Prettige projecten vullen Waterkant tijdelijk in

v i lv o o r d e
•
samen inventief
Prettige projecten vullen Waterkant
tijdelijk in
daniël geeraerts
Vilvoorde is wat van plan. Na Renault trokken nog vervuilendere fabrieken weg uit
de kanaalzone van dit industriestadje terwijl het voor almaar meer jonge gezinnen de
ideale plek wordt om buiten de hoofdstad maar er toch dichtbij te kunnen wonen. In
samenwerking met een breed scala partners wordt aan het kanaal een groot gebied
gesaneerd en in afwachting van woningbouw zijn daar ondertussen prettige projecten
aan de gang om mensen alvast naar Vilvoorde te lokken.
86
daniël geeraerts
daniël geeraerts
‘Vilvoorde wordt een stad aan
het water. Het geeft Vilvoorde een nieuwe
identiteit. Het water is economisch altijd heel
belangrijk geweest, nu is het een troef om hier
te komen wonen en werken.’
daniël geeraerts
HANS BONTE:
W
ie over de brug van
Vilvoorde rijdt, ziet de
grauwe industriepanden
een voor een tegen de vlakte gaan.
Ze maken in dit gebied tussen de
Schaarbeeklei en het Zeekanaal Brussel-Schelde plaats voor Watersite. In
het noorden bevindt zich het project
Kanaalpark dat aan het stadscentrum
van Vilvoorde grenst, zuidelijk komt
het project Vier Fonteinen, tussenin
ligt het Broek.
Projectcoördinator Eva Fonteyn leidt
me op de begane grond rond en vertelt waar later op deze braakliggende
terreinen mensen zullen wonen, werken en ontspannen. Dan verontschuldigt ze zich: ‘Je hebt wel wat verbeelding nodig om je hier de toekomst
voor te kunnen stellen.’ Op een leeg
stuk grond ligt een bergje steengruis.
‘Samen met onze partners proberen
we eerst met die braakliggende gronden om te gaan. Van dat steengruis
maak je niet zomaar een parkje. Dat
is ronduit duur. Dus kijken we samen
met partners zoals Natuur en Bos of
er geen andere en misschien goedkopere manier is om het toch groen te
maken, door er bijvoorbeeld tijdelijk
wilde bloemen in te zaaien.’
h e t k a n a a l pa r k
Midden in het Kanaalpark ligt het
voormalige Tuchthuis. Die oude
gevangenis herbergt in een van de
vleugels ondertussen het goedlopende hotel The Lodge, voor de
rest van het gebouw wordt nog een
bestemming gezocht. De stad kocht
het gebouw in 1980 van Defensie,
eerst hadden de ontwikkelaars het
in erfpacht gekregen maar toen het
gebouw in 2005 als monument werd
erkend, haalde Vilvoorde een deel uit
die erfpacht: ‘Voor monumenten kun
je hogere subsidies krijgen bij Monumenten en Landschappen. Die zien
er ook op toe dat het dan authentiek
gerenoveerd wordt, zo moeten we een
aantal waardevolle cellen behouden.’
Ook voor Eva Fonteyn is de toekomst
van dit gebouw nog niet duidelijk:
‘Wordt het een museum over het
gevangeniswezen, over justitie of
over de media? We weten het nog
niet precies. Herita suggereerde dat
je ook een stuk kunt commercialiseren in combinatie met publieke
toegankelijkheid, dan zou je aan een
incubator voor de media kunnen
denken, aan start-ups. Maar anderzijds werd tijdens de vorige Vlaamse
regeerperiode ook de Erfgoedkluis in
het leven geroepen, een soort rollend
fonds voor activiteiten die zelfvoorzienend zijn. Het zou dus kunnen dat
er startende mediabedrijfjes komen
gemengd met groepsbezoeken of een
netwerklocatie voor de mediabedrijven in de buurt. De restauratie van de
buitenkant staat op de planning voor
2017. Dan komt er net als vroeger een
boomgaard omsloten met een haag of
stenen omheining. Tussen het Tuchthuis en de achterkant van de woningen in de Tuchthuisstraat stroomt
de Zenne langs een ventweg die de
bewoners toegang geeft tot hun garage. Eva Fonteyn: ‘Hoe mensen met de
achterkant van hun woningen en met
de garages omgaan, heb je natuurlijk
niet in de hand. Je kunt ze enkel een
beetje bijsturen op het moment dat ze
een stedenbouwkundige vergunning
aanvragen. Om aantrekkelijkheid
en renovatie te stimuleren zorgde de
stad via een wedstrijdformule voor de
bouw van een architecturaal interessante kopwoning. En ondertussen zie
je ook dat het uitzicht van de garages
al een beetje frisser wordt. Er komt
beweging in de zaak.’
