missie dikwijls vele jaren heeft gekost om op te bouwen wordt een missie zelden veranderd.
Hoe formuleer je een missie?
 Wat is mijn werkterrein?
41
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014




Waaruit bestaat mijn economische bestaansrecht?
Welke betekenis hebben ik voor mijn stakeholders?
Wat zijn mijn normen, waarden en overtuigingen?
Wat zijn mijn intenties en ambities?
In het algemeen is een missie voor een onderneming is een statement van wat de verschillende
organisatieonderdelen doen en wat ze hopen te bereiken in lijn met de organisatorische visie. Een
organisatie zal slechts één visie hebben, maar mogelijk meerdere missies die alle willen bijdragen
aan de verwezenlijking van de visie.
Waarom? Ze bieden duidelijke richting, zijn leidraad voor het management team en ze creëren een
gezamenlijk gevoel wat betreft de inspanning en het doel dat bereikt moet worden! "Een soort
van algemene toonzetting"
Verschil missie en visie8
Het verschil tussen een missie en een visie is hieronder weergegeven.
Missie
Visie
Waarvoor je staat
Waarvoor je gaat
Gericht op de organisatie van
je activiteiten
Gericht op de
omgeving
Wie ben ik?
Hoe ga ik met de
wereld om?
Identiteit, waarden
Toekomst, droom
Vanuit een (lang) verleden
Vanuit de verre
toekomst
In principe tijdloos
Kan worden
bijgesteld
Hoe goed is mijn missie of visie?
Een goede missie of visie is AMORE (Loo e.a. 2007). Deze afkorting staat voor:





