Rafta HazÕr Ticari YazÕlÕmlarÕn Hava AracÕ Tip SertifikasÕ AlÕm Sürecinde Alternatif Uyum Gösterim Yöntemleri Tu÷ba Saraç Türk HavacÕlÕk ve Uzay Sanayii, A.ù., Uçuúa Elveriúlilik ve Sertifikasyon Müdürlü÷ü, Ankara, Türkiye [email protected] Özet. Rafta HazÕr Ticari yazÕlÕmlar, belirli fonksiyonlarÕ yerine getirmek üzere daha önceden geliútirilmiú ve bir katalog listesinden satÕlan ticari uygulamalardÕr. Rafta HazÕr Ticari yazÕlÕmlar (RAHAT) yüklenicilere sa÷ladÕklarÕ takvim ve maliyet avantajlarÕ nedeni ile baúta havacÕlÕk sektörü olmak üzere, nükleer enerji ve sa÷lÕk sektöründe giderek yaygÕn bir úekilde kullanÕlmaktadÕr. Yükleniciler RAHAT yazÕlÕmlarÕn hedef ortamdaki kullanÕlabilirliklerini, bulunduklarÕ sektörün gereksinimlerine göre kanÕtlamakla yükümlüdür. Örne÷in havacÕlÕk sektöründe sivil hava sahasÕnda uçacak hava araçlarÕnda, uyum gösterimi sertifikasyon otoriteleri tarafÕndan kabul edilmiú yazÕlÕmlar kullanÕlabilir. YazÕlÕm kapsamÕnda uyum gösterimi, hava aracÕnda kullanÕlacak yazÕlÕmlarÕn DO-178B rehber dokümanÕna veya sertifikasyon otoriteleri tarafÕndan kabul görmüú baúka bir uyum gösterim yöntemine göre geliútirildi÷inin sertifikasyon otoritesi tarafÕndan kabul edilmesi anlamÕna gelmektedir. Uyum gösteriminin temel amacÕ, yazÕlÕmÕn hava aracÕnÕn uçuú emniyetini olumsuz yönde etkilemeyece÷ini göstermektir. Bu çalÕúma, sivil hava sahasÕnda uçacak hava araçlarÕnda kullanÕlacak ve daha önce bir sertifikasyon otoritesinden uyum onayÕ olmayan RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösteriminde kullanÕlabilecek alternatif yöntemleri içermektedir. AyrÕca, RAHAT yazÕlÕmlarÕn seçimi ve hedef platform için uygunlu÷u ile ilgili yapÕlacak de÷erlendirmede dikkate alÕnmasÕ gereken hususlar ve de÷erlendirme sürecinde kullanÕlabilecek sorular sunulmuútur. ølave olarak, TUSAù tarafÕndan geliútirilen ve/veya modernize edilen hava araçlarÕnÕn sertifikasyon sürecinde, uyumu olmayan RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösteriminde izlenen yaklaúÕmdan ve yapÕlan çalÕúmalardan örnekler verilmiútir. Anahtar Kelimeler: DO-178B Uyumu Olmayan RAHAT (Commercial Off-The-Shelf (COTS)) YazÕlÕm, Sertifikasyon, RAHAT YazÕlÕm De÷erlendirme Süreci 700 1 Giriú 1980’li yÕllarÕn baúÕndan itibaren yazÕlÕmlar hava araçlarÕnda yaygÕn bir úekilde kullanÕlmaya baúlanmÕútÕr. Bununla birlikte, bu yazÕlÕmlarÕn uçuúa elveriúlilik gereksinimlerinin karúÕlanmasÕ için kabul edilebilir bir yöntem belirlenmesi ihtiyacÕ do÷muú ve bu kapsamda RTCA (Radio Technical Commission for Aeronautics) tarafÕndan DO-178B rehber dokümanÕ hazÕrlanmÕútÕr. Bu rehber doküman, yazÕlÕm yaúam döngüsü süreçlerinin amaçlarÕnÕ (objectives), bu amaçlara ulaúmak için tamamlanmasÕ gereken aktiviteleri ve üretilmesi gereken dokümanlarÕ tanÕmlamaktadÕr. Sivil hava sahasÕnda uçacak tüm hava araçlarÕnÕn uçuúa elveriúlilik gereksinimlerini