Inhoud VOORWOORD ............................................................................................................................................. 2 VAN ONZE AFDELING .................................................................................................................................... 3 VRIJETIJDSMARKT ‘VILVOORDE ACTIEF’ ............................................................................................ 3 VERSLAGEN GRIJZE GEUZEN .......................................................................................................... 3 FEESTZITTING 20 JAAR GRIJZE GEUZEN VILVOORDE ................................................................................... 3 PRAATCAFÉ VAN 4 SEPTEMBER 2014 ...................................................................................................... 5 ACTIVITEITEN EN MEDEDELINGEN VAN HIER EN ELDERS ...................................................................................... 6 ACTIVITEITENKALENDER ................................................................................................................ 6 AANKONDIGINGEN GRIJZE GEUZEN ................................................................................................. 8 AANKONDIGINGEN VERMEYLENFONDS ............................................................................................. 9 TENTOONSTELLING ‘BRUSSEL TIKT DUITS’ ................................................................................................. 9 VROUWEN EN VRIJZINNIGHEID................................................................................................................ 9 TALKING WALLS................................................................................................................................. 10 LEZINGENREEKS OVER ‘SECULARITEIT EN ATHEÏSME’ .......................................................................... 11 WAAROM ZIJN MENSEN RELIGIEUS? ...................................................................................................... 11 ATHEÏSME ALS BASIS VOOR DE MORAAL.................................................................................................. 11 VOORBIJ HET CULTUURRELATIVISME: SECULIERE ALTERNATIEVEN VOOR SHARIARADEN? ................................. 11 EEUWIG LEVEN? ARCHIEF GEVEN! ................................................................................................. 12 EETFESTIJN VAN VRIENDEN VAN VRIJZINNIGE JEUGDZORG VILVOORDE ................................................. 12 ARTIKELS EN OPINIES .................................................................................................................................. 13 MIJN NAAM IS ALLAH EN IK WEET VAN NIKS ..................................................................................... 13 EUROPA EN LEVENSBESCHOUWELIJKE ORGANISATIES ......................................................................... 15 HET ZIJN MAAR VRAGEN .............................................................................................................. 30 SPROKKELS ............................................................................................................................... 32 SUNDAY ASSEMBLIES GROEIEN WERELDWIJD ................................................................................... 33 RETHINKING POLITICAL OBLIGATION: MORAL PRINCIPLES, COMMUNAL TIES, CITIZENSHIP ....................... 34 RECENSIE ‘VAN OUDE EN NIEUWE DEUGDEN’ (MAARTEN VAN BUUREN EN JOEP DOHMEN) ..................... 35 RUBRIEK VAN HET HUISVANDEMENS ............................................................................................ 37 COLOFON ................................................................................................................................ 42 1 Voorwoord Beste lezer, Zo, vakantie achter de rug, wereldbeker afgelopen en jan en alleman heeft een Ice Bucket over zich heen gehad. Einde van de komkommertijd. Alleen was het geen komkommertijd. Ik kan me nauwelijks een meer bewogen, meer dramatische zomer herinneren. Al die gebeurtenissen opsommen heeft geen zin. Bekruipt je ook niet een groot onbehagen bij het besef dat de meeste van die problemen nog zeer lang zullen aanslepen, waarschijnlijk verergeren en dat wij op meer dan één manier hier bij ons ook bedreigd zijn? Bovendien, nu de 25ste verjaardag van de Val van de Muur nadert liggen een paar zekerheden van de laatste twee decennia aan diggelen. Kunnen wij dit alles als vrijzinnige humanisten in onze eigen termen duiden? Of dit nummer van de Toorts soelaas biedt weet ik nog zo niet, maar interessante stukken bieden we zeker, over diverse aspecten van onze huidige wereld en fenomenen dicht bij huis. Zo vlak na de zomer valt er weinig te verslaan van uit de verenigingen, maar er staan wel nogal wat interessante dingen op stapel voor de herfst. Niet te missen. Veel leesplezier. Tony Scott 2 Van onze afdeling Vrijetijdsmarkt ‘Vilvoorde actief’ De door de stad ingerichte verenigingenmarkt van 6 september langsheen de vernieuwde Vaartkaai op 6 september, werd een succes. Vanzelfsprekend was de vrijzinnigheid aanwezig met een grote stand waar HVV, de Grijze Geuzen, het huisvandeMens samen met het Vermeylenfonds en het Willemsfonds hun publiciteit uitstalden. Vele be- zoekers leken geïnteresseerd en namen de informatieblaadjes gretig mee. Het weer was een meevaller en gelukkig werden er enkele vrijwilligers gevonden die tot het einde van de avond de vrijzinnigheid bleven vertegenwoordigen. Dank aan de vrijwilligers! Verslagen Grijze Geuzen Feestzitting 20 jaar Grijze Geuzen Vilvoorde Op 19 juni vierden de Grijze Geuzen hun 20-jarig bestaan. De feestzitting in het VOC werd een groot succes. Een verslag ervan verscheen reeds in de vorige Toorts, met enkele foto’s erbij. Op vraag van vele leden wordt hierna een korte fotoreportage, van de hand van onze ondervoorzitter Jef Haesaerts, gepubliceerd. Een fijne herinnering! 3 4 Praatcafé van 4 september 2014 Terwijl vele steden in ons land de herdenkingen aan de ‘Groote Oorlog 1914-1918’ organiseren, brachten de Grijze Geuzen het einde van de nazi-bezetting van ons land tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1944) in herinnering. Het is inderdaad op 4 september 1944, dus 70 jaar terug, dat onze stad van de Duitsers werd bevrijd. Tijdens dit praatcafé werden herinneringen opgehaald door diegenen, en zij worden hoe langer hoe minder, die het allemaal hebben meegemaakt. De beschamende, chaotische aftocht van het Duitse leger. De feestelijke, uitbundige, bijna carnavaleske verwelkoming van de Engelse bevrijders na vier jaar van dictatoriaal beleid. Generaal Brian Horrocks schrijft in zijn memoires: “De bloemen, het fruit, de Champagne, de meisjes op de voertuigen, de omhelzingen … zoiets hadden we nog nooit beleefd. Wij waren nochtans kenners geworden van het bevrijdingseffect in de vele steden en dorpen die wij vanaf de Seine doorgetrokken waren. Maar iedereen is het er wel over eens dat de ‘welcome’ van de burgers van Brussel en omgeving al het andere overtrof”. Eindelijk kwam er een einde aan honger, angst, verbod, verplichte tewerkstelling in Duitsland en Jodenvervolging. Maar ook aan de geallieerde bombardementen met slachtoffers onder de Vilvoordse bevolking (Harensesteenweg, Techniek, Hoge Buizen, Hendrik I Lei: cfr. boek A. Calderon – ‘Vilvoorde in de Tweede Wereldoorlog’). De herwonnen vrijheid werd uitbundig gevierd. Met enorme vreugde herontdekte de Vilvoordse bevolking de echte geur van chocolade, koffie, zeep, brood, sigaretten en kauwgom. Accordeonorkesten jazzden er op los in de plaatselijke café’s (‘Bij Bertha op de Markt’, ‘Den Eiffeltoren’, ‘Het Hooghuis’). Tijdens deze ongebreidelde feestviering werden door het verzet, dat tijdens de bezetting uitstekend gestructureerd was in onze stad, strafexpedities uitgevoerd. Collaborerende stadsgenoten moesten de woede ondergaan van de bevolking: kaal scheren van vrouwen, inboedelvernietiging en gevangenisopsluiting in het tuchthuis. Bepaalde daden kunnen achteraf vatbaar zijn voor afkeuring maar dienen geplaatst binnen de toen heersende haat tegen de Nieuwe Orde. Vele 5 van deze Vlamingen hadden trouwens hun nazi-trouw betoond: voor Vlaanderen, Volk en Führer (cfr. het boek van Aline Sax aangaande de motivatie en het wereldbeeld van Vlaamse collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945). Ook de weliswaar oppervlakkige indrukken van de AngloAmerikaanse bevrijders (het aandeel van de Sovjet-Russen was enorm maar voor ons niet direct zichtbaar) en vooral de culturen die zij introduceerden, veroorzaakten een totale omwenteling. Film, literatuur en muziek openden voor iedereen, maar vooral voor de adolescenten, een nieuwe wereld. Ook de materiële overvloed, vooral van de Amerikaanse soldaten, was in een periode van wederaanpassing even wennen. Actieve ‘zwarte markt’ werd dan ook georganiseerd rond de openbare plaatsen die de geallieerden mochten gebruiken voor militaire doeleinden (namelijk tentenkampen op de Fr. Rooseveltlaan en het Slachthuisplein). Die uitbundige atmosfeer zou later enigszins afkoelen en zelfs plaats maken voor onvrede. De eerste bevrijde winter 1944-1945 zal trouwens aanleiding geven tot grote moeilijkheden tussen de bevrijde bevolking en de geallieerde autoriteiten (cfr. het boek van Professor Peter Schrijvers ‘De schaduw van de Bevrijding. België 1944-1945). Dit neemt niet weg dat de massale aanwezigheid van de bevrijders (Britten, Canadezen, Amerikanen en Afro-Amerikanen) een diepgaande invloed heeft uitgeoefend op de Belgische samenleving. Het clandestien beluisteren van de BBC-uitzendingen tijdens de oorlog vonden bij de bevrijding een verlengstuk in dansfeesten met swing en crooners (de Witte Leeuw). Het waren de stille voorbereiders van een naoorlogse evolutie van de bevolking naar een totaal nieuwe cultuur en levenswijze, namelijk the American way of life. Felix Libeer Activiteiten en mededelingen van hier en elders Activiteitenkalender OKTOBER DO 2 GELEID BEZOEK AAN MECHELEN UUR ORGANISATIE DO 2 WORKSHOP ‘EMPATHISCH LUISTEREN’ UUR WAAR ORGANISATIE ZO 5 14U GRIJZE GEUZEN 19U HUISVANDEMENS, FRANS GELDERSSTRAAT 23, VILVOORDE HUISVANDEMENS VILVOORDE BEZOEK TENTOONSTELLING ‘BRUSSEL TIKT DUITS’ UUR WAAR ORGANISATIE 13U45 VERZAMELEN AAN DE INGANG VAN HET BROODHUIS, GROTE MARKT, BRUSSEL VERMEYLENFONDS DO 16 LEZING ‘HET LEVEN VAN DE HONINGBIJ EN HET GEBRUIK VAN HONINGPRODUCTEN’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE 14U MEVR. P. DE MEUTER VOC GRIJZE GEUZEN I.S.M. NATUURPUNT / MAVIST ZO 19 EETFESTIJN UUR WAAR ORGANISATIE 13U TUINBOUWSCHOOL HORTECO – DE BAVAYLEI 116 TE VILVOORDE VRIENDEN VAN VRIJZINNIGE JEUGDZORG VILVOORDE NOVEMBER DO 6 PRAATCAFÉ UUR WAAR ORGANISATIE 14U VOC GRIJZE GEUZEN DO 13 LEZING ‘WAAROM ZIJN MENSEN RELIGIEUS?’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE ZA 15 20U PROF. JOHAN BRAECKMAN VOC ATHEÏSME VLAANDEREN, VOC, GRIJZE GEUZEN, VERMEYLENFONDS, HVV GESPREK EN DOCUMENTAIRE OVER ‘VROUWEN EN VRIJZINNIGHEID’ UUR SPREKERS MODERATOR WAAR ORGANISATIE 13U30 LYDIA CHAGOLL EN LYDIA DEVEEN VIONA WESTRA AUDITORIUM VAN CC BOLWERK – BOLWERKSTRAAT 17 TE VILVOORDE VERMEYLENFONDS, DEMENS.NU, GRIJZE GEUZEN, HUISVANDEMENS VILVOORDE 6 DO 20 LEZING ‘KINSHASA EN DE BAS-CONGO’ UUR SPREKERS WAAR ORGANISATIE 14U CHRIS ROEKENS EN LIEVE BOULET VOC GRIJZE GEUZEN DO 20 LEZING ‘ATHEÏSME ALS BASIS VOOR DE MORAAL’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE 20U PROF. DIRK VERHOFSTADT VOC ATHEÏSME VLAANDEREN, VOC, GRIJZE GEUZEN, VERMEYLENFONDS, HVV ZO 23 VERNISSAGE, RECEPTIE, POËTISCHE VOORSTELLING EN RONDLEIDING BIJ TENTOONSTELLING ‘TALKING WALLS – ALS DE MUREN PRATEN’ UUR WAAR ORGANISATIE 11U BIBLIOTHEEK VILVOORDE – GROTE MARKT VILVOORDE VERMEYLENFONDS DO 27 LEZING ‘VOORBIJ HET CULTUURRELATIVISME: SECULIERE ALTERNATIEVEN VOOR SHARIARADEN?’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE 20U DRS. MACHTELD ZEE VOC ATHEÏSME VLAANDEREN, VOC, GRIJZE GEUZEN, VERMEYLENFONDS, HVV DECEMBER DO 4 PRAATCAFÉ UUR WAAR ORGANISATIE 14U VOC GRIJZE GEUZEN VR 12 LEZING ‘ACHTER DE SCHERMEN VAN HET VATICAAN’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE ZA 13 14U DHR. TOM ZWAENEPOEL VOC GRIJZE GEUZEN LICHTFEEST MET THEATER ‘PETER EN DE WOLF’ UUR WAAR ORGANISATIE 14U VOC HVV JANUARI DO 15 LEZING ‘VAN DIDO TOT SALOMÉ – REEKS MUZIKALE VROUWENPORTRETTEN’ UUR SPREKER WAAR ORGANISATIE 7 14U DHR. HENRI VANHULST VOC GRIJZE GEUZEN ZA 24 NIEUWJAARSRECEPTIE UUR WAAR ORGANISATIE ZA 31 19U VOC VOC, OSB, HUISVANDEMENS VILVOORDE ALGEMENE VERGADERING EN JAARLIJKS DINER VAN HET VERMEYLENFONDS UUR WAAR ORGANISATIE 11U VERGADERING IN HET VOC EN DINER IN RESTAURANT ‘DE KUIPER’ VERMEYLENFONDS FEBRUARI ZA 7 BEZOEK ‘RED STAR MUSEUM’ EN DINER UUR WAAR ORGANISATIE WORDT LATER MEEGEDEELD RED STAR MUSEUM – MONTEVIDEOSTRAAT TE ANTWERPEN VERMEYLENFONDS Aankondigingen Grijze Geuzen De komende praatcafé’s gaan door op donderdag 6 november en 4 december. Er komen ook enkele interessante lezingen aan: Op donderdag 16 oktober komt Mevr. Pascale De Meuter een interessante voordracht geven over Honingbijen en het gebruik van honingproducten. Gevolgd door een degustatie van verschillende soorten honing. In november hebben we twee leden van onze eigen vereniging uitgenodigd om hun kennis over Kinshasa en de Bas-Congo met ons te delen. Op donderdag 20 november komen Lieve Boulet en Chris Roekens een verslag geven over hun recente reis naar Congo, geïllustreerd door diverse opnames. 12 december, uitzonderlijk een vrijdag (!), nemen we een kijkje achter het Vaticaan met Dhr. Tom Zwaenepoel. Op 15 januari hebben we Dhr. Henri Vanhulst uitgenodigd om te komen spreken over ‘Van Dido tot Salomé – reeks muzikale vrouwenportretten’. Alle activiteiten gaan door in het VOC, Frans Geldersstraat 21 te Vilvoorde en vangen aan omstreeks 14u. Iedereen is steeds van harte welkom en de ingang is vrij. Het Bestuur Tel: 02/251 34 61 8 Aankondigingen Vermeylenfonds Tentoonstelling ‘Brussel tikt Duits’ Op zondag 5 oktober 2014 brengt het Vermeylenfonds Vilvoorde een bezoek aan de tentoonstelling ‘Brussel tikt Duits’. Ter gelegenheid van de herdenking van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog organiseert het Museum van de Stad Brussel, het Broodhuis, o.a. een tentoonstelling. In de vorige editie van de Toorts hebben we reeds bericht over het aankomende bezoek aan deze tentoonstelling. Inmiddels is onze dagplanning gewijzigd en ziet ze eruit als volgt: 13u45: verzamelen aan de ingang van het Broodhuis, Grote Markt, Brussel 14u: aanvang bezoek tentoonstelling met gids 16u: een korte wandeling langs enkele interessante plekjes (bij mooi weer) 17u: afsluiten met een Brussels biertje in een typisch café. De tentoonstelling zelf is gratis. Inschrijven is noodzakelijk via 0474/420 633 of [email protected] Vrouwen en vrijzinnigheid De strijd voor vrouwenrechten is een strijd die nog lang niet gestreden is. Meer zelfs, er zijn genoeg tegenkrachten aanwezig in samenlevingen waar bepaalde rechten voor vrouwen reeds verworven waren, die deze rechten terug willen teniet doen. Vaak zijn deze tegenkrachten religieus van aard. Illustratief hiervoor is het terugschroeven van bepaalde vrouwenrechten in sommige van de Arabische landen die hebben deelgenomen aan de Arabische lente (die we nog bezwaarlijk als een Arabische lente kunnen beschouwen). We kunnen dan ook niet genoeg benadrukken dat de vrijzinnigheid een belangrijke rol gepeeld in het mogelijk maken van vrouwenemancipatie. Ontsnappen aan religie is ontsnappen aan een keurslijf dat vrouwen bewust in een minderwaardige positie dwingt. Geen enkele van de grote godsdiensten bezondigt zich hier niet aan. Door het thema vrouwenemancipatie nadrukkelijk onder de aandacht te brengen maken we onze solidariteit met alle onderdrukte vrouwen kenbaar en zorgen we er voor dat de rol van de vrijzinnigen om tegen deze onderdrukkingsmechanismen in te gaan in de publieke aandacht komt. Het Vermeylenfonds Vilvoorde nodigt daarom op zaterdag 15 november, samen met andere Vilvoordse vrijzinnige verenigingen (Grijze Geuzen, HVV, huisvandeMens-deMens.nu), twee vrijzinnige boegbeelden uit om te vertellen over hun inzet voor vrouw en maatschappij. 