[X. 1496] [f 503 r] ACCORT VAN PAYSE1 wort te Brugghe vutgheropen tusschen den coninc van Inghelant ende den hertoch Philips van Bourgoigne. Dat alle coopman zouden moghen vry varen ende keeren, daert hem beliefde; ter presentie van drie heraulten ghecleet met huerlieder wapenrocken, te wetene: vanden coninc van Inghelant, vanden hertoch Philips ende van Artois; om twelcke men groote blysscap in Brugghe betoocht wiert. MEESTRE GOUAERT2, DOCTEUR IN THEOLOGIE3, Anthuenis Voet ende eenen pentionaris der stede van Brugghe trecken als commissarissen int Oostlant, omme aldaer te communiquieren nopende het different vande cooplieden vande Duudsche Hansen ende de stede van Brugghe, ter cause vander assise vande Rijnsche wijnen. Want zy van huerlieder preuilegien niet scheeden en wilden, nochte vermindert wesen. Vp twelcke gheen resolutie van accorde en viel, zoo dat de commisen wederom thuusewaert keerden4; ende de voornoomde Hansen bleuen de voornoomde huerlieder wynen vercoopende volghende den ouden prijs. ENTREPRISE VAN VERRADERIE5 vande Fransoisen, meenende de stede van tSint Omaers6 in te nemen, ghefaliert. Want de conspirateurs die binnen der stede waren, en consten gheen correspondentie houden, duer dat de Fransoisen wel twee hueren te late quamen, byde welcken dat ment binder stede gheware wiert; ende eenighe vande conspirateurs gheuanghen ende daer naer ghejustitiert. 1 [In margine] Paijs tusschen den coninc van Inghelant ende den hertoch Philips (Brésin, Chroniques, 73; E.C. II, f. [281] vb: 15 april 1496; Pirenne, Histoire de Belgique, 3III, 61-62; Id., Histoire de Belgique, 4II, 46 & Rymer., Holmes. & Sanderson. (eds.). Foedera, Conventiones, Litterae, et cujuscunque Generis Acta publica inter Reges Angliae, [...], fideliter Exscripta, [...], XII, 578-591: 24 februari 1496 (n.s.)). Cfr. Ib., XII, 601-602: 8 april 1496 & Blockmans, Handelingen 1477-1506, II, 729-730, 735 & 745-746, nrs. 503, 508 & 519: 10 januari-1 februari 1496 n.s. & 3-26 juni 1496. 2 [In margine] Commissarissen van Brugghe in Oostlant omme te tracteren nopende de assise vande Rynsche wynen (E.C. II, f. [282] ra: na 25 april 1496). 3 4 Zie Bijlage : Prosopografie, nr. . E.C. II, f. [282] ra: 25 mei 1496. 5 [In margine] Verraderie omme de stede van tSint Omaers in te nemen (Brésin, Chroniques, 73 & E.C. II, f. [282] rab: mei 1496). 6 tSint Omaers ) tSint Thomas, hs. Sente Thomaes, middelnederlandse verschrijving voor tSint Omaers, Sint-Omaars (Viaene, Kleine Verscheidenheden, II, 110). HERTOCH PHILIPS, GRAUE VAN VLAENDRE, INT GOUUERNEMENT. Te Andwerpen hielt men de Lantprijs van Rethoryke1. Aldaer dat compareirden XXVIII Cameren of titlen van Rethorike; vut Vlaendre quamen daer XI Cameren ende [de] reste vut Brabant, Hollant, Zeelandt ende ander ommeligghende Landen. De Vraghe ende materie die men vutgaf, was: “Welc meest gratie of misterie was dat die God tot des menschens hoirboire ende zalicheit gheordonneirt ende verleent heift.” Daerof dat den vpperprijs ghewonnen was vande Camere vanden Ongheleerde van Liere2. Te Denremonde3 wiert ooc een zeer triumphant ende ryckelic scietspil ghehouden vander oude cruusboghe; aldaer dat groote cost ende ghenouchte bedreuen was. [f 503 r] DE CALLIOTE VP DE POULLAIGE4, van hoy ende stroo ende ander cleene minuteiten wort ofghestelt, maer alle ander callioten bleuen noch gaende. De assise[n] vande corte [f 504 v] 1 Een dergelijke verschuiving in de chronologie van hs. deed zich reeds eerder voor. E.C. II, ff. [282] rb - [282] va: mei 1496 (sic); Blommaert, Beknopte Geschiedenis, 9; [Blommaert.], “Tooneelgenootschappen te Gent”, 390-391; D. Coigneau. “Inleiding”. Uyt Ionsten Versaemt. Het Landjuweel van 1561 te Antwerpen, [Catalogus van de] Tentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek, Nassaukapel, van 30 september tot 29 oktober 1994 [Red.]