Ambitieus of zelfs idealistisch
Motiverend of zelfs commiterend
Onderscheidend
Relevant en richtinggevend voor stakeholders
Echt, evenwichtig, eenheid, eenvoudig
Nadat je de visie en missie voor je persoonlijke businessplan hebt bepaald, is het zaak
om een strategie uit te werken, hoe je die doelen wilt gaan realiseren. Welke weg ga
je bewandelen? Natuurlijk is het de bedoeling dat je tussentijds evalueert of je nog
steeds op de juiste weg zit. Eventueel zul je dan je strategie wat moeten aanpassen.
7
Thema : Ondernemend gedrag
Rollenspelsimulatie Gedragsstijl
8
Bewerkt naar http://www.frankvanormondt.nl/advies/innovatie/wiki/missie-visie/
42
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Gedragskleuren
Iedereen heeft meerdere zogenaamde ‘gedragskleuren’ die allemaal weer combinaties van zijn
van bepaalde ‘psychologische typen’. Dominant rood, invloedrijk geel, gedisciplineerd
blauw, harmonisch groen.
Jung en Myers
De gedragsstijl kleur is gebaseerd op de theorie van Jung en Myers, een heldere typologie naar vier
gedragstypen, dus naar de manier waarop iemand zich gedraagt. Een gedragsstijl is niet goed of
fout. Elke stijl heeft afhankelijk van de situatie zijn voordelen en/of nadelen.
Bewustwording gedragsstijlen
Het is uiterst nuttig om te weten wat voor type gedrag andere personen in uw werkomgeving vertonen. Natuurlijk is enig inzicht in de kenmerken uw eigen gedrag sowieso zinvol. En wat dacht van
de perceptie van anderen? Dus hoe uw gedrag door anderen wordt gezien? Volgens ons is juist dat
uiterst zinvol. Het is immers altijd gemakkelijk wat scherpe kantjes van je eigen gedrag af te halen,
dan te trachten iemand anders te veranderen.
Stereotype gedrag
De sessies hebben steeds betrekking op de betekenis stereotype gedrag, over de gevolgen van dat
gedrag bij handelen, zowel individueel als als groep.
Voorbeelden
Over de inzichten van je persoonlijke gedragstijl, dus hoe komt jouw gedrag over bij een ander:
• de passpiegel: over rood gedrag en over groen gedrag bij voor de passpiegel gaan
staan;
•
speelgoedbeesten: over kwakende kikkers en …konijntjes. Over kleine kikkers die
zich gaan gedragen als konijntje.
Over de gevolgen van gedragsstijl in collectieve processen, dus als je samen als team iets moet
doen:
•
het touw en de knoop
•
knikkers
43
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Alle sessies zijn altijd vol plezier en humor. Allemaal zelf ontwikkeld materiaal, met vele jaren coaching en trainingservaring erin verwerkt, door onze LE-Network partner Gerda Cramer. (Zie foto
boven)
Ondernemers
zijn gemiddeld
extroverter,
bron: Henk
Roelofs, LEBehaviour
Waarom extrovert gedrag? Wat betekent dat?
De gedragsstijl van failliete ondernemers???
44
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
8
Thema “innovatie”: lateraal denken om (nieuw?)
innovatieve producten te bedenken
Denken is een vaardigheid waarmee intelligentie op ervaring reageert ( De Bono).
Willekeurig woord methodiek: schept eigen associaties die bij het probleem horen.
Voorbeeld “slagroom taart”leidde tot het “slagroomontbijt” binnen de context van
innovatieve concepten voor bed- en breakfastbedrijven.
Door onbewust na te denken leggen onze hersenen meer associaties tussen alle
informatie en komen eerder op alternatieven.
Het geeft een ontwikkeling vergelijkbaar met het “dorpsschone effect”. In een afgelegen
dorp is het mooiste meisje het mooiste meisje van de wereld. Omdat men niet beter weet.
Ook kan men zich niet voorstellen dat er een mooier meisje is. Men is gelukkig met wat
men heeft. Naar alternatieven zoeken komt dikwijls pas als er de noodzaak toe is.
Dit concept is gebaseerd op de workshop om deelnemers aan nieuwe miniondernemingen te stimuleren tot innovaties. Heel simpel: door ze te baseren op de oude
succesvolle producten van voorgaande mini-ondernemingen.
Het idee is : hier van de producten ansichtkaarten te maken (bv in 10 voud, afhankelijk
van het aantal groepen) en die ansichtkaarten op de grond te leggen.
Bijvoorbeeld van de beste 3 miniondernemingen van de afgelopen 7 jaar.
Elke deelnemer zoekt daarna 1 ansichtkaart uit. Men zoekt er één uit waarbij men denkt
wel iets nieuws aan te kunnen koppelen.
Elke soort ansichtkaart leidt dan tot één groep. Die brainstormen verder over de ideeën.
Duur: ca. 15 minuten.
Daarna proberen ze één product (of desnoods twee) goed uit te werken (4 minuten)
waarna er 1 minuut is om dat product te presenteren (elevator pitch). 1 groepslid
presenteert.
De voorbeelden van de producten staan in de bijlage.
9
Thema “formalisering”: de formele processen rond
ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht)
10 Thema: Omgaan met Geldstromen en
ondernemerschap; liquiditeit versus winst, Harry’s
grasmaaibedrijf
45
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