9 Talking Walls Op zondag 23 november gaat de tentoonstelling ‘Talking Walls – als de muren praten’ van start. Het gaat om digitaal werk van Yckaz (Jacky De Backer) en bijpassende gedichten van Viona Westra. Die dag wordt u om 11u verwacht in de bibliotheek van Vilvoorde, Grote Markt, voor de vernissage, receptie, poëtische voorstelling en rondleiding bij deze tentoonstelling. Wat bezielde deze man, die na zijn grafische opleiding aan de Sint Lucas Kunsthogeschool in Brussel, als interieurarchitect aan de slag ging, later vorm gaf aan milieuprojecten, zoals de gekende bollenparken voor afvalsortering… en zich toen ging verdiepen in het ontwerpen van landschappen en ecologische siertuinen? In alles wat hij opmerkte, zag hij een uitnodiging tot creativiteit. Toen hij in zijn laatste vijf levensjaren erg ziek werd, begon de aanval op de artistieke geheimen die hij in de computer ontdekte. Dankzij allerlei nieuwe tekenprogramma’s kon hij bij wijze van spreken het klavier als penseel en potlood gebruiken. Laag per laag bouwde hij zijn artistiek werk en kon hij in kleuren, vormen en harmonie zijn geheimste dromen en bedenkingen gestalte geven. Er was geen god die hem kon tegenhouden. Hij zag het geweld en de rust, de erotiek en de berusting, de klauwen van de mens en de hunker van de natuur en daarmee kon hij aan de slag. Het surrealisme zat in zijn hoofd, zoals het ook in de wereld zit. Dat surrealisme tekende ook zijn humanisme, wat leidde tot soms heel bizar werk. Tot pijn en dood zijn lot bepaalden. Tijdens zijn leven vroeg hij aan zijn maatje Viona Westra om er haar bedenkingen bij te schrijven… Haar interpretatie lag vaak ver weg van de zijne… en dankzij nachtenlange taaloefeningen vonden ze elkaar. Dankzij het nodige sarcasme ook, dankzij veel humor en veel liefde… en respect. Het resultaat uit zich in muren die beginnen te praten… die veel te vertellen hebben. Kunst en taal zijn in een goede bibliotheek nooit ver weg. Met dank aan de bibliotheek en aan het Vermeylenfonds Vilvoorde dat dit project stevig ondersteunt. 10 Lezingenreeks over ‘seculariteit en atheïsme’ HVV en Atheïsme Vlaanderen organiseren in november drie lezingen over ‘Seculariteit en Atheïsme’, telkens op donderdagavond om 20u in het VOC. Het belooft een interessante reeks te worden! i.s.m. VOC, Grijze Geuzen en Vermeylenfonds. Waarom zijn mensen religieus? Prof. Dr. Johan Braeckman vindt deze vraag vanuit een zuiver wetenschappelijk standpunt interessant en komt op donderdag 13 NOVEMBER naar het VOC om hierover uit te weiden. Geloven mensen vandaag in het ‘bovennatuurlijke’ om de realiteit te ontvluchten of net omdat het sinds oudsher evolutionair heeft gediend om de realiteit net aan te kunnen als ‘soort’, de mens? Evolutionaire reflexen die zich nog steeds manifesteren omdat de mens quasi niet is gewijzigd de laatste 10.000 jaren, geborgenheid en erbij horen, rationaliteit en irrationaliteit etc. Professor Braeckman zal in zijn lezing aan de slag gaan met het complexe gegeven ‘mens en (bij)geloof’ om één en ander te duiden. Een verhelderende kijk op ‘het geloven’ en ‘religieus zijn’ door de bril van Darwin. Atheïsme als basis voor de moraal In de loop van de geschiedenis is de mens erin geslaagd om de aardrijkskunde, de geneeskunde, de wiskunde, de scheikunde, de natuurkunde en de astronomie te ontdoen van religieuze dogma’s. Dat gebeurde nadien ook met het recht en de biologie. Het wordt hoog tijd om nu de ethiek los te koppelen van religieuze ballast. Vandaar dit pleidooi voor atheïsme als basis voor de moraal. Dat betekent niet dat mensen ongelovig moeten worden. Elke mens gelooft wat hij wil, maar niemand mag zijn of haar geloof opdringen aan een ander. Professor Dr. Dirk Verhofstadt komt op donderdag 20 NOVEMBER naar het VOC. Voorbij het cultuurrelativisme: seculiere alternatieven voor shariaraden? Wat voor zaken worden er eigenlijk behandeld door een Shariaraad? En hoe dient de staat om te gaan met religieuze rechtspraak? Aan de hand van veldwerk en onderzoek naar Britse Shariaraden zal op donderdag 27 NOVEMBER Mr. Drs. Machteld Zee uitzetten waarom er vraag is naar Shariaraden, hoe Islamitische ‘rechters’ te werk gaan, welke nadelen er kleven aan Islamitische ‘rechtbanken’ en welke alternatieven er in het seculiere recht zijn om de rol van religieuze rechtspraak te beperken. 11 Eeuwig leven? Archief geven! Het maatschappelijk geheugen ligt vaak verspreid en verborgen in kelders, in kasten en op computers van instellingen, bewegingen, families of individuen. Deze hebben niet de taak om de oude documenten te bewaren. Vaak verdwijnen ze geruisloos en dat is zonde. Binnenkort haalt CAVA (Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven) archief op bij het VOC van Vilvoorde. Hebt u zelf nog iets op de zolder/in de kast liggen dat hieraan toegevoegd kan worden? Zowel objecten, verslagen van vergaderingen, briefwisseling, foto’s,… van uw activiteiten of uw persoonlijk leven als vrijzinnige, zijn welkom! bewaard in ons nieuw depot. De inventaris wordt online geplaatst, zodat een breed publiek die kan raadplegen en er onderzoek op uitgevoerd kan worden. Het verleden wordt weer levend! Bent u niet zeker of iets in onze collectie zou passen? Neem dan snel even contact op met CAVA. We helpen u graag verder: 02-629 24 34. [email protected] - www.cavavub.be Alles wat in onze collectie past wordt vervolgens geïnventariseerd, zuurvrij verpakt en veilig Eetfestijn van Vrienden van Vrijzinnige Jeugdzorg Vilvoorde De vrienden van Vrijzinnige Jeugdzorg Vilvoorde organiseren, zoals ieder jaar, een EETFESTIJN in de Tuinbouwschool Horteco, de Bavaylei 116 te Vilvoorde. Dit jaar grijpt het plaats op ZONDAG 19 OKTOBER OM 13U stipt. Zoals jullie weten gaat de opbrengst volledig naar Cocon – de Dienst voor Thuisbegeleiding en Crisishulp Aan Huis, Frans Geldersstraat 21 te Vilvoorde. PRIJS per persoon: Volledige maaltijd: 30 euro Kinderen tot 12 jaar: 10 euro Steunkaarten: 5 euro RESERVATIE noodzakelijk vóór 12 oktober via één van onderstaande kanalen: Overschrijving van het gewenste bedrag op rekeningnummer BE02 0012 5990 7940 van Vrienden van Vrijzinnige Jeugdzorg met als vermelding ‘Naam en aantal personen’. Kaartenverkoop in Vilvoorde bij Cocon (02-253 48 76) of Simone Baudon (02-251 34 61). Rechtstreekse steun kan ook door overschrijving op dezelfde bankrekening. Wij rekenen op uw aanwezigheid! Dank bij voorbaat. i.o. Anne Portielje, voorzitster 12 Artikels en opinies Mijn naam is allah en ik weet van niks ‘De Vilvoordse moslimgemeenschap wordt stilaan wanhopig’: 10/04/2013 HLN ‘Au moins cinq jeunes Belges originaires d'Anvers et de Vilvorde sont à nouveau partis se battre en Syrie ces dernières semaines. Ils auraient été recrutés par l'organisation Sharia4Belgium’: 24/06/2013 La libre Belgique ‘In Vilvoorde werd vrijdagavond graffiti ontdekt die zou verwijzen naar Islamitische Staat. Medewerkers van de lokale recherche vertaalden het Arabische opschrift als: "De eeuwige blijvende islamitische staat. God is de grootste" ’: 25/08/2014 De Morgen De citaten zijn voorbeelden van hoe over Vilvoorde in de media wordt bericht. Steeds weer worden we eraan herinnerd dat de islamitische staat (IS) niets met de islam te maken heeft. Dat werd toentertijd ook over Sharia4Belgium gezegd door verschillende vooraanstaande moslims. En toch ... We moeten terug naar 2004 om deze beweringen enigszins in het juiste perspectief te plaatsen. Tien jaar geleden was ondergetekende namelijk straathoekwerker in Boom (2850) waar Fouad Belkacem voorzitter werd van een nieuwe jeugdwerking (El Islaah) die als doelstelling had de jongeren op het juiste pad te leiden. De jeugdwerking was het initiatief van Said Touhafi, raadslid voor S.pa in die tijd. Het liep al snel danig uit de hand en de retoriek van voorzitter Belkacem was dezelfde als die van de IS vandaag. Als straathoekén jeugdwerker vond ik dat bijzonder nefast, te meer omdat de jeugdwerking als een partner tegen overlast werd opgenomen in de beleidsverklaring van het S.pa – CD&V bestuur. gen. In mijn geval betekende dat terug naar de kansarmoede. Wat zou volgen kunt u als Vilvoordenaar lezen in mijn boek ‘Kroniek van een aangekondigd onheil. De radicale islam in Vlaanderen’ Uitgegeven in 2012 door Academic & Scientific Publishers (ASP). Te ontlenen in de Vilvoordse Bib of te koop in de boekhandel of bij A&BCD. Maar de bewering dat ‘de islam’ niets te maken heeft met wat er zich vandaag in Vilvoorde afspeelt is het vervolg van wat zich toentertijd in Boom afspeelde. En wie waren er als de kippen bij om in 2004 te beweren dat dat wat zich in de jeugdwerking van Belkacem voordeed àlles met de islam te maken had? De politieke vleugel van Dyab Abou Jahjah’s AEL, de Moslim Democratische Partij (MDP). In een stukje op Indymedia (de voorloper van Dewereldmorgen), verschenen op maandag 13/12/2004, lezen we onder de titel ‘Wild wild west in Boom’: “Vol ontzetting volgde de AEL de ontwikkelingen in Boom rondom het jeugdbeleid aldaar. De gemeente startte jeugdwerking El Islaah op, maar gunde de vrijwilligers nooit de kans het jeugdhuis goed en degelijk uit te bouwen.” Nadat ik ongeveer iedereen in het Boomse gemeentehuis over mij had gehad en Belkacem het diensthoofd van de financiële diensten en een vrouwelijke schepen had bedreigd, werd de jeugdwerking gesloten. Ondergetekende werd ontsla- 13 “El Islaah ving de eerste helft van dit jaar elke dag tientallen jongeren op in haar instuif en hierover was het gemeentebestuur natuurlijk in de wolken. Het jeugdinititief mocht desondanks absoluut niet georganiseerd worden in functie van de leefwereld van haar bezoekers. Dit bleek voor het gemeentebestuur onacceptabel waarmee ze haar fascistische trekjes amper trachtte te onderdrukken.” “AEL besloot hierover niet meer te zwijgen, het is duidelijk dat de gemeente Boom met in het bijzonder burgemeester Marnef geen interesse heeft in echte samenlevingsopbouw maar eerder bezig is met politieke spelletjes die zijn overleven moeten garanderen na 2006. Het inzetten van een onbekwame werknemer (in een eerder leven letterlijk uit de integratiesector van Mechelen gegooid) die zich mag uitleven over het minderhedenbeleid in Boom is werkelijk huilen met de pet op. De VLD en VB fracties eisen terecht het ontslag van deze figuur die met diverse misplaatste interviews zijn personeelscontract overtreedt en zich blijkbaar een schepen of burgemeester waant. De man die er geen geheim van maakt dat ethiek en deontologie niet aan hem is besteed, is tevens een mooi symbool voor de situatie vandaag in Boom. Wat dit alles naar de toekomst toe moet opleveren, blijft een vraag dat ook voor het Boomse gemeentebestuur een bijster raadsel is.” In 2008, na mijn publieke noodkreet in Knack, verwoordde Kifkif op 18/03/2008 het zo: "(...) voormalige MDP kandidaten Fouad Belkacem en Said Touhafi, beiden destijds ook actief bij Boomse organisatie El Islaah. De organisatie zou volgens Calluy een kweekvijver zijn van fundamentalisme, omdat een schepen aldaar verbaal werd aangevallen. Wanneer allochtone pubers hun gal spuwen richting een paternalistisch betoog of gewoon vanuit en puberale reflex of gedrag, slaat men overhaast alarm en neemt men weeral woorden als fundamentalisme in de mond. De organisatie wordt dan meteen een Jihadistisch spookhuis en klaar is Kees." Het staat nog àltijd op de Kifkif site, alsof de IS, die mede werd bevolkt door de rekruteringsinitiatieven van Belkacem, een oord is waar pubers cowboy en indiaan spelen. Ze geloven er dus nog altijd in dat ik en niet zijzelf de fantast waren en nog zijn. "Wie gelooft deze mensen nog?" is dus óók toepasbaar op deze zelfbenoemde woordvoerders van de islam. Dat Burgemeester Marnef geen sikkepit interesse had voor de mentale integriteit van deze jongeren, enkel voor het stemgedrag van hun ouders, dat kan ik beamen. Hij was vooral bang voor stemmenverlies ten voordele van het Vlaams Belang. Over de rest kan ik kort zijn. Een schitterende referentie van de integratiesector (Pricma) staat in mijn boek gedrukt en daaraan kan men de rest van deze hutsepot afmeten. En dat mijn ethiek en deontologie (als vrijzinnig humanist) mij vertelde dat men in jeugdwerkingen niet hoort op te roepen om ‘homo’s op te hangen’ of “dat de jihad belangrijker is dan de school waar ongelovigen de jongeren wijsmaken dat ze van apen afstammen” of “dat joden apen en varkens zijn die na de laatste verwittiging door de heer Hitler, door de ware gelovigen van de aardbodem zullen worden geveegd”, tja, dat werd door de raddraaiers van AEL toentertijd vertaald als: “mocht desondanks absoluut niet georganiseerd worden in functie van de leefwereld van haar bezoekers.” Wie vandaag beweert dat IS niets met ‘de islam’ te maken heeft is een malafide huichelaar, zéker wanneer het wordt verklaard door lieden die toentertijd schuimbekkend over deze gebroodroofde straathoekwerker walsten om Fouad Belkacem vrije baan te verlenen naar ... ‘de leefwereld van ontredderde ouders en vrienden, familie die vandaag in Vilvoorde en elders bittere tranen huilen’. Hun kinderen zijn vertrokken naar het 'Jihadistisch spookhuis' dat verder niets met 'de islam' te maken heeft. IS kan een Belgische politieke elite danken voor de grote bijdrage die zij leverden aan het grote contingent jihadisten door de 'foute straathoekwerkers' uit de weg te ruimen. De meeste van die politici beweren dat ze Vrijzinnig Humanist zijn. Het wordt dus hoog tijd dat het Vrijzinnig Humanisme deze lieden de wacht aanzegt omdat ze jaren handlangers zijn geweest door het hanteren van een onwaarschijnlijk relativistisch discours en maffiapraktijken hanteerden om de werkelijkheid te verdoezelen. Socialisten, Groenen, Liberalen die mensen hebben 'kaltgestellt' om 'de islamitische horden' te ontzien én daar tot op vandaag in volharden horen niet thuis bij de vrijzinnige familie. De heer Bonte, burgemeester mag vandaag het puin ruimen dat zijn achtbare collega's hebben gedumpt in o.a. Vilvoorde. Sterkte aan Vilvoorde City in deze unheimische tijden, vanwege Peter Calluy Peter Calluy, Kroniek van een aangekondigd onheil, Radicale islam in Vlaanderen. Met een voorwoord van Wim Van Rooy en Johan Braeckman. 2012, bij ASP, Academic & Scientific Publishers 14 Europa en levensbeschouwelijke organisaties “Tolerance implies that we cannot accept any form of discrimination between human beings.” (President Barroso) “But as the EU’s own directives make clear, some discrimination is in fact justified and has to be tolerated.