Samen Sterker - Jeugd in Onderzoek

Samen Sterker
Praktijk, beleid en onderzoek werken samen aan
praktijkrelevante onderzoeksprojecten
Jeugd in Onderzoek
10 maart 2014
Workshop-/sessie-team
Namens praktijk
Mariette van Brandenburg
 Hoofd Kwaliteit en Innovatie, Juzt – voorzitter Werkgroep Effectiviteit
 [email protected]
Namens beleid
Tanja Mandersloot
 Accountmanager jeugdzorgaanbieders, provincie Noord-Brabant
 [email protected]
Namens onderzoek
Huub Pijnenburg/Marieke de Greef
 Lector/onderzoeker Werkzame factoren in de Zorg voor Jeugd, HAN
 [email protected] / [email protected]
Programma
13.00 – 13.25
Uitgangspunten ‘Samen Sterker’
Praktijk – beleid – onderzoek
13.25 – 14.15
Opbrengsten ‘Samen Sterker’
Onderzoek – beleid – praktijk
14.15 – 14.45
Discussie
Het verhaal van Samen Sterker
Er waren eens…
Het verhaal van Samen Sterker
… zes jeugdzorgaanbieders
Pijnenburg & Van Hattum, 2013: Integratief Werkzame Factorenmodel voor de Jeugdsector
Zie ook: Barnhoorn e.a., 2013). Cliënt-, professional- en alliantifactoren. Den Haag: ZonMw.
www.zonmw.nl/uploads/tx_vipublicaties/Kennisinventarisatie_client_professional_alliantiefactoren.pdf
Werkzame ingrediënten van de zorg
Bron: Assay & Lambert (1999), Lambert (1992), Wampold (2001)
Hoop & verwachting
(‘placebo-effect’)
‘Buitentherapeutische’
en cliëntfactoren
Model & techniek
(evidence based
treatments)
Werkrelatie / alliantie
cliënt-hulpverlener
Alliantie
 Alliantie: een professionele samenwerkingsrelatie die
gekenmerkt wordt door:
– Een positieve emotionele band (de ‘klik’ – emotionele alliantie)
– Overeenstemming over het samenwerkingsdoel, en de aanpak
om dat doel te bereiken (taakalliantie)
 Drie vormen van alliantie:
– Hulpverlener en cliënt
– Hulpverlener en cliënt m.b.t. sociale netwerk
van cliënten
– Hulpverlener en leidinggevende
Samen Sterker





Provinciaal onderzoeksprogramma 2011-2014
Samenwerking tussen praktijk, onderzoek en beleid
Optimaliseren van kwaliteit en rendement van jeugdzorg
Centrale thema: alliantie
Instellingen werken samen, delen en benutten resultaten
Opzet onderzoeksprogramma
Onderzoekslijn 1:
Alliantie
hulpverlener – cliënt
Onderzoekslijn 2:
Alliantie hulpverlener – cliënt
m.b.t. het sociale netwerk van
cliënten
Project A:
Project C:
Pak het samen op! – Aansluiten
Jij mag er zijn!
Juzt, Stichting Maashorst
bij het sociale netwerk:
gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Stichting Oosterpoort, Combinatie
Project B:
Even afstemmen, wat kan beter? Jeugdzorg, Kompaan en De Bocht,
Stichting Maashorst, Juzt
Juzt, BJ Brabant
Onderzoekslijn 3:
Alliantie
hulpverlener - leidinggevende
Project D:
Help(t) een baas!?
Combinatie Jeugdzorg
(penvoerder), Stichting
Maashorst, BJ Brabant
Project E: ‘Innovatie door verbinding’.
BJ Brabant (penvoerder), Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en de Bocht, Stichting Maashorst,
Stichting Oosterpoort.
Project F: ‘Leren van en met elkaar’.
BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en de Bocht (penvoerder), Stichting Maashorst,
Stichting Oosterpoort.
Het verhaal van Samen Sterker
… beleidsmakers provincie Noord-Brabant
Uitgangspunten: beleid
Doel provincie: verhogen kwaliteit zorg
Middel: Innovatiefonds / Zorgvernieuwingfonds
 Jeugdzorgorganisaties: vaak aanvragen over hetzelfde thema,
maar dan een jaar later.
 Weinig samenwerking en uitwisseling van resultaten.
Wens provincie: zorginkoop niet alleen op kwantiteit
maar ook op kwaliteit
• Eerste stap: invoeren PI’s
• Tweede stap: kwaliteit:
MAAR HOE?