In Harry's grasmaaibedrijf, wordt met name de relatie tussen resultatenrekening (V&W
rekening, kosten en opbrengsten) en liquiditeitsbegroting (ontvangsten en uitgaven) en de
balans (vermogenspositie) heel eenvoudig en begrijpelijk wordt uiteengezet
In de spelsimulatie kan dit geoefend worden door te kijken of de prognoses “kloppen”.
Een financieel plan opstellen kan geoefend worden met behulp van het ‘Harry’s
grasmaaibedrijf’ concept, waarbij in een gekoppelde spreadsheet de V&W rekening,
balans en liquiditeitsbegroting zijn uitgewerkt. Vervolgens kan het realiteitsgehalte van
het plan worden getoetst in een nieuwe spelronde van LE-Game.
11 Thema: Omgaan met teleurstellingen, Emoties en
ondernemerschap,de nadelen van ondernemerschap
Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en
ondernemerschap
Johan Cruijff:
“Elk voordeel hep z'n nadeel!”
“Als je niet ken winnen, moet je zorgen dat je niet verliest.”
Doelstelling: leren om positief om te gaan met teleurstellingen.
Hoe doe je dat?
Ondernemer zijn heeft ook nadelen. Er is geen garantie dat er genoeg verdiend wordt om te overleven. Je
moet namelijk eerst kosten maken om er later voordeel van te hebben.
46
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De “cost gaet voor de baet uyt” is een bekend gezegde, dat Iedere Nederlander wel kent. Dit
gezegde “de kost gaat voor de baat uit” is het motto van onze gouden eeuw dat nog steeds,
symbolisch, te zien is op de panden aan de ingang van de oude haven van Amsterdam.
"De cost gaet voor de baet uyt" staat te lezen op de kroonlijst van het eind 18eeeuwse Bureau voor Handelsinlichtingen aan het Damrak in Amsterdam
De “baet” komt dus later dan de kosten. Dat betekent dat bij starters het voorfinancieren van alle
ondernemingsactiviteiten een belangrijk aspect is: er zijn immers nog geen doorlopende inkomsten. Elke
ondernemer begint met een eerste klant: maar ook die betaalt dikwijls niet onmiddellijk. En dan nog:
datgene wat geleverd wordt moet simpelweg eerst voorgefinancierd worden. Tekort aan geld is voor veel
starters in de beginfase dan ook de normale gang van zaken. Vandaar dat een starter op elk dubbeltje let in
de uitgaven . Daarnaast probeert elke starter ook zoveel mogelijk hulpbronnen ‘om niet’ te verkrijgen.
Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks”
Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks”
Leg uit waarom.
Omdat de opbrengsten als starter dikwijls wat langer uitblijven, is kostenbeheersing dan ook voor die
starters extreem belangrijk. In het begin is het vaak moeilijk om alle financiële verplichtingen goed na te
komen en dikwijls krijgt de ondernemer zelf pas laatste betaald.
Opdracht:
Analyseer de liquiditeitsbegroting van Harry’s Grasmaaibedrijf.
Welk probleem ontstaat er in week 1?
Veel bedrijven gaan bankroet. Twintig procent van de starters mislukt in het eerste jaar. Slechts 50%
9
overleeft de eerste vijf jaar! Voordat je als ondernemer je persoonlijke bezittingen op het spel zet, je geluk
in de waagschaal brengt is het verstandig dat je al wat ervaring opdoet met het maken van afwegingen wat
betreft risico en rendement in je gedrag en je handelen.
Het is dan ook zinvol dat studenten competenties ontwikkelen zodat ze een succesvol ondernemer kunnen
worden. Dat vergt het ontwikkelen van een helikopterblik waarbij men ook samenhang ziet tussen
verschillende vakken of modules. Zo moet men allerlei relevante aspecten van interne en externe processen
kunnen inschatten voor wat betreft de gevolgen ervan voor de eigen onderneming, problemen zien
9
Zie ook : Begin een bedrijf, J van Sten-van ‟t hoff, M Knapen, Wolters Noodhoff
47
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
voorkomen dan wel kunnen oplossen.
Elke ondernemer moet de risico’s waaraan zijn onderneming is blootgesteld kunnen beoordelen. Daarbij is
ook het begrijpen van het netwerk van relaties van belang, alsmede hoe dat netwerk verandert onder
invloed van interen en externe factoren. Centraal staat daarbij steeds op welke wijze de onderneming
toegevoegde waarde kan –blijven- creëren binnen dat netwerk. De competentie die in dit verband vooral
ontwikkeld moet worden is die van het hebben van conceptuele vaardigheden.
Conceptuele vaardigheden zijn nodig om de gehele organisatie te blijven overzien bij het nemen van
beslissingen of juist het nalaten van het nemen van een beslissing: situatie herkennen, probleem analyseren,
alternatieven afwegen, een alternatief kiezen, implementeren en het resultaat evalueren. Inderdaad is er
qua processtappen een zekere mate van analogie met “problem based learning”.
Het proces van ondernemerschap kenmerkt zich zelf door vallen en opstaan. Nu is er veel aandacht voor dat
opstaan, maar relatief weinig voor het vallen. Net als bij judo is een goede valtechniek beheersen nuttig.
