Artikel NRC Omkoping februari 2014

EE LD EN
DO SS IE R V O O RB
derlandse
e
N
n
e
g
in
k
ik
h
c
s
Boetes en
pen jaren
lo
e
fg
a
e
d
n
e
jv
ri
baggerd
be
zo’n 89.000 euro om
-B oskalis betaalde
in 2006
ven van
opdrachten in de ha
rt Louis
Po
se
an
tia
uri
Ma
t
he
.
len
ha
binnen te
MG – zelf
-En accountant KP
justitieel
n
ook onderwerp va
g onderno
et
do
–
onderzoek
ntrole
co
zoek naar de eigen
er de
me
r
de
on
in
van cliënten
bouwsector.
n
e
t
s
a
k
r
e
i
s
s
o
d
n
e
l
e
l
t
o
a
c
V
o
v
d
a
e
d
u
a
r
f
bij
Smeergeld
In één keer stoppen met omkoping
is heel moeilijk voor bedrijven.
Maar justitie doet veel meer
onderzoek naar corruptie. Dus
moeten bedrijven iets doen. Neem
het verlies en meld je bij justitie.
dere kantoren geven zonder uitzondering
aan dat het aantal is gestegen. Ook hun afdelingen werden groter – die van De Brauw
groeide bijvoorbeeld in acht jaar van 4 naar
28 mensen mensen en begint bovendien
een praktijk in New York, om Nederlandse
bedrijven daar te verdedigen tegen Amerikaanse justitie.
Slapend bestaan
Door onze redacteuren
Anne Dohm en en
Teri van d er H eijd en
AMSTERDAM. Bedrijven voelen zich op de
hielen gezeten. Door het Openbaar Ministerie (OM), maar ook door hun aandeelhouders, investeerders en de publieke opinie. Omkoping wordt niet meer getolereerd – dus kloppen Nederlandse bedrijven die in corrupte landen werken steeds
vaker bij fraudeadvocaten aan voor hulp.
Stel. De werknemers van een bedrijf blijken wel heel warme banden te hebben met
de buitenlandse ambtenaren die opdrachten hebben gegund. Of de bemiddelende
tussenpersoon wil ineens uitbetaald worden op een Zwitserse nummerrekening.
Het zijn redenen voor alarmbellen en om
hulp in te schakelen. Om te voorkomen dat
hen eenzelfde lot treft als bouwbedrijf Ballast Nedam en maritiem dienstverlener
SBM Offshore – hun omkoopaffaires kwamen recent veelvuldig in het nieuws.
Het aantal Nederlandse bedrijven dat
zich meldt in verband met omkoping in het
buitenland is de afgelopen jaren fors toegenomen. Dat blijkt uit een rondgang langs
fraudeadvocaten van grote kantoren, gespecialiseerd in financieel economisch
strafrecht.
Advocatenkantoor Allen & Overy heeft
het fraudewerk de afgelopen vijf jaar zien
verdubbelen. Houthoff Buruma schat dat
de hoeveelheid werk in die tijd met een
kwart toenam. Fraudeadvocaten van an-
De reden voor de groeiende vraag is simpel:
de pakkans is groter geworden, zeggen de
advocaten. „Het OM zit er de laatste jaren
veel meer bovenop”, zegt advocaat Marnix
Somsen van De Brauw. Dat komt doordat
de Verenigde Staten omkopende bedrijven
daarvoor al veel actiever zijn gaan opsporen en bestraffen – ook Nederlandse. „Het
OM kan niet achterblijven.”
Bovendien heeft de Oeso, de club van rijke landen, Nederland vaak bekritiseerd.
Het OM heeft, sinds buitenlandse omkoping in 2001 verboden werd, te weinig omkopingszaken opgespoord en vervolgd,
zegt de Oeso. „De wet heeft lang een slapend bestaan geleid”, beaamt advocaat
Joost Italianer van NautaDutilh. „Nu is het
niet meer alleen een Amerikaans feestje.”
Opsporing wordt effectiever, nu landen
in toenemende mate samenwerken. „Het
is niet meer: w hat hap p ens in B r az il, st ay s
in B r az il”, zegt advocaat Hendrik Jan Biemond van Allen & Overy. Ook de straffen
worden strenger, zegt advocaat Daan
Doorenbos van Stibbe. Zo ligt er momenteel een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer
dat de mogelijkheid zal bieden om de maximale boete voor buitenlandse omkoping te
verhogen. „Nu geldt voor een bedrijf een
maximum van acht ton per delict. Met de
nieuwe wet wordt dat 10 procent van de
jaaromzet.”
Dan zou een eventuele boete voor SBM
Offhore, die voor 185 miljoen euro zou hebben omgekocht, kunnen oplopen tot immense bedragen. Het bedrijf had vorig jaar
een omzet van 3,5 miljard euro.
‘Het is niet
meer: ‘what
happens in
Brazil, stays in
Brazil’
H end rik Jan
B iem ond ,
Allen & Overy
En behalve kans op een hoge boete, bestaat het risico op reputatieschade. En dat
valt vaak nog duurder uit, zegt Biemond.