Uitgangspunten: beleid
Oorspronkelijk doel provincie:
 Verhogen van gebruik evidence based methoden
 Verbeteren aansturing van organisaties
Uitgangspunten: beleid
Inzichten n.a.v. afstemming met praktijk:
 Meeste winst te halen bij verbetering residentiële zorg en
samenwerking met ouders/opvoeders.
 Evidence based methodieken zijn relevant, maar bieden vooral
specifieke kennis.
 Jeugdzorgpraktijk heeft behoefte aan inzichten die
relevant zijn voor brede doelgroep.
 Integratief Werkzame Factoren Model biedt houvast voor het
werken aan kwaliteit op meerdere niveaus in de organisatie.
 Van controleren naar leren.
Uitgangspunten: beleid
Wat heeft de provincie vervolgens gedaan om Samen Sterker
mogelijk te maken?
Visie: onderzoek en verbeteren kwaliteit vereist meerjarenplanning
 Jaar de tijd en financiën gegeven voor uitwerken
onderzoeksprogramma
 Jaarlijks monitoren van voortgang
 Samen Sterker geagendeerd op diverse niveaus
Het verhaal van Samen Sterker
… onderzoekers lectoraat Werkzame
Factoren in de Zorg voor Jeugd
Uitgangspunten: onderzoek









Praktijkgestuurde vraagstelling & belangenverheldering
Verbinding praktijk-onderzoek-beleid-opleiding/studenten
IWF-model en onderzoekslijn lectoraat gaat leven
Meerjarenplan met financiële borging (prov.)
Niet hals over kop beginnen (start-jaar)
Werkgemeenschap van 6 instellingen/spelregels
Apart kennistransfer-/-implementatieproject
Praktijk en beleid: (inter)nat. mee ‘on the road’
Promotieperspectief…
Projecten: opzet en resultaten
Onderzoekslijn 1:
Onderzoekslijn 2:
Onderzoekslijn 3:
Alliantie
hulpverlener – cliënt
Alliantie hulpverlener – cliënt
m.b.t. het sociale netwerk van
cliënten
Alliantie
hulpverlener - leidinggevende
Project A:
Jij mag er zijn!
Juzt, Stichting Maashorst
Project B:
Even afstemmen, wat kan beter?
Stichting Maashorst, Juzt
Project C:
Pak het samen op!
Project D:
Help(t) een baas!?
Stichting Oosterpoort, Combinatie
Jeugdzorg, Kompaan en De Bocht,
Juzt, BJ Brabant
Combinatie Jeugdzorg (penvoerder),
Stichting Maashorst, BJ Brabant
Project E: ‘Innovatie door verbinding’.
BJ Brabant (penvoerder), Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en de Bocht, Stichting Maashorst, Stichting
Oosterpoort.
Project F: ‘Leren van en met elkaar’.
BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en de Bocht (penvoerder), Stichting Maashorst, Stichting
Oosterpoort.
Waarschuwing: nu volgt: een verkenning van zes projecten in 15 minuten!
A: Jij mag er zijn!
Juzt, Stichting Maashorst
Doel
Kwaliteitsverbetering van de 24-uurs zorg aan kinderen van 4-15 jaar.
Werkwijze
 15 teams werken doorlopend aan pedagogisch klimaat
Actieplannen – leerbijeenkomsten – pedagogisch kwadrant
 Haljaarlijkse meting bij kinderen (n=268) en groepsleiding (n=155):
pedagogisch klimaat, alliantie, behandelmotivatie, werkklimaat
 Snelle terugkoppeling en bespreking resultaten
 Teams leren van elkaar
Opzet Jij mag er zijn
Residentiële behandeling/ begeleiding 4-15 jaar
MEETMOMENT 1
Variabelen:
April 2012
Van uitgangspunten
naar actieplannen
Achtergrondkenmerken (dossier)
MEETMOMENT 2
Okt/ nov 2012
Pedagogisch kwadrant
MEETMOMENT 3
April 2013
Leergroepen
MEETMOMENT 4
Okt/ nov 2013
VIB: focus op sensitieve
responsiviteit
MEETMOMENT 5
April 2014
Pedagogisch klimaat (i: kinderen)
Alliantie (i: kinderen)
Werkklimaat (i: PM)
Belangrijke ontwikkelingen & ingezette tools
(kwartaalrapportages)
Doelrealisatie, tevredenheid (dossier)
Behandelmotivatie (i: jeugdige)
Competenties kind in groep (i: PM)
Ruimtelijk en fysiek inperken n.a.v. agressieincidenten (ReAct)
A: Jij mag er zijn
Juzt, Stichting Maashorst
Resultaten/opbrengsten
 Positieve samenhang tussen:
- Alliantie en open pedagogisch klimaat (r = .41 tot r = .63)
- Alliantie en behandelmotivatie (r = .32 tot r = .66)
 Voorzichtige stijging alliantie, open klimaat, werkklimaat.