“ (David Pollock President, European Humanist Federation)1 “Religion should be the inner strength of the union.” (Aartsbisschop Zvolensky van Bratislava)2 Het Verdrag van Lissabon In 2007 zetten de staatshoofden en regeringsleiders van de EU hun handtekening onder het 3 Verdrag van Lissabon . Dit was het sluitstuk van een lang en moeizaam proces dat voortbouwde op de Verdragen van Amsterdam en Nice. Het was onder meer de bedoeling om de Europese Unie efficiënter, democratischer en samenhangender te maken. Op basis van het Verdrag van Lissabon onderhouden Europese instellingen op grond van artikel 17 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese een ‘open, transparante en regelmatige’ dialoog met kerken en niet-confessionele organisaties. Dit artikel stelt meer bepaald dat de Europese Unie de status die kerken en religieuze vereni- 1 EHF exchanges with European Commission Bureau of European Policy Advisers (BEPA) regarding abortive proposal for a conference assisted bij the Commission. EHF mail aan BEPA, 07/07/2010. 2 A More Secular Europe, Divided by the Cross. A. Higgens. The New York Times. 17/06/2013. 3 Het Verdrag van Lissabon wijzigt de twee belangrijkste EU-verdragen, te weten het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap. Het laatste heeft een nieuwe naam gekregen: het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Daarnaast zijn er verschillende protocollen en verklaringen aan het Verdrag toegevoegd. De geconsolideerde versie is terug te vinden in het Publicatieblad C 83 van 30.03.2010. 15 gingen en gemeenschappen volgens het nationaal recht in de lidstaten hebben, eerbiedigt en dat het daaraan geen afbreuk doet. Voorts wordt via dit artikel gegarandeerd dat de Europese Unie ook de status eerbiedigt die de levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties volgens het nationaal recht hebben. Ten slotte wordt verwezen naar het feit dat de Europese Unie een open, transparante en regelmatige dialoog met die kerken en organisaties voert. Dit laatste met erkenning van hun identiteit en hun specifieke bijdrage. Een eerste lectuur van dit artikel laat alvast toe vast te stellen dat religieuze organisaties en kerken een bijzondere positie hebben. Kerken, religieuze verenigingen en gemeenschappen worden bijvoorbeeld niet in één adem vernoemd met de levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties. Ook stelt men vast dat de Europese Unie zich niet wenst in te laten met de volgens het nationale recht geldende afspraken tussen voormelde instellingen en de lidstaten. De Europese Unie hoedt er zich voor om zich uit te spreken over religies en levensbeschouwingen. De Europese Unie is dus blind wanneer het gaat over een levensbeschouwing. De al dan niet aanvaardbaarheid van bepaalde attitudes, die eventueel door deze ‘organisaties’ worden gepropageerd, blijft buiten het toezichtsveld. Wat de belangenorganisaties, de vrouwenbeweging, de milieubeweging en de vakbonden betreft moet worden verwezen naar het Europees Economisch en Sociaal Comité dat het maatschappelijk middenveld vertegenwoordigt. De via dit artikel voorziene overlegmomenten hebben ondertussen al voor tandgeknars gezorgd. Deze jaarlijkse dialogen tussen de Europese leiders en de religieuze leiders primeren blijkbaar al eens boven de dialoog met de vertegenwoordigers van de respectieve seculiere organisaties. Ook de opmars van ‘behoudsgezinde’ organisaties (voorbeeld: de anti-choice groeperingen) baart zorgen. Het Nederlandse Europees parle4 mentslid Sophie in ’t Veld waarschuwde herhaaldelijk voor de invloed van religieuze groeperingen op de Europese Unie. 4 D66, Europees Parlement, lid van de Europese liberalen, voorzitter van het platform voor secularisme in de politiek. Bepaalde politici loven echter het werk van deze geloofsgemeenschappen. Zo definieerde, enige tijd geleden nog, Voorzitter Barroso, het werk van kerken en geloofsgemeenschappen als een ‘goede aanvulling op de sociale zekerheidsstelsels’. „Dat geldt voor de materiële bijstand, maar ook voor de geestelijke en emotionele steun die ze bieden”, zo stelde hij. Een seculier Europa? Het Verdrag van Rome (1957) en andere basisteksten die de totstandkoming van de Europese eenmaking zouden sturen maakten initieel geen expliciete verwijzing naar goden of het Christendom. De werkelijkheid zou het ideaal snel corrigeren. Zo mocht de instroom van diverse komers met elk een eigen agenda (en vaak conservatievere standpunten, zie Polen of Roemenië) de king niet in het gedrang brengen. Een compromis drong zich op. Maar ook de eenmaking zelf, die niet overal op evenveel enthousiasme rekenen kon, als de territoriale herschikking, gevolg van de ‘val van de Muur’, zorgden voor problemen. Een klassiek beeld is de Duitse eenmaking. Deze hertekende de verhoudingen en oefende een druk uit op het Duitse kerkelijke financieringssysteem. Met o.a. de ‘Kirchensteuer’ werd immers niet enkel het gehele ‘kerkelijke’ apparaat onderhouden, het systeem had ook toegelaten een belangrijk positie uit te bouwen in de sociale voorzieningen, de educatieve en de welzijnssector. Het aantal initiatieven op het vlak van Kindergarten, Schule, Hochschule, Altenheime, Krankenhäuser of Erwachsenenbildung is indrukwekkend te heten. Kirchen en zogenaamde ‘gemeinnützige Vereine’ hadden zich incontournable weten te maken. De wetenschappelijke en technologische vooruitgang en de eruit voortvloeiende ethische dilemma’s kwamen eveneens in het vizier. Andere thema’s vielen al snel binnen het interessegebied: huwelijk, abortus, adoptie, medisch geassisteerde procreatie voor paren van hetzelfde geslacht, draagmoeders, migratie… Soms waren de standpunten van de ene partner moeilijk aanvaardbaar voor de andere. Van de Fransen is geweten dat zij de scheiding tussen kerk en Staat consequent willen doortrekken. Zo protesteerden de Fransen tegen de invoering van een Slovaakse munt waarop christelijke symbolen te zien waren. Onvoorziene bondgenoten waren hier dan weer de Grieken die de op de munt afgebeelde monniken dan weer tot hun ‘erfgoed’ rekenden en om die reden niet akkoord konden gaan. Binnen bepaalde kringen werd Europa gezien als een ‘seculariseringsmachine’. In de 5 New York Times werd dit door Gudrun Kugler, van de ‘Observatory on Intolerance and Discrimination against Christians’, als volgt verwoord: “There is a general suspicion of anything religious, a view that faith should be kept out of the public sphere” en “There is a very strong current of radical secularism”. Soms was de kritiek scherper Rafael Rafaj (Slovaakse nationalistische politieke partij) stelde onomwonden dat “I need to voice a serious and disturbing suspicion: that the E.U. is under the control of Satan or Satanism.” Geografische herschikkingen, instroom van nieuwe landen, demografische wijzigingen en een shift in attitudes zorgden er voor de kerken (met in hun kielzog goed georganiseerde drukkingsgroepen) gingen lobbyen. De religieuze leiders hadden immers al snel ingezien dat zij voet aan de grond dienden te krijgen in het besluitvormingsproces. Zij wilden dan ook als vertegenwoordigers van de monotheïstische godsdiensten – met respect voor het principe van subsidiariteit – een eigen, autonome, plaats in de dialoog. Zoals hierna blijken zal hebben zij, via officiële accreditatie, geïnstitutionaliseerde dialoog en doorgedreven kennis van regelgeving, toe te pas- 5 A More Secular Europe, Divided by the Cross. A. Higgens. The New York Times. 17/06/2013. 16 sen procedures en verhaaltechnieken, invloed op het beleid. Lobbywerk was hier niet vreemd aan en heden spelen rechtstreekse en onrechtstreekse contacten meer dan ooit een rol. En met succes. Leustean die hieromtrent onderzoek heeft verricht stelt vast dat “Although religious/convictional issues remain under the jurisdiction of EU national member states, the increasing number of communities that have representations to the EU indicates that ‘faith’ matters not only at a personal level, but also in the corridors of power of European institutions, and more significantly, in the construction 6 of the European political system.” Ook binnen Europese middens was er al geruime tijd reeds aandacht voor de positie van de kerken en dito instellingen. Het was onder meer Commissievoorzitter Jacques Delors die er eind de tachtiger / begin de negentiger jaren, aandacht voor vroeg. Van economische gemeenschap vormde Europa zich langzamerhand om tot een politieke gemeenschap met duidelijke aspiraties. De kaarten werden grondig herschikt. Hij vond het noodzakelijk te werken aan Europese identiteit met een aandacht voor het ‘spirituele en ethische’. Maar voor hem waren al langer personen actief (Jean Rey, Gustav Heinemann, Max Kohnstamm…). Leustean merkt in dat verband op dat ”the first six countries forming the European Coal and Steel Community did resemble a ‘Catholic club’. However, the first transnational religious movement in support of European integration dated to the interwar years and was ecumenical in character.” In dit Verdrag is de ‘Verklaring betreffende de status van kerken en niet-confessionele organisaties’ (Verklaring 11) van belang. Deze verklaring bepaalt dat (o.c.) “De Europese Unie eerbiedigt en doet geen afbreuk aan de status die kerken en religieuze verenigingen en gemeenschappen volgens het nationale recht in de lidstaten hebben. De Europese Unie eerbiedigt evenzeer de status van levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties.” De passus m.b.t. de verwijzing naar de levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties kwam er na een interventie van de Niet Confessionele Levensbeschouwelijke Gemeenschappen. De eerste ontwerpteksten betreffende niet-discriminatie maakten enkel melding van nondiscriminatie op basis van o.m. ‘religious belief’. Het zou oorspronkelijk ook de bedoeling geweest zijn te bewerkstelligen dat men, m.b.t. de kerken en religieuze verenigingen en instellingen, helemaal niets zou opnemen. Tussenkomsten leverden 8 niet op wat werd verwacht . Uiteindelijk werd een passus m.b.t. de levensbeschouwelijke en nietconfessionele organisaties toegevoegd. Verklaring 11 was voor sommigen dus een eerste stap in de ‘goede’ richting. Artikel 17 van het Verdrag van Lissabon zou het geheel verder optimaliseren. European Humanist Federation 9 Verdrag van Amsterdam Een eerste ‘overwinning’ werd geconcretiseerd 7 via het ‘Verdrag van Amsterdam’ (1997). Via dit verdrag wilde men de EU-instellingen hervormen met het oog op de toetreding van nieuwe EUlanden. De belangrijkste hervorming had betrekking op de transparantere besluitvorming door het gebruiken van de medebeslissingsprocedure. 6 Lucian N. Leustean, Aston Centre for Europe, Aston University, Birmingham, UK. “Religion, politics and law in the European Union”. Routledge. London/New York. 2010. “Representing religion in the European Union: does God matter?” Routledge. London/New York. 2013 7 Verdrag van Amsterdam. Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen. L2985 Luxembourg. Ondertekend: 2 oktober 1997. In werking getreden: 1 mei 1999. 17 Hoewel voormeld artikel 17 in het derde lid de EU expliciet oplegt een open, transparante en regelmatige dialoog met kerken, religieuze verenigingen of gemeenschappen, levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties te onderhouden, blijkt dit in de praktijk voor verbetering vatbaar te zijn. Als casus nemen wij de afhandeling van een voorstel van de Europese Humanistische Federatie (hierna afgekort EHF), om een dialoog (een seminarie) te organiseren met als onderwerp ‘Competing Rights Issues in Europe’. De motivatie aan de basis van de verwerping van het verzoek tot organisatie van een seminarie door de EHF, het advies van de Ombudsman en 8 Briefwisseling C.V.R. – C.C.L. IGC – Ontwerpverdrag Iers Voorzitterschap. 02/10/1996 & 09/12/1996 & 12/05/1997. 9 Voor technische informatie: Note to the Members of the Bureau, PE 479.734/BUR, European Parliament Implementation of Article 17, Lisbon Treaty. het antwoord op een parlementaire vraag, verschaffen heel wat informatie m.b.t. het omgaan door de EU met ietwat assertievere levensbeschouwelijke standpunten. In concreto wilde de EHF “examine issues of human rights, equality, and non-discrimination arising from the exemptions for "churches and other public or private organisations the ethos of 10 which is based on religion or belief" in Article 4 of scherming, bescherming na ouderschapsverlof, verdediging van rechten en de bevordering van gelijke behandeling. Wel werd aanvaard dat in bepaalde specifieke gevallen een verschillende behandeling van mannen en vrouwen mogelijk was (bijvoorbeeld rekening houdende met de aard van de beroepsactiviteit in kwestie). In voorkomend geval dienden de genomen maatregelen legitiem en evenredig te zijn. the Employment Equality Directive and related matters”. Hiermede beoogde (o.c.) de EU ‘to simplify, modernise and improve Community legislation in the area of equal treatment for men and women in employment’. Council Directive 2000/78/EC van 27 november 11 2000 ‘establishing a general framework for equal treatment in employment and occupation’ voor12 ziet, in artikel 4, tweede lid in een uitzondering Artikel 4, legt duidelijk een discriminatieverbod op. Dit artikel bepaalt dat (o.c.) voor gelijke arbeid of voor arbeid waaraan gelijke waarde wordt toegekend, directe en indirecte discriminatie op grond van geslacht ten aanzien van alle elementen en voorwaarden van beloning moet worden afgeschaft. In het bijzonder, wanneer voor de vaststelling van de beloning gebruik wordt gemaakt van een systeem van werkclassificatie, moet dit systeem berusten op criteria die voor mannelijke en vrouwelijke werknemers hetzelfde zijn, en zodanig zijn opgezet dat elke discriminatie op grond van geslacht is uitgesloten. 11 De doelstellingen waren duidelijk: gelijkheid op het gebied van werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden, gelijkheid op het gebied van sociale be- 10 Richtlijn 2006/54/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep (herschikking). Referenties: 26.7.2006, NL, Publicatieblad van de Europese Unie, L 204/23. Referenties: Official Journal L 303, 02/12/2000 P. 0016 – 0022. 12 1. Notwithstanding Article 2(1) and (2), Member States may provide that a difference of treatment which is based on a characteristic related to any of the grounds referred to in Article 1 shall not constitute discrimination where, by reason of the nature of the particular occupational activities concerned or of the context in which they are carried out, such a characteristic constitutes a genuine and determining occupational requirement, provided that the objective is legitimate and the requirement is proportionate. 