„Een boete is eenmalig, maar reputatieverlies blijft heel lang kleven.” Behalve het bedrijf kan een omkopingsschandaal ook fataal zijn voor bestuurders. Die voelen zich
volgens Biemond dan ook steeds kwetsbaarder. „Het Nederlandse hoofdkantoor
wordt nu geacht te weten wat er overal in
de wereld gebeurt.”
Rode landen
‘Het is een
illusie dat wij
de corruptie
even gaan
uitroeien’
Ald o V erb ruggen,
Houthoff Buruma
Als corruptie een kleur heeft, is dat donkerrood. Anti-corruptieorganisatie Transparancy International publiceert elk jaar
een kaart waarop alle landen op corruptie
gerangschikt zijn. Er staan veel rode landen op die kaart, vooral in Afrika, Azië en
Zuid-Amerika. Dat zijn landen waar ook
veel Nederlandse bedrijven werken. Bouwers en baggeraars bijvoorbeeld.
Dat sommige omkoping in het verleden
niet uit de weg gingen, is gebleken. Het OM
deelde recent een paar hoge boetes uit.
Eind 2012 betaalde Ballast Nedam 17,5 miljoen euro, vanwege omkoping in SaoediArabië en Suriname. Controlerend accountant KPMG betaalde eind vorig jaar 7 miljoen euro vanwege het verhullen daarvan.
Dat zij waarschijnlijk geen uitzondering
zijn, blijkt uit onderzoek van Ernst & Young
onder 1.700 bestuurders in 43 landen uit
2012. Van de ondervraagde Nederlandse
bestuurders was 18 procent bereid om
steekpenningen te betalen. Het gemiddelde lag in West-Europa op 11 procent.
Ineens met omkoping ophouden, is niet
zo eenvoudig. Als bedrijven contracten
ontbinden of zich terugtrekken, kost dat
geld. En als ze stoppen met de betalingen,
kost dat opdrachten – eens begonnen, betekent dat stoppen vrijwel onmogelijk is.
Doen ze dat tóch, dan kan het gebeuren dat
de lokale overheid plots vergunningen intrekt. Of water, gas en licht afsluit.
Of, nog ernstiger, dat de veiligheid van
KSTOC
K
jaar een
-P hilips kreeg vorig
geop
ete
bo
se
an
Amerika
ro vaneu
en
legd van 4,5 miljo
.
len
Po
in
g
pin
ko
wege om
nstverlener
-De maritieme die
u volgens
zo
re
ho
SB M O ffs
document
t
lek
ge
t
en
rec
n
ee
ro hebeu
en
ljo
mi
voor 185
verschilben omgekocht in
r meer in
lende landen, onde
nog „onAfrika. Een zaak die
van het
is”
ht
ac
nd
der de aa
OM.
FOTO T
HIN
t N ed am
-Bouwbedrijf B allas
ingen in
nn
betaalde steekpe
riname –
Su
en
ië
ab
Ar
Saoedi2012
in
r
oo
en schikte daarv
ljoen
mi
5
17,
or
vo
OM
met het
euro.
de werknemers in het geding komt. Aldo
Verbruggen van Houthoff Buruma stond
eens een topman bij die, nadat zijn bedrijf
stopte met de illegale betalingen, enkele
maanden onder „erbarmelijke omstandigheden” in een cel doorbracht. De werknemers van een bedrijf dat Biemond van Allen & Overy bijstond, kregen te maken met
bedreigingen. „Iedereen moest snel het
land verlaten.” Om welke bedrijven het
ging, willen de advocaten niet zeggen.
Toch is het advies nooit: ga maar door
met die corrupte betalingen. Wordt Biemond om hulp gevraagd, dan is stap één:
onderzoeken wat er precies gaande is. Zit
het fout, dan adviseert hij hoe het bedrijf
kan stoppen. Zo snel de veiligheid van de
eigen mensen dat toelaat. En dat betekent
soms: „Neem je verliezen.”
Self-reporting
Een mogelijkheid voor bedrijven is zichzelf
bij justitie te melden als er iets mis is. Bedrijven willen graag een „g ood c or p or at e c it i z en” zijn, zegt Somsen van De Brauw. Een
praktijk die daarbij hoort, is sel f- r ep or t i ng –
„overgewaaid uit Amerika”.
Dat betekent: zélf onderzoek doen, de
praktijken stopzetten, de omkopers ontslaan, de gedragsregels aanscherpen en
zich melden bij justitie. In ruil voor zeggen
autoriteiten doorgaans strafvermindering
toe. „Anders is het minder aantrekkelijk”,
zegt Somsen. Volgens Somsen stijgt het
aantal Nederlandse bedrijven dat aan sel fr ep or t i ng wil doen „gestaag”. Het OM zegt
„nog geen trend” te zien, maar moedigt
sel f- r ep or t i ng wel aan.
Nee, de volle dossierkasten van de advocaten duiden niet op het einde van Nederlandse corruptiepraktijken, zegt Aldo Verbruggen van Houthoff Buruma. „Het is een
illusie dat wij in die felrood gekleurde landen de corruptie even gaan uitroeien.
Hooguit zullen sommige bedrijven die landen gaan mijden. Zich de vraag stellen: willen we dit nog?”

Download Report