In dit deel van het projectgebied zijn
de wegen gereed, de gewonere appar87
samen inventief
daniel geeraerts
•
gf
v i lv o o r d e
‘We proberen de percelen die een
hele tijd braak liggen, tijdelijk in te vullen.
Het aangename eraan is dat het veel creatieve
ideeën losweekt. Het moeilijke is dat het tijdelijk
is en niet evident om te beheren.’
daniel geeraerts
HANS BONTE:
tementen in het brede bouwblok tussen kanaal en Tuchthuis zijn zo goed
als verkocht, maar de exclusievere
markt stokt. Sinds deze zomer kunnen aan de nieuwe houten steigers
in het kanaal een shuttleboot maar
ook pleziervaartuigen aanmeren. Ze
liggen er pal voor een nieuw gebouw
met zulke exclusieve appartementen
en onderaan de brasserie Canal.
Identiteit van een centrumstad
Op het terras van Canal vertelt Hans
Bonte, nu burgemeester, voordien
OCMW-voorzitter, dat je met zulke
projecten de identiteit van een stad
vormt: ‘Het is een voordeel dat ik
al een tijd meedraai in het bestuur.
Al sinds 2001 zijn we met de opwaardering van dit gebied bezig en
met de verbinding ervan met de
stad. Vanaf 2002 begon een fase van
intensief overleg met Waterwegen en
Zeekanaal NV, de stadsdiensten, de
Vlaamse diensten zoals de OVAM of
ruimtelijke ordening. Twaalf jaar is
lang, maar in historisch perspectief
zijn deze realisaties spectaculair,
vooral omdat het proces onomkeerbaar is geworden. Nu is de ene stap
het logische gevolg van de vorige, we
vullen aan, Vilvoorde wordt een stad
aan het water. Het geeft Vilvoorde
88
een nieuwe identiteit. Het water is
economisch altijd heel belangrijk
geweest, nu is het een troef om hier te
komen wonen en werken.’
De demografische druk vanuit
Brussel is groot. Hans Bonte: ‘Elk jaar
krijgen we er 750 inwoners bij, vooral
jonge gezinnen die de hoofdstad ontvluchten, er zijn dus nieuwe scholen
nodig, kinderopvang, sportinfrastructuur. Het is een uitdaging om
dat ordentelijk te laten gebeuren en er
tegelijk voor te zorgen dat het wonen
en werken hier erop vooruit gaat. De
tijd dringt. Alleen al in dit gebied
komen er bijna 2000 wooneenheden
bij, zo’n 6000 mensen.’ Daarom vindt
Hans Bonte dat ook Vilvoorde het
statuut van centrumstad moet krijgen: ‘We hebben dezelfde sociale en
criminaliteitsproblemen en dezelfde
soort achtergestelde gebieden als een
grote stad. Omdat de stad de volgende jaren zal groeien, rekenen we bij
de Vlaamse overheid op begrip voor
onze budgettaire problemen. Omdat
we een centrumfunctie vervullen,
willen we ook zo omschreven en
gefinancierd worden. Door deze
projecten aan het kanaal investeren we als Vlaamse stad zowat het
meest in de publieke ruimte, terwijl
we ook dringend moeten investeren
in de stationsomgeving en in het
centrum. Andere steden trekken aan
de handrem, onze enige uitweg is de
belastingen herschikken.’ Hij noemt
het niet meer dan zindelijk wanneer
Vilvoorde als centrumstad structureel gefinancierd zou worden. Maar
tegelijkertijd ziet hij bij de administratie een vernieuwde cultuur opduiken: iedereen zoekt naar alternatieve
financieringsmogelijkheden.
Tijdelijke invullingen
Toch ving Eva Fonteyn bot bij haar
eerste aanvraag voor een conceptstudie voor het gebied tussen de projecten Kanaalpark en 4 Fonteinen. Er
werd van uitgegaan dat als de twee
fronten zich zouden ontwikkelen, het
middenstuk vanzelf zou volgen. Eva
Fonteyn was daar niet van overtuigd:
‘In 2011 kregen we toch subsidie om
een masterplan te laten maken, maar
er was kritiek: we hadden te weinig
aan samenlevingsopbouw gedaan.