karúÕlamasÕ gerekir. Sivil havacÕlÕk otoriteleri (Amerikan Sivil HavacÕlÕk Otoritesi (Federal Aviation Administration(FAA)), Avrupa Sivil HavacÕlÕk Otoritesi(European Aviation Safety Agency (EASA)) gibi) tarafÕndan bu gereksinimleri karúÕlayan hava araçlarÕna tip sertifikasÕ verilmektedir. Tip sertifikasÕ, Sivil / Askeri HavacÕlÕk Otoriteler tarafÕndan yayÕmlanan, ürün tip tasarÕmÕnÕn ilgili uçuúa elveriúlilik kural ve gereksinimlerine uyumunu gösteren ve tip tasarÕm, operasyon sÕnÕrlandÕrmalarÕ, tip sertifikasÕ bilgi sayfasÕ ve geçerli düzenlemeleri içeren belgedir. Tip sertifikasÕnÕ alabilmek için sa÷lanmasÕ gereken uçuúa elveriúlilik gereksinimleri arasÕnda hava aracÕnda kullanÕlan yazÕlÕmlara yönelik gereksinimler de vardÕr. YazÕlÕm ister yeni geliútirilsin, ister daha önceden geliútirilmiú RAHAT yazÕlÕm olsun, yazÕlÕmla ilgili uçuúa elveriúlilik gereksinimlerini karúÕlamasÕ ve gerekli kanÕt dokümanlarÕn üretilerek otoriteye sunulmasÕ gerekmektedir [1,8]. Uçuúa elveriúlilik gereksinimleri, DO-178B rehber dokümanÕna veya ilgili sertifikasyon otoritesi tarafÕndan kabul edilen baúka bir uyum gösterim yöntemine uyum olabilir. Bu çalÕúmada sunulan bilgiler ve metotlar DO-178B rehber dokümanÕna uyum gösterimi kapsamÕndadÕr. DO-178B dokümanÕnda yazÕlÕm ile ilgili emniyet seviyeleri tanÕmlanmÕútÕr. YazÕlÕmÕn yerine getirece÷i fonksiyonun, uçuú emniyeti üzerindeki etkisine göre ARP 4754A (Guidelines for Development of Civil Aircraft and Systems) dokümanÕnda tanÕmlanan süreç çerçevesinde yazÕlÕm emniyet seviyeleri belirlenir. Bu seviyeler, Seviye A (Ölümcül), Seviye B (Tehlikeli), Seviye C (Önemli), Seviye D (Az Önemli) ve Seviye E (Önemsiz)’dir. DO-178B rehber dokümanÕnda, Seviye D’den A’ya kadar ilave amaçlarÕn eklenmesi ile karúÕlanmasÕ gereken toplam 66 amaç vardÕr [1]. Do÷rulama sürecinde uyulmasÕ gereken “Ba÷ÕmsÕzlÕk” úartÕ da, atanan yazÕlÕm seviyesine göre de÷iúmektedir. Daha Önce Geliútirilen YazÕlÕmlar, (Previously Developed Software(PDS)), belirli bir amaç kapsamÕnda belirli fonksiyonlarÕ yerine getirmek üzere daha önceden geliútirilmiú yazÕlÕmdÕr. RAHAT yazÕlÕm ise, belirli fonksiyonlarÕ yerine getirmek üzere daha önceden geliútirilmiú, PDS’lerden farklÕ olarak genel bir katalog listesine girmiú ve o katalog listesinden satÕlan ticari uygulamalardÕr [1,2]. RAHAT yazÕlÕmlar özelleútirilmek veya yani fonksiyonlar eklemek amacÕ ile alÕnmazlar. Herhangi bir sözleúme ile özel bir uygulama kapsamÕnda geliútirilen yazÕlÕmlar RAHAT yazÕlÕm kapsamÕna girmez. RAHAT yazÕlÕmlar da daha önceden geliútirildikleri için PDS sÕnÕfÕnda yer alÕrlar [2]. HavacÕlÕk sektöründe kullanÕlan RAHAT yazÕlÕmlara örnek olarak, A firmasÕ tarafÕndan hava araçlarÕna takÕlmak üzere geliútirilmiú, Hava Veri BilgisayarÕ 701 (HVB) üzerinde koúan ve hava aracÕnÕn irtifa, dikey hÕz, sürat gibi bilgilerini hesaplayan yazÕlÕm verilebilir. Bu