nieuwsbrief DZ beleggen

Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen
ING Investment Office
Publicatiedatum: 24 september 2014
Corruptie
Ondernemingen kunnen dankzij omkoping soms zaken doen die anders niet
mogelijk zouden zijn. Maar corruptie heeft negatieve gevolgen voor de
maatschappij op lange termijn. Welke zijn dat en wat kunnen beleggers
eraan doen? En hoe gaan fondsmanagers om met corruptie bij hun
beslissingen?
Corruptie kent vele vormen. Denk aan het witwassen van geld, smeergeld en fraude. Maar meestal
wordt met corruptie omkoping bedoeld. Transparency International is een wereldwijd opererende nonprofitorganisatie die strijdt tegen corruptie. Deze definieert corruptie als misbruik van toevertrouwde
macht ten behoeve van persoonlijk gewin (“the abuse of entrusted power for private gain”).
Transparency International (TI) is opgericht in 1993. Toen was corruptie, meer nog dan nu, een
fenomeen dat regelmatig voorkwam en als zodanig ook wel geaccepteerd werd. De oprichters van TI
hadden via hun eerdere werkervaring inzicht gekregen in de grote negatieve gevolgen van corruptie
voor de maatschappij en wilden daar iets aan doen. TI is inmiddels een wereldwijd actieve organisatie,
met als doel corruptie te elimineren. Zij geeft ondernemingen en overheden handvatten om corruptie te
beperken.
Corruptie in de EU kost jaarlijks €120 miljard
Corruptie heeft grote gevolgen voor de maatschappij, zowel op micro- als macroniveau. In een
bedrijfstak waarin corruptie gangbaar is, verschuift de concurrentie op productkwaliteit naar
concurrentie op de beste (persoonlijke) aanbieding. Dit gaat ten koste van een optimale verdeling van
hulpbronnen; klanten krijgen uiteindelijk minder waar voor hun geld. Op macroniveau leidt het tot
zwakkere economische groei (M. Ugur, 2011). In landen waar veel corruptie voorkomt, zijn bedrijven
vanwege grotere onzekerheid minder geneigd om te investeren. Corruptie kan leiden tot een grotere
rijkdom van personen met machtsposities. Samen met minder optimale investeringen leidt corruptie
dan ook tot een schevere verdeling van de welvaart. De EU schat in dat corruptie de EU ongeveer €120
miljard op jaarbasis kost (EU, anticorruptierapport 2014), oftewel €234 per inwoner van de EU. In
Nederland wordt de schade door corruptie geschat op minimaal €11 miljard (PWC, december 2013:
'Naar een fraudebeeld van Nederland’). De overheid zou de grootste benadeelde zijn door fiscale
fraude en zorg fraude.
Groeiende aandacht, verdergaande wetgeving
Gelukkig is er vanuit diverse instanties en overheden steeds meer aandacht voor corruptie. Diverse
landen hebben corruptie bij wet verboden. Zo geldt in de VS sinds 1977 de Foreign Corrupt Practices
Act. Deze wet verbiedt Amerikaanse bedrijven (of bedrijven met een notering in de VS) om
buitenlandse overheidsbeambten om te kopen. De laatste jaren wordt de wet vaker toegepast en is er
sprake van een duidelijke toename van het aantal veroordelingen. Waren het in 1978 nog twee
veroordelingen, in 2013 zijn acht bedrijven veroordeeld. Het bedrijf dat de grootste schikking trof met
de Securities and Exchange Commission (SEC), de Amerikaanse beurswaakhond, was het Franse
olieconcern Total. Het betrof $398 mln., zo meldt www.sec.gov. Ook de EU heeft meer aandacht
gekregen voor corruptiebestrijding. Sinds 1999 kent de EU een Europees bureau voor
fraudebestrijding (Office Européen de la Lutte Antifraude, OLAF) en afgelopen februari kwam het
Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen, 24 september 2014
eerste frauderapport uit. Dit bureau richt zich voornamelijk op fraudeonderzoek waarbij gelden van de
EU betrokken zijn. Daarnaast werkt OLAF aan versterking van de EU-lidstaten op het gebied van
fraudepreventie. Ook het Verenigd Koninkrijk (VK) heeft zijn antifraudebeleid in de loop der jaren
versterkt. In 2010 is een Britse anticorruptiewet aangenomen met een breder werkingsterrein dan die
van de VS. Onder deze wet vallen alle personen of bedrijven die aan het VK gelieerd kunnen worden.
Van diverse kanten wordt de wet gehekeld omdat het Britse bedrijven wereldwijd op een
concurrentieachterstand zou zetten. Daar staat tegenover dat de wet juist positief kan uitpakken omdat
zaken doen met Britse bedrijven en personen voor overheden minder risico’s met zich meebrengt op
gebied van corruptie, waardoor sprake kan zijn van een efficiëntere besteding van overheidsgeld.
