4 GEZOND & VITAAL GRIJS GEBIED Marcel Olde Rikkert Mag het een jaartje meer zijn? R ecent was er een doorbraak in het nieuws. Onderzoekers uit Zwitserland en van het AMC hebben in muizen en wormen genen ontdekt die bepalen of een organisme heel oud wordt. De wormen leefden tot 60 procent langer bij genetische manipulatie van een gen voor ‘langlevendheid’ of ge- bruik van bepaalde geneesmiddelen. Het ‘NOS journaal’ deed verslag en ‘De wereld draait door’ voorspelde dat onze wereld nu 120 tot 160 jaar door kan draaien. Matthijs van Nieuwkerk (52) vroeg meteen of ook hij er nog profijt van zou kunnen hebben. „Over tien tot vijftien jaar is het geneesmiddel er dat deze onderzoeksresultaten bij mensen kan nabootsen”, antwoordde profes- sor Jan Hoeijmakers. Hij is gelauwerd onderzoeker met hetzelfde doel voor ogen. „Ik ben nog nooit zo optimistisch geweest als de laatste tien jaar”, zei hij. En hij verbond aan zijn onderzoek meteen de oplossing van zowel de ziekte van Alzheimer, hart- en vaatziekten als botontkalking. Utopische fantasie en handige reclame voor eigen onderzoek of haalbare vooruitgang? Eerst even de huidige stand van zaken. Het wereldrecord hoge leeftijd staat nu met 122 jaar op naam van de Française Jeanne Calment. Hendrikje van Andel is onze nationale recordhoudster met haar 115 jaar. Recent onderzoek onder Deense ouderen liet zien dat hun 90-jarigen de laatste 10 jaar een stuk beter verouderen. Ze behouden een beter geheugen en een grotere zelfstandigheid. De vlag kan uit, want wat de Denen kunnen, kunnen wij ook. Tot zover het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat de ziekte van Alzheimer, suikerziekte, gewrichtsslijtage en hart- en vaatziekten genetisch veel complexer zijn dan de vroegtijdige verouderingsziekte van Cockayne, waar Hoeijmakers zich op richt. Deze ziekte lijkt in de verte op veroudering, maar geeft naast vroegtijdig overlijden ook allerlei andere afwijkingen. Zoals een extreme gevoeligheid voor zonlicht, die niet bij normale veroudering hoort. De geneesmiddelen uit het Zwitserse onderzoek zouden de gunstige effecten van het verplicht vasten bij lagere diersoorten bij mensen moeten nabootsen. Het is immers bekend dat de levensduur van knaagdieren aanzienlijk toeneemt door hun calorie-inname met 20 tot 30 procent te verminderen. Noch de Zwitserse geneesmiddelen, noch het vasten tonen echter bij gezonde mensen dezelfde gunstige effecten. Kortom, het was nieuws met fantasiesaus. We kunnen ons beter houden aan de tips van Clint Eastwood, die nu 82 is en nog steeds mooie films draait. Hij raadt ons een flinke dosis zelfdiscipline aan. Dat is zijn recept om lang en goed mee te gaan. Dus liever een biefstuk van 120 dan van 160 gram. Of een vegaburger met een glas rode wijn, als beloning na een rondje hardlopen. Wedden dat geen muis het langer volhoudt dan u? Marcel Olde Rikkert is professor in de geriatrie. Op gewicht dankzij leefstijl 䡵 foto Thinkstock De realiteit leert dat het volgen – of beter: volhouden – van een dieet moeilijk is. Afvallen in korte tijd kunnen we wel, gewicht behouden is een ander verhaal. Gaat het dieet in de ban, kiezen we voor een (permanente) verandering van leefstijl? door Sandra van Maanen Z e is inmiddels 30 kilo lichter. En wat haar betreft mogen er nog een paar af. Zo’n 10 kilo, 15 misschien? Of dat lukt, doet er eigenlijk niet toe, het leven van Diane Machielsen (37) uit Nijverdal ziet er al totaal anders uit dan anderhalf jaar geleden. „Ik voel me energieker. Mensen zien de verandering, ik straal veel meer.” Lichamelijke klachten, diverse dieetpogingen en een totaal verkeerde leefstijl leidden ertoe dat de jonge moeder steeds minder kon. „Ik had overgewicht, maar at niet veel; te weinig eigenlijk, niet gevarieerd genoeg.” „Afvallen met een dieet lukt goed”, zegt Inge Veldhuis (45), de leefstijlcoach van Machielsen. „Probleem is echter dat niemand een dieet op langere termijn volhoudt. Er is permanente verandering