Vandaar dat “omgaan met teleurstellingen” voor de ondernemer iets is wat goed beheerd moet worden.
Emoties kunnen blijven beheersen is in situaties met teleurstelling een pré, immers het leven gaat door.
Thema: Hoe ga je om met teleurstellingen ? Zakelijk risico is het risico van verlies als gevolg van
onverwachte veranderingen in de markt. Het is vooral een extern risico bijvoorbeeld veroorzaakt door
(nieuwe) concurrentie, onverwachte wijzigingen in verwachte opbrengsten en/of kosten
12 Thema Internationalisering: Internationale
ervaringen opdoen
toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef of LE-Game goud.
13
Personeel: je eerste werknemer(s),
toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef spelsimulatie, simulatie van
arbeidsmarktprocessen
LE-Prohef is de spelsimulatie die bedoeld is om inzicht te verschaffen in de processen als er een
fundamentele wijziging komt in de benadering van de arbeidskosten, volgens het zogenaamde “PROHEF”systeem. Het systeem “Prohef” is uitgedacht door Piet van Elswijk, lector EOM (economie op mensenmaat)
aan de Stenden Hogeschool. Zie ook http://www.prohef.nl/actueel.html en www.prohef.nl
In deze spelsimulatie LE-Prohef trachten we na te gaan of een alternatief systeem van de bruto prijsvorming
van “arbeid” werkt. Een spelsimulatie waar vanuit de vraag naar arbeid de prijsvorming wordt gesimuleerd,
waarbij het idee van de “sociale BTW’ op zijn effecten wordt bestudeerd.
Elke student speelt een rol als ondernemer dan wel werknemer. Zie: http://le-network.nl/le-prohef/
voor een toelichting! De spelsimulatie bestaat uit werkgevers en werknemers (al of niet elders aan het werk)
en intermediaire organisaties. Bij de werkgevers is de vraag naar arbeid, de vraag dus naar personeel.
• De vraag naar arbeid ontstaat als de werkgever uitzicht heeft op nieuwe opdrachten.
• Het aanbod aan arbeid is te vinden op de arbeidmarkt waar werknemers zich aanbieden.
48
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
• Intermediairs vervullen een rol als bemiddelaars (“recruiter”), deze rol staat voor sociale dienst,
vacaturebanken etc.
De startsituatie van de simulatie is dat er een aantal werkgevers zijn met één werknemer. Er is geen
onderscheid tussen soorten werk als administratie etc. Daarnaast zijn er ook een aantal werkzoekenden, die
zitten op een stoel apart: “aanbod op de arbeidsmarkt”.
Na één periode kan de deelnemer die opereert als entrepreneur pas een werknemer ontslaan. Wel moet hij
dan betaald worden. In principe is de reservering daarvoor al aanwezig: €2500 aan kasgeld. Kortom er zijn in
principe alleen tijdelijke werknemers. Dat sluit aan bij de praktijk: van vaste banen is in onze samenleving
nog nauwelijks sprake.
1.
De eerste stap is dat de markt voor orders en de markt voor werknemers wordt geopend.
Die is eigenlijk voortdurend open. Prijs voor een werknemer is per periode € 2500.
2.
Werkgevers nemen orders aan en kijken daarbij of zij meer of minder werknemers nodig
hebben. Mensen kunnen dus als personeel voor de bedrijven in het spel (producenten,
handelaren, leveranciers) worden aangenomen & ook ontslagen !
3.
Werkgevers sturen het teveel aan werknemers terug naar de arbeidsmarkt of proberen het
tekort aan werknemers op de markt in te huren. Voor het gemak nemen we aan dat de
werknemers allemaal dezelfde arbeidskosten hebben alsook dezelfde arbeidsprestatie.
Prijs voor een werknemer is per periode € 2500.
De inbreng van Economie op Mensenmaat wordt –zo is de planning- na de pauze ingevuld. De simulatie van
het prohef systeem betekent: er komt een apart deel van de arbeidsmarkt, die als regel heeft: “U betaalt 30 %
van de extra toegevoegde waarde”. Internationale concurrentie: in de spelsimulaties is er ook een
internationale aspect: opdrachten in $.In principe zijn de buitenlandse orders aantrekkelijk vanwege de
marge .
Authentieke leeromgeving
LE-Prohef is een “authentieke leeromgeving” (Herrington, Anthony and Herrington, Jan, 2008 ) die wordt
gekenschetst door de volgende elementen:
•
Een authentieke context die weergeeft hoe kennis in de praktijk echt wordt gebruikt
•
Authentieke activiteiten
•
Toegang tot de wijze waarop experts zaken invullen en de processen vormgeven
•
Meervoudige rollen en perspectieven
•
Constructie van kennis door samenwerking
•
Reflectie
•
Accentuering van de activiteiten, de gelegenheid om deze naar voren te brengen
•
Coaching en aanreiken van frameworks, ondersteuning
•
Authentieke toetsing, assessment
Authentieke leerprocessen vergen een leeromgeving die betekenisvol moet zijn, een omgeving
waarbij de kennis in de praktijk ( “real life”) wordt gebruikt. Toegepast op bijvoorbeeld
ondernemerschap houdt het in dat de kennis onderdeel wordt van een proces om waarde te