Transparantie over extractie bodemschatten
Niet alleen overheden grijpen meer in om corruptie te beteugelen. Ook bedrijven zien de nadelen van
corruptie. De Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) een wereldwijd initiatief van landen,
bedrijven en ngo’s, moet ertoe leiden dat er meer openheid ontstaat over wat bedrijven betalen aan
landen voor het winnen van grondstoffen, en wat overheden daadwerkelijk boeken aan ontvangsten
voor die grondstoffen. Inmiddels zijn 46 landen aangesloten bij EITI evenals 90 grotere bedrijven uit de
betreffende sectoren. Hierop inhakend, hebben zowel de VS als de EU de afgelopen twee jaar
wetgeving opgesteld die olie-, gas- en mijnbouwbedrijven verplichten om betalingen aan overheden
en hun verdiensten in die landen openbaar te maken.
Anticorruptiebeleid is meer dan compliance
Meer wetgeving en transparantie bevorderen de bewustwording over dit onderwerp. De mogelijke
straffen uit hoofde van de anticorruptiewetgeving, de ontwikkelingen op gebied van ethiek bij
bedrijven, maar ook het besef van de verstorende invloed die corruptie kan hebben op de
concurrentieverhoudingen leiden ertoe dat ondernemingen in toenemende mate beleid formuleren om
corruptie tegen te gaan. Onderzoek uit 2013 van George Serafeim van de Harvard Business School
(‘Firm Competitiveness and Detection of Bribery’) bevestigt dat de concurrentiekracht vermindert door
omkoping. Dit heeft vooral invloed op de motivatie van het personeel, en in mindere mate op
bedrijfsrelaties en -reputaties. De invloed op het personeel is het grootst als er sprake is van omkoping
door het hogere management van een bedrijf. Maatschappelijk verantwoord opererende bedrijven
implementeren dan ook anticorruptiebeleid. Voor de langetermijngroei van een bedrijf is goed
gemotiveerd personeel een belangrijk element. Daarnaast bleek uit het onderzoek dat als bedrijven
corruptie zelf ontdekken, dit minder impact heeft op de concurrentiekracht dan wanneer de corruptie
van buiten de organisatie wordt opgemerkt. Goed anticorruptiebeleid bestaat uit het definiëren van
corruptie, het informeren van het personeel, het verbeteren van processen, het controleren van
personeel, het instellen van sancties en deze ook opleggen. Ook een goede klokkenluidersregeling en
aanhaken bij internationale initiatieven kan helpen om het bewustzijn binnen ondernemingen te
versterken en corruptie te verminderen. Zo hebben de Verenigde Naties het Global Compact
opgericht. Dit is een platform dat richtlijnen voor multinationale ondernemingen heeft opgesteld over
hoe die zich moeten gedragen op diverse terreinen, waaronder corruptie, en hoe zij hier beleid op
kunnen ontwikkelen. Deze richtlijnen zijn verwoord in de ‘10 Principes van het Global Compact’.
Corruptie in de praktijk
Bij de selectie van bedrijven voor de strategie Duurzaam van ING is corruptie een belangrijk thema.
Hierbij kijken wij zowel naar het beleid dat een bedrijf heeft geformuleerd om corruptie tegen te gaan,
als naar daadwerkelijke corruptie door medewerkers van het bedrijf (of het bedrijf zelf). Ook
fondshuizen waarvan wij beleggingsfondsen hebben geselecteerd voor de ING-beleggingsstrategie
Duurzaam nemen dit thema vaak mee in de beoordeling van bedrijven of landen. Bijvoorbeeld de
fondshuizen Parvest en Pimco. Hoe zij met het thema corruptie omgaan en hoe dit tot uiting komt in hun
selectie, lichten zij hieronder toe.
Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen, 24 september 2014
Bijdrage van Pimco
Door Solveig Bryne Castberg, senior ESG-analist Storebrand
Pimco Socially Responsible Emerging Markets Bond Fund
Voor de selectie van (leningen van) bedrijven voor het Socially Responsible Emerging Markets Bond
Fund werkt Pimco samen met het Noorse Storebrand. Storebrand is een toonaangevende verzekeraar
die al sinds 1995 actief is op het gebied van het meten van duurzaamheidskenmerken van
ondernemingen ten behoeve van ‘socially responsible investing’ (SRI). De duurzaamheidsfilters die
Storebrand toepast, voldoen aan hun ‘Group Standards’: criteria op terrein van milieu, maatschappij en
corporate governance. Daaronder vallen ook corruptie, mensenrechten, milieu, clustermunitie, tabak,
en zwakke prestaties op gebied van duurzaamheid in bedrijfstakken met hoog risico.
