Calil
Mammddov — lOO
S A D I Q M A A R I F A^IQI
M i i a l l i m l i k - insanlari monsviyyatli etmak
s^nDtidir. deyirdi filosof llegel. B u ssnstin da^idigi
yukssk missiya hamin muddoadan oslindo aydin
goriinCir. Yoni bunun ut;un miiollim ozii monoviyyat
omayi olmalidir. Xo^bsxtlikdan moktsbbrdo bu nov
niimunsbr bar zaman olub. Mon bu xatirDinds
Qarayazida maarif mo:jDli yandiran C a l i l MammDdov
haqqinda sohbat a9acagam.
B u i l Calil muallimin yiiz illiyi tamam olur. Onu
anmaqda SDmimi n i y y a t i m unudulmaz
parlaq
xatirasino dorin chtiramnni bildirmokdir, yurdda§
ziyalilarimizi onun yubiieyini ^arafli ke^irmaya sovq
etmakdir.
C a l i l muallim faaliyyatinin ilk dovrbrindan
Qarayazida ragbatb taninan ziyali olub. Onun ijohrati
Qarayazi orta maktabinin direktoru, xalq maarif
^obasinin mudiri olanda daha geni^ yayilib. Vatan
miiharibasina safarbar cdilmasi hayatinin yaradici
axarini bir miJddat dayandirib.
M u h a r i b a d a n sonra A z a r b a y c a n , rus orta
moktabbrinda eyni maarifporvorlik e § q i b miiallimliyini davam ctdirib. Eyni zamanda, maarif §obasinin
i^brina koniiUu yardim(;i olub. Calil muallimin zangin
tDcriibasi asasinda H a m i d M u s a y e v . A b d u l la
Mustafayev. V a l i Tomayev kimi maarif rahbarlari
yeti^dilar.
Man 1952-ci ilda Qardabani Azarbaycan orta maktabina dircktor tayin edilandan sonra C a l i l muallimla
barabar i§ladim. Moskva Doviat Univcrsitetini hamin i l
bitirmi§dim; tacriibasiz idim, ancaq xo^baxtlikdan
xeyirxah miiallimbr miihitina qo^uldum. B u maktabda
ananavi olaraq saglam manavi ab-hava movcud idi.
Calil muallimin bu kolleklivda gali^masi alveri§li
tasirini giistarirdi. N a i n k i pedaqoji tacriibada,
umumiyyatla insani munasibatlarda onun nufuzu
ibratii idi.
Man uzun gakmodan hamkarlarimla. ijagird
kollcktivi i b dostla^dun. Baxtimdan muallimlarin,
$agirdbrin ugurlari farahli, sevindirici axarla gcdirdi.
1952-53-cu il buraxdi^mda az sayli 11 -ci sinif
§agirdlarindan 4 nafari medal aldi. B u siradan: Yaqub
Huscynov (qizil), Ziyoddin Sadixov (qizil), Nariman
Hiiseynov (giimii^). Saleh H a c i y e v (gumii^).
Maktabimizin bu boyiik uguru miinasibatib Calil
muallim mani. hamkarlarimizi alqi^ladi. scvincini
boluijdii.
Hamin mcdal^ilar sonra hayalda oz movqclarini
neca se^dilar? Yaqub Huscynov harbi miihandislik
sahasini se^di. yiiksak ixtisasli miitaxassis kimi
faaliyyatindan sonra taqaiida (;ixdi. Ziyaddin Sadixov
k i m y a c l m b r i doktomalimlik daracasi. professor admi
aldi. Azarbaycan Dovlal Universiletinda (indiki B D U )
bir nega illar arzinda kafedra mudiri vazifasinda i;ali$di.