van leefstijl nodig om blijvend slank en fit te worden.” Doorbreken van patronen en ombuigen van ingesleten (eet)gewoonten is moeilijk, weet Veldhuis, die in haar praktijk, 212 Leefstijlcoaching in Nijverdal, dagelijks mensen begeleidt. „Het aanbod in eten is enorm. Waar je ook kijkt, je ziet eten, eten- de mensen. Eten kan troost bieden, een ervaring die je als kind al opdoet. De meeste mensen – in mijn praktijk 80 procent – die worstelen met hun gewicht, zijn emotie-eters. Steeds meer onderzoeken laten zien dat overgewicht om een psychologische benadering vraagt.” Veldhuis begeleidt klanten die voor een andere leefstijl kiezen, maar daarbij op de rit moeten worden gezet. Een beetje minder en gezonder eten en meer bewegen; het klinkt simpel, maar is best ingewikkeld. „Niet als je je ervan bewust bent, maar daar zit het probleem. Onze relatie met eten is een rare. We eten omdat we bijvoor- “ Met wilskracht is een dieet vol te houden, maar wilskracht houdt een keer op Inge Veldhuis beeld moe zijn. Of we eten uit onrust, maar onrust verdwijnt niet door eten. Als je vanwege die reden eet, heb je nooit genoeg. Zonder dat we ons ervan bewust zijn, stoppen we van alles in onze mond.” Gedragsverandering start met bewustwording. Veldhuis adviseert te beginnen met een voedingsdagboekje. „Dat geeft inzicht.” Meevaller binnen de gezonde leefstijl is de ontdekking dat alles mag, maar niet altijd alles tegelijk. Chocolade, kaas, een glas wijn; genieten mag, mits je niet te veel neemt en keuzes maakt. Hiermee verschilt leefstijlverandering met ieder dieet. Er is geen druk, mits je bewust bent van waarom je eet, wat je eet en vervolgens kiest. „Op een feestje het gebak afslaan, maar wel van het hapje bij de wijn nemen, is prima. Gezonde leefstijl is niet saai, integendeel zelfs. Het is emotioneel maar ook sociaal minder belastend dan een dieet.” Machielsen ondernam talloze dieetpogingen, maar zag haar gewicht alleen maar toenemen. „Ik kon afvallen, maar het hielp niet op langere termijn. Ik kookte volgens Sonja Bakker, liet in Duitsland naaldjes in mijn oren zetten, at hele perioden alleen maar yoghurt, crackers en bouillon. Omdat bewegen voor mij zo moeilijk was, wilde ik eten onder controle houden. Ging ik na een dieet weer gewoon eten, vlogen de kilo’s eraan.” Veldhuis: „Met wilskracht is een dieet vol te houden, maar wilskracht houdt een keer op. Als je niet geleerd hebt wat de reden is van je foute voedingspatroon, verval je na het dieet weer in oude gewoontes.” Vertraagde verbranding is een bijkomend probleem. Het lichaam kiest op het mo- ment van beperkte of eenzijdige voeding de reservestand. Eet je na een dieet weer gewoon, dan hapert de verbranding en wordt alles opgeslagen. Daarmee begint het jojo-effect. Machielsen hield op advies van Veldhuis een eetdagboek bij. Ook keken ze samen naar productkeuzes. Volvette kaas werd vervangen door een variant van 30+, de voorkeur voor kaas bij elke broodmaaltijd werd beperkt. Beweging moet geen incidentele inspanning, maar structureel onderdeel van het leefpatroon worden. Veldhuis: „Kies een sport die bij je past, dat houd je het langst vol. Voeg beweging aan je dagelijks activiteiten toe. Met twee uur sporten per week en verder niets doen, kom je er niet.” Is een gezonde leefstijl een keuze voor een streng regime, levenslang? Veldhuis: „Het is een mindset. Die begint met acceptatie; ik begin nu, vanaf nu is het goed. Er komen moeilijke momenten, keuzes maken is niet altijd leuk, terugval hoort erbij. Minder kilo’s maken je niet gelukkiger of succesvoller. Je blijft jezelf, met dezelfde probleempjes die je eerder ook had. Focus daarom niet op het doel, maar op de weg ernaartoe. En wees reëel. Ik adviseer mensen die veel willen afvallen eerst ongeveer 10 procent van hun lichaamsgewicht blijvend kwijt te raken. Wanneer het lukt dat een tijdje vol te houden, kunnen er nieuwe doelen worden gesteld.” www.212leefstijlcoaching.nl reageren? [email protected]