Dat klopte omdat zowel in het gebied
van het Kanaalpark als 4 Fonteinen nauwelijks woonhuizen waren,
maar in het tussengebied wel en die
bewoners zouden veel te verduren
krijgen tijdens en na de werken. Er
moest een ruimtelijk plan komen
voor dat tussengebied, want anders
gf
daniel geeraerts
gf
Een pop up-café met zicht op het kanaal en een
strandterras zullen in 2015 garant staan voor
een spetterende zomer. Zo wordt het imago
van deze buurt hip en aantrekkelijk, dat trekt
potentiële bewoners aan.
dan in de andere twee stadsvernieuwingsprojecten wordt voor dit gebied
niet van een tabula rasa uitgegaan,
maar wordt het in fases afgewerkt tot
een nieuw coherent stedelijk weefsel.
Die transformatie kan voor sommige
bewoners lastig worden, dat beseft
ook burgemeester Bonte: ‘Je moet
een stevig maatschappelijk draagvlak
hebben, we proberen de bevolking
zo goed mogelijk te betrekken bij
wat er gebeurt. We besteden ook veel
aandacht aan de percelen die een hele
tijd braak liggen, we proberen ze
tijdelijk in te vullen in samenwerking
met de ontwikkelaar. We experimenteren maar spreken ook goed af met
mensen en de andere overheden. Het
aangename eraan is dat het veel creatieve ideeën losweekt. Het moeilijke
is dat het tijdelijk is en niet evident
om te beheren. Hiervoor moet je de
geesten openbreken.’
De tijdelijke bestemmingen beantwoorden aan de ambities van Hans
Bonte én de private ontwikkelaar
van 4 Fonteinen: een tijdelijk nuttig
gebruik, een positieve identiteit en
beeldvorming van het stadsvernieuwingsproject aan het water creëren,
alsook mensen ‘goesting’ geven om
naar het gebied te komen, zodat ze
er interesse voor krijgen. Tijdelijke
bestemmingen bieden belangrijke
kansen om bij te dragen aan draagvlakcreatie en samenlevingsopbouw
in een nieuw stadsdeel.
het broek
en marie-joséwijk
Op een braakliggend perceel midden
in het gebied stond vroeger een
school, twee zomers geleden werden
in de verlaten gebouwen kookateliers
georganiseerd, er waren wilde feestjes
en circusanimatie. In samenwerking
met de mensen van Woestijnvis, die
in de buurt gehuisvest zijn, konden
Vilvoordse jongeren hun beeld op de
veranderingen in Vilvoorde verfilmen. Samen met Humo werd ook een
krantje gedrukt over het verleden en
de toekomst van de wijk. Scholieren
schrijven nu een blog met zelfverzonnen verhalen over de Zenne.
Zichtbaarder zijn de metalen sculpturen op een perceel aan de Schaarbeeklei, een idee van Studio Surplus,
een jong duo van creatievelingen die
de stad en de ontwikkelaar begeleiden in het proces ‘tijdelijk anders
bestemmen’. Bij de opening op
28 april dit jaar werden de wijkbewoners die model stonden voor de
sculpturen, ook nog eens in hun
favoriete pose gefotografeerd. Eva
Fonteyn: ‘Zulke momenten zorgen
voor contacten tussen de bewoners
en de ontwikkelaar, waardoor de
aanspreekbaarheid van de ontwikkelaar vergroot. De bewoners krijgen
regelmatig een nieuwsbrief met de
stand van zaken, maar het is ook de
bedoeling dat er om de paar maanden een contactmoment is.’ En dat is
nodig, de transformatie gaat niet over
rozen, dat merk ik zelf een perceel
verder. Daar spuit er stoom uit een
kabel die rondom een braakliggend
perceel op ooghoogte is gespannen.
‘Daarmee maskeren ze de geurhinder
die vrijkomt tijdens de sanering van
de grond. Ja, er gaat veel aan vooraf,’
zegt Eva Fonteyn.
De Marie-Joséwijk bestaat uit arbeidershuizen rondom een parkje
tussen lege loodsen van vervuilende
industrie. In de hoek van de wijk ligt
sinds twee jaar een Zilvertuin, daar
beheren de bewoners zelf een volkstuin en een petanquebaan. In een
andere hoek is een doorgang gemaakt
naar het nieuwe parkje aan de Zenne
aangelegd door Natuur en Bos in
het kader van een groene verbinding
door de wijk, maar ook naar de loodsen waar vorig jaar in de zomer een
89
samen inventief
daniel geeraerts
actieve wijkwerking aan de gang was.