24
Ancaq i;ox heyif, elmi, pedaqoji §ohratinin artdigi bir
dovrda vafat etdi {Ruhu §ad olsun!). Nariman Hiiseynov Moskva Doviat Universitetinin hiiquq fakiiltasini
bitirdi. Uzun ilbrdon baridir Azarbaycanda mahkama
sisteminda faaliyyat gostarir. A l i mahkamanin respublikada, geni§ ictimaiyyat arasmda haqiqi saglam
etimad qazanmi§ i'lzviidiir.
Saleh Haciyev Gancada Kand Tasarriifati institutunu bitirdi; bir miiddat dogma kandinda Agtahlada
faaliyyat gostardi. Qabiliyyatli mutaxassis, yax^i insan
kimi el hormati qazandi. Ancaq taassiiflar olsun, omrii
ba§a (jatdirmadan, bu diinyadan ko^dii. (Ruhu §ad
olsun!).
1953-54-cu dars ilinda kandimiz Kosahda orta
maktab direktoru i^bdim. B u dayi^ilmanin ^ox qariba
bir tarixi;asini dani^niaq istayiram. Bundan a v \ a l k i
illarda hamin maktabda direktor vazifasinda Abdulla
Mustafayev i^byirdi. istedadh riyaziyyat(;i, ciddi
muallim, maktab i^larini ala bilan ta^kilatgi idi. B i z
dost idik. aramizda hormat. etibar v a r i d i .
B i r dafa yeni dars ilina yaxin, sohbat asnasmda
C a l i l muallim dedi: gal. ycrimizi dayi^ak. San
Kosalidan rayon markazina gcdirsan, mansa rayon
markazindan K o s a l i y a galiram; evimizda olsaq
yax^idir, soyladi. Bununla bagli vazifa pillasinda
iralilayi^ ut;un niyyatlarini bildirdi.
Man bu sohbat anlannda toraddudlCi bir vaziyyatda
idim. B i r tarafdan, artiq dogmala^digmi Qardabani
Azarbaycan orta maktabinin kollektivindan ayrilmagim i;atin idi. Digar tarafdan, dogulub yeti§diyim
ata-baba kandimizda i?bmak, evimizda olmaq istayi
duyurdum...
Abdulla miiallimla razila^dim; sonrasini du^iinmodan. beg bir anir ohnadan. ozba^imiza ycrlarimizi
dayi^dik. Ancaq sonra bu ozba^maliqdan bir az ba^imiz
agridi. C'ox kci;madan masala nazirliya patdi, ciddi
naraziliq dogurdu. Yoxlamalar ba^ladi; manim bela
qariba gunahim iiviin muallimlarin maa§i i k i ay
gccikdirildi. Rayon rahbarliyinin nazirlikia dam^iqlan
hamin vaziyyati normalla^dirandan sonra, yeni i:^
ycrimda rahat faaliyyata ba§!adim.
Kosali orta maktabi on movqeya malik olan tahsil
ocaqlarindan saydirdi. Burda aksariyyatia tacriibali.
vazifasini layiqli odayan m i i a l l i m b r i^ali^irdi. Hatta
mana l - c i sinifda dars venni^ Mahad Abbasov hami<iaki c i d d i l i k b sanatini hab da davam ctdirirdi. Hamimiz ona agsaqqal kimi gert^akdan darin chtiram cdirdik.
(Tamiz vicdanli agsaqqal §arafi qazanmaq - boyiik
manavi nematdir!).
Ya§li naslin ugurlan, iinsiyyat madaniyyati ganc
hamkarlar iJt;Lin ornak idi. Bu miihiim amila diqqat
etmaya xiisusi onani verirdim. Olda cdilmi^ inusbat
tacrubadan faydalanmaq, onu lakmilbijdirmak -
XdZdrXdhdr
X9 327
Mart
2014
iralibyi^inasas prtidir.
Man kollcktivdo niono\ birliya asaslanmagi ustiin
fbaiiyyat torzi olaraq sei;mi§diiTi. Qar.'jiliqh hormat.
inam - Qmumi i^imizln norinal ritmlo gctmosino $arait
yaradirdi. Movcud saglam ictimai ray tonzimbyici rol
oynayirdi; bunu nazara ahrdim.