creëren. Als dat niet gebeurt,wordt die kennis namelijk niet gebruikt.
De spelsimulatie toonden tot dusverre ook de effectiviteit aan van een “pull”-strategie bij leerprocessen,
geïnitieerd door een echte klanten en effectief door emoties vanwege de bereikte successen: “success
drives success”.
49
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
LE-Prohef stelt de deelnemers bloot aan (markt) risico’s, aan het identificeren van mogelijk kansen en
mogelijkheden ( identifying opportunities) en vraagt van de deelnemers dat ze hun comparatieve voordeel
gebruiken om waarde te creëren. Men heeft immers vraag (“demand pull”) om toegevoegde waarde te
kunnen scheppen en men heeft competitie nodig om succes dan wel falen te kunnen ervaren.
Kortom een vraaggestuurde leermethodiek om competenties te ontwikkelen in een authentieke
leeromgeving. De ervaringen die worden opgedaan scheppen vertrouwen om onzekerheid te kunnen
overbruggen, veroorzaakt wordt door de noodzaak om toegevoegde waarde te scheppen terwijl men
voortdurend onderhevig is aan concurrentie. Leerzaam dus!
14
Thema Metaforen en ondernemerschap
(verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap)
15
Verplaats je in je klant: empathie en sympathie
16 De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1
minuut?)
Selecteer hoogtepunten.
Structureer de eindpresentatie, maak gebruik van mogelijk ICT-support
50
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Eindpresentatie : de beoordeling:
51
17
Contacturen en Studiebelasting in uren
Het onderstaande schema bevat alle contacturen. Daarnaast wordt van studenten/leerlingen verwacht dat ze hun eigen bijeenkomsten in projectgroepen plannen om aan
opdrachten te werken. Het schema bevat ook een overzicht van de te verwachten werklast gemeten in zelfstudie-uren.
Voor het normale programma week: 1 t/m 8
Contacturen en Studiebelastinguren
Werkvor
m
HC
Game
sessions
Theme
sessions
Presentati
ons
Aantal
groep
en
Week 1
Week 2
SCU
SBU
1
2
4
6
SCU
4
5
8
SCU = Student Contact Uren (45 minuten)
SBU = Studie Belasting Uren (60 minuten)
ZU = Zelfstudie Uren (60 minuten)
SBU
8
Week 3
SCU
4
SBU
Week 4
SCU
4
SBU
Week 5
SCU
4
SBU
4
Week 6
SCU
SBU
4
6
Week 7
SCU
SBU
4
4
Week 8
SC
SB
U
U
Week 9
SCU
SBU
Totaal
SCU
SBU
Voor het normale programma: week 9 t/m 16
Contacturen en Studiebelastinguren
Werkvorm
HC
Game
sessions
Theme
sessions
Presentatio
ns
(Try out)
presentatio
ns
Final
Presentatio
ns
CRAP &
portfolio
Aantal
groepen
Week 9
SC
U
SBU
1
1
2
1
4
6
Week 10
SCU
SCU = Student Contact Uren (45 minuten)
SBU = Studie Belasting Uren (60 minuten)
ZU = Zelfstudie Uren (60 minuten)
SBU
Week 11
SCU
SBU
Week 12
SCU
SBU
Week 13
SCU
SBU
Week 14
SCU
SBU
Week 15
SCU
SBU
Week 16
SC
SB
U
U
Week 17
SCU
SBU
1
4
4
8
4
2
6
4
4
4
4
4
4
4
2
4
2
6
4
4
4
4
8
2
4
8
12
Totaal
SCU
SBU
Voor het intensieve programma
Contacturen en Studiebelastinguren
Werkvorm
HC
Theme
sessions
Game
sessions
Theory
presentatio
ns
(Try out)
presentatio
ns
Final
Presentatio
ns
CRAP &
portfolio
Aan
tal
groe
pen
SCU
SBU
1
1
2
4
6
Week 1
Week 2
SCU
1
SBU
Week 3
SCU
SBU
Week 4
SCU
SBU
Week 5
SCU
SBU
Week 6
SCU
SBU
Week 7
SCU
SBU
Week 8
SC
U
SB
U
Week 9
SCU
SBU
1
4
4
4
4
4
4
4
4
4
8
2
8
2
8
2
8
4
12
2
8
4
SCU
SBU
1
2
8
12
4
4
2
Totaal
8
20 16
18 30
4
8
4
12
5
8
SCU = Student Contact Uren (45 minuten)
SBU = Studie Belasting Uren (60 minuten)
ZU = Zelfstudie Uren (60 minuten)
6
8
6
12
6
12 6
8
6
10
8
10 6
8
1
8
8
12
51
72
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
18
Literatuur
Verplichte literatuur (boeken,
artikelen)
ISBN
Verplichte literatuur (boeken,
artikelen)
Entrepreneurship in Action
M. Coulter
Aanbevolen literatuur
Aanbevolen literatuur
Internet bronnen
(aanbevolen/verplicht)
Business Source Premier:
http://ebsco.chn.nl
Business Source Premier is een ondernemingsresearch database met volledig
opgenomen teksten uit alle disciplines van het bedrijfsleven, waaronder
marketing, management, MIS, POM, administratieve verwerking, financieel
beheer en economie. Business Source Premier bevat de volledige tekst van de
beste management- en marketingvakbladen ter wereld, zoals Harvard Business
Review, California Management Review, Administrative Science Quarterly,
Academy of Management Journal, Academy of Management Review, Industrial
& Labor Relations Review, Journal of Management Studies, Journal of
Marketing Management, Journal of Marketing Research (JMR), Journal of
Marketing, Journal of International Marketing etc. De database omvat ook
andere bronnen met volledige teksten, zoals marktonderzoeksrapporten,
bedrijfsverslagen, landenstudies, bedrijfsprofielen en SWOT-analyses.
http://www.marketlineinfo.com/lib
Een database met volledige tekstrapporten in PDF. Toegang tot informatie over
rary/default.aspx
meer dan 10.000 bedrijven en over meer dan 2.000 bedrijfstakken wereldwijd,