Zowel uitsluiting als engagement
De aanpak van Storebrand is om bedrijven en landen uit te sluiten als zij niet in staat zijn om te voldoen
aan bepaalde minimumstandaarden met betrekking tot SRI-criteria. Daarnaast stelt Storebrand zich
actief op als betrokken aandeel- of obligatiehouder (‘engagement’: bedrijven waarin je belegt
aanspreken) om bedrijven te stimuleren ‘best practices’ over te nemen, oftewel: het gedrag te kopiëren
van bedrijven die de top vormen het gebied van duurzaamheid. De criteria die wij hanteren om
bedrijven te toetsen op het gebied van corruptie voldoen aan de VN-conventie tegen corruptie, de
conventie voor bestrijding van omkoping van ambtenaren van de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de conventie over strafrecht ten aanzien van corruptie van
de Raad van Europa.
Voorbeeld uitsluiting
Een van de bedrijven die zijn uitgesloten op het criterium corruptie, is een bedrijf dat is verdacht van
systematische overtredingen van anticorruptie- en omkopingwetten. Daarbij zou sprake zijn geweest
van meerdere gevallen van omkoping van overheidsbeambten op zeer hoog niveau, in verschillende
landen. Ook waren daarbij leden van het hoogste managementteam van het bedrijf betrokken.
Voorbeeld engagement
We hadden een groot industrieel bedrijf voor een periode van vier jaar uitgesloten vanwege een aantal
serieuze incidenten op het gebied van corruptie. Het aantal en de ernst van de zaken wees op een
‘corruptiecultuur’ binnen het bedrijf, zodat we overgingen tot uitsluiting. Gedurende de vier jaren had
Storebrand diverse ontmoetingen met vertegenwoordigers van het bedrijf en voerde er een dialoog
mee. Tijdens dit proces van engagement zag Storebrand dat het bedrijf luisterde naar de wensen en
verwachtingen van Storebrand en andere belanghebbenden op dit gebied. Het bedrijf werkte
systematisch aan verbetering van de interne controle. Het ontwikkelde een veelomvattend anticorruptiesysteem en rapporteerde over de voortgang. De constructieve dialoog en de resultaten
leidden ertoe dat het bedrijf in 2009 weer werd toegelaten tot Storebrands universum van
ondernemingen waarin belegd mag worden. Dit universum geldt ook voor Pimco’s Socially
Responsible Emerging Markets Bond Fund.
Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen, 24 september 2014
Bijdrage van Parvest/BNP Paribas Investment Partners
Jacky Prudhomme, hoofd ESG Integration en Corynne Roux-Buisson, fondsmanager
Parvest Sustainable Bond Euro Corporate Fund
Corruptie in de zakenwereld kent veel verschijningsvormen: omkoping, afpersing, het betalen van
‘bemiddelingskosten’ (smeergeld) aan functionarissen in het buitenland enzovoorts. En zelfs als het een
gangbaar verschijnsel is in bepaalde landen of bedrijfstakken, kan het nog moeilijk zijn om het op te
sporen. Vooral voor beleggers. Toch moeten we er ons niet van laten weerhouden om ondernemingen
op dit aspect te beoordelen omdat corruptie belangrijke gevolgen heeft voor de acceptatie van
ondernemingen (de ‘licence to operate’) en juridische aansprakelijkheid. Als maatschappelijk
verantwoord ondernemende vermogensbeheerder achten we het onze plicht om corruptie te
bestrijden bij al onze beleggingen. Ons doel is namelijk om de hoogste standaarden voor
bedrijfsethiek te bevorderen, reputatierisico’s te vermijden die samenhangen met onze beleggingen
en alle potentieel negatieve gevolgen voor ondernemingen te voorkomen die onze
beleggingsresultaten zouden schaden. Daarom hanteren we het Global Compact van de Verenigde
Naties (VN) als voorwaarden waaraan ondernemingen ten minste moeten voldoen op het gebied van
milieu, maatschappij en goed bedrijfsbestuur (‘environmental, social and governance’, afgekort ESG),
willen wij erin beleggen. Van de 10 Principes van dit Global Compact is er één die duidelijk is gericht
op corruptie, namelijk principe nummer 10: “Businesses should work against corruption in all its forms,
including extortion and bribery.” (Ondernemingen zouden corruptie in elke vorm moeten tegengaan,
inclusief afpersing en omkoping.)