2. Member States may maintain national legislation in force at the date of adoption of this Directive or provide for future legislation incorporating national practices existing at the date of adoption of this Directive pursuant to which, in the case of occupational activities within churches and other public or private organisations the ethos of which is based on religion or belief, a difference of treatment based on a person's religion or belief shall not constitute discrimination where, by reason of the nature of these activities or of the context in which they are carried out, a person's religion or belief constitute a genuine, 18 ten gunste van kerken en private of publieke organisaties. Dat artikel bepaalde immers dat “Provided that its provisions are otherwise complied with, this Directive shall thus not prejudice the right of churches and other public or private organisations, the ethos of which is based on religion or belief, acting in conformity with national constitutions and laws, to require individuals working for them to act in good faith and with loyalty 13 to the organisation’s ethos”. De EHF wilde de voorkeursbehandeling, nl. de uitzondering die voor kerken en andere religieuze organisaties, wordt gemaakt in Europese werkgelegenheidsregels, bespreken. De EHF verduidelijkte ook dat het de bedoeling was te focussen op “political issues, as well as the concerns of the humanist and secularist community in Europe”. Op 28 maart 2011 werd door de EHF een schriftelijk voorstel voor een ‘Dialogue Seminar’ aan de Commissie overgemaakt. In een eerste antwoord (5 mei 2011) werd aan de verzoekers gevraagd het voorstel te heroverwegen. Het concretiseren van het voorstel kon resulteren in (o.c.) ‘cases of possible conflict between freedom of religion and of belief and the right to equality’ en dit viel buiten de ‘competence in religious or philosophical matters’. Discussies over religies of filosofische aangelegenheden waren dus niet aan de orde. In een brief van 30 september 2011, gericht aan President Barroso, liet de EHF weten niet akkoord te gaan met antwoord dat men had gekre- legitimate and justified occupational requirement, having regard to the organisation's ethos. This difference of treatment shall be implemented taking account of Member States' constitutional provisions and principles, as well as the general principles of Community law, and should not justify discrimination on another ground. Provided that its provisions are otherwise complied with, this Directive shall thus not prejudice the right of churches and other public or private organisations, the ethos of which is based on religion or belief, acting in conformity with national constitutions and laws, to require individuals working for them to act in good faith and with loyalty to the organisation's ethos. 13 Zie een eerder verschenen bijdrage over tendensondernemingen. A. Vannieuwenburg. “Neutraliteit” als identiteit. Het Vrije Woord Magazine. 2013 19 gen. Immers, men had helemaal niet de intentie om (o.c.) “to articulate (our) views on religion. Rather we are very keen on maintaining a dialogue with the Commission to share our concerns, which include issues like non-discrimination and human rights”. De EHF ging ook in op het argument dat het ‘werkingsgebied’ van de Commissie dienaangaande beperkt was. Hierbij werd verwezen naar 14 diverse Charters en Directives en het RELIGARE – 15 project . Dit onderzoeksproject (o.c.) "is about religions, belonging, beliefs and secularism in Europe. It examines the legal rules protecting or limiting (constraining) the experiences of religious or other belief-based communities". Dit project is an sich al de moeite waard om te bestuderen. Wat RELIGARE beoogt is duidelijk: “RELIGARE contributes to enhance interdisciplinary cooperation in the area of religious pluralism in Europe and to examine new normative frameworks on the field of religion and secularism with a view to making 16 policy recommendations for improvement”. 14 Proposal for a Council Directive on implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of religion or belief, disability, age or sexual orientation; COM (2008) 426 final. 15 Een onderzoeksproject gefinancierd door het Directoraat Generaal Research. Project Type: Collaborative research project. Start date: 1st February 2010. End date: 31st January 2013. Coordinator: Catholic University of Leuven (K.U. Leuven). Grant Agreement: 244635. EU Contribution: 2.699.943 €. 16 Dit project verzamelde, analyseerde en publiceerde los van een “Final Summary Report on the RELIGARE Project. Reports and Documents”, ook een “RELIGARE Final Booklet on Messages to inform policy-making”, organiseerde een treffen m.b.t. “Crisis & Contingency: States of (In) stability. Panel on Reasonable Accommodation of Religious Claims in Workplaces in Europe? Basic Tensions, Socio-Legal Debates, and Decisions”, een verkenning m.b.t. “The Burqa Affair across Europe: Between Public and Private Space” en een studie omtrent “The Public Space, Books and Journals De Commissie weigerde in te gaan op dit voorstel en argumenteerde in fine dat een discussie over de uitzondering die kerken en andere religieuze organisaties in Europese werkgelegenheidsregels genieten, in wezen ‘onverenigbaar’ was met artikel 17. Meer bepaald werd verwezen naar het eerste en tweede lid waarin bepaald wordt dat de Europese Unie de status eerbiedigt die kerken, religieuze verenigingen of gemeenschappen, en levensbeschouwelijke of niet-confessionele organisaties volgens nationaal recht hebben. Het tweede argument was eerder van organisatorische aard. Het organiseren van een dergelijk seminarie zou immers de ‘draagkracht’ van de Europese Unie overschrijden. Hierbij werd verwezen naar de ‘praktische problemen’ eigen aan het organiseren van seminaries. De EU betoogde dat zij om deze reden er bij de onderscheiden partners op had aangedrongen zich te beperken tot de essentie, nl. de hoofdprioriteiten van haar beleidsagenda. Allen hadden zich, tot heden, op basis van gelijkwaardigheid en zonder enige discriminatie, aan deze voorwaarde gehouden. 17 Uiteindelijk besliste de EHF om klacht neer te 18 leggen bij de Ombudsman . De EHF betoogde hierbij dat de weigering door de Commissie van het voorstel om een dialoog te organiseren in wezen haaks stond op wat voorzien was door artikel 17 en dat (o.c. ) “the dialogue under Article 17:3 cannot be confined to subjects which the Commission is willing to discuss, otherwise it must be futile.” Cross-border family cases and religious diversity. What can judges do? “. 17 By rejecting the proposal from the European Humanist Federation for a seminar to discuss issues which (the complainant argues) fall within the powers and functions of the Commission, the Commission has refused to implement Article 17(3) of the Treaty on the Functioning of the European Union, according to which the EU is obliged to "maintain an open, transparent and regular dialogue" with churches, religious associations or communities, philosophical and non-confessional organisations. 18 In eindnoot 8 van het verslag van de Ombudsman is te lezen dat de Commissie op 16 november de EHF het voorstel deed om met deskundigen terzake samen te zitten en kennis te nemen van de onderwerpen die aan bod zouden komen. Na onderzoek van de klacht, plaatste de Om19 budsman enkele kanttekeningen bij de reactie van de Commissie. Zo werd onder meer opgemerkt dat het niet echt duidelijk was, hoe een discussie betreffende de status van kerken, religieuze verenigingen of gemeenschappen, levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties, buiten de ‘geest’ van het artikel 17 zou liggen. Ook merkte de Ombudsman op dat de Commissie met betrekking tot de voor bespreking vatbare onderwerpen in het kader van artikel 17 in wezen over een grote appreciatiemarge beschikte. De Ombudsman wees er dan ook op dat de Commissie te allen tijde de gehanteerde beoordelingsmarge objectief diende te kunnen rechtvaardigen en er over waken moest dat de wijze waarop zij deze beoordelingsmarge concretiseerde, niet discriminerend was, en ook niet als discriminerend zou kunnen worden gezien. Door het voorstel te verwerpen faalde de EU in het implementeren van artikel 17 (‘failed properly to implement’, o.c. ). De Ombudsman besloot op 25 januari 2012 door te stellen dat de Commissie duidelijk diende te maken hoe zij het artikel 17 wilde concretiseren. Met andere woorden, de Commissie diende de spelregels te verduidelijken en dit in het belang van alle betrokkenen. De snelheid waarmede de Commissie gehoor gaf aan de aanbevelingen van de Ombudsman is veelzeggend. Dit leidde er alvast toe dat op 4 20 februari 2013 door verscheidene leden een vraag met verzoek om schriftelijk antwoord aan de Commissie werd gesteld. De interpellanten herinnerden aan het feit dat gebleken was dat door het verwerpen van het voorstel men artikel 17 negeerde en men dus in strijd handelde met de bepaling die de EU verplicht een open, transparante en regelmatige dialoog te voeren met kerken en religieuze verenigingen en gemeenschappen, en levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties. De vraagstellers hadden het over ‘wanbeheer’. Ook brachten zij de aanbeveling van de Ombudsman in herinnering: de Commissie zou haar beleid en regels op dat gebied moeten toelichten en, indien noodzakelijk, richtsnoeren moeten op- 19 Decision of the European Ombudsman in his Inquiry into complaint 2097/2001/RA against the European Commission. 20 European Parliament. Parliamentary questions. Question for written answer to the Commission. Rule 117. E-001160-13. 20 stellen over de manier waarop zij het bewuste artikel 17 wilde implementeren. De vraagstellers wilden weten wat de Commissie over de besluiten en aanbevelingen dacht en hoe zij dit eventueel zou afhandelen. De vraagstellers wilden ook weten of de Commissie van plan was voorstellen in te dienen en aan het Parlement voor te leggen voor een wijziging van artikel 17 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, met als doel de dialoog uit te breiden tot alle godsdiensten en levensbeschouwingen in Europa, en, wat hier interessant is, de dialoog te zien als een unieke kans tot een breed openbaar debat over de gemeenschappelijke waarden in de EU? Op 19 maart 2013 kreeg men een antwoord van de heer Barroso. Deze liet, namens de Commissie, weten dat de Commissie vastberaden bleef om een open, transparante en regelmatige dialoog te blijven voeren met kerken, religieuze verenigingen en gemeenschappen, en levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties en dat de Commissie nota genomen had van de evaluatie van de Ombudsman. De Commissie noteerde echter ook dat werd onderstreept dat zij over een ruime beoordelingsmarge beschikt om te bepalen welke onderwerpen zij wil bespreken in overeenstemming met haar beleidsprioriteiten en liet niet na te benadrukken dat de Ombudsman geen standpunt had ingenomen m.b.t. de discriminatie ten gunste van religieuze organisaties. Voorts liet Barroso weten dat niets in artikel 17 wijst op de verplichting dat er een evenwicht moet worden bewerkstelligd tussen de verschillende religieuze/levensbeschouwelijke 21 groeperingen . Men kon ook niet concluderen dat de beslissing om dit voorstel niet te steunen gelijkgesteld kon worden met een inbreuk op de voorgeschreven dialoogwaarborg. Wel werd erkend dat het uitwerken van regels en praktische richtlijnen m.b.t. de implementatie van artikel 17 nodig was. 21 “In fact, he (d.w.z. de Ombudsman; verduidelijking) notes that there is nothing in Art 17 TFEU which implies that a precise balance must be struck between the different groups’ and that the fact that the Commission chooses not to sponsor a particular initiative ‘cannot lead to the conclusion that it has breached its obligation to enter into dialogue’.” Parliamentary Questions E001160/2013. 21 Wie de site van het BEPA (Bureau of European Policy Advisers) bezoekt merkt dat er ‘Guidelines on the implementation of Article 17 TFEU by the European Commission’ worden verspreid. In deze richtsnoeren wordt ingegaan op de ‘aard’ van de gesprekspartners (die aangemoedigd worden zich te laten registreren in het Europees Transparantieregister), worden de gespreksonderwerpen afgebakend (met informatie m.b.t. de transparantiemaatregelen en worden concrete afspraken gemaakt m.b.t. de organisatie van de Dialogen (regelmaat…). De jaarlijkse verlagen m.b.t. de implementatie van het artikel 17 zijn echter zeer beknopt te heten. Europa worstelt duidelijk met de concretisering van het artikel 17. Bij wijze van voorbeeld kan ook worden gewezen op een treffen op 11 januari 2011 tussen vertegenwoordigers van de EHF en de EU Council of Ministers. Het was de eerste keer dat de IHF werd uitgenodigd. Opmerkelijk, want de ontmoetingen met de COMECE en de CEC waren blijkbaar ‘routinematige aangelegenheden’ de voorbije jaren. Het zou niet verbeteren. De IHF merkte recentelijk nog op dat “But not all Presidencies have been willing to receive nonconfessional organisations. While the Danish Presidency (2012) received neither churches' representtatives nor non-confessionals, the Irish Presidency (2013) ignored EHF's requests and received churches representatives -only- in Dublin.” Lobbyisten Meer dan de formele relaties met de religieuze leiders, mag de invloed van de lobbywerkers, die overduidelijk aanwezig zijn in Brussel, niet worden genegeerd. In zijn artikel in De groene Amsterdammer verduidelijkte Filip Ebels dat Brussel de plaats is waar je als lobbyist moest zijn. Hij stelde een spectaculaire groei van het aantal vertegenwoordigingen vast. Ebels telde er meer dan veertig en somde ze op: de anglicanen, de franciscanen, de jezuïeten, de lutheranen, de evangelisten, de orthodoxen, de joden, de moslims, de hindoes, de boeddhisten, de 22 scientology-aanhangers . Allemaal hebben ze hetzelfde doel voor ogen: invloed verwerven. Ook Sofie in ’t Veld en David Pollock vestigden herhaaldelijk de aandacht op hun toenemende invloed. Talrijke organisaties zijn actief. De ‘Katho- 22 F. Ebels. Die eeuwige religie. God in Brussel. De Groene Amsterdammer. Uitgave van 28/07/2010. 23 lieke Conferentie van Bisschoppen’ , het ‘Euro24 pean Centre for Law and Justice’ , de ‘Catholic Family and Human Rights Institute’ of de ‘Organization of Islamic Cooperation’ (de OIC, een samenwerkingsverband van ruim 57 islamitische landen) zijn er aanwezig. Te veel om op te sommen. Verder onderzoek leert ons dat de Commissie van Bisschoppenconferenties van de Europese Unie (COMECE) bestaat uit bisschoppen-vertegenwoordigers van de lidstaten van de Europese Unie 25 met een Bisschoppenconferentie. In de Raad van 26 Bisschoppenconferenties van Europa (CCEE ) zijn alle bisschoppenconferenties (33 in totaal) van het Europese continent vertegenwoordigd. Daarnaast zijn ook de apostolische administratie van Estland, de aartsbisschoppen van Luxemburg en Monaco, de maronitische aartsbisschop van Cyprus en de bisschoppen van Chisinau (Moldavië) en van het eparchaat van Mukachevo (Oekraïne) lid van de CEE. Een eenvoudige zoektocht naar de activiteiten van het ‘Catholic Family and Human Rights Institute’ bevestigt alvast hun interesse in ethische aangelegenheden. In de Europese Commissie 27 Rechten van de vrouw en gendergelijkheid (thema: seksuele en reproductieve gezondheidszorg en rechten van moeders) vinden wij bijvoorbeeld de aanwezigheid van een bestuurslid van het ‘Catholic Family and Human Rights Institute’. 23 De Bisschoppenconferentie van België is een permanent overlegorgaan binnen de roomskatholieke Kerk van België waarin de bisschoppen, de hulpbisschoppen en titulaire bisschoppen van de Belgische kerkprovincie het gezamenlijke beleid van de kerkprovincie bepalen. De Bisschoppenconferentie van België wordt voorgezeten door de aartsbisschop van Mechelen-Brussel, Mgr. AndréJoseph Léonard. 24 Christelijk geïnspireerde organisatie die (o.c.) “advocates in particular the protection of religious freedoms”. 25 De COMECE werd opgericht op 3 maart 1980 met als doel (o.c.) "in een geest van collegialiteit tot een grotere eenheid en nauwere samenwerking te komen in de bisschoppenconferenties onderling en met de Heilige Stoel in pastorale vraagstukken, die de Europese Unie aangaan". 26 CCEE staat voor Consilium Conferentiarum Episcoporum Europae of Raad van Bisschoppenconferenties van Europa. 27 CM\787705NL.doc; PE427.253v01-00. Europees Parlement 2009 – 2014. Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid Ook de ‘Organization of Islamic Cooperation’ opende medio 2013 een permanent bureau te Brussel. Er is sprake van een (o.c.) ‘Permanent Observer Mission to the European Union’ met het oog op het bestrijden van islamonvriendelijkheid in Europa. De secretaris-generaal van de Organization of Islamic Cooperation Ekmeleddin Ihsanoglu, mocht naar aanleiding van het officieel opstarten van de ‘OIC Mission for the European Union’, rekenen op de aanwezigheid van talrijke leden van EU (Commissie, Parlement en Raad) alsook op vertegenwoordigers van Buitenlandse Zaken en ambassadeurs. Er werd overleg gepleegd met Barroso. De OIC, actief in het promoten van resolutie 16/18 van de United Human Rights Council en resolutie 66/167 United Nations, General Assembly, ergert zich aan elke religiekritiek. De betonering in het Verdrag van Amsterdam van de voorrechten voor kerken was overduidelijk het ideale kanaal om via het artikel 17 van het Verdrag van Lissabon deze positie, via een geïnstitutionaliseerde dialoog, nog meer te beveiligen. Kwade tongen beweren dat lobbywerk vanuit het Vaticaan hier niet vreemd aan was. Los van het continueren van de in het Verdrag van Amsterdam ingeschreven bijzondere statuut wilde men zich ook van een verzekerde regelmatige toegang tot de hoogste instanties verzekeren (dit werd de ‘Dialoog’). Het continueren van een (diplomatieke) relatie van het Vaticaan met de Europese Unie was een belangrijk aandachtspunt. Deze gevolgen van deze bijzondere relatie zijn niet onaardig, immers omdat het Vaticaan een Staat is, heeft de RoomsKatholieke Kerk in feite een meer bevoorrechte relatie. Er is een dus niet enkel de officiële vertegenwoordiger vanuit de Heilige Stoel, er is dank zij artikel 17 ook een (verplichte) dialoog met o.a. de bisschoppen uit alle lidstaten. Zoals later zou blijken zou de ophef betreffende het al dan niet inschrijven van god en de christelijke wortels van Europa in de proeve van Grondwet, wel eens gefungeerd kunnen hebben als een Ablenkung. Door het artikel 17 werden kerken en religieuze instellingen incontournable. Zo merkte, in een persbericht, de Commissie van de Bisschoppenconferenties van de Europese Unie op dat de Kerk op basis van de sociale leer van de katholieke Kerk en op grond van haar ervaringen, een ‘kritische en constructieve dialoog’ 22 kon voeren met de decision makers binnen de EU 28 op de verschillende beleidsterreinen. Het persbericht zegt verder dat “dezelfde urgenties, op de drempel van een nieuw decennium, zowel de EU als de kerken bezighouden, namelijk: de bevordering van de waardigheid van iedere menselijke persoon, de solidariteit met de zwaksten in onze samenlevingen, een economie die de menselijke persoon centraal stelt, solidariteit tussen de generaties en met de ontwikkelingslanden, klimaatverandering, en het behoud van de Schepping, de hartelijkheid naar migranten en de interculturele dialoog”. De bestaande dialoog wordt volgens hen geactiveerd door het artikel 17. De Conference of European Churches, de Konferenz Europäischer Kirchen (KEK) en COMECE en nog vele anderen hebben laten weten dat ook zij actieve partners zijn. Kardinaal Marx, voorzitter van de COMECE benadrukte op 2 mei 2014 nog (naar aanleiding van de verjaardag van de uitbreiding van 1 mei 2004) dat de kerken en religieuze gemeenschappen in Europa bijzonder geroepen zijn om bij te dragen tot de familie van naties, die door de Europese Unie wordt gevormd. "De erfenis van paus Joannes Paulus II, die vorig weekend werd heiligverklaard en die Europa opriep om met twee longen te ademen, blijft de Kerk en de wereld van de politiek uitdagen. Zij is een blijvende uitnodiging om oost en west hand in hand te laten op weg te laten gaan naar een daadwerkelijke Europese eenheid." Eerder, naar aanleiding van de Europese verkiezingen in 2014, had de Commissie van Bisschoppenconferenties van de Europese Unie niet nagelaten alle christenen op te roepen om deel te nemen aan de verkiezingen. Werkloosheid, armoede, de economische en de financiële crisis waren 28 Zie bijvoorbeeld: Nederland. CIO. Interkerkelijk Contact in Overheidszaken. Het CIO, een samenwerkingsverband van ruim 30 kerkgenootschappen, merkt trouwens op dat het al voor de aanloop tot het ontwerpen van de Europese Grondwet betrokken was bij het denken over de vormgeving van de verhouding van de (Europese) kerken tot de EU. 23 natuurlijk aandachtspunten. De COMECE herinnerde er ook aan dat "Ook migratie, de bescherming van de zondagsrust en de godsdienstvrijheid zijn belangrijke thema's, waarvoor wij Europa nodig hebben." De COMECE liet opnieuw niet na het subsidiariteitssysteem in herinnering te brengen: “It is important that the increasing moves towards unity within the EU do not sacrifice the subsidiarity principle, a basic pillar of the unique family of nation-states which constitutes the EU, nor compromise the long-standing traditions which prevail 29 in so many of the Member States.” Belangengroepen Religieuze groeperingen ageren echter al lang niet meer uitsluitend rechtstreeks of via de (gelieerde) politieke partijen en hun klassieke zuilen. Meer en meer werken zij als moderne bedrijven en Niet- Gouvernementele Organisaties. Zij maken gebruik van deskundige lobbyisten. Op deze wijze weten zij, net als de andere belanghebbenden, een bijkomende bijzondere relatie te ontwikkelen met Europa. Het lobbycircuit dat zich richt op de Europese Unie (Commissie en Parlement) is bijzonder omvangrijk. Volgens informatie van het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) van de Universiteit van Leiden – zijn er in Brussel (naar schatting) meer dan duizend handelsverenigingen, 750 nietgouvernementele organisaties, 500 commerciële 29 COMECE - Statement on the European Elections 2014. Commission of the Bishops' Conferences of the European Community. Johanna Touzel, COMECE Spokesperson and Press Officer. bedrijven, 150 regionale overheden en 130 gespecialiseerde (meest Brits/Amerikaanse) advocatenkantoren actief. Bovenop deze aanwezigheid komt nog een groot aantal adviesbureaus dat actief in Brussel. Het PDC merkt op dat in 2013 is uitgerekend dat Nederlandse bedrijven en organisaties zeker 80 miljoen euro uitgeven aan lobbyactiviteiten in Brussel (enkele multinationals niet meegerekend). In totaal zou er één miljard euro per jaar worden uitgegeven aan lobbyen in Brussel. 30 Pieter-Jan de Vlieger , die hieromtrent onderzoek verrichtte, onderstreepte onder meer het feit dat zij op heel wat terreinen actief zijn. Zo zijn zij aanwezig in het pre-legislatieve gebeuren en zijn zij ook actief op het moment dat de beslissingen worden geïmplementeerd. Dit danken zij onder meer aan hun deskundigheid en aan het feit dat zij zich hebben weten aan te passen aan de ‘huishoudelijke’ regels van toepassing binnen de Europese Commissie. Hij wijst in dit verband op de talrijke informele regels die door de Europese Unie ontwikkeld werden met het oog op het sturen van de instroom van lobbyisten. De Europese Unie heeft er immers ook belang bij om, wanneer nodig, beroep te kunnen doen op externe expertise. De diversiteit aan te behandelen onderwerpen noodzaakt soms het beroep doen op derden. De religieuze lobby heeft zich volledig geschikt naar deze informele regels en zich aldus, bovenop de geprivilegieerde positie die kerken en dito instellingen via het artikel 17 hadden verkregen, via dit tweede kanaal, van een quasi permanente toegang tot de beslissingsmomenten binnen de Europese Unie weten te verzekeren. Los van de aanwezigheid van nieuwe spelers op deze markt (zie de OIC) hebben de kerkelijke belangengroepen ook begrepen dat er meer moet zijn dan samenwerkingsverbanden tussen de diverse kerken en erbij aanleunende religieuze geledingen. Zij willen immers expertise en concrete voorstellen aanleveren en laten dit weten waar en wanneer nodig. De specifieke activiteitenterreinen zijn alvast gekend. De religieuze organisaties hebben een ervaring in de welzijnssector, in de sociale-, de culturele en de educatieve sector en in de gezondheidszorg. Zij sturen heel wat ‘dienstverleners’ op het nationale vlak en hebben uitstekende relaties met andere spelers (werknemersorganisaties, werkgeversorganisaties). En zij beschikken over de nodige financiële middelen. De rijkdom zit, dixit 31 Raf Sauviller , weggemoffeld in een wirwar van bisschoppelijke paleizen, kerkelijke vzw’s, kerkfabrieken, religieuze orden, educatieve instellingen, offerschalen en parochiezalen. Zo wijdde Canvas recentelijk nog een uitzending waarin professor John Dickie (University College van Londen), die voorheen al onderzoek had verricht naar de maffia, op zoek ging naar het geld van de Kerk. Het onderzoek bracht hem van de collectes in de lokale parochiekerk tot duizenden hotelbedden in Rome. Al hoedt de Europese Unie zich rechtstreeks in te laten met bepaalde ‘ethisch gevoelige’ aangelegenheden, toch was het ook snel duidelijk dat men binnen bepaalde kringen zicht wilde hebben op EU – gesteunde initiatieven in het buitenland. Wat immers indien initiatieven onrechtstreeks zouden indruisen tegen een bepaalde morele code. Zo protesteerde (2003) Peter Smith, vertegenwoordiger van de ‘Society for the Protection of Unborn Children’ (SPUC) bij het Europese Parlement, tegen het feit dat belastinggeld werd gebruikt om abortus ‘te promoten’. Hij betoogde dat Europees geld gebruikt werd om niet-gouvernementele organisaties die voorstander zijn van abortus, te helpen maar dat op deze wijze ook de inspanningen voor de verdediging van moeders en ongeboren kinderen teniet werden gedaan. Een recent voorbeeld is het initiatief ‘Apel do Polek i Polaków’ (One of Us Manifesto) van 2013. De initiatiefnemers stelden: “At present UE is financing killing unborned people in Africa and Asia by subventions to private, pro-abortion organizations like International Planned Parenthood Federation (IPPF), Marie Stopes International (MSI). Each citizen of EU is made to finance this nefarious activity by their taxes”. Dat velen vinden dat de Europese Unie er een eenzijdige agenda op nahouden wil (vrije markteconomie, te veel aandacht voor het economische en miskenning van het sociale…) is meegenomen: zij plaatsen er hun waarden tegenover en willen deze waarden maar al te graag geïmplementeerd 30 Pieter – Jan de Vlieger. Lobbying in the service of God and Church. The adaptation of church representations to the EU’s interest group system. Brussel. 2012. 31 Raf Sauviller. Het geld van de kerk. Van Halewyck. 2013. 24 zien in de regelgeving. Zij willen de Europese Unie naar hun waardenpatronen fatsoeneren. Van gesprekspartner tot incontournable? De kracht van deze organisaties zit hem dus in het feit dat zij de spelregels kennen, deze aanvaarden en dus conform de wensen van de Europese Unie, optreden. Dat er onverenigbaarheid kan ontstaan tussen bepaalde religieuze richtlijnen en de civiele samenleving is geen probleem. Sophie in ’t Veld ontwaart echter duidelijk problemen op het vlak van de mensenrechten, het familierecht, de vrijheid van meningsuiting, de rechten van holibi’s en de reproductieve geneeskunde. Als voorbeeld wijst zij op de reactie van bepaalde lobbyisten op de anti-discriminatierichtlijn die ook de discriminatie van homo’s wilde beteugelen. Godsdienstvrijheid werd als argument aangehaald om vrijgesteld te worden van een 32 grondrecht: het niet gediscrimineerd worden . Religies proberen dus tussen te komen in het fundamentele debat over grondrechten. En halen ze het niet, dan gaan ze er over waken dat het geheel eerder restrictief wordt ingevuld. God is dus duidelijk niet dood, meer nog, religie is, om Cliteur te citeren, zo belangrijk dat het tot een grondrecht is verheven. Religie was door de seculariseringtendens dus enkel een ietsje naar de achtergrond verdwenen. Een inventaris van de actieve (geaccrediteerde) 33 lobbyisten is aanwezig. Het (raadpleegbare) Transparantieregister wil, vertrekkende van de vaststelling dat “European institutions interaction with citizen’s associations, NGOs, businesses, trade and professional organizations, trade unions, think tanks, etc. is constant, legitimate and necessary for the quality of democracy, for their capacity to deliver adequate policies, matching needs and reality”, tegemoet komen aan het feit dat “Citizens have a right to expect this process to be transparent and to take place in compliance with the law as well as in due respect of ethical principles, avoiding undue pressure, illegitimate or privileged access to information or to decision makers”. Een snel onderzoek brengt aan het licht dat bijvoorbeeld geregistreerd zijn de ‘Kirchlicher Dienst in der Arbeitswelt der Evangelischen Kirche in Deutschland’, Caritas Europa, het Secretariat of COMECE (Commission of the Episcopates of the European Community), Chapel for Europe, Christian Action Research & Education for Europe, Christian Aid, Christian Solidarity Worldwide, Church and Society Commission of CEC, Church Council, Evangelical -Lutheran Church of Finland, Churches' Commission for Migrants in Europe, Churches' Legislation Advisory Service of de Church of Greece. Men kan er echter ook de Ordre Maçonnique International ‘Delphi’, de OxfamWereldwinkels vzw, de European Humanist Federation terugvinden. En men zal er ook organisaties zoals ‘Belgique et Chrétienté asbl’ (actief op het vlak van ethische kwesties) of de organisatie ‘European Dignity Watch’ (met specifieke religieuze agenda) terugvinden. De lijst is indrukwekkend. Alle organisaties en personen, die deelnemen aan activiteiten die onder het toepassingsgebied van voormeld register vallen, worden er toe aangespoord om zich in het register inschrijven (in de tekst heeft men het over ‘wordt in principe verwacht’). Voor sommige organisaties gelden 34 echter vrijstellingen of bijzondere regels . Het gaat hem meer bepaald om kerken en religieuze gemeenschappen (naast politieke partijen of plaat35 selijke, regionale en gemeentelijke autoriteiten) . De kerken en religieuze gemeenschappen vallen niet onder het register, van de vertegenwoordigende instanties of juridische lichamen, kantoren en netwerken bedoeld om hen bij contacten met de EU-instellingen te vertegenwoordigen, evenals hun verenigingen wordt wel verwacht dat zij zich in het register inschrijven. 32 Zie de houding van Litouwen en de Hongaarse mediawet. 33 Wel werd er op initiatief van Europa een transparantieregister opgezet. Het transparantieregister is opgericht en wordt beheerd door het Europees Parlement en de Europese Commissie. 25 34 Deel IV (artikelen 8 en 9) over het toepassingsgebied van het interinstitutionele akkoord. 