[email protected] Alumnidag 4 oktober 2014 vrouwen zijn geen kleine mannen “goede gezondheidszorg is gender-sensitief” XY XX maatwerk bij harttransplantaties: “one size does not fit all” % differences in heart mass Reed RM et al. JACC HF 2014 N=31634 Nature 2013 emoties - gezondheid - ziekte Frieda Kahlo “Broken Heart “ syndrome: 9-10 x zo vaak bij vrouwen (>60 jaar) dan mannen Tako-Tsubo CMP complexe interactie tussen “sex” en “gender” Society Nutrition Life style Gender Epigenetic modifiers Germ cells Fetus Child Genes Adult Sex Sex hormones Oertelt-Prigione S, Regitz-Zagrosek V, 2011 selectief kiezen voor diagnostiek en behandeling gendersensitief werken maakt zorg goedkoper en efficiënter British Medical Journal – 14th April 1973 1991 2014 wetensch. artikelen over behandeling van coronarialijden 1992 2011 “FEMINIEN” patroon van coronairsclerose: minder vernauwingen kransvaten (vooral < 65 jaar) diffuser patroon atherosclerose minder kalk, meer “soft” plaques meer vasculaire disfunctie (ook na PCI en CABG) klinische prognose niet beter CCTA meer “soft”plaques, minder kalk Soft plaque RCA ♂: gelocaliseerde vernauwing kleinere diameter kransslagaderen disfunctie/spasme in de kleine vertakkingen ♀: diffuse, wandstandige atherosclerose 14 Shaw LJ, et al JACC 2009 coronarialijden bij vrouwen: Shaw LJ et al. JACC 2009; 54: 1561-75 % “ normaal” CAG bij stabiele angina pectoris: database Zweden, bevindingen bij hartcatheterisatie, N=12200 % Johnston N, Schenck-Gustafsson K, et al. Eur Heart J 2011 CAG: “normaal” IVUS bij vrouwen met angina pectoris en niet-obstructief CAD: atherosclerose Khuddus MA, et al. J Interven Cardiol 2010;23:511–9 “tunnelvisie” in huidige cardiologische zorg voor vrouwen: Type 1 - microvasculaire angina pectoris • Voorloper van afwijkingen aan de grotere kransvaten • Bij 50% vrouwen met pijn op de borst op middelbare leeftijd courtesy P. Camici veroudering kleine vaten hartfalen op oudere leeftijd vrouw-specifieke condities Pregnancy Hormone shifts Cognitive decline Menopause Metabolic changes Intravascular cellular activation Damaged brain tissue Miller VM, et al. Biology of sex differences 2013 Cardioloog anno 2014: “ik ben niet zo van de man/vrouw verschillen…” ♂ ♀ “gender-gap” in kennis medicatie effectiviteit – bijwerkingen - interacties NIH verplicht m/v evenwicht in basaal onderzoek: Nature 2014 EU Horizon 2020 www.genderedinnovations.eu 2011 2013 2013 21e eeuw: concept of ‘healthy ageing’ patiënt denkt/beslist mee! patiënt van nu kijkt naar eigen prioriteiten & levensloop “Voorkeur patiënt net zo belangrijk als expert opinion in richtlijnen” M. Pueva Radboud Women’s Heart Center (inter)national referral center microvascular coronary disease info@hartvoorvrouwen www.hartvoorvrouwen.nl @Hartvoorvrouwen http://giving.cedars-sinai.edu/bswhc#.URvf2WQZ4g8