örnekte, HVB RAHAT cihaz, HVB üzerinden koúan yazÕlÕm ise RAHAT yazÕlÕmdÕr. Bu bildiride, RAHAT cihaz içinde koúan RAHAT yazÕlÕmlardan bahsedilmektedir. Bildiri, üç bölümden oluúmaktadÕr. ølk bölümde, RAHAT yazÕlÕmlarÕ seçerken yüklenicinin dikkate almasÕ gereken kriterler, ikinci bölümde RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösteriminde kullanÕlabilecek alternatif metotlar, üçüncü bölümünde ise referans verilen dokümanlarÕn içeriklerinden kÕsaca bahsedilmiútir. 2 RAHAT YazÕlÕmlarÕn Seçim Kriterleri RAHAT yazÕlÕmÕn hedef ortam için uygunlu÷unun de÷erlendirilmesinde dikkate alÕnmasÕ gereken üç temel konu vardÕr. Bunlar, RAHAT yazÕlÕmÕn seçimi, hedef platforma entegrasyonu ve uyum gösterim yöntemleri olarak sÕralanabilir. RAHAT yazÕlÕmÕn hedef ortama entegrasyonu konusu bu bildirinin kapsamÕ dÕúÕnda olup, çalÕúma kapsamÕnda yapÕlan araútÕrmalarda konu ile ilgili oldu÷u de÷erlendirilen dokümanlar bilgi amaçlÕ son bölümde verilmiútir. RAHAT yazÕlÕmlar, daha önceden geliútirilmiú yazÕlÕmlar olduklarÕ için takvim ve maliyet avantajlarÕ nedeni havacÕlÕk sektöründe yaygÕn bir úekilde kullanÕlmaktadÕr. Bu yazÕlÕmlarÕ kullanmak her ne kadar yüklenicilere çok cazip gelse de, RAHAT yazÕlÕmlar bir takÕm bilinmeyenleri ve dezavantajlarÕ de beraberinde getirmektedir. RAHAT yazÕlÕmlar daha önceden geliútirildikleri için bu yazÕlÕmlara ait geliútirme ve do÷rulama süreçleri ile bu süreçlere ait kanÕtlara (örne÷in yazÕlÕm gereksinimleri, tasarÕm, kaynak kod, yazÕlÕm do÷rulama sonuçlarÕ, kalite güvence kayÕtlarÕ) her zaman eriúilemeyebilir. National Aeronautics and Space Administration (NASA) tarafÕndan yayÕmlanan Software Safety Guidebook’da, RAHAT yazÕlÕmlarÕn soy a÷acÕ her zaman tam olarak bilenemeyebilece÷i için, bu yazÕlÕmlar için SOUP (Software of Uncertain Pedigree) ifadesi kullanÕlmÕútÕr [6]. RAHAT cihaz ve üzerinde koúan yazÕlÕm, daha önce baúka hava araçlarÕnda sorunsuz olarak kullanÕlmÕú olsa bile, bu cihazÕn teknolojisinin ve kabiliyetlerinin yeni kullanÕlacak hava aracÕ için uygunlu÷u, uçuú emniyetine ve sistem performansÕna etkisi, di÷er cihazlarla olan ara yüzleri, yazÕlÕm geliútirme süreçlerinin ve üretilmiú dokümantasyonun yeterlili÷i sistematik bir úekilde de÷erlendirilmeli ve bu de÷erlendirme süreci firmalarda tanÕmlanmalÕdÕr. De÷erlendirmede dikkate alÕnmasÕ gereken hususlardan baúlÕcalarÕ ve kullanÕlmasÕ faydalÕ olabilecek bir soru listesi aúa÷Õda verilmiútir. Bu bilgiler, TUSAù’da yürütülen projelerde kazanÕlan deneyimlerden, konu ile ilgili yayÕmlanmÕú dokümanlardan ve paylaúÕlan sektör deneyimlerinden yola çÕkÕlarak derlenmiútir. RAHAT YazÕlÕmÕn kabiliyetlerinin hedef platformun gereksinimlerini ne ölçüde karúÕladÕ÷ÕnÕn de÷erlendirilmesi gerekir. Bu kapsamda, RAHAT cihazÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ platform ile hedef platform arasÕndaki sadece