Twee gevallen van corruptie
Als er ernstige zorgen en verdenkingen zijn met betrekking tot ondernemingen plaatsen wij die ‘onder
toezicht’. Dat wil zeggen: we voorkomen dat fondsbeheerders hun posities in deze ondernemingen
uitbreiden terwijl we de noodzakelijke informatie verzamelen om ons duurzaamheidsoordeel te
herzien. In de meeste gevallen kunnen we ondernemingen uitsluiten van belegging. In de afgelopen
twee jaar hebben we 2 Europese bedrijven uitgesloten op grond van overtreding van principe nummer
10 van het Global Compact van de VN. Het ging om een mediabedrijf dat ambtenaren had omgekocht
en telefoons had gehackt in het Verenigd Koninkrijk (VK) en in de VS. Het andere bedrijf was een
Italiaanse onderneming die smeergeld had betaald aan Indiase functionarissen voor de verkoop van
helikopters. Beide gevallen waren zorgwekkend en in beide gevallen was de top van de onderneming
erbij betrokken, met ernstige instabiliteit tot gevolg. In beide gevallen is de engagement-benadering
belangrijk, ook omdat het leidt tot beter inzicht in de anticorruptieprogramma’s in deze organisaties en
de effectiviteit ervan.
‘Best in class’
Een van de doelen van het Parvest Sustainable Bond Euro Corporate Fund is om waarden op gebied
van maatschappelijk verantwoord beleggen te ontwikkelen en te bevorderen bij belegging in
toonaangevende ondernemingen in de verschillende sectoren. Door de toepassing van de principes
van het Global Compact van de VN dragen we actief bij aan de bestrijding van alle vormen van
corruptie. Ook sluiten we ondernemingen uit die onderaan staan in de ‘Best in Class’-ranglijst. Zo wekte
een Italiaans olie- en gasbedrijf herhaaldelijk onze argwaan wat betreft zijn wijze van aanpak van
corruptie. Na 2010 is deze onderneming schuldig bevonden aan oneerlijke concurrentie en in
september 2013 zijn de Britse autoriteiten een onderzoek gestart naar witwassen. We hebben de
onderneming in 2013 uitgesloten van ons beleggingsuniversum. Ook hangt een Franse producent van
elektrische apparatuur een straf boven het hoofd in een onderzoek naar omkoping en dreigen er hoge
juridische kosten. Omdat de schikkingsonderhandelingen met de Amerikaanse en Britse justitie nog
Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen, 24 september 2014
gaande zijn en de aanklacht reputatierisico’s met zich meebrengt, hebben we de onderneming
uitgesloten van onze ‘Best in Class’-beleggingsstrategie.
Positieve invloed duurzame beleggingsfondsen
Corruptie is vermijdbaar. Bedrijfstakken als vervoer, farmacie en de bankensector moeten hun
transparantie verbeteren en werken aan ethische maatstaven, belastingkwesties oplossen en
programma’s afkondigen die omkoping en corruptie tegengaan. Als beleggers kunnen we directe
invloed uitoefenen op ondernemingen door de dialoog met hen aan te gaan over deze zaken en in het
uiterste geval ons terugtrekken uit investeringen. In beide gevallen wordt een krachtig signaal gegeven
aan de markt, met de financiële gevolgen van dien. Beleggen in duurzame beleggingsfondsen draagt
bij aan bewustwording bij bedrijven op terrein van corruptie en kan ondernemingen ertoe aanzetten de
juiste maatregelen te nemen.
Meer weten?
Ga naar de pagina Duurzaam Beleggen op ING.nl
Of volg ons op Twitter via @INGnl_IO
Disclaimer
Pimco Socially Responsible Emerging Markets Bond Fund is een subfonds van PIMCO Funds - Global
Investors Series plc en wordt beheerd door PIMCO Global Advisors (Ireland) Limited, een onderdeel
van Allianz. ING Bank N.V. is distributeur van Pimco Socially Responsible Emerging Markets Bond
Fund. Parvest Sustainable Bond Euro Corporate is een subfonds van de SICAV Parvest en wordt
beheerd door BNP Paribas Investment Partners Luxembourg, dat deel uitmaakt van de BNP Paribas
Group. ING Bank N.V. is distributeur van Parvest Sustainable Bond Euro Corporate. Beide fondsen zijn
geregistreerd bij de AFM te Amsterdam. Het is belangrijk dat u zelf vaststelt of een fonds aansluit bij uw
risicobereidheid en doelstellingen. Voor gedetailleerde informatie over beide fondsen verwijzen wij u
naar het prospectus. Tevens is voor elk fonds Essentiële Beleggersinformatie opgesteld met informatie
over het product, de kosten en de risico’s. Loop geen onnodig risico. Lees de Essentiele
Beleggersinformatie. De Essentiële Beleggersinformatie kunt u downloaden via onderstaande link.
Beleggen brengt risico’s met zich mee. U kunt uw inleg verliezen.
Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter
informatie. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen
beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel
instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle
mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij
haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie
dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in deze publicatie kan
gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar
directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of
schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en
zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van
toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de
bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De
Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.
Essentiële Beleggersinformatie Pimco Socially Responsible Emerging Markets Bond Fund
Essentiële Beleggersinformatie Parvest Sustainable Bond Euro Corporate Fund
Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen, 24 september 2014

Download Report