. E. Cockx-Indestege. & W. Waterschoot, (Dossier Koninklijke Bibliotheek Albert I, D4), Brussel, 1994, 9-43, passim; Id., “Bedongen creativiteit. Over retoricale Productieregeling”. Medioneerlandistiek. Een inleiding tot de Middelnederlandse Letterkunde (red.). R. Jansen-Sieben., J. Janssens. & F. Willaert, (MSB, LXIX), Hilversum, 2000, 129-137, 131 [Leiden, dbnl Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren, 2003]; F. Puts. “Geschiedenis van de Antwerpse Rederijkerskamer De Goudbloem”. JSHRFG, (Tweede Reeks, 15-16), XXIIIXXIV (1973-1974), 5-34, 8; E. Van Autenboer. “Een ‘Landjuweel’ te Antwerpen in 1496?”. Ib., (Tweede Reeks, 21) (dl. I), XXIX (1978-1979), 125-149, 127, 129-137, 140-141, 143149: op zondag 19 juni 1496; G.D.J. Schotel. Geschiedenis der Rederijkers in Nederland. Tweede vermeerderde uitgaaf, (Rotterdam, 21871, 2 dln.), I, 304-306 & II, 227-294 passim; C.P. Serrure. “Beoefening der Moedertaal te Leuven. Kamers van Rhetorica”. Nederduitsche Letteroefeningen, Gent, 1834, 231-267, 243-244; W. Waterschoot, “Het Landjuweel te Antwerpen in 1496”, 310-315; Willems, “Kronyk der Kamers van Rhetorica te Lier”, 300. 2 De prijzen voor een nieuw “spel van sinne” waren: 3 zilveren kannen, wegende 6 vlaemsche mercken voor Lier: de Ongeleerde (met schaal & rozenhoed); (2) 2 zilveren potten, wegende 3 vlaemsche mercken voor Brussel: de Violette (met rozenhoed); (3) 1 zilveren pot, wegende 1½ vlaemsche mercken voor Gent: de Barbaristen (met rozenhoed) (Serrure, “Beoefening der Moedertaal te Leuven”, 243-244; Van Autenboer. “Een ‘Landjuweel’ te Antwerpen in 1496?”, 125-149, passim; Visschers. & Willems, “Woord over de oude Rhetorykkamers”, 141, 149-154; Willems, “Kronyk der Kamers van Rhetorica te Lier”, 300). 3 Van Praet, Jaerboek, 64-65: 22-23 mei 1496. 4 [In margine] SEPTEMBER [1496]. Calliote[n] vp cleene muniteiten worden ofghestelt (E.C. II, f. [282] vb: 3 september 1496). Chronike188.wpd 688 het derde boek : 1496 HERTOCH PHILIPS, GRAUE VAN VLAENDRE, INT GOUUERNEMENT. wynen wierden ooc ofghestelt ende bleuen vp de oude costume. De heete wynen bleuen ghelast1. [f 503 v] VRAUWE JOANA2, dochter van Ferdinandus, coninck van Spaigne, wesende de bruudt van Hertoch Philips, arriueirt met IC LXXX scepen ontrent Calis. Men dede groot debuoir ende men drouch processie general om dat die in sauluemente zoude moghen comen int Zwijn, ter Sluus3. Maer [zij] arriueirden in Zeelant4, daer of datter een crake5 gheladen met aluyn, bleef zittende vp tzant: maer den meestendeel van tgoet ende [t]volc wiert ghesalueirt; van daer vertrack de voornoomde bruudt naer Andwerpen6; aldaer zou triumphantelic ontfaen was7. Alle de wulle, yzere ende ander coopmanscap daer mede de voornoomde scepen gheladen quamen, wiert al te Brugghe te Stapele ghebrocht, naer doude costume; maer de scepen ende maronniers8 bleuen in Zeelant. VRAUWE MARGRIETE9, zuster van hertoch Philips, wesende de bruudt van don Jehan, prinche van Spaigne, broeder vander voornoomder vrauwe Joana, track naer Andwerpen in een orbare, zeer triumphantelic, om de voornoomde vrauwe Joana te ontfanghen, ghecleet in wit goude laken; achter haer quam ghereden te peerde, mevrauwe van Rauestain, ooc ghecleet in wit goude laken – met veel edel vrauwen ende joncvrauwen te peerde. Daer naer volchden VIII vergulde waghens, met edel vrauwen ende dochters; ende [zij] ontfinghen 1 E.C. II, f. [282] vb: 7 september 1496. 2 [In margine] Vrauwe Joana, bruudt van hertoch Philips, arriueirt met 180 scepen in Zeelant ende vertrect met groote state naer Andwerpe (de Doppere, Chronique, 58-59 & E.C. II, f. [282] vb: 9 september 1496; Molinet, Chroniques, II, 428-432). 