benzerliklerin de÷il, farklÕlÕklarÕn da detaylÕ bir úekilde de÷erlendirilmesi gerekir. Konunun daha kolay anlaúÕlabilmesi için basit bir örnek vermek gerekirse, hava aracÕnÕn irtifa, dikey hÕz, sürat gibi bilgilerini hesaplayan ve uçuú zarfÕ azami 702 20.000 ft olan bir platformda kullanÕlmak üzere geliútirilmiú bir HVB, uçuú zarfÕ 70.000 ft’de görev yapacak bir platform için yetersiz olacaktÕr. RAHAT cihazÕn seçim çalÕúmalarÕndan önce bu cihazÕn yer alaca÷Õ sistem ile ilgili emniyet çalÕúmalarÕnÕn yapÕlarak, hedef platformda yazÕlÕma atanan emniyet seviyesi de belirlenmelidir. Böylelikle, RAHAT yazÕlÕmÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ platformlarda, yazÕlÕma atanan emniyet seviyesi ile yeni kullanÕlaca÷Õ hava aracÕnda yazÕlÕma atanan emniyet seviyesi karúÕlaútÕrÕlabilir. Örne÷in, RAHAT yazÕlÕmÕn kullanÕldÕ÷Õ önceki platformdaki mimari ve yerine getirdi÷i fonksiyonlara göre yazÕlÕma atanan seviye C iken, hedef platformda bu seviye B olarak atanmÕú olabilir. Bu durumda Seviye B ile gelen ilave DO178B amaçlarÕ için ilave çalÕúmalarÕn yapÕlmasÕ gerekebilir. RAHAT yazÕlÕm üreticileri pazarda sa÷layaca÷Õ rekabet avantajÕ nedeni ile çok fonksiyonlu ürünler geliútirmektedirler. Bu durum, hedef platformda hiç kullanÕlmayacak kabiliyetlerin hava aracÕna entegre edilmesi anlamÕna gelir. RAHAT yazÕlÕmda var olan ve hedef platform tarafÕndan kullanÕlmayacak ilave fonksiyonlarÕ gerçekleútiren kodlar, hedef platformda hiç kullanÕlmayacak kodlardÕr. Bu kodlarÕn, her hangi bir anda istemsiz bir úekilde aktive olup sistem emniyetini tehlikeye atmayaca÷ÕnÕn kanÕtlanmasÕ ve istemsiz aktivasyonu engelleyecek önlemlerin alÕnmasÕ gerekir. Bunun mümkün olmadÕ÷Õ durumlarda, kullanÕlmayacak bu fonksiyonlarÕn istemsiz çalÕúmasÕnÕn sistem emniyetine ve hava aracÕnÕn di÷er fonksiyonlarÕna etkisinin (istemsiz aktivasyonun hava aracÕnÕn baúka fonksiyonlarÕnÕn çalÕúmasÕna neden olup olmayaca÷Õ gibi) de÷erlendirmesi gerekir. AyrÕca, kullanÕlmayacak fonksiyonlara ait kodun bellekte ne kadar yer kapladÕ÷ÕnÕn ve bunun sistem performansÕna etkisinin de analiz edilmesi önemlidir. RAHAT yazÕlÕmÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ sistemlerdeki veri iletim hÕzlarÕ, kullanÕlan fonksiyonlarÕ, operasyonel modlarÕ ve kesinlik derecesi gibi faktörler de dikkate alÕnarak eúde÷erli÷i karúÕlaútÕrÕlmalÕdÕr [6,7]. Aúa÷Õda, RAHAT yazÕlÕmlarÕn seçim sürecinde kullanÕlabilecek sorular verilmiútir; 1. RAHAT yazÕlÕm, kullanÕlaca÷Õ hedef ortamÕn gereksinimlerini karúÕlÕyor mu? RAHAT yazÕlÕmÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ platform ile kullanÕlaca÷Õ hedef platform arasÕndaki benzerlikler ve farklÕlÕklar nelerdir? (HVB örne÷indeki azami uçuú zarflarÕnÕn farkÕ gibi) 2. RAHAT yazÕlÕm olgun ve kararlÕ hale gelmiú mi? Yeni sürümleri yayÕmlama ve hata çözme sÕklÕklarÕ nedir? 