Asuda vaxtim ohuida. Qardabani Azarbaycan orta
inaktabina gedib, dostlarimla goriiijurdiim. CaHl
miiallimi daha 90X evinda, qonaqscvar mehriban
aibsinda ziyarat edirdim. Onun qadmi Dilara xanmi
olduqca nacib insan idi. O zaman rayonumuzun
markazi kitabxanasinda miidir miiavini i^byirdi.
Qonaqlarm zahmatini gakardi; haqiqi halal nematli
siifra agardi. M a n i m uijiin dict-pahriz yemayi
hazirlayardi (mada xostahyi o vaxtdan mani "izbyir").
Calil mualHm oziiniin hazirladigi sinanmiij tabii alaci "giilab" §arbatini it^irardi.
CaHl muallimin. eyni zamanda, haqiqatan ibratii
sohbatlari xiisusi mamnunluq bagiijlayirdi. Qarayazi
mahahnda maarifm bu giiniindan. ke?mi§indan
daniijmaq - ba^lica minzusu idi. Buna tabii baxirdnn;
bu mahalda maaril^Mragini yandiran ^axsiyyat idi.
Bcla xatiralarin markazinda Qarayazi (sonralar
Qardabani) Azarbaycan orta maktabi dururdu. Bu
maktabin taraqqiya qovuijmaq yollarini canli tasvir
cdirdi. (Ycri galmiijkan, olumiindan bir az avval bu
garakli malumatlari qazctda na^retdimii^di).
Calil miaallimla siihbatimizda aspiranturaya daxil
olmaq istayimi dcdim. Bu tlkrimi qox bayandi; mana
iirakdan ugurlar diladi. Onun samimi xeyir-duasina
gora darin minnatdarliq bildirdim.
195 3 - 5 4 - c i i dars i l i n i yaxiji n a t i c a l a r l a
tamamladim. M i i a l l i m b r yay istirahatina buraxildilar.
man aspirantura masalasi ila bagli Bakiya getmali
oldum. O vaxt Azarbaycan E A - n m prczident miiavini dahi §airimiz Samad Vurgunla gtJriiijdiim. Samad
V u r g u n b a z i manealara b a x m a y a r a q , m a n i m
sanadlarimin M o s k v a y a , Falsafa institutunun
aspiranturasina gondarilmasina gostari^ vcrdi. {Bu i$in
motivlari, gediijati haqqinda gozal jumalist ^smistan
Nazirliyazib).
Kit;ik bir ricat: Moskvaya Nariman Hiiseynovla
barabar getmaliydik. Ancaq vaziyyatla bagh man
avvalca getdim, sonra o galdi. qar:jiladim. Nariman
sanadlarini Moskva D o v b t Universitetinin hiiquq
fakiiltasina verdi; sohbat sinagindan yax§i 9ixdi. (O
dovrda medalgilar miisahiba yolu ila qabul edilirdilar).
Onu diinyanin qabaqcil universitetinin tabbasi olmasi
miinasibatib boyiik iftixarla, scvincb tabrik ctdim.
Nariman talabaliya ugurta ba^ladi - tabba yolda§lari
arasinda onda gcdanlardan idi. Onun vaziyyati ila
yaxmdan maraqlanirdim; bazan t^alinliyi olanda. onu
hall etmaya ^ali^irdim.
Moskvada aspirantliq i l b r i n d a yaydan-yaya
kandimiza galanda, C a l i l miiallimi ziyarat etmak
zaruri adatim idi:
Bakida i§ladiyim dovrda isa bu adat yax§i anana
kimi davam etdi. zanginla^di. B i r cahata iirakdan
sevinirdim: dostlarim - Mammad Xiyalov, Maharram
Hasanov C a l i l m i i a l l i m i n haqiqatan qaygisina
XdZdrXdhdr
K9 327 Mart
2014
qalirdilar. B u boyiik tasarriifat rahbarlari miidrik
miialiimimizin ailasinin lazimi ehtiyaclarini tamin
ctmayi unutmurdular. Calil muallim aslinda bizim bu
dostlugumuzun ruhu ba^langici, eyni zamanda
birla§dirici bir markazi i d i .
