12/1/14 WITHIN CONTROL onderzoek naar risicoinschattingen van bedrijven en de rol van extern toezicht Faculteit Techniek, Bestuur & Management – TU Delft Mark de Bruijne, Bauke Steenhuisen, Haiko van der Voort Hans de Bruijn Challenge the future 1 Hoe schatten bedrijven risico’s in? •  Relevant voor risicogebaseerd toezicht •  Relevant voor zelf- en co-regulering •  Overheden doen een stapje terug, maar… doen die bedrijven het wel goed? Challenge the future 2 1 12/1/14 De risicobenadering; risicomanagement; risk governance •  Alle risico’s in één totaaloverzicht •  Een gezaghebbend managementsysteem •  Formele procedures liggen lange tijd vast •  De top is eindverantwoordelijk •  De top bepaalt de ‘risk appetite’ en meldt deze aan de toezichthouder •  Kennis over risico’s ontstaat door te meten •  Ideaal: in control zijn Challenge the future 3 Wat betekent het voor toezichthouders als bedrijven trots laten zien dat ze in control zijn? Challenge the future 4 2 12/1/14 ‘Within control’: Risico’s van buitenaf en binnenuit Mijn bedrijf is in control. Toch slaap ik er slecht van. Alle stoplichten staan op groen. Ik zie risico’s anders dan mijn baas. Zijn dit echt alle risico’s? Alsjeblie? niet nòg meer risicoanalyses. Challenge the future 5 Onbehagen vanuit theorie •  Welke risico’s? Er zijn ook socio-culturele en politieke risico’s •  Wiens risico’s? Een organisatie is zelden een eenheid •  Waarvoor de risicobenadering? ! Om te leren? ! Om sturing door het management te vergemakkelijken? ! Om te verantwoorden? Challenge the future 6 3 12/1/14 Er zijn meerdere raadgevers Raadgever 1 Raadgever 2 Alle risico’s in één totaaloverzicht Gefragmenteerde risicopercepties Gericht op risico-optimalisatie Er zijn botsende waarden, zonder ‘optimum’ Een gezaghebbend managementsysteem Allerlei concurrerende bronnen van gezag Formele procedures liggen lange tijd vast Spelregels kunnen spontaan veranderen De top is eindverantwoordelijk Iedereen is verantwoordelijk Kennis over risico’s ontstaat door te meten Kennis over risico’s ontstaat onderhandelend Het ‘risicodenken’ Het ‘netwerkdenken’ Challenge the future 7 Challenge the future 8 Drie aandachtspunten •  Integraliteit •  •  Draagvlak Doeloriëntatie 4 12/1/14 Drie sectoren onderzocht Challenge the future 9 Bevinding 1: Iedereen omarmt de risicobenadering Challenge the future 10 5 12/1/14 Bevinding 2: Maar niet helemaal… •  ‘Als het juridisch gezien klopt, maar ik slaap slecht, dan zit ik fout.’ •  ‘Waar ik ’s nachts wakker van lig, hoef ik trouwens niet eens te melden.’ •  ‘Bij veranderende omstandigheden moet je niet altijd aan het protocol vasthouden. Dan dien je onderbouwd af te wijken of te stoppen.’ •  ‘Scenariodenken leidt tot meer integraliteit dan probabilistisch denken.’ •  ‘Ja maar er staat toch nergens dat ik dat niet mag? zei de operator dan. Daar was inderdaad nog geen beleid voor. De shift supervisors vroegen zich af of er beleid nodig was. We vonden van wel. Dat deden we niet op basis van een risico-impactanalyse. Veiligheid is soms ook een stuk gevoel. En het moet bovendien ook fair zijn.’ Challenge the future 11 Bevinding 3: Schipperen als deugd •  Integraliteit wordt bevorderd •  Draagvlak wordt bevorderd Door te schipperen! •  Doeloriëntatie wordt bevorderd Challenge the future 12 6 12/1/14 ritualiseringsvraagstuk efficiencyvraagstuk competentievraagstuk controle over risico’s Beheersingsparadox toepassing van het ‘risicodenken’ Challenge the future 13 De rol van toezichthouders Van grote invloed op risico-inschattingen! • Kan risicomanagers legitimeren • Kan fungeren als ‘frisse buitenstaander’ • Kan leereffecten genereren, maar zolang het mandaat strekt • Kan doen formaliseren: verantwoording langs de lijnen van de risicobenadering Challenge the future 14 7 12/1/14 ritualiseringsvraagstuk efficiencyvraagstuk competentievraagstuk controle over risico’s Beheersingsparadox toepassing van het ‘risicodenken’ Challenge the future 15 Wat zouden toezichthouders zich af (moeten) vragen? •  Ik overzie waar bedrijven zich op de control-curve bevinden. •  Ik wil graag weten waar bedrijven zich op de control-curve bevinden. •  Ik waardeer het als bedrijven zich kwetsbaar opstellen. •  Ik waarschuw bedrijven wel eens voor te veel ‘risicodenken’. •  Ik waarschuw bedrijven wel eens voor te weinig ‘risicodenken’. •  Ik waarschuw bedrijven wel eens voor te weinig ‘netwerkdenken’. •  Ik zie soms door de bomen het bos niet meer als ik al die informatie uit risicomanagementsystemen van bedrijven probeer te bevatten. •  Ik beinvloed waarschijnlijk wel hoe bedrijven hun risico’s inschatten. •  P.S. Ik schipper zelf trouwens ook wel eens tussen beide raadgevers. Challenge the future 16 8 12/1/14 Een derde raadgever: dilemmadenken Normatief kader om te schipperen: dilemma’s onbenoemd, onbespreekbaar of ondoordacht te laten is gevaarlijk. Uitgangspunten dilemmadenken Integraliteit Een bedrijf met een ontwikkeld risicomanagementsysteem is nooit in control, maar schippert voortdurend tussen de meerwaarde van een integraler systeem en de last van meer administratie. Draagvlak Een bedrijf met een ontwikkeld risicomanagementsysteem is nooit in control, maar schippert voortdurend tussen het belang van gezag en het belang om gezag ter discussie te kunnen stellen. Doeloriëntatie Een bedrijf met een ontwikkeld risicomanagementsysteem is nooit in control, maar schippert voortdurend tussen een gezaghebbender managementsysteem en doel-middelverschuiving. Challenge the future 17 Hoe bekwaamt een bedrijf of een toezichthouder zich in dilemmadenken? Kunst Mastery Kunde Mi.ga.on Kennis Mindfulness Challenge the future 18 9 12/1/14 Reacties? Challenge the future 19 10