3. RAHAT yazÕlÕm üreticisi yazÕlÕm güncellemelerinde kullanÕcÕlarÕnÕ bilgilendiriyor mu? YazÕlÕm ile ilgili tespit edilen hatalarÕ yönetmek üzere bir süreç tanÕmlamÕú ve bunu iúletiyor mu? 4. Rahat YazÕlÕm ile ilgili henüz çözülmemiú açÕk hatalar nelerdir? FirmanÕn bu hatalarÕ çözme konusundaki planlamasÕ nedir? 5. YazÕlÕm geliútirme süreçleri ve yazÕlÕm yaúam döngüsü verileri mevcut mu? øhtiyaç halinde yüklenici firmaya sa÷lanabiliyor mu? 6. Kaynak kod mevcut mu ve gerekirse inceleme yapmak üzere açÕlabilir mi? 7. YazÕlÕm do÷rulama sürecinde kullanÕlan yöntemler nelerdir? Do÷rulama kayÕtlarÕ mevcut mu ve konfigürasyon kontrolü altÕnda mÕ? 8. Do÷rulama süreci ba÷ÕmsÕz olarak yapÕlmÕú mÕ? Buna dair kanÕtlar var mÕ? 9. Yüklenicinin RAHAT yazÕlÕmÕn önceki sürümünü satÕn almasÕ durumunda, üretici bu sürümü halen destekleyebilir mi? 703 10.YazÕlÕm içeren RAHAT cihazÕn di÷er sistemlerle ara yüzü uyumlu mu? Ara yüzlere ait “Ara Yüz TanÕmlama DokümanÕ” var mÕ? 11.RAHAT yazÕlÕmda var olan ve hedef ortamda kullanÕlmayacak fonksiyonlar var mÕ? Varsa bu kabiliyetlerin aktivasyonu engellenebilir mi veya aktive olmayaca÷Õ kanÕtlanabilir mi? 12.YazÕlÕmÕn DO-178B Bölüm 12.3.5’de verilen kriterleri sa÷layan servis geçmiúi var mÕ? Bununla ilgili yeterli dokümantasyon mevcut mu? 13.YazÕlÕm geliútirme ve do÷rulama süreçlerinde araç kullanÕldÕ mÕ? KullanÕldÕ ise DO-178B’de çizilen çerçeveye göre araç kalifikasyonuna ihtiyaç var mÕ? Var ise araç kalifikasyon bilgileri mevcut mu? 14.RAHAT yazÕlÕm üreticisinin süreçlerin yeterlili÷i ile ilgili fikir vermesi için ISO, SEI, CMMI gibi sertifikalarÕ var mÕ? 15.øhtiyaç halinde ana yüklenici, RAHAT yazÕlÕm üreticisinin tesislerinde denetim yapabilme hakkÕnda sahip mi? EkipmanÕn bu tip sorulara göre de÷erlendirilerek seçilmesi, sertifikasyon sürecinin baúarÕsÕ için önemlidir. Örne÷in, DO-178B’nin kaynak kod ile ilgili amaçlarÕnÕn uyum gösterimi kapsamÕnda kaynak kodun incelenmesi ihtiyacÕ do÷du÷unda RAHAT yazÕlÕmÕ geliútiren firma buna izin vermez ise, yazÕlÕma atanan seviye B iken ba÷ÕmsÕz do÷rulama kayÕtlarÕ yok ise veya firma ekipman ile ilgili serviste aldÕ÷Õ hatalarÕ yönetmiyor ise sertifikasyon süreci orada tÕkanabilir. O nedenle, RAHAT YazÕlÕmÕn projenin gereksinimlerine göre belirlenen kriterlere göre de÷erlendirilerek seçilmesi oldukça çok önemlidir. 3 RAHAT YazÕlÕmlarÕn Uyum Gösteriminde Alternatif Metotlar Bu bölümde, DO-178B uyumu olmayan yazÕlÕmlarÕn, DO-248B dokümanÕnda tanÕmlanmÕú alternatif uyum gösterim metotlarÕndan ve bu metotlarÕn hangi DO-178B amacÕnÕ karúÕlayabilece÷inden bahsedilmektedir. DO-248 dokümanÕ, DO-178B rehber dokümanÕndaki amaçlarÕ detaylandÕrmak ve endüstri / sertifikasyon otoritelerinin uygulamada karúÕlaútÕklarÕ sorunlarÕ açÕklayarak sektöre kÕlavuzluk etmek için “Special Committee 190” komitesi ve “European Organisation for Civil Aviation Equipment (EUROCAE) Working Group 52” çalÕúma