informatie over marktverdeling, concurrerend landschap, SWOT-analyses en
marktverwachtingen, toegang tot meer dan 50 landenprofielen en toegang tot
een 2-jarig archief van toonaangevend nieuws en verhalen van deskundigen.
http://owl.english.purdue.edu/han
douts/research/r_apa.html
Het gebruik van American Psychological APA referentie systeem: Association
(APA) stijl
http://www.thewritesource.com/A
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Electronische bronnen in APA stijl:
PA/APA.htm
www.surveymonkey.com/home.as
p
Enquete-onderzoek:
Survey Monkey; gratis online vragenlijsten
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
56
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
19
Competenties van de ondernemer
Ondernemers zijn er sinds mensenheugenis. Het onderzoek naar ondernemerschap is relatief jong. De
competenties waarover ondernemers moeten beschikken zijn op diverse manieren beschreven en
gerubriceerd.
Kennis
Marktoriëntatie
Je denkt en handelt vanuit de behoefte van je klanten.
Rendementsbesef
Je bent je ervan bewust dat je waarde moet creëren, dit is de kern van ondernemend handelen. Als je
een beslissing neemt, kijk je zowel naar de kosten als de baten. Regel 1 van ondernemend handelen
is : “wat levert het op”. Dat opleveren hoeft niet onmiddellijk te zijn en hoeft ook niet onmiddellijk
geldelijk uitgedrukt te zijn. Maar uiteindelijk moet er onder aan de streep een positief getal staan!
Creativiteit
Je kunt creatief denken, buiten de gebaande paden om tot nieuwe ideeën en oplossingen te komen.
„out of the box‟ denken.
Vaardigheden
Probleemanalyse
Je kunt een probleem ontrafelen en tot creatieve oplossingen komen. Echte ondernemers kennen
geen problemen, slechts uitdagingen.
Plannen en organiseren
Je bent in staat acties, tijd en middelen systematisch af te stemmen.
Netwerken
Je bent in staat een netwerk op te bouwen met diegenen die voor jou interessant zijn.
Communiceren
Dat doe je: Open, Geïnteresseerd, Nieuwsgierig en Integer.
Houdingskenmerken
Geloofwaardigheid
Je stelt je open op, zodat je ook voor anderen geloofwaardig en integer bent.
Beïnvloeden
Je kunt mensen in de juiste mindset brengen. Zo kun je richting en sturing geven aan anderen en
ervoor zorgen dat je gezamenlijk doelen bereikt.
Onafhankelijkheid
Je onderneemt acties op basis van je eigen overtuiging en durft je onafhankelijk van anderen op te
stellen.
Initiatief
Je zoekt je kansen en neemt actie. De echte ondernemer wacht niet af.
Schakelen
Je voelt je in verschillende situaties goed op je gemak en bent in staat te schakelen; je af te stemmen
op je gesprekspartner(s).
Leren
Ondernemers hebben aandacht voor de wereld om zich heen en leren ervan. Je bent in staat nieuwe
informatie toe te passen.
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
57
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Gedragskenmerken:
Doorzettingsvermogen
Je gaat door totdat het doel is bereikt; ook bij tegenslagen ga je niet bij de pakken neerzitten.
Overtuigingskracht
Je weet je ideeën zo te brengen dat ook anderen ervoor enthousiast worden.
Sociale vaardigheden
Je maakt makkelijk contact met anderen.
Durf
Je durft gecalculeerde risico‟s aan te gaan om herkenbaar voordeel te behalen.
20
Competentiematrix complexiteit & zelfstandigheid
Voor HBO Logistiek en economie
NIVEAU 1
NIVEAU 2
NIVEAU 3
AARD VAN DE
TAAK
Eenvoudig,
gestructureerd, past
bekende methoden direct
toe volgens vaststaande
normen
Complex,
gestructureerd, past
bekende methoden aan
wisselende situaties aan
Complex,
ongestructureerd,
verbetert methoden
en past normen aan
de situatie aan
AARD VAN DE
CONTEXT
Bekend, eenvoudig,
Bekend, complex,
Onbekend, complex,
multidisciplinair,
binnenschools
multidisciplinair, in de
praktijk onder
begeleiding
multidisciplinair, in
de praktijk
Begeleiding indien nodig
Zelfstandig
MATE VAN
Sturende begeleiding
ZELFSTANDIGHEID
Competentieniveau
3
nvt
2
nvt
nvt
1
A. Ontwikkelen van beleid:
1. Voert onderzoek uit door middel van analyse en vertaalt externe en
interne ontwikkelingen naar consequenties voor de organisatie en haar
stakeholders.
2. Formuleert beleid op één of meerdere domeinen van de logistiek.
3. Levert een bijdrage aan het ontwikkelen van relaties, ketens en
netwerken in samenhang met economische ontwikkelingen.
B. Aansturen van werkzaamheden
1. Geeft leiding aan het uitvoeren van processen binnen de logistieke
domeinen.
2. Kan logistieke processen inrichten, beheersen en verbeteren.
3. Past managementtechnieken toe.
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
58
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
2
nvt
1
nvt
3
3
3
2
2
2
3
4. Ondersteunt bij het ontwikkelen, implementeren en evalueren van
veranderingsprocessen binnen organisaties.
C. Uitvoeren
1. Plant logistieke operaties en draagt zorg voor de uitvoering hiervan.