 Pedagogisch medewerkers ervaren dat zij een grote
invloed hebben op het pedagogisch klimaat.
B: Even afstemmen, wat kan beter?
Stichting Maashorst, Juzt
Doel
Optimaliseren alliantie tussen ouders/opvoeders en ambulant
gezinsbegeleiders
Werkwijze
 16 ambulant hulpverleners en ouders/opvoeders (n=233)
werken doorlopend aan hun alliantie.
 Feedbackvragenlijstjes:
Alliantie, functioneren ouder/kind.
 Vragenlijsten bij start en eind ambulant traject:
Alliantie, opvoedingsbelasting, resultaat hulpverlening
 Workshop en leerbijeenkomsten professionals.
B: Even afstemmen, wat kan beter?
Stichting Maashorst, Juzt
Resultaten/opbrengsten
 Zicht op werkzame factoren in alliantiefeedback.
Regie voor ouders – Zicht op alliantie(ontwikkeling) – Feedback op handelen als
professional – Snel zicht op functioneren ouders – Cliënttevredenheid tijdens traject.
 Aanpassing feedbackvragenlijsten naar jeugdzorgsetting
 Verschillen in alliantie: ouders en opvoeders
 Verschillen in alliantie: vrijwillig of gedwongen kader
 Verschillen tussen hulpverleners
 Alliantiefeedback relevant voor andere hulpvormen
C: Pak het samen op!
Stichting Oosterpoort, BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Kompaan en De Bocht, Juzt
Doel
Optimaliseren van het vermogen van hulpverleners om samen met
cliënten te werken aan een steunend sociaal netwerk.
Werkwijze
 In kaart brengen werkzame factoren.
 Actieplannen per organisatie.
 Feedback middels vragenlijstonderzoek (n=70, n=93):
Taakalliantie m.b.t. sociale netwerk, sociale steun.
 Teamoverleg en uitwisselbijeenkomsten.
C: Pak het samen op!
Stichting Oosterpoort, BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Kompaan en De Bocht, Juzt
Resultaten/opbrengsten
 Zicht op werkzame factoren in het werken met cliënten en hun
sociale netwerk:
Kenmerken hulpverlener - Middelen en methodieken - Organisatorische voorwaarden
 Taakalliantie m.b.t. sociale netwerk: niet vanzelfsprekend.
 Het thema staat nog meer op de agenda.
 Hulpverleners en organisaties leren van elkaar.
D: Help(t) een baas!?
Combinatie Jeugdzorg, Stichting Maashorst, BJ Brabant
Doelen
 Optimaliseren van de alliantie tussen hulpverleners en leidinggevenden.
 Zicht op de samenhang tussen organisatiekoers en het handelen van
hulpverleners.
Werkwijze
 In kaart brengen alliantiekenmerken leidinggevenden:
Literatuuronderzoek, 16 interviews, 6 focusgroepen, vragenlijstonderzoek
 In kaart brengen samenhang kenmerken leidinggevenden,
alliantiekwaliteit, organisatiekenmerken, werkhouding.
Vragenlijstonderzoek: hulpverleners (n = 118) en leidinggevenden (n=27)
 Leidinggevenden werken gericht aan alliantie.
D: Help(t) een baas!?
Combinatie Jeugdzorg, Stichting Maashorst, BJ Brabant
Resultaten/opbrengsten
 Samenhang kenmerken leidinggevenden en alliantie (r=.53 - r= .86)
 Samenhang alliantie en werkhouding hulpverleners (r=.42 - r= .49)
 Handvatten voor leidinggevenden om te werken aan alliantie
Actieplan, feedbackinstrument, uitwisselbijeenkomsten, jaarlijkse meting
 Organisatiekoers is belangrijk voor hulpverleners.
 Belangrijke rol voor leidinggevenden:
verbinden koers en werkvloer
E: Innovatie door verbinding
BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en De Bocht, Stichting Maashorst, Stichting Oosterpoort
Doelen
 Zicht op de samenhang tussen drie vormen van alliantie.