grubu tarafÕndan geliútirilmiú bir dokümandÕr. DO-248 rehber dokümanÕn içerisindeki baúlÕklardan bir tanesi de, RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösterimi sürecinde kullanÕlabilecek potansiyel alternatif metotlar ile ilgili olan baúlÕk DP#5 (Application of Potential Alternative Methods of Compliance for Previously Developed Software)’tir [2]. Buna göre, DO-178B uyumlu geliútirilmemiú RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösterim sürecinde yedi alternatif metot kullanÕlabilir. Bu metotlardan iki tanesi, DO-178B rehber dokümanÕnda (Bölüm 12.3) belirtilen “Servis Geçmiúi” ve “Formal Yöntemler”’dir [2]. DP#5’de ise bu metotlara ilave olarak endüstri deneyimlerinden yola çÕkÕlarak oluúturulmuú 5 farklÕ metottan daha bahsedilmektedir. Bu metotlar aúa÷Õda kÕsaca özetlenmiú olup, hangi metodun hangi DO178B amaçlarÕnÕ kullanÕlabilece÷i de çalÕúmanÕn devamÕnda sunulmuútur. 704 Metot1:Process Recognition (PR) (Süreç TanÕma) Bu metot, RAHAT yazÕlÕm geliútirme fazÕnda tanÕmlanmÕú bir sürece uyuldu÷una dair kanÕtlarÕn olmasÕ durumunda kullanÕlabilecek bir metottur. RAHAT yazÕlÕm geliútirme fazÕnda takip edilen süreçlerin yeterlili÷i, DO-178B amaçlarÕna göre de÷erlendirmekte ve karúÕlanan amaçlar bir matris ile sunulmaktadÕr. Metot 2: Prior Product Certification (PPC) (Önceki Ürün Sertifikasyonu) Bu metot, RAHAT yazÕlÕmÕn daha önce belgelendirilmiú veya kalifiye edilmiú bir sistemde bir sertifikasyon otoritesi tarafÕndan onaylanmÕú olmasÕ durumunda kullanÕlabilir (Örne÷in RAHAT yazÕlÕmÕn, sivil uçaklarda daha önce kullanÕlmÕú olmasÕ gibi). Bu yöntemde önemli olan husus, RAHAT yazÕlÕmÕn onaylandÕ÷Õ önceki sisteme ait sertifikasyonuna temeli ile hedef ortama ait sertifikasyon temeli arasÕndaki benzerlikler ve farklÕlÕklardÕr. Bu karúÕlaútÕrmaya göre karúÕlanan ve karúÕlamayan DO-178B amaçlarÕ belirlenebilmektedir. Metot 3: Reverse Engineering (RE) (Tersine Mühendislik) Bu metotta mevcut yazÕlÕm yaúam döngüsü verilerinden, di÷er yazÕlÕm yaúam döngüsü verileri üretilir. (ÇalÕútÕrÕlabilir nesne kodundan, kaynak kodu, yazÕlÕm test prosedürlerinden yazÕlÕm gereksinimleri üretmek gibi). Akabinde üretilen veriler incelenerek, DO-178B amaçlarÕnÕ karúÕlama durumlarÕ de÷erlendirilir. Metot 4: Restriction of Functionality (RF) (øúlevsellik KÕsÕtlamasÕ) Bu metotta, RAHAT yazÕlÕmÕn sahip oldu÷u fakat hedef platformda kullanÕlmayacak fonksiyonlar uçuú emniyetini etkilemeden kÕsÕtlanabilirse (örne÷in tasarÕmda veya kodda yapÕlacak bir de÷iúiklik ile) kullanÕlmayacak fonksiyonlara ait yazÕlÕmlar için, uyum gösterimine ihtiyacÕ olmayaca÷Õndan sertifikasyon sürecinde yüklenicinin harcayaca÷Õ iú gücü azaltÕlabilir. Metot 5: Product Service History (PSH) (Ürün Servis Geçmiúi) Bu metot, RAHAT yazÕlÕmÕn önceki platformlardaki kullanÕmlarÕnda elde edilen verilerin uyum gösterimi kapsamÕna kullanÕldÕ÷