Empowerment en zingeving in sociaal werk Nijmegen, 13 november 2014 Tine Van Regenmortel STRUCTUUR • Inleiding • Het concept ‘empowerment’ • De betekenis van empowerment voor de hulpverlening • Empowerment en zingeving in sociaal werk Inleiding DEFINITIE ZINGEVING (Mia Leijssen) • De zoektocht naar orde, samenhang en richting in het bestaan • Het nastreven van doelen die de moeite waard zijn • En daaraan voldoening beleven • Transcendente, het ‘hogere’ (Gabriël van den Brink) • Gedreven door kennis en inzichten • Bewogen door de kwetsbare mens • Gestuurd door waarden als sociale rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkwaardigheid • Gesteund en gevoed door samenwerking, cocreatie Het concept ‘empowerment’  Rijk, maar complex en paradoxaal concept  Prioritaire aandacht voor maatschappelijk kwetsbare groepen  (meta) Paradigma : denk- én handelingskader  Uitdagend kader  Positieve krachtgerichte focus vanuit erkenning van kwetsbaarheid  Verbindend kader : 1 + 1 = 3  Ethisch gegrond en aantrekkelijke synthese  Doel: volwaardig en relationeel burgerschap  Sociale inclusie en erbij horen  Interafhankelijkheid  Relationele autonomie  Sociale cohesie en solidariteit  Samenredzaamheid  Individuele vertekening (‘bias’)  Verschillende niveaus (multilevel construct)  Oneindig proces (open-ended construct)  Zelf verwerven met ondersteuning van anderen (‘to enable’)  Eigen kracht en gedeelde verantwoordelijkheid  Circulaire causaliteit  Geen ‘blaming the victim’ en geen ‘blaming the system’  Interactionistisch  Ervaringskennis en -deskundigheid  Motor van participatie  Insidersperspectief  Veerkracht (‘resilience’) Het vermogen van een mens of systeem om een goed bestaan te leiden en zich ondanks moeilijke levensomstandigheden positief te ontwikkelen op een sociaal aanvaardbare wijze  Positieve psychologie (Seligman)  Bouwstenen van veerkracht (rol van omgeving) esign Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra D OMSCHRIJVING VAN EMPOWERMENT (Rappaport & Zimmerman) Een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie Empowerment en hulpverlening  Krachtgericht sociaal werk • Helpen zichzelf te behelpen • Op maat • Innovatief en creatief (zalmgedrag) • ‘Scharrelruimte’ • De relatie als fundament • Professionele vriendschap • Twee-eenheid: invoegen én toevoegen  Positieve basishouding • Krachtenperspectief  Niemand wordt opgegeven  Minst ingrijpend • Presentie (Andries Baart)  Aandacht  Openheid • Respect  Voor de autonomie en het anders zijn  Kracht van het verschil  Positieve basishouding (vervolg) • Partnerschap  Dubbel actorschap en dialoogsturing  Betrokkenheid  Gelijkwaardigheid  Verbinding  Wederkerigheid  ‘Ingebedde’ interventies  Attitude, technieken en instrumenten • Faciliterende activiteiten • Reflectief en probleemstellend • Outreaching/bemoeizorg • Ervaringen/cultuursensitief (‘survivor’s pride’) • Krachtgerichte • Vraagtechnieken • Assessment Planmatig handelen •  Geen verborgen agenda  Millimeterdoelstellingen  Structureel overleg, collectieve participatievormen  Krachtgericht groepswerk  Innovatieve samenwerkingen  • Formeel-informeel • Ervaringsdeskundigen • Interdisciplinair/intersectorieel Empowermentbloem  Werkingsprincipes (‘Principles shape practice’)  Twee-eenheid: versterkend en verbindend werken Positief Proactief outreaching, actief opsporen en benaderen, nazorg Gecoördineerd samenwerking, onderlinge afstemming, regie gelijkwaardigheid, respect, present, ontmoeting, vertrouwen Participatief zeggenschap, invloed, eigenaarschap Versterkend en Verbindend Inclusief iedereen betrokken Gestructureerd planmatig, transparant, doelen op korte en lange termijn Integraal brede kijk, contextgerichtheid Empowerment en zingeving in sociaal werk ‘Zorg zonder waarden is waardeloze zorg’  Veerkrachthuis  Zingeving  Onvoorwaardelijke acceptatie, gedragenheid als mens  Dubbele zingeving  ‘Wicked problems’ ‘Vuur niet aan de schenen leggen, maar het vuur in mensen aanwakkeren’  Gezamenlijk waardenkader  Ruimte voor zingeving  Inbedding in structuur, cultuur en dagelijkse praktijk  Co-creatie  Lerende organisatie  Krachtige en krachtgerichte organisaties ‘The use of power to empower’  ‘Enabling niches’  Zelf-empowerment van professionals Academische Werkplaats en Leerstoel Sociaal Werk partner bij de uitbouw van een krachtgericht en waardegestuurd sociaal werk Hartelijk dank voor uw aandacht