Hulpverlener-leidinggevende, hulpverlener-cliënt, hulpverlener-cliënt m.b.t. netwerk
 Zicht op de samenhang tussen drie alliantievormen en zorgrendement.
Werkwijze
 Focus: enkelvoudig ambulante begeleiding.
 Vragenlijstonderzoek: cliënten, hulpverleners en leidinggevenden
Achtergrondkenmerken, alliantie, werkhouding, resultaat hulpverlening
 Twee meetmomenten: beginfase en eindfase hulptraject
E: Innovatie door verbinding
BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Kompaan en De Bocht, Stichting Maashorst, Stichting Oosterpoort
Resultaten/opbrengsten
Aanvullende gegevens zijn nodig, maar eerste en voorlopige resultaten wijzen hierop:
 Drie vormen van alliantie hangen met elkaar samen.
 Alliantie tussen hulpverlener en cliënt lijkt resultaat te voorspellen
Op basis van vragenlijstgegevens van hulpverleners
- Alliantie hulpverlener-cliënt voorspelt vooruitgang cliënt
- Alliantie hulpverlener-cliënt m.b.t. sociale netwerk voorspelt
- vooruitgang van steun uit het sociale netwerk
 Alliantie tussen hulpverlener en leidinggevende voorspelt
hulpverleningsresultaat niet direct.
F: Leren van en met elkaar
Kompaan en De Bocht, BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Stichting Maashorst, Stichting Oosterpoort
Doel
Uitwisselen van opbrengsten van ‘Samen Sterker’ projecten, binnen én
buiten deelnemende organisaties
Werkwijze





Nieuwsbrieven ‘Samen Sterker’
Jaarlijkse informatiebijeenkomsten
Leerbijeenkomsten per project
Presentaties (o.a. JiO, EUSARF, opleidingen)
Artikelen (krant, vakbladen, wetenschappelijke tijdschriften)
F: Leren van en met elkaar
Kompaan en De Bocht, BJ Brabant, Combinatie Jeugdzorg, Juzt, Stichting Maashorst, Stichting Oosterpoort
Resultaten/opbrengsten




Doorlopend aandacht voor (resultaten van) ‘Samen Sterker’.
Enthousiasme en draagvlak bij deelnemers.
Resultaten worden direct toegepast in jeugdzorgpraktijk.
Collega-organisaties, beleidsmakers, opleidingen, en onderzoekers
profiteren van inzichten.
 Netwerk en infrastructuur t.b.v. kennisdeling.
Opbrengsten: onderzoek
Lectoraatambitie: bruggen slaan praktijk-opleiding-onderzoek-beleid
 SS=combi van beantwoorden praktijkvragen, kennisontwikkeling,
onderwijsontwikkeling en dialoog met beleid
 Praktijkrespons (dir. & prof.) bemoedigt: ‘dit raakt kern van ons werk’
 Relatie met Wgr Eff. : inspirerende, gezaghebbende werkgemeenschap
 Blijf praktijk steunen en resultaten direct terugkoppelen
 Les: ’nuljaar’ loont (1 team/mission/plan/rulebook)
 Dataverzameling verloopt relatief soepel dankzij draagvlak
 Bevestiging: samen praktijkrelevant onderzoek doen = leuk!
 Data > bijdrage aan opvulling kennishiaat
 Curriculumontwikkeling hbo/universiteit (A-dag)
 Aandacht voor AWF’n/IWF-model groeit (m.n. ‘alliantie’)
 ‘Promiscuïteit’ praktijk is ok; Kenniscentra vullen elkaar aan
 Gemeenten: belangstelling (transitie/generalist)
 Aandacht van onderzoek (land. /int.) én -financiers (ZonMw)
Bron: www.zonmw.nl/uploads/tx_vipublicaties/Kennisinventarisatie_client_professional_alliantiefactoren.pdf
ZonMw
Opbouw ZonMw kennisinventarisatierapport
Pijnenburg & Van Hattum, 2013: Integratief Werkzame Factorenmodel voor de Jeugdsector
Zie ook: Barnhoorn e.a., 2013). Cliënt-, professional- en alliantifactoren. Den Haag: ZonMw.
www.zonmw.nl/uploads/tx_vipublicaties/Kennisinventarisatie_client_professional_alliantiefactoren.pdf
ZonMw rapport
 Consortium/Auteurs:
o Verwey Jonker Instituut
o Kenniswerkplaatst Tienplus (A’dam)
o Kennisnetwerk Zorg voor Jeugd Rotterdam-Rijnmond (DWARS)
o HAN lectoraat Werkzame Factoren in de Zorg voor Jeugd








Focus op internationale literatuur, aangevuld met Ned.talige pub’s
Searchprofiel > Eric 82; PsycINFO 94 : PubMed 84 > N-=29
Focus op reviews, overzichtsstudies, meta-analyses (‘sterk’)
Resultaat in meer domeinen gevonden > sterker bewijs
Scheidslijn domeinen niet altijd scherp
Reviews – 25 jr; originele studies – 10 jr.