2. Onderkent problemen binnen de logistieke operaties, stelt diagnoses
en correcties vast en draagt zorg voor de uitvoering hiervan.
3. Monitort prestaties binnen alle logistieke domeinen.
D. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijk, organisatie)
1. Werkt samen in een beroepsomgeving en denkt mee over doelen en
inrichting van de organisatie met als kenmerken multidisciplinairiteit,
interdisciplinairiteit, collegialiteit en leidinggeven.
2. Communiceert effectief en zakelijk in de gangbare bedrijfstaal en in
relevante beroepssituaties op alle niveaus.
3. Houdt rekening met (internationale) cultuurverschillen.
E Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of
professional):
1.
Stuurt en reguleert de eigen ontwikkeling op het gebied van leren.
2.
Heeft een professionele beroepshouding.
3.
Handelt professioneel, ethisch en (maatschappelijk) verantwoord.
4.
Draagt bij aan de ontwikkeling van zijn of haar professie in de
breedte.
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
59
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Planningsschema intensief semester
Week
Taken
1
1 uur
Onderwijsactiviteiten
Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst
CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd.
2
4 uur
Eerste thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen
4 uur
Spelen van het simulatierollenspel LE-Game zilver; ervaar zelf ondernemerschap in actie!
Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het
proces naar ondernemerschap
3
4
5
6
7
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
2 uur
Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten
4 uur
Tweede thema bijeenkomst Ondernemend gedrag
2 uur
Theorie presentaties : Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
2 uur
Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond ondernemerschap
2 uur
Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten
4 uur
4 uur
Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten
Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out
4 uur
Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 2 try out,
e
e
e
alleen de verbeteringen
8
9
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” eerste groep
4 uur
Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” tweede groep
1 uur
Inleveren van de CRAP coördinatie en registratie van actie punten
Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
60
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De procescompetenties uit het kwalificatiedossier ondernemer detailhandel Landelijke
Kwalificaties MBO Ondernemer detailhandel (Kenniscentrum Handel).
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
61
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
21 Examples of Mission and vision in the personal
business plan
Ella Miller: passion for Spain sets the objectives
Personal mission statement
My core value is to be open-minded towards all kinds of cultures, to change
surrounding processes and me. In not even one year I want to achieve my bachelor
degree of commercial of Stenden and live after that in Spain. As I am willing to
adapt to different cultures, environments and surroundings , this step will not
enhance much difficulties. I try to stay positive and motivated at all times and
attain my inner harmony. Money will not make me passionate about a job or work.
My goal is to feel honest, courageous, respected and innovative about the work I
will do for quite a long time of my life. That is why I feel inspired by the Spanish
mentality and culture and I feel interested about it and the language as well as the
way of life.
Philosophy of life
Everything is possible if you really believe in it.
Uit Personal Business Plan Jelmer Bouma:
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
62
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
When working on a business or in this case, a person. A slogan, mission and vision are
key elements of the way a person/company behaves.
‘A goal without a timeline is just a dream’
Is the slogan I used for myself, a great slogan if I have to say so myself. It says exactly why
making a business plan is so important.
Things that are important for me, are the typical things like friends, family and money,
but the odd thing I really value is being independent. Being independent is one of the
things I find very important, I find it hard to work for a boss, just because. So what I am
really trying to say is, I want to be successful.
Dromen zullen niet in vervulling
gaan als je ze niet achterna gaat. Het
is onmogelijk om doelen te stellen
zonder te weten wat je daadwerkelijk wilt in de toekomst. Daarom heb
ik mijn dromen op papier gezet,
zonder te bedenken of het realistisch is of niet.
‘What are my dreams?’