35 Artikelen 11 tot en met 13) van het akkoord. En blijkbaar zijn er ook internationale samenwerkingsverbanden. Wat immers te denken van de aanwezigheid van het “European Centre for Law 36 and Justice” (afgekort ECLJ) . Het ECLJ definieert zichzelf als een internationale, niet-gouvernementele organisatie die zich toelegt op de verspreiding en de verdediging van de mensenrechten. Het ECLJ beschikt over bijzondere consultatieve status bij de 37 Verenigde Naties en de ECOSOC . Het activiteitenterrein is (o.c.) “the protection of religious freedoms and the dignity of the person with the European Court of Human Rights and the other mechanisms afforded by the United Nations, the Council of Europe, the European Parliament, the Organization for Security and Cooperation in Europe 38 (OSCE), and others .” De Chief Counsel van het European Center for Law and Justice is ook Chief Counsel for the American Center for Law and Justice (ACLJ), (o.c.) “a law firm and educational organization that focuses on constitutional law”. Op het internet kan u enkele analyses terugvinden. Het ECLJ is zeer actief. Bij wijze van voorbeeld kan verwezen worden naar een resolutie die eind 2013 aan het Europese parlement ter goedkeuring zou worden voorgelegd. De resolutie, die weliswaar geen bindende kracht heeft, promoot, dixit ECLJ, abortus als mensenrecht en zal volgens het ECLJ Europese artsen, apothekers en gezondheidspersoneel die met abortus worden geconfronteerd hun recht op gewetensbezwaren ontzeggen. Het ECLJ stelde dat het Europese parlement zijn bevoegdheden hier duidelijk had overtreden. Dit standpunt kon op een ruime verspreiding rekenen 39 binnen kerkelijke middens. Bio-ethische proble40 men , genderaangelegenheden, gezin, reproductieve geneeskunde, het beschermen van de belan41 gen van religieuze instellingen … het zijn alle aandachtsgebieden. Het burgerinitiatief 36 Op de website is te lezen dat “The ECLJ is a Christian-inspired organisation and bases its action on “the spiritual and moral values which are the common heritage of European peoples and the true source of individual freedom, political liberty and the rule of law, principles which form the basis of all genuine democracy” (Preamble of the Statute of the Council of Europe). “ 37 Economic and Social Council. UN body for coordination, policy review, policy dialogue and recommendations on economic, social and environmental issues 38 Aandachtspunten (ad random uitgekozen: Comments on the ECtHR decision Vallianatos and others v. Greece, The Dilution Of The Family In Human Rights, Observations sur la décision du CEDS relative à la réclamation IPPF EN c. Italie, n° 87/2012, The Spanish Bill On “the Protection Of The Life Of The Unborn Child And The Rights Of The Pregnant Woman” Analysis In The Light Of European Law, L’extension Du Délit D’entrave Et La Création D’un Droit À L’avortement Dans Le Projet De Loi Pour L’égalité Entre Les Femmes Et Les Hommes Sous L’angle De La Convention Européenne Des Droits De L’homme, Le Projet De Loi Espagnol Sur La « Protection De La Vie De L’enfant Conçu Et Des Droits De La Femme Enceinte » A La Lumière Du Droit Européen ECLJ Memorandum on the Proposed Pace's Resolution on "Women’s Access to Lawful Medical Care: The Problem of Unregulated Use of Conscientious Objection”, Access to Safe and Legal Abortion in Europe, ECLJ Submission on the proposed resolution (doc. 11537) on "Access to Safe and Legal Abortion in Europe", Dangers of Creationism. Een ander niet onbelangrijk ‘beïnvloedingsmoment’ is het gebruik maken van het zogeheten ‘Europees burgerinitiatief’. Dit is te zien als een oproep aan de Europese Commissie om een wetsvoorstel in te dienen over een onderwerp waarvoor de EU wetgevingsbevoegdheid heeft. Een burgerinitiatief moet echter worden gesteund door minstens één miljoen EU-burgers (uit minimaal 7 van de 28 EU-landen en voor elk van die 7 landen is ook een minimumaantal handtekeningen vereist). Het Europees Parlement en de Raad van de EU hebben de regels en procedures voor het burgerinitiatief in februari 2011 in een EU-ver42 ordening vastgelegd . De Commissie is echter niet verplicht om na een initiatief wetgeving voor te stellen. Een voorbeeld van een dergelijk initiatief (en van de mobilisatiekracht) is het Europese burgerinitiatief ‘One of Us’. Het initiatief ‘Eén van ons’ heeft betrekking op de ‘juridische bescherming van de waardigheid, van het recht op leven en de 39 Zie o.a. Kerknetacua. De website van de kerk in Vlaanderen. 40 Zie dossier Bioethics: Major Victory for Family and State Sovereignty before the European Court of Human Rights. ECLJ. 41 Zie dossier Eglise Evangélique Missionnaire c. France (25502/07). ECLJ. 42 Verordening Nr. 211/2011 van het EUROPEES PARLEMENT en de RAAD van 16 februari 2011 over het burgerinitiatief. 26 integriteit van elke mens vanaf de conceptie, binnen de bevoegdheden van de EU in dewelke deze bescherming van belang is’. Het was de bedoeling drie aanpassingen af te dwingen. Een eerste aanpassing had betrekking op financiering en pleitte er voor om op te nemen dat geen budget kon worden gereserveerd voor de financiering van activiteiten die menselijke embryo's vernietigt, of waarbij hun vernietiging verondersteld kan worden. Ook werden de onderzoeksterreinen die niet in aanmerking konden komen voor financiële tussenkomst afgebakend. Het ging hem om die onderzoeksactiviteiten die erop zijn gericht menselijke embryo’s te” vernietigen”, inclusief de activiteiten die gericht zijn op het verkrijgen van stamcellen, en onderzoek waarbij menselijke embryonale stamcellen in achtereenvolgende stappen gebruikt worden. Een bijdrage van de Unie … mocht ook niet worden gebruikt om abortus te financieren, direct of indirect, via de financiering van organisaties die abortus aanmoe43 digen of bevorderen. In het geval van het hiervoor vermelde initiatief, wist deze beweging, die rekenen kan op o.a. de steun van de katholieke Kerk en de Europese bisschoppen, 1,2 miljoen handtekeningen te verzamelen. Europa ging echter niet in op het verzoek van de initiatiefnemers. Het initiatief claimt dat het momenteel meer dan 1,8 miljoen handtekeningen verzamelde en waarschuwde er voor dat 44 het verdere actie zou ondernemen. Op de website van de actiegroep is de lijst van partners terug te vinden. 43 Europese Commissie. COM (2014)355 final. Mededeling van de Commissie. Burgerinitiatief “Eén van ons”. 44 The Executive Board of the European Citizens Initiative “One of Us”, , expresses its strongest indignation regarding the European Commission Report of 27th May, stating that it does not want to give any follow-up to the European Citizens Initiative “One of Us”. This decision is certainly contrary to the principle of “participatory Democracy” promoted by the Treaty of Lisbon. This, unfortunately, adds a further reason of distrust towards the EU among those who are unduly labelled “Eurosceptic”. It will be further discussed therefore, within a short timeframe, the technical possibility of a response, e.g. of an appeal to the European Court of Justice for the annulment of that report. 27 Op basis van bij de EU verzamelde informatie kan worden gesteld dat men volgens de recentste telling 1.721.626 handtekeningen verzamelde. Sponsors van het initiatief zijn – volgens dezelfde bronnen – Fondazione Vita Nova (25/03/2012, 50.000 €), Fundacion Provida de Cataluña (30/11/2013, 5.639 €), Fondazione Vita nova (30/05/2013, 70.580 €) en Fundacion Valores y Sociedad (10/01/2014, 33.000 €). Op 25 juli 2014 werd door ‘European Citizens Initiative’ ‘One of Us’ een nieuwe procedure opgestart. Het is moeilijk om niet onmiddellijk aan de theorie van het ‘dominionisme’ (heerschappij, koninkrijk nu – beweging) te denken. Deze beweging (vooral in de VS politiek actief) probeert invloed te krijgen op het seculiere, burgerlijke bestuur door verwijzing naar bijbelse richtlijnen. Berlett en Lyons omschrijven deze beweging als de concretisering van “the theocratic idea that Christian men are called upon by God to exercise dominion over sinful secular society by taking control of 45 political and cultural institutions”. Eveneens actief in de Europese regionen is de ‘European Parliament Working Group on Freedom of Religion or Belief’. Opmerkelijk wat dit laatste initiatief betreft is het feit dat dit blijkbaar SP en de ChristenUnie samen heeft gebracht. Het is de bedoeling van dit initiatief om aandacht voor godsdienstvrijheid te vragen in landen waarmee de EU hulp- of handelsrelaties heeft. Begin dit jaar publi46 ceerden zij hun eerste jaarrapport ‘Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging’. Het rapport bevat diverse aanbevelingen. 45 Zie voor meer informatie: Chip Berlet, Matthew N. Lyons. Right-Wing Populism in America: Too Close for Comfort. New York: Guilford Press. 2000. 46 European Parliament Working Group on Freedom of Religion or Belief. 2013. Report. Brussels, February 2014 Volgens de recentst beschikbare gegevens zijn in totaal 490 ‘anti-choice’ groeperingen actief binnen Europa. Deze groeperingen kunnen in drie grote groepen worden opgedeeld: katholieke drukkingsgroepen (250), oecumenische traditionalisten waaronder katholieken, protestanten, orthodoxen (130) en ultra conservatieve groeperingen variërende van extreem rechts tot traditionalisten (110). Wanneer men de oprichtingsdatum opzoekt stelt men vast dat vanaf 1991 het aantal van deze 47 organisaties spectaculair toeneemt . The moral recovery of the continent Op 10 juni 2014 organiseerde BEPA een ‘HighLevel Religious Leaders Meeting’ (een viering n.a.v. de de 10 bijeenkomst) met als thema ‘The future of the European Union’. Het was een opnieuw specifiek onderonsje voor de religieuze leiders. De lijst van deelnemers is veelzeggend. Onder de genodigden treffen wij dan ook aan de President of the Pontifical Academy of Social Science, de Chief Rabbi of Lithuania, de President of the Conference of Imams of France, Archbishop of Strasburg, de Chief Rabbi of Brussels and Permanent Representative at the Conference of European Rabbis, de Chairman of the Guru Nanak Nishkam Sewak Jatha Birmingham, de Vice-President of the ‘Comunità religiosa Islamica’ in Italy, de Director of the Representation of the Church of Cyprus to the European Institution, de President of the Hindu Forum of Europe and Secretary General of the Hindu Forum of Britain en de Elder José A. TEIXEIRA, European President of the Church of Jesus Christ of Latter Day Saints. Sprekers waren onder andere President Barroso, President Van Rompuy en Vice-President Surján. De Press release geeft alvast stof voor verder onderzoek. President Barroso had het over het feit dat: “…there is a pressing need to strengthen links between EU citizens and the democratic process of the Union” en hij stelde dat “I strongly believe that the active involvement of Churches and religious communities can contribute decisively to this reflexion.” President Van Rompuy betoogde dan weer dat “Over the last years our common home has been in the centre of a heavy storm. But it has overall resisted well, thanks to both the framework of its values and the soul of the house - the soul that resides in a certain idea that we pursue, in the Union, of the human person and the relationship to the other.” En Vice-President Surján was van oordeel dat: “Churches and religious communities have been during the crisis a bastion against the deterioration of the social fabrics that makes Europe. They have contributed not just to the economic, but also to the social and what is even more important, to the moral recovery of the continent. Their voice matters and therefore it has to be loud. This is how they can contribute to an open and constructive dialogue with the EU institutions and with the European citizens. The future of Europe partially depends on seeing religion not just from a historical memorial point of view, but understandding that it is a source of fruitful life for happiness seeking citizens.” Een bijeenkomst met de levensbeschouwelijke en niet-confessionele organisaties zou dus moeten volgen. En Vlaanderen 48 In een toespraak naar aanleiding van het Europees congres “Dialoog en overleg tussen de levensbeschouwingen/religies en de publieke bestuursoverheden in Europa” ging minister Geert Bourgeois ook in op de vraag wat de mogelijke onderwerpen dialoog en overleg kunnen zijn en welke de finaliteit kan zijn. Los van de klassieke thema’s (gevolgen van de erkenning als eredienst of niet-confessionele levensbeschouwing, het statuut en de bezoldiging van de bedienaars van de eredienst en lekenconsulenten waarvoor in België de uitsluitende gesprekspartner het federale ministerie van Justitie is) werd ook ingegaan op de bevoegdheden van de Vlaamse regering. Hierbij werd dan verwezen naar zijn bevoegdheidsgebied en meer bepaald de materie van het onroerend erfgoed (leegstand van kerkgebouwen en herbestemming). Andere aandachtspunten hadden, volgens de minister, te maken met de plaats van de religie en levensbeschouwing in de publieke ruimte (onderwijs, zendtijd…). Het gesprek moest echter verder reiken dan ‘meer materiële aangelegenheden’. Dialoog en overleg tussen de overheid en de levensbeschouwingen en religies diende ook betrekking hebben op maatschappelijke vraagstukken, waarop de politiek alleen geen antwoord kan geven. 47 Diverse bronnen waaronder European Parliamentary Forum on Population and Development. October 2012. Brussels. 10/10/2012. 48 9 maart 2010. 28 Gunstige startpositie baart zorgen De gunstige startpositie van de ‘kerken’ leidde 49 er recentelijk nog toe dat de European Humanist Federation (EHF) het nodig vond te benadrukken dat sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon, de Europese instellingen op grond van artikel 17, dan wel poneren dat zij een ‘open, transparante en regelmatige’ dialoog met kerken en niet-confessionele organisaties voeren, maar dat ondanks een recente herschikking ten gunste van de niet-confessionele organisaties, men zich moeilijk van de indruk kan ontdoen dat de dialoog met de religieuze leiders prioritair is. De goede startpositie van kerken en religieuze instellingen en de aanwezigheid binnen Europese instellingen van lobbygroepen, hun impact of het pre-legislatieve en legislatieve werk en de pleinvrees van de bepaalde kanunniken, verdient zeker onze aandacht. In zijn opiniestuk, geschreven naar aanleiding van het debat ‘De religieuze lobby in Europa’ herhaalde Paul Cliteur dat religies geen politieke macht moeten nastreven. Religie moet aanvaarden dat het zich inpassen moet in de democratische rechtstaat en dat het niet steeds vruchtbaar is om, enkel verwijzende naar goden, te bepalen wat de essentie van de ‘democratische rechtstaat’ is en compromissen aan te gaan. Zoals David Pollock stelde: “Some people seek to maximise the area of (such permitted) discrimination and others (such as ourselves) to minimise it. These are questions of democracy and human rights, not religion and belief.” hierover moeten beraden: “anders lijkt het een onderonsje met kerkleiders”. De opmars van conservatieve organisaties en de steun die zij genieten vraagt aandacht en opvolging. Deze organisaties hebben vaak een niet te onderschatten slagkracht en beschikken over voldoende financiële middelen en de nodige expertise. Deze organisaties professionaliseren zich en zijn meer en meer geconnecteerd. Ook stelt men vast dat sommigen niet langer post-factum reageren, maar meer en meer anticiperen op beleidsbeslissingen die indruisen tegen hun idealen. Er bestaat een registratietool van lobbyisten. De financiering van deze lobbyisten is minder transparant. Los van initiatieven die hier de transparantie verhogen, moet er meer zicht zijn op de geldstromen naar initiatieven die misschien niet helemaal stroken met de Europese grondwaarden. Een observatorium, naar analogie van andere informatiecentra, functionerend op basis van de principes welke zijn vastgelegd in de grondwet, de wetten, de decreten, ordonnanties en in de internationale verdragen betreffende de bescherming van de rechten van de mens (welke door België werden geratificeerd), is een denkpiste. Het monitoren van initiatieven, het verzamelen van de nodige techniciteit, gekoppeld aan een permanente contactname met decisionmakers, zijn een conditio sine qua non wil het seculiere gedachtengoed op dit Europese platform een rechtmatige plaats innemen. Alain Vannieuwenburg Aandachtspunten Dat kerken, religieuze groepen en levensbeschouwelijke organisaties zich laten horen is een recht. Net als het een evidentie is dat allen op gelijke wijze toegang hebben tot het debat en eveneens gehoord worden. Artikel 17 dient kritisch te worden geëvalueerd. Vrijdenkersverenigingen en seculiere organisaties kenmerken zich vaak door hun weerstand tegen structuren en conventies. De religieuze organisaties zijn meestal goed gestructureerd. Indien nodig sluit men de rangen. Terecht merkt Sofie in ’t Veld dan ook op dat de seculiere organisaties zich 49 EU Elections 2014. Stand for Secularism and Human Rights. European Humanist Federation. EHF Manifesto. November 2013. 