3 E.C. II, f. [282] vb: 8 september 1496; Molinet, Chroniques, II, 428-429. 4 Boonen, Geschiedenis van Leuven, 72; Memorieboek der Stad Ghent, I, 370. 5 6 [In margine] Alle de wulle, izer ende ander coopmanscap wiert ghebrocht te Brugghe te Stapele (E.C. II, f. [282] vb; Memorieboek der Stad Ghent, I, 370). 7 De Doppere, Chronique, 59: “Die lunae XX. septembris recepta est sponsa principis Philippi Johanna in oppido Antuerpiensi; pauci nobiles tamen aderant praeter Balduini Insulensem, cum sua uxore, nothum.” In werkelijkheid op 19 september 1496; wij onderlijnen; Molinet, Chroniques, II, 429. 8 maro(n)nier, marnier, znw., m., zeeman, matroos, zeerover (MNW, IV, 1172; Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek, 347). 9 [In margine] Vrauwe Margriete, zuster van hertoch Philips, wesende de bruud van Don Jan, prinche van Spaingne, arriueirt te Andwerpen, met de edelvrauwen vanden Lande (E.C. II, f. [283] rab; Molinet, Chroniques, II, 429-431; Pirenne, Histoire de Belgique, 3III, 63; Id., Histoire de Belgique, 4II, 47: 21 oktober 1496). het dagboek van romboudt de doppere 689 HERTOCH PHILIPS zeer minnelic de voornoomde bruudt. HERTOCH PHILIPS1, brudegom vander voornoomder vrauwe Joana, arriueirt te Mechele met groote state, vut de Duudsche landen vanden Roomsch coninck Maximilianus, zynen vader. Track van daer naer Liere2, in Brabant, aldaer hi traude ende besliep de voornoomde bruudt3; ende men bedreef allomme groote triumphe4. HERTOCH PHILIPS5, GRAUE VAN VLAENDRE &c.6, trect met zyn ghezellenede naer Berghe. Omme vrauwe Margriete te beweghen van daer naer Zeelandt, aldaer hij haer ouerleuerde den admiral vanden coninc van Spaingnen; ende zeker tyt daer gheweist hebbende, ziende dat dez wynt niet staen en wilde7, [hi] nam oorlof van zyn voornoomde zuster ende an haer ghezelscap: aldaer groot mesbaer ende droufheit int sceeden bedreuen was ende [hi] track wederom naer Berghe, [f 504 r] by8 zijn ghezellenede; ende [zij] trocken van daer naer Bruessele; aldaer groote triumphe van tornoyen ende anders bedreuen was ten incommen vander voornoomder princesse. 1 [In margine] Hertoch Philips arriueirt te Liere, in Brabant, aldaer hij vrau Joana, zijn bruudt, traude ende besliep (E.C. II, f. [283] va). 2 Lier (Fr. : Lierre), stad, prov. Antwerpen, arr. Mechelen B. (K. Breugelmans., L. Ceulemans. L. Coenen, e.a. (red.). Lier, (Historische Stedenatlas van België, o.l.v. A.[E.] Verhulst & J.-M. Duvosquel, 1), Brussel, 1990, 17-19; “Chronijk van Lier (762-1615)” (ed.). C.P. Serrure. VM, IV (1861), 369-413, 390-393; Memorieboek der Stad Ghent, I, 370). 3 In de Abtsherberg of het refugehuis (Breugelmans., Ceulemans., Coenen, e.a., Lier, 84, 114;.Boonen, Geschiedenis van Leuven, 72; Brésin, Chroniques, 74: 13 november 1496; Custis, Jaerboecken der Stadt Brugghe, II, 530; de Doppere, Chronique, 61, Molinet, Chroniques, II, 31 & Vlaamsche Kronyk, 281: 20 oktober 1496; Memorieboek der Stad Ghent, I, 370). 4 O.m. te Bergen-op-Zoom, van 24 oktober tot 14 november 1496 (Blockmans, Handelingen 1477-1506, II, 763-764, nr. 533). 5 [In margine] Hertoch Philips conuoyeirt vrauwe Margriete, zyn zuster, tot Berghe; ende [zij] wiert van daer gheconuoyeirt tot in Zeelant om de reise naer Spaigne an te nemen (E.C. II, f. [283] va). 6 Hierboven werd het wapenschild geplaatst van Filips de Schone (1478-1506). Vergelijk met de illustratie op E.C. II, f. [280] va. 7 De Doppere, Chronique, 61; Willems, “Gedichten op Margaretha van Oostenryk”, 146-149: 25 november 1496. 8 [In margine] FEBRUARIUS [1497] Chronike188.wpd 690 het derde boek : 1496