Ik wil binnen 2 jaar mijn hbo diploma
Ik wil binnen twee jaar samen wonen met mijn vriendin
Ik wil binnen twee jaar een eigen auto
I want to start a own business in 2 years
Ik wil binnen 4 jaar kunnen leven van mijn eigen bedrijf
Ik wil elke ochtend blij naar mijn werk gaan
I want to buy a house in 10 years
Ik wil elk jaar op vakantie kunnen
‘What things do I need to fulfil my dreams?’






I have to pay my school fee and invest time to graduate
I have to find a job to pay the rent and to buy a car
I have to find a business idea
I have to make a plan how I can expand my company
To make sure I do what makes me happy, I must have passion for my company
I need a stable income to buy a house and I need a minimum income
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
63
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
 I have to earn enough money to pay the all the bills en have something left what I can use to
travel with
Now I know what I want en what I need, but know I have to describe how I will fulfill my dreams. So I
know I want to graduate, I know that I have to save money but now I will describe how I will get this
money.





Save enough money to pay the school fee
Find a job
Go house hunting
Save money, and go to a car dealership
Start-up a business
 Do a brainstorm session
 Chose a person to cooperate with
 Write a business plan
 Save money for the start-up
 Expand my company
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
64
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Reflectie
Entrepreneurship in action
During entrepreneurship in action, we had to present a lot. In the beginning we had to present theory
from the book “Entrepreneurship in action”. In the beginning this all felt really bad, continually
presenting theory. The thought „just let me read all theory‟ popped up quite regularly during these
presentation. Yet in the end I understand why we had to present.
Every time someone did his presentation, Henk Roelofs gave feedback about your presentation. What
can be improved, what went well etcetera, and seeing the first presentation and the last final
presentation I can say that this method really improved my presentation skills.
So in conclusion, this course learned me all the basics of being an entrepreneur, while also learning
me to present in a better way. Also because we had to make a „personal business plan‟ I learned a lot
about myself. My strengths/ weaknesses and challenges. What do I want and what I don‟t want.
Rob Ellermann
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
65
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Succesvolle producten van miniondernemingen
Elke deelnemer zoekt daarna 1 ansichtkaart uit. Men zoekt er één uit waarbij men denkt
wel iets nieuws aan te kunnen koppelen.
Elke soort ansichtkaart leidt dan tot één groep. Die brainstormen verder over de ideeën.
Duur: ca. 15 minuten.
Daarna proberen ze één product (of desnoods twee) goed uit te werken (4 minuten)
waarna er 1 minuut is om dat product te presenteren (elevator pitch). 1 groepslid
presenteert.
Bloemenvaasje – houten houder met 3 glazen buisjes
www.bloomercc.nl
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
66
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De makkelijkste veters – elastieke veters met veterclip
www.lazylace.nl
Portable externe accu voor je mobiel
www.s-charger.nl
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
67
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
ZESdesign - Modulaire bloembakken
www.zesdesign.com
Bag-Up – Canvas tassen met eigentijdse teksten
www.facebook.com/your.bag.up
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
68
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Compatree – tablethouder gemaakt van oude bureaulampen
www.compatree.nl
Freshman – duurzaam aanmaakproduct voor openhaard / vuurkorf
www.fresh-men.nl
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
69
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
USB Cycle - USB aansluiting op een bestaande fietsdynamo
www.usbcycle.nl
Zeeuwse Belle Company – Zeeuwse fietsbel
www.belleknoppe.nl
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
70
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Coboled – schrijfbaar lichtgevend ledbord – een zichtbaar verschil
www.coboled.nl
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
71
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De kruk heeft de vorm van een tulp. Deze vorm kun je terug zien in ons logo. Vandaar dat wij
de kruk de toepasselijke naam Tulipa hebben gegeven. http://www.bloom-company.nl/
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
72
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
ACRYLAAT
D e ac r y l a a t v a r i a n t i s
voor iedereen die het
u l t i e me e ff e c t u i t o n z e
houder wil halen. Doordat
het acrylaat zo goed als
d o o r z i c h t i g i s k o mt h e t
' z w e v e n d e ' e ff e c t o p z i j n
best naar voren.
€8,95
ALUMINIUM
D e a l u mi n i u m v a r i a n t i s
d e mo d e r n e r e v a r i a n t . H i j
s t a a t s t o e r i n c o mb i n a t i e
me t d e b l o e me n , e n g e e f t
dus een net iets ander
e ff e c t . N a t u u r l i j k k r i j g j e
q u a v o r mi n g h e t z e l f d e
e ff e c t a l s d e a c r yl a a t
variant.
€9,95
Bouquet heeft een innovatief en probleem oplossend product gecreëerd wat een zekere toevoeging heeft
op de consumentenmarkt. Met bouquet kunt u 10 bloemen op een minimalistische manier presenteren
http://bouquetcc.nl/producten.html
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
73
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Designlamp. Deze lamp hebben wij zelf ontworpen en vormgegeven. Deze design lamp,
genaamd Fles-Light, bestaat uit: een lege wijnfles, een gekleurde kabel, een lamp en een
gekleurde kap. - See more at: http://www.fles-light.nl/about_us#sthash.FUK4xo95.dpuf
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
74
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Stayhold voorkomt dat de voorwerpen in uw auto gaan schuiven tijdens de autorit.
Stayhold hecht zich gemakkelijk aan het tapijt van uw kofferbak, doormiddel van
klittenband. Zo houdt de Stayhold al uw voorwerpen veilig op hun
plaats. http://www.holditzeeland.nl/producten
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
75
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
De KnifeCleaner is een revolutionair keukenapparaat bedacht door Lars Huisman & Joep
Smolders.
Uw vuile keukenmes 100% HACCP schoon, en dat binnen een handomdraai!
http://knifecleaner.com/knifecleaner.com/product/
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
76
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
EASYBLOC is een blokkendoos met 15 blokken. Maar dat zijn niet zomaar blokken! We hebben het hier over stoere houten blokken vol met techniek die dienen
als bouwstenen. Met deze bouwstenen kunnen kinderen vanaf 4 jaar zelf, of onder begeleiding van een leerkracht aan de hand van een lesmethode oefenen
met het maken van stroomkringen.
Zelf een lampje laten branden, een toeter laten brommen of voor verkoeling zorgen, het kan met EASYBLOC. http://www.easybloc.nu/product.html
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
77
Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014
Alpha Innovations! Wij zijn een nieuw en innovatief bedrijf dat alledaagse
problemen oplost met geweldige producten.
Ons eerste product heet de Carry-My-Baggy. Hiermee kunt u gemakkelijk
uw tassen aan het stuur van uw fiets bevestigen en meenemen zonder dat
dit gevaar met zich meebrengt. Bovendien hoeft u hierdoor niet altijd een
fietstas mee te nemen wat dit een compacte oplossing maakt.
© Henk Roelofs,
kopiëren met bronvermelding toegestaan.
78

Geachte ouders, Als het nieuwe kalenderjaar over - As

Luc Soete, rector Universiteit Maastricht

Onderneem meer met cultuur, De Gelderlander 18

"lk ga ondernemenl"

Uitnodiging presentaties OZ 2014 afsluiting periode 1

lid raad van commissarissen

Agenda or Minutes - ontwerpconsultatie

De VOB zet de activiteiten van de Library School (LS) voort in een

Het nieuwe examenprogramma en de betekenis voor UV (pdf)

brief dhr. Van de Leur n.a.v. presetatie d.d. 7-10-2014