29 Het zijn maar vragen Selfie Het verhaal van Narcissus uit het boek van Ovidius ‘Metamorfosen’, vermoedelijk geschreven rond het begin van onze jaartelling, is meer dan ooit actueel. Volgens het verhaal is Narcissus zo mooi dat alle meisjes en mannen op hem verliefd werden. Hoogmoedig wijst hij alle liefde af. Narcissus, een verwoed jager, ontdekt in een bos een prachtig wateroppervlak waarin hij, wanneer hij zich voorover buigt om te drinken, een beeld ontdekt waarop hij verliefd wordt. Hij jaagt een illusie na want wat hij ziet is alleen de schim van een weerkaatst beeld. Maar Narcissus kan zich niet losrukken van dat beeld. Hij komt niet tot het inzicht dat wat hij aanbidt niets anders is dan een weergave van hemzelf. Hij brandt van liefde voor zichzelf tot hij beseft dat hij zijn spiegelbeeld nooit zal bereiken en in grondeloos verdriet ten onder gaat. Het bijzonder boeiend themanummer van de Groene Amsterdammer (Juli 2014) heeft als onderwerp ‘Me, my selfie and I’ met de Amerikaanse Kim Kardashian, echtgenote van rapper Kanye West, als coverfoto. Zij is beroemd vanwege haar beroemd zijn – geen talenten, geen uitzonderlijke prestaties. Alleen is haar voornaamste kwaliteit zich zichtbaar te maken door over de wereld voortdurend beelden van zichzelf te verspreiden. “De selfie als symbool van de narcistische tijd waarin wij leven”, volgens hoofdredactrice Xandra Schutte. Volgens het weekblad zijn een massa boeken recent verschenen over de narcisme-epidemie die over ons heen spoelt. En de sociale media moeten het daarin ontgelden want zij zijn het wateroppervlak waarin Narcissus zichzelf bewonderde. Hij kon echter zijn spiegelbeeld nog niet de wereld in sturen. Met als basis de klassieker van Christopher Lasch uit 1979 ‘The Culture of Narcissism’, wordt via de bestseller van de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter ‘Borderline Times’ en andere boeken over het nieuwe ik-tijdperk, diepgaand ontleed en onderzocht of een individu dat losstaat van de ander wel vrij kan zijn. Dienen wij ons niet af te vragen of in deze neoliberale tijd met een geïndividualiseerde samenleving met elk van ons op een geïndividualiseerd eilandje – dixit Dirk De Wachter – wij ons niet te veel door eigenbelang laten leiden. Gebrek aan zelfkennis? Of wordt in deze moderne tijd niet te veel het etiket ‘narcisme’ ten onrechte gebruikt? Is narcisme en dus ook de selfie geen noodzakelijke stap naar zelfkennis? Het debat is open. Computer De hierboven vermelde psychiater stelt in zijn boek: “de jonge generatie zuipt zich klem, neukt zich suf, communiceert met de wereld via Facebook en Twitter, maakt selfies in plaats van de omgeving te fotograferen, consumeert en shopt nieuwe producten – altijd moet het weer nieuw zijn – en heeft moeite met hechting en duurzame liefdesrelaties”. Het wegvallen van religie en richtinggevende ideologieën gaat gepaard met een chronisch gevoel van leegte. Ongenuanceerd en cultuurpessimistisch stelt hij vast dat deze postmoderne neoliberale maatschappij een ramp is. En toch. San Francisco in de late jaren zestig en zeventig: een groep alternatievelingen droomden van een betere wereld. Geen gezamenlijk project, geen manifest, geen overkoepelende visie wat een compu- 30 ter moest zijn. Zij deelden wel een bepaald wereldbeeld. De centrale overheid was een obstakel die, via cyberspace, kon omzeild worden met als slagzin ‘Ask not what your country can do for you. Do it yourself’. houwen afstaan aan onbekenden met wie ze zich in contact wanen”. Steve Jobs en Steve Woznich (Apple oprichters), Douglas Engelbart (uitvinder van de muis), Lee Felsenstein (eerste draagbare computer), Howard Rheingold (grondlegger virtual communities), Kevin Kelly en Chris Anderson (tijdschrift ‘Wired’) deelden een gemeenschapswens die ervan uitging dat mensen fundamenteel goedaardige wezens zijn, sociaal, rationeel en van nature geneigd om coöperatief te leven. Computers moesten mensen verbinden, bij elkaar brengen en zo voor harmonie zorgen. Time Magazine verklaart Facebookoprichter Mark Zuckerberg ‘Persoon van het Jaar’ wegens zijn ‘humanistische’ manier van mensen bij elkaar te brengen. Een internet van vrienden. Zij bestormen met miljoenen, zonder overheidsbemoeienis, een domein waar nooit duidelijke rechten en plichten werden vastgelegd. Het gebrek aan een welomlijnde regelgeving wordt door technocraten en geheime staatsdiensten aangegrepen om het doen en laten van de burgers te controleren. Snowden bewijst dat de aldus bekomen informatie, zonder controle, voor eigen doeleinden kan gebruikt worden. Is het boek van George Orwell ‘1984’ met de Big Brother actueler dan ooit? Is internet politiek? En moet de overheid het probleem niet juridisch benaderen? Of dient het bezitten en gebruiken van alle data, alle verstuurde e-mails, alle geuploade foto’s, alle aankopen bij webwinkels die achteloos in de cloud gegooid worden, niet eerder beschouwd als ‘Spying against humanity’, zoals omschreven door professor Moglen van de Columbia University? Heeft schrijver Umberto Eco gelijk wanneer hij zich zorgen maakt over de actuele manier van communiceren en informatie vergaren met grote gevaren voor de democratie? Met medelijden beschrijft hij de ‘Facebook-gangers’ als volgt: “Het eerste voorbeeld uit de geschiedenis van de mensheid waarbij vrijwillig al het materiaal voor de spionnen van de geest wordt aangedragen. Sterker: enthousiast wordt aangedragen want alleen zo voelen ze zich levend, alleen zo voelen ze zich deel van de wereld, de sukkels die hun hele hebben en Smartphone De aan het begin van de jaren zestig op de markt gebrachte cassettebandjes werden onmiddellijk opgevolgd door draagbare cassettespelers. In 1979 werd de ‘walkman’ gelanceerd. Joggen en aerobics werden aangenamer. Sociologische gevolgen konden niet uitblijven. Het succes moest gevolgen hebben voor het gedrag van de burgers in de samenleving. Verschillende studies zouden aantonen dat walkmangebruikers vrolijker, zelfverzekerder en rustiger zijn. De walkman is al lang verdwenen. De iPod en actueel de smartphone met een enorm geheugen. In ‘Wired’ verklaart professor Bull (hoogleraar geluidsstudies aan de Universiteit van Essex, Engeland) dat het luisteren naar de muziek van de iPod je ontslaat van de sociale verplichting te reageren op mensen om je heen. Het individu verdwijnt als mens omdat de omgevenden allemaal met hun telefoons bezig zijn. Swipen (met je wijsvinger het beeldscherm in beweging brengen) is in. Een beeldscherm moet niet meer gedeeld worden met anderen. Binnen het gezin kijken de ouders naar tv, de zoon kijkt naar zijn iPad en de dochter luistert naar de smartphone. Iedereen zijn plezier, tegelijkertijd met iets anders in dezelfde ruimte. Maakt het creëren van een eigen wereld via deze technologische vooruitgang van ons nog meer particuliere ‘ikken’? Bestaan in deze context nog ‘de anderen’? Op naar het einde van de ‘gezellige babbel’? Gedaan met de convivialiteit? Felix Libeer 31 Sprokkels Waar in we weer eens over onze grenzen heen gaan kijken, wat nooit kwaad kan. Wereldcongres Humanisten In Oxford vond van 8 tot 10 augustus ll. het Humanistisch Wereldcongres plaats. Het werd georganiseerd door de IHEU, samen met de Britse collega’s. Dit jaar was het thema ‘vrijheid van denken en van meningsuiting’. Best actueel, kan niet genoeg beklemtoond worden. Er waren meer dan 1000 deelnemers vanuit de hele wereld, van Oeganda tot Bangladesh, van Nieuw-Zeeland tot Noorwegen en ook uit België. Naast debatten met bvb. Dawkins en Grayling, waren er ook talrijke getuigenissen van deelnemers zoals Taslima Nasreen die beperkingen van hun recht op vrije meningsuiting aan den lijve hadden ondervonden. Op het eind werd de Verklaring van Oxford over de vrijheid van denken en spreken goedgekeurd. De krachtlijnen ervan: Het recht op vrijheid van denken en geloven is ondeelbaar en gelijk voor iedereen Niemand mag, waar dan ook, gedwongen worden een geloof te aanvaarden of te verwerpen Het recht op vrije meningsuiting en toegang tot informatie is globaal, onbegrensd Er bestaat niet zoiets als het recht niet beledigd te worden of geen tegengesteld meningen te moeten aanhoren Staten mogen denken en spreken niet aan banden leggen, gewoon om de overheid kritiek te besparen. Zie http://blog.hetvrijewoord.nu/onmenselijkelijfstraf-voor-atheistische-blogger-raif-badawi/ Geen homohuwelijk in Slovakije Zeer tegen de actuele trend in, is in Slovakije het homohuwelijk door een grondwetswijziging onmogelijk gemaakt. Het huwelijk is uitsluitend de verbintenis tussen man en vrouw. ‘De rechten en plichten verbonden aan het huwelijk kunnen enkel en alleen worden toegekend in het raam van een wettelijk erkende verbintenis tussen een man en een vrouw’, staat er. Het ging hier om een toegeving van de sociaaldemocraten, ook tegen de trend bij hun ideologische genoten elders, aan de Christendemocraten, in ruil voor hun steun aan een hervorming van het gerecht. De Slovaakse bisschoppen hadden zich ook al opgewonden over het grote gevaar dat de ‘traditionele familie’ loopt. Het is overal hetzelfde. Britse humanisten vervolgd door heksenjaagster Op enkele eerbare uitzonderingen na vindt dit congres weinig weerklank op de sites van nationale humanistische organisaties. Meer info op: www.humanistfederation.eu Vreselijke straf voor atheïstische blogger Dat het met die bestraffing van vrije meningsuiting nogal ver kan gaan, mag volgende voorbeeld illustreren. Raif Badawi, een Saoedi atheïstische blogger, die vreselijke dingen zegt zoals dat hij moslims, joden christenen en atheïsten gelijkwaardig vindt, is in zijn land veroordeeld tot 1) tien jaar gevangenis 2) elke vrijdag 20 weken lang 50 zweepslagen en 3) € 191.000 boete. Voor ‘het beledigen van islam’. De BHA (Britse humanistenorganisatie) en WHRIN, een vereniging die hekserij en daarmee gepaard gaande mensenrechtenschendingen bekampt, worden door ene Helen Ukbapio voor de rechter gesleept. Deze Nigeriaanse dame die zich Lady Apostle noemt is, naar eigen zeggen, predikante en heksenjaagster. Ukbapio beweert dat ze er kleine kinderen kan uitpikken die bezeten zijn door geesten, hekserij of vampieren. En dat ze die daarvan kan verlossen natuurlijk. Mocht je zelf twijfels hebben over je 32 kinderen of kleinkinderen, dit zijn de symptomen: roepen ’s nachts, huilen, koortsachtig zijn, plots ziek worden, bang zijn, niet goed eten. En een kind dat stampt op de grond probeert misschien met dwergen, toverkrachten te communiceren. En dus moet uitdrijving volgen. En wij maar denken dat dit allemaal normaal was bij kleine kinderen. Je bent verwittigd. BHA en anderen in het VK klagen dit aan, noemen haar optreden onverantwoordelijk en gevaarlijk en hebben de overheid gevraagd haar de toegang tot het land te ontzeggen. De dame heeft prompt gereageerd omdat haar reputatie en inkomen hieronder zouden lijden en ze eist £ 500 miljoen (!) schadevergoeding. BHA vreest blijkbaar (terecht denk ik) dat niet alleen in Nigeria, waar de dame schatrijk is geworden, maar ook in het Westen mensen hier zullen in trappen en dat kleine kinderen hier het slachtoffer van worden. Je kunt het zo gek niet bedenken. Tony Scott Sunday Assemblies groeien wereldwijd Een uit de hand gelopen grap is het eigenlijk, de Sunday Assembly of ‘goddeloze congregatie’. Enkele Britse komieken droomden in 2013 van een goddeloze kerk om het gemeenschapsgevoel te versterken, maar die bestond niet. Ze startten dan maar zélf met bijeenkomsten. “We zullen je niet vertellen hoe je moet leven, wel zullen we je helpen om zo goed mogelijk te leven”, is één van de basisgedachten. Het Sunday Assembly-fenomeen groeit: naast Europa slaat de formule ook aan in de VS en in Australië. De initiatieven worden vaak mogelijk gemaakt via crowdfunding. Hoewel initiatiefnemers spreken over ‘antidogma’ en stellen dat de bijeenkomsten, die – hoe toevallig – op een zondag(voormiddag) vallen, bedoeld zijn ‘om het leven te vieren’, lijken er toch bepaalde recepten uit het kerkgebeuren mee gemoeid. Met name de rituelen, zoals het samen zingen, bezinnen en de spreekbeurt die de preek vervangt. Al stelt men vooral gezelligheid en het elkaar helpen voorop als zwaartepunten van de beweging, toch ruikt één en ander naar kerk of commune, zij het dan zonder straffende God, ‘dogmaloos’, toegankelijk voor iedereen en op basis van vrijwillige giften. De beweging speelt in elk geval handig in op leemten in onze samenleving, die onder meer ontstonden als gevolg van doorgeslagen individualisme en een gebrek aan positieve groepservaringen. Gezien de sterke secularisatie in West-Europa – begeleid door een sterk verenigingsleven – was de nood aan a-godsdienstige spirituele beleving lange tijd minder prominent aanwezig in onze contreien. Die situatie kan mogelijk aan het veranderen zijn en de Sunday Assemblies kunnen daar mogelijk een indicatie voor zijn. De toekomst brengt ongetwijfeld uitsluitsel. Bron: www.h-vv.be 33 Rethinking Political Obligation: Moral principles, Communal Ties, Citizenship Een ‘political obligation’ of politieke plicht stemt overeen met een morele plicht om de wetten en regels van de overheid na te leven. Reeds in de klassieke Griekse filosofie werden de basis voor en de grenzen aan gehoorzaamheid aan wet en politiek onderzocht, maar de conceptualisering van de problematiek volgde slechts op het einde van de 19e eeuw. Dorota Mokrosińska groeide op in Polen tijdens de jaren ’80 en haar persoonlijke ervaringen met het autoritair communistisch regime motiveerden haar om het probleem van politieke gehoorzaamheid en politieke plichten te onderzoeken. Vanuit deze confrontatie met drastische beperkingen van politieke vrijheden ontstond haar vraag naar de voorwaarden voor het bestaan van politieke plichten en de omstandigheden waaronder een plicht tot gehoorzaamheid aan de overheid vervalt. Verschillende politieke en ethische theorieën omvatten een beschrijving van de rol en legitimiteit van politieke instituties in een samenleving. Mokrosińska wil nagaan of deze klassieke politieke theorieën kunnen verklaren waarom er een morele verplichting is om te gehoorzamen aan het politieke gezag. Hoewel de klassieke opvattingen uitgaan van een algemene onderbouwing van politieke plichten, eist zij een specifieke verplichting ten opzichte van één welbepaalde overheid (‘particulariteitsvoorwaarde’) om het politieke karakter van deze verplichtingen te onderbouwen. Daarenboven moet worden aangetoond dat gehoorzaamheid aan deze politieke instellingen de burgers rechten toekent, hen in staat stelt om samen te werken en te voorzien in de productie en het beheer van essentiële publieke goederen. Aan de hand van bovenstaande criteria evalueert Mokrosińska de verschillende klassieke theorieën ter verantwoording van politieke verplichtingen. Zowel bij de mogelijke verantwoordingen op basis van instemming (‘consent’) als dankbaarheid (‘gratitude’) concludeert ze dat deze principes niet volstaan om politieke plichten te justificeren. Ook de pogingen om politieke plichten te funderen in onze taalpraktijk (‘linguistic practice’) vindt ze te beperkt als verantwoording. Een meer omvattende manier om politieke plichten te onderbouwen vertrekt van theorieën van rechtvaardigheid. De voornaamste opdracht van een staat is de organisatie van een rechtvaardige verdeling tussen de mensen die deel uitmaken van deze samenleving. Achterliggende overtuiging van deze ‘natural duty theories of political obligation’ is dat de inrichting van en gehoorzaamheid aan de staat de enige (‘necessity argument’) of meest efficiënte (‘optimisation argument’) manier is om de basisvoorwaarden voor welzijn en samenwerking te garanderen. Uit een plicht tot rechtvaardigheid kan vervolgens een plicht tot gehoorzaamheid aan rechtvaardige instellingen worden afgeleid: “From the standpoint of justice as fairness, a fundamental natural duty is the duty of justice. This duty requires us to support and to comply with just institutions that exist and apply to 50 us.” Mokrosińska volgt deze positie echter niet volledig. Op basis van de klassieke anarchistische tegenargumenten aanvaardt ze niet dat ‘optimisation’ een basis kan vormen voor het bestaan van politieke plichten. Enkel als we onderschrijven dat de staat of een politieke instelling noodzakelijk is om rechtvaardigheid en welzijn te garanderen, kan dit het bestaan van collectieve politieke plichten verantwoorden. Individuele politieke plichten kunnen ook slechts worden onderbouwd wanneer het gaat om perfecte en negatieve plichten van rechtvaardigheid. In hoofdstuk 5 gaat Mokrosińska in op theorieën die politieke plichten baseren op speciale relaties. Wanneer burgers deelnemen aan gedeelde sociale structuren en institutionele praktijken kunnen we stellen dat ze een speciale relatie hebben en bijzondere plichten dragen ten opzichte van elkaar, zoals ook het geval kan zijn tussen familieleden. Gedeelde relaties en instituties kunnen bijgevolg politieke plichten rechtvaardigen, maar beperken uiteraard ook de reikwijdte van deze verplichtingen tot landgenoten. Een gelijkaardige argumentatie kan worden opgebouwd vertrekkende van het principe van billijkheid (‘fairness’) zoals geformuleerd door Hart, Rawls en Klosko. Wanneer we een staat of politieke instelling opvatten als een bijzondere vorm van samenwerking, kun50 J. Rawls (1999) A Theory of Justice (revised edition), Oxford: Oxford University Press, p. 99 34 nen we hieruit een verplichting om bijdragen te leveren afleiden. Deze verplichtingen zijn noodzakelijk om ‘free-riding’ te vermijden, maar beperken zich uiteraard tot verplichtingen ten opzichte van de andere individuen die onderdeel uitmaken van het samenwerkingsverband. Naast haar uitgebreide bespreking en problematisering van bestaande theoretische kaders schuift Mokrosińska zelf een nieuwe verklaring naar voor die politieke plichten baseert op burgerlijke rechtvaardigheid (‘civil justice’). Het mag niet verbazen dat deze theorie voldoet aan de particulariteitsvoorwaarde en erin slaagt wederkerige rechten te onderbouwen. Voortbouwend op de theorieën die politieke plichten baseren op associatieve relaties vergelijkt Mokrosińska burgerlijke rechtvaardigheid met vriendschap. Concreet zou dit betekenen dat we hierdoor enkel verplichtingen dragen tegenover het netwerk van sociale relaties waarin we participeren. Deze burgerlijke rechtvaardigheid kan ook onmogelijk worden bereikt wanneer de rechten van medeburgers niet worden gerespecteerd en leidt dus onvermijdelijk ook tot wederkerige rechten-claims. Dit bewijst onze unieke positie in het voortbrengen van burgerlijke rechtvaardigheid en bijgevolg ook het perfecte karakter van onze politieke plichten. Onze verplichting om te gehoorzamen aan de overheid blijft echter zeer pragmatisch. Dit is noodzakelijk om coördinatie- en onderhandelingsproblemen op te lossen. Hoe Mokrosińska het samenvallen van de relevante sociale relaties met politieke grenzen verantwoordt blijft echter onderbelicht. Mokrosińska slaagt er met dit boek in een goed overzicht te geven van bestaande politieke theorieën en hun visie op de problematiek van ‘political obligation.’ Haar analysekader en de voorwaarden waaraan ze de verschillende theorieën onderwerpt geven duidelijk weer hoe de verschillende perspectieven zich verhouden en waar hun sterktes en zwaktes zich situeren. Mokrosińska past haar eigen combinatie van elementen uit ‘natural duty-theories’ en politieke plichten gebaseerd op associaties toe op de politieke ontwikkelingen in Polen tussen 1945 en 1989. Wat haar analyse bijzonder maakt is de verrassende conclusie dat politieke plichten gebaseerd op burgerlijke rechtvaardigheid ook kunnen gelden onder onrechtvaardige regimes. Afhankelijk van de concrete context kunnen deze politieke plichten zowel gehoorzaamheid als ongehoorzaamheid aan bepaalde wetten eisen. Wanneer de vereisten van de overheid ingaan tegen burgerlijke rechtvaardigheid verliezen ze hun normatieve kracht. Met deze conclusie weerlegt Mokrosińska de gangbare opvatting dat gehoorzaamheid aan de overheid het enige onderwerp van politieke plichten is. Andries De Smet Dorota Mokrosińska. Hampshire: Palgrave Macmillan, 2012. 221 pp. Dit artikel is eerder verschenen in het Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte en wordt hier opgenomen met toelating van de redactie. Recensie ‘Van oude en nieuwe deugden’ (Maarten van Buuren en Joep Dohmen) Maarten van Buuren en Joep Dohmen, allebei professor in Utrecht, schreven een zeer interessant werk over de manier waarop deugden toelaten om een goed leven te leiden. Joep Dohmen was al gekend door zijn boeken over levenskunst, maar nu betrekt hij zijn collega Maarten van Buuren erbij om zich specifiek toe te leggen op de deugden. Dit doen zij door elk om beurt vijf filosofen onder de loep te nemen en te bekijken wat zij te vertellen hadden over ‘de deugden’. Misschien eerst een filosofisch woordje over die deugden. Wat zijn deugden alvast niet? Het zijn geen beperkende normen of vage waarden. Het zijn wel – met dank aan Aristoteles – concrete houdingen die een mens in staat stellen om voortreffelijk te zijn, om zichzelf te verwerkelijken, 35 om goede keuzes te maken in handelingssituaties. “Een deugd is een gestaag ontwikkelde vorm van belichaamd inzicht in hoe je in een concrete situatie moet handelen.” Voorbeelden van deugden zijn: verstandigheid, moed, matigheid en rechtvaardigheid. Ze geven mensen houvast. En hierin zit meteen de reden waarom dit boek belangrijk is om te lezen: na het wegvallen van godsdienst als zingever en in een tijd waarin iedereen is teruggeworpen op zichzelf en slechts weinigen erin slagen om zin aan hun leven te geven, zouden de deugden een oplossing kunnen bieden. Niet als vervangend zingevingssysteem of als het nieuwe isme, maar als leidraad om er toch iets van te maken en toch te kiezen voor voortreffelijkheid, ondanks de verleidingen van het platte consumentisme en egoïsme. Onderzoek naar deugden gaat dus wel degelijk over levenskunst, niet als weg naar oppervlakkig persoonlijk succes, maar wel als ‘zorg voor zichzelf’, als noodzakelijke voorwaarde om goed te functioneren als lid van een collectief, een gemeenschap. onthouden we het best dat de deugd empathie geen laagje vernis is, zoals zo vaak wordt beweerd, maar integendeel een product van miljoenen jaren evolutie en dus “niet te herleiden tot een rationeel product van asociale wezens”. Van Nussbaum ten slotte leren we dat deugden het verdienen om onderwezen te worden op school en in het hoger onderwijs. Bildung, die jonge mensen leert te aanvaarden dat ze als mens kwetsbaar zijn en altijd afhankelijk van anderen. Een beter antidotum tegen yuppy-isme en neoliberaal spierballengerol lijkt nauwelijks denkbaar. Onder dit bijzonder interessant gesternte leiden beide auteurs de lezer langs denkers als Laozi, Aristoteles, Epicurus, Machiavelli, Nietzsche, Sennett, De Waal en Nussbaum. In deze plejade laat ik Alasdair Macintyre en Richard Rorty onvermeld, omdat ik ook na twee keer lezen niets kan ontdekken waaraan beide ‘denkers’ hun plaats in dit boek te danken hebben. Voor Aristoteles houdt deugd altijd het midden tussen twee ondeugden. Zo is moed het midden tussen lafheid en roekeloosheid. Voor Epicurus betekende moed bijvoorbeeld het hoofd bieden aan de angst voor de goden, die in de klassieke oudheid altijd op de loer lagen om de mensen te straffen of te dwarsbomen. Hij beschouwde godsdienst als een ceremonieel gebruik, als een sociaal bindmiddel, en niet als een manier om de goden gunstig te stemmen. Een wijs inzicht, maar ondergesneeuwd door het latere geweld van de Assertieve monotheïstische godsdiensten. Epicurus was ook niet de losbandige hedonist die de katholieken ervan gemaakt hebben, maar wel de man die matigheid predikte en geluk definieerde als het ontbreken van pijn wat het lichaam betreft (aponia) en het ontbreken van zorgen wat de ziel betreft (ataraxia). Het boek wordt opnieuw interessant wanneer Dohmen Richard Sennett aan het woord laat over de statusangst des mensen, die schijnbaar alleen maar “kan overwonnen worden door een door de reclame gevoed verlangen naar spullen”. Een ander belangrijk inzicht van Sennett – toepasbaar op het debat over levensbeschouwelijke neutraliteit in openbare functies? – is de vaststelling dat mensen tegenwoordig in de openbaarheid een intimiteit zoeken die daar volkomen misplaatst is. Terwijl het vroeger een deugd was om de ander bij het betreden van het publieke domein te beschermen tegen het eigen opdringerige ego. Van de bespreking van Frans De Waal ‘Van oude en nieuwe deugden’ is een belangrijk werk dat bouwstenen levert voor een wereld die in volle transitie verkeert en 21ste eeuwse alternatieven zoekt voor de 20ste eeuwse godsdiensten. Zoals vaak worden de beste bouwstenen geleverd door de klassieken, Aristoteles voorop. Maarten van Buuren en Joep Dohmen – Van oude en nieuwe deugden – Ambo – Amsterdam – 2013 – 315 p. - €24,95 Björn Siffer Algemeen Coördinator HVV 36 Sokken van de Olifant opendeur 29/10 en 6/11 Rubriek van het huisvandeMens Levenseinde infosessies Onze groepssessies zijn een succes! Na drie reeksen hebben we al een 25 mensen op weg geholpen met hun levenseindedocumenten. De volgende data zijn: infosessies op 8/10, 12/11 en 3/12, van 10 tot 12u: deelnemers krijgen documenten en de nodige informatie om er mee aan de slag te gaan. Opvolgingssessies op 22/10, 26/11 en 17/12: wie deelnam aan één van de infosessies kan tussen 10 en 12 u langskomen voor praktische vragen of om de documenten te laten nakijken. Kun je niet naar een infossessie komen? Individuele afspraken kunnen nog, maar lange wachttijden zijn mogelijk. 37 ‘De Sokken van de Olifant’, ons vrijzinnig humanistisch bijstandspakket voor jongeren en kinderen in rouw, werd in 2007 gelanceerd in Vilvoorde en vervolgens overgenomen door de andere huizenvandeMens in VlaamsBrabant. In 2012 kreeg onze olifant een nieuw jasje (nu ja, nieuwe sokken eigenlijk :-) en een website: www.desokkenvandeolifant.be. In 2014 wijdde deMens.nu een nummer van het vakblad ‘Antenne’ aan ‘de Sokken van de Olifant’. Sindsdien trekt onze ‘olifant-metdrie-sokken’ door Vlaanderen en Brussel en gaan alle huizenvandeMens ermee aan de slag. Op 29 oktober (14-20u) en 6 november (916u30) gooien we onze deur wagenwijd open voor al wie kennis wil komen maken met dit bijstandspakket. Deze opendeurmomenten zijn vooral bedoeld voor wie wel eens te maken krijgt met kinderen of jongeren en verlies, in hulpverlening, onderwijs, jeugdwerk… maar iedereen is welkom. Er ligt een infopakket voor je klaar. Je kunt ook in Tienen , Halle of Leuven komen kennismaken met de Sokken van de Olifant. Vier dagen Wereldarmoededag in Vilvoorde! 17 oktober is ‘Internationale dag van verzet tegen Armoede’, kortweg Wereldarmoededag. Wereldwijd wordt in tientallen steden actie gevoerd. In Vilvoorde worden de acties gecoördineerd door de open werkgroep ‘Vilvoorde tegen armoede’, waar ook het huisvandeMens aan deelneemt. Het programma 2014 is klaar, 2015 is volop in voorbereiding. Wil je ook meedenken en –doen? Contacteer ‘(W)arm-kracht…armen aan het woord’ : [email protected] of 0495 45 75 65 Maandag 13/10 schoolvoorstellingen ‘Neeland’ “Het eerste Nederlandse woord dat ik hoorde was ‘nee’. Overal nee. Ik weet nog dat ik dacht: ‘Daarom noemen ze het neelands’.”. Voorstelling van Nic Balthazar over de harde zoektocht van jonge asielzoekers naar geluk. cc het Bolwerk, om 10u en 13u30 Woensdag 15/10 ‘Onderbescherming: zeepbellen en paraplu’s’ Theaterstuk over armoede. Een bont gezelschap vertelt over het éne ding dat ze gemeen hebben: hun ervaring met sociale uitsluiting. cc het Bolwerk, 20u30,inkom: vrije bijdrage. Donderdag 16/10 Leven in een Krabbenmand Theatermonoloog door Marleen Merckx, gebaseerd op het boek ‘Ik ben iemand/niemand’. Een vrouw vertelt over haar leven in armoede. In Vlaanderen leeft één op tien in armoede. Die armoede blijft vaak verborgen achter de gevels. Dit theaterstuk sloopt die façade en toont de harde realiteit achter de cijfers. cc het Bolwerk, 20u30, inkom: vrije bijdrage Vrijdag 17/10: manifestatie! 18u45: samenkomst aan het armoedemonument ‘De Steen’ (kanaalpark) 19.00: Fakkeltocht door Vilvoorde 20u: optreden solidariteitskoor Caminhando in het Stadhuis. Zaterdag 18 oktober 11u: kinder voorleesuurtje door burgemeester Hans Bonte. 15u30: ‘Armoede en de Europese Literatuur’. Wouters Hessels (docent Rits) brengt een bloemlezing van Europese literatuur en filmfragmenten. Bibliotheek Vilvoorde, gratis 38 Wordt huisvandeMens het huisvandeVrouw? Nee dat nu ook weer niet: mannen en vrouwen zijn mensen, en voor ons zijn alle mensen gelijkwaardig. Maar in de samenleving is die gelijkwaardigheid van man en vrouw nog niet overal en op alle vlakken gerealiseerd. Daarom werken we graag mee aan activiteiten die de positie van de vrouw belichten. Dit najaar zetten we mee onze schouders onder de nationale vrouwendag in Vilvoorde op 11 november (zie onder). Op 15 november organiseren we samen met AVF, HVV en de Grijze Geuzen een themadag rond ‘Vrouwen en Vrijzinnigheid’, waarover elders in deze Toorts meer. En op 6 en 7 maart 2015 organiseren we de tweede editie van het evenement ‘veelZIJdig’ in Leuven. Meer daarover binnenkort op www.veelzijdig.be Nationale vrouwendag 11 november is nationale vrouwendag. Het VrouwenOverlegKomitee (VOK) organiseert elk jaar op die dag een evenement, telkens in een andere stad, telkens rond een ander thema. Dit jaar slaan ze hun tenten op in Vilvoorde om het thema ‘armoede’ uit te diepen. Tal van Vilvoordse verenigingen werken hier aan mee, ook het huisvandeMens. Op het programma: een lezing door Ana Coote van de ‘New Economics Foundation’, workshops, interactief theater met Sering vzw, een debat en een concert van ‘Slongs Dievanongs’. Doorlopend is er kinderopvang en een infomarkt waar de betrokken verenigingen zich voorstellen. En daar vind je natuurlijk ook het huisvandeMens. Helpende handen zijn nog steeds welkom, je kan je aanmelden bij het VOK op 02/229.38.73, of via mail: [email protected] Wie minstens 2 uur de handen uit de mouwen steekt krijgt gratis inkom! 39 40 41 Colofon De Toorts is een driemaandelijkse publicatie van VOC Vilvoorde. Eindredactie: Tony Scott en Griet Maes p/a Frans Geldersstraat 21 1800 Vilvoorde 02-252 15 47 Alle artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs Stof voor de volgende Toorts? Heb je opmerkingen, vragen of suggesties? Contacteer de redactie op [email protected] 42
© Copyright 2024 ExpyDoc