B i z i m ugurlarimizla. adimizla-sanimizla asl
manada faxr cdirdi. Mana amakdar elm xadimi adi
veribnda qiirur, sevinc dolu telcqramla tabrik etmii^di.
Cavabimda minnatdarliq bildirmakia birga
Qardabanidan mana tabrik tclcqrami gtindaran dostlara
ta^akkuriimu Qatdmnagi ondan xahi§ etmi^dim.
C a l i l muallim elm adamlarma xiisusi olaraq hormat
edirdi. Rayonumuzdan yeti:?an alimlar haqqinda
malumat alda etmaya ciddi maraq gostarirdi. B i r dafa
Hamlet isaxanli ila bagli xosj xabarlar e^itdiyini
mamnunluqia ayrica vurguladi. Ancaq indiya qadar
hala §axsan tani? olmami^iq dedi. (Onun bu alava
ifadasindan natica ^ixarmaq lazim galirdi).
Novbati dafa C a l i l miiallimi Hamlet isaxanli i b
barabar ziyarat ctdik. Galiijimiza i;ox ^ad oldu; oglu
Siyavu§ qoq kasdi, gozal qonaqliq maclisi qurdu.
Siyavu§ Maharrami gatirmaya getdi, ancaqTiflisdan
galmami^di. {$cvardnadzenin mii^aviri idi). Eva ?atan
kimi, xabar tutub. talasik maclisa galmi^di. C a l i l
miiallim birinci olmaqla, hamimizla 9 0 X samimi
goru^dii.
Maharramin natiqliyi. geni§ biliyi, manali sagliqlar
dcmasi - hami§a hcyratli idi! B u iistiin intellektual
kcyfiyyatini maclisimizda bir daha ayani tacassiim
ctdirdi. O . ilk novbada Calil miiallimin. onun biitiin
ocaginin !?arafma haqiqatan ala bir sagliq dedi. Maclis
ahli bir ahangb onun sasina sas verdi. Sonra manimla
Hamlet miiallimin §axsinda elmin, alimlarimizin
§arafina xo:j sozlarb iirakdan bada qaldirdi. Mar ikimiz
ona iinvanimiza s o y b d i y i bu xo^ sozlar iii;iin darin
ta^akkurumiizu bildirdik. C a l i l muallim isa 6z
ndvbasinda qonaqlarma miidrik agsaqqal kimi xeyirdua vcrdi...
Bakiya qayidandan bir vaxt sonra televiziyadan
Qardabaniya gakili^ qrupunun gcdacayini mana xabar
verib scvindirdilar. M a n Calil miiallimi ailasi ila birga
lenta almalarini boyiik minnatdarliqla xahi^ ctdim.
Cakili^ qaipu xcyirxahliq edib, bu missiyani ycrina
yetirdi. Onunia oz ocagmda maraqli miisahibani
ekranda taqdim ctdilar. Yaqin hamin lent C a l i l
miiallimin arxivinda saxlamlir; yubileyinda gostarmak
lazuTidir
...Xatiramin sonlugunda bir yazimda s o y b d i y i m
sozlari xatirlatmaq istayiram: "Ancaq bu qoca diinyada
hayat zaruratdir, oltim qagilmaz". C a l i l miiallim §arafla
ya§adi. olanda rayonumuzun ziyali ictimaiyyati onu
haqiqatan ehtiramla son manzila yola saldi (Ruhu §ad
olsun!).
Camal Mustafayev,
falsafa cimlari doktoru. professor
"Maarif jiirnal-qdzeti (Gurciistan)
Oktyahr-noyabr 2013-cu il
25
© Copyright 2024 ExpyDoc