Eva Fonteyn zucht eens diep: ‘Enkele
jonge vrijwilligers gingen er aan de
slag, samen met de buurtbewoners
hebben ze de loods ingericht en er zes
weken lang activiteiten voor de wijk
opgezet. Nu is er elke zaterdag circusinitiatie, er zijn veel ideeën, maar na
controle van de brandweer mag de
loods maar voor een beperkt aantal
zaken gebruikt worden. Omdat de
loods tijdelijk is, zoeken we naar de
goedkoopste oplossing: enkel het dak
behouden of branddeuren installeren
en maar een beperkt aantal mensen
toelaten?’
We nemen de afslag naar het parkje
en lopen stroomopwaarts langs de
Zenne, richting Brussel, over pas
aangelegde start-to-run-paden met
her en der speeltuigen in het groen.
De blinde bedrijfsmuren zullen op
termijn vervangen worden door
meergezinswoningen waarvan de
tuin aansluit op het park.
Sommige bedrijven zijn toe aan
een verhuizing, andere hebben
hun pand nog niet zo lang geleden
vernieuwd. Als het een bedrijf is
dat in het plaatje van gemengde
functies past, is het geen probleem,
zoals mediabedrijven of Cargill, een
bedrijf dat smaken onderzoekt. In
90
daniel geeraerts
•
gf
v i lv o o r d e
Eva Fonte
yn
projectman
ager stadso
ntwikkelin
eva.fonteyn
g V ilvoord
@ vilvoord
e
e.be
T 02-255 4
7 68
w w w.vilvo
orde.be
w w w.stud
io-surplus.
com
w w w.4fon
teinen.be
deze bedrijven is de tewerkstelling
complementair aan het residentiële
aspect. Daarom wordt onderzocht of
het ruime parkeerterrein van Cargill
ruimtelijk kan verbeteren. Er zijn
nog enkele logistieke bedrijven, maar
die zouden op termijn uit het gebied
geweerd worden. Toch wil Vilvoorde graag het industriële karakter
bewaren door een paar loodsen om
te bouwen voor sport of cultuur en
de Koekoekx-kraan aan het kanaal
te behouden voor de toekomst. Een
perceel verder is nu een diepe put
vol grassen en bloemen. ‘Het idee
is om dit gebied in afwachting van
de woonontwikkeling te ontsluiten
voor natuureducatie. Met een beetje
creativiteit krijg je hier een hele leuke
setting,’ zegt Eva Fonteyn. Ernaast is
de oude buskruitfabriek van waaruit
Vier een tijdlang De Kruitfabriek
heeft uitgezonden, sindsdien staat het
bakstenen gebouw leeg.
Ter gelegenheid van de Gordel was er
in september een tentoonstelling met
luchtfoto’s over Vilvoorde van Wim
Robbrechts. De ontwikkelaar vond in
overleg met de stad recent een beheerder voor het gebouw, die zal instaan
voor een breed cultureel programma.
Ook kan de circusschool, het muzieklab Noise Gate en de jongerenrapor-
ganisatie Urban Woorden hier terecht
om te werken en te repeteren in ruil
voor optredens. Een pop up-café met
zicht op het kanaal en een strandterras zullen in 2015 garant staan voor
een spetterende zomer. Zo wordt het
imago van deze buurt hip en aantrekkelijk, dat trekt mensen aan die zo
interesse krijgen in de nog te bouwen
woningen en de appartementen. Tegelijk geeft het al een voorsmaakje van
de buurt die hier gecreëerd wordt.
vier fonteinen
De overkant van het kanaal is groen
met het park de Drie Fonteinen, beheerd door Natuur en Bos dat groene
verbindingen zoekt. Het sluitstuk
wordt een nieuwe voetgangersbrug
over het kanaal zodat inwoners van
de nog te bouwen duizend woningen
in de nieuwe wijk 4 Fonteinen rechtstreeks naar het park aan de overkant
van het kanaal kunnen wandelen of
joggen. Vilvoorde Development NV,
een samenwerkingsverband tussen
de projectontwikkelaars Matexi
Group en PSR Brownfield Developers
is sinds de zomer begonnen met de
verkoop van het eerste gebouw
’t Sas.

Download Report