Nauwe samenwerking met (wet./prakt.) klankbordgroep
Concepttekst voorgelegd ook aan praktijkdeskundigen
Specificatie microniveau IWF model door onderzoekers en klankbordgroep
Bevindingen (Alliantie)











A: relatief minder onderzoek dan cliënt-/prof.factoren
A-onderzoek: focus op jeugd-ggz/-psychotherapie
Preventieve veld: A nauwelijks onderzocht
24/7 zorg: sterke samenhang A & focus prof. op beh.doelen/taken
24/7 zorg: samenhang A met gedrag jeugdige tijdens (niet voor) opn.
24/7: A met jeugdige, dan meer kans op gezinsbetrokk.hd.
Zwak bewijs dat prof. bepalender voor A dan cliënt:
Pos. invloed A op res. behandeling sterker bij extern. probl.
Betrouwbaar/empat./gelijkwaardig opstellen prof. > A (+lvb)
Wederkerigheid/respect in hv><cl(n): >A
Prev. hulp: invloed van ruimte voor behoeften/percepties
gezinsleden op A, en op effectiviteit hulp
 Geïnd. jeugdzorg: 0 studies naar samenhang A –effectiviteit
Opbrengsten: beleid
 Meer samenwerking tussen instellingen
 Efficiëntere inzet van innovatiegelden
 Goed gesprek tussen provincie en praktijk over bv. PI’s
Van controleren naar leren en stimuleren
 Goede PR voor de provincie Noord-Brabant
 Volgende stap in beleid: intersectoraal Transformatiefonds
Tips voor gemeenten
 Formuleer eerst zelf wat je wilt bereiken met innovatie
Focus op: wat wil je voor resultaten?
 Innovatie vereist lange termijnplanning
 Ga nadrukkelijk in gesprek met instellingen
 Hak knopen door: Zet criteria in een regeling
 Stel mijlpalen
 en doe dat regionaal
Opbrengsten: praktijk
 Grote implementatiekracht van onderzoek.
 Resultaten/inzichten worden gedeeld en benut in de praktijk.
 Gewenning aan feedback op eigen handelen.
 Samenwerking praktijk en wetenschap: win-win situatie.
 Samenwerking in de driehoek.
Organisatie
autonomie
loyaliteit
professionaliteit
Chiel Egberts, 2007
professionals
Jeugdzorginstellingen
Noord-Brabant
innovatiemiddelen
Provincie
Noord-Brabant
HAN/ Praktikon/
HSLeiden/ UvA/ K2
Tips voor de praktijk
 Ga door met praktijkgestuurd onderzoek
 Werk samen: regionaal en intersectoraal
 Ben op alle niveaus bereid je rendement te tonen en te leren
 Deel ervaring en kennis met anderen: wie niet kan delen, kan
niet vermenigvuldigen
 Bestuurders en managers: blijf investeren in R&D en
faciliteer professionals in onderzoek te participeren
 Heb een lange adem!
Het verhaal van Samen Sterker
Het verhaal van Samen Sterker
… En ze leefden nog lang en gelukkig!
Discussie
Opdracht: vorm ‘kleurrijke subgroepen’ van 3 personen
(kleurkaartjes voor resp. praktijk/beleid/onderzoek-deeln’rs)
Vraag 1/3
Met welke informatie of ervaring uit deze sessie kun je
morgen zelf aan de slag?
Discussie
Vraag 2/3
Hoe zorg je er voor dat dit – ondanks alle actuele
veranderingen – gaat lukken?
Discussie
3/3
Met welke brandende vraag ben je blijven zitten?
(Noteer je vraag aub ook op je gekleurde notitieblaadje en
lever die aan het eind van de sessie in - merci)
Bedankt voor jullie aandacht en inbreng!
Contact over Samen Sterker na vandaag/handout?
Instellingen:
[email protected]
Provincie:
[email protected]
HAN:
[email protected]