1 Rondblik Lucius de Graaff IS – een islamitisch doodseskader Filmpjes waarop onthoofdingen worden getoond, zijn het beeldmerk van IS (Islamitische Staat) geworden. Het is typerend voor de gruwelijke manier waarop IS-strijders huishouden in het Midden-Oosten. Overal waar de zwarte vlag wordt geplant, gaat een huivering door dorpen en steden. Bewoners slaan op de vlucht bij het naderen van de djihadisten van IS. De angst zit er diep in. En dat is ook de bedoeling. Waar komt IS vandaan? Wat zijn de wortels van deze beweging? En welk doel hebben de strijders voor ogen? Daarover het een en ander in dit artikel. Ontstaan Voor een buitenstaander is het niet zo gemakkelijk goed zicht te krijgen op de onderlinge verhoudingen in het Midden-Oosten. Het is meestal gecompliceerder dan je denkt op grond van allerlei persberichten. Toch zijn er wel een paar grote lijnen te trekken wanneer het gaat over het ontstaan van IS. De oorspronkelijke naam van de beweging is ISIS= Islamitische Staat in Irak en Syrië. Voor het ontstaan van IS moeten we naar Irak. In Irak is de meerderheid van de bevolking soennitisch en de minderheid sji’itisch. Dictator Saddam Hoessein behoorde tot de soennitische meerderheid. En de Ba’ath-partij gebruikte hij om de soennieten in het zadel van de macht te houden. Toen de dictator was onttroond, werd het complete soennitische politieke en militaire kader door de Amerikaanse gouverneur Paul Bremmer naar huis gestuurd. En toen zagen de sji’ieten op hun beurt de kans om de macht te grijpen. De inmiddels afgetreden premier Al-Maliki hield de soennieten buiten de regering. Uit onvrede met deze situatie hebben soennitische militairen en ba’athisten hun heil gezocht bij de djihadisten. En de kunde van deze militairen heeft bijgedragen aan het succes van IS. Ook heeft IS op deze manier veel wapens in handen gekregen. In de tweede plaats heeft de strijd tegen president Assad van Syrië een grote rol gespeeld in de groei van IS. Deze strijd in Syrië heeft djihadisten uit allerlei landen aangetrokken. Daaronder ook de strijders van IS. Zij hebben een geheel eigen agenda – ze willen méér dan een einde maken aan het schrikbewind van president Assad. Met hun zwarte vlaggen willen zij een islamitisch rijk vestigen tot over de grenzen van Irak en Syrië. Vandaar ook wel de aanduiding ISIL = Islamitische Staat in de Levant. Levant is de aanduiding voor het gebied dat zich uitstrekt van Turkije tot Egypte. Kun je stellen dat IS de opvolger is van Al-Qa’ida? De leider van IS, Abu Bakr al-Baghdadi, was voorheen lid van Al-Qa’ida, maar trekt zich inmiddels niets meer aan van het centrale commando van Al-Qa’ida in Pakistan. En de leider van Al-Qa’ida, Ayman al-Zawahiri, heeft zijn ongenoegen uitgesproken over de wreedheid van IS! Al-Zawahiri is bang dat op deze manier de sympathie van de gewone burgers wordt verspeeld. Ook is hij boos dat IS zonder zijn toestemming naar Syrië is getrokken waar het de plaatselijke afdeling van Al-Qa’ida, Jabhat al-Nusra, heeft ingelijfd. En het lijkt erop dat IS de leiding van Al-Qa’ida zal overnemen in de internationale djihad. Nader Bekeken november 2014 Rondblik – Lucius de Graaff 2 En hoe ligt de verhouding tot de Taliban? Ook de Talibanleiders hebben IS opgeroepen tot matiging. Best opmerkelijk voor een beweging die opgemaakte vrouwen de neus afsnijdt. Tegelijk is het een feit dat IS populair is onder jonge Taliban – er vechten Afghanen mee in Syrië en Irak – maar dat de leiders bang zijn om de steun van IS-rivaal Al-Qa’ida te verliezen. Nieuw kalifaat In juni van dit jaar maakte IS bekend dat Abu Bakr al-Baghdadi, een voormalige imam uit Bagdad, is benoemd tot kalief van alle moslims. Deze Al-Baghdadi is in 2004 al eens opgepakt door de Amerikanen. Toen hij vrijkwam, sloot hij zich aan bij Al-Qa’ida. Wat houdt een kalifaat in? Het woord kalief betekent plaatsvervanger. Toen Mohammed in 632 na Christus overleed, werd de leiding overgenomen door Abu Bakr. Hij werd daarmee de eerste kalief of wel plaatsvervanger van de profeet Mohammed. Latere kaliefen hebben zichzelf wel eens aangeduid als khalifat Allah, plaatsvervanger van Allah, maar dit is niet overeenkomstig de orthodoxe leer. Een kalifaat is dus het gebied waarin de kalief het voor het zeggen heeft. In principe is het niet mogelijk dat er verschillende kalifaten naast elkaar bestaan. De geschiedenis laat echter zien dat dit geregeld wel het geval was. Er is veel strijd geleverd tussen de diverse kalifaten. Toen het islamitische rijk steeds meer verbrokkeld raakte, lieten de diverse heersers zich amir of sultan noemen. Ze bleven officieel de kalief wel als opperheer erkennen, maar deze kreeg op de duur steeds meer een ceremoniële functie. Toen Atatürk in 1923 de seculiere republiek Turkije uitriep, betekende dit het einde van het Ottomaanse rijk. Met als logisch gevolg de opheffing van het kalifaat in 1924. Tegen deze achtergrond krijgt het uitroepen van een kalifaat toch een speciale kleur. Het spreekt orthodoxe moslims sterk aan. Oude (glorie-)tijden lijken terug te keren. Overigens heeft Al-Baghdadi wel concurrentie gekregen nu ook de leider van Boko Haram een kalifaat heeft gevestigd. Al-Baghdadi is een kalief van de ‘oude stempel’. Ondanks de globalisering van de wereld deelt hij de wereld op in twee gebieden: dar al-islam en dar al-harb, respectievelijk: wereld van de islam en wereld van de oorlog. Dar al-islam is het gebied waar de moslims het voor het zeggen hebben en de sjarie’a, de religieuze wet, wordt gehandhaafd. In dit gebied worden christenen als tweederangsburgers behandeld. (…) Nader Bekeken november 2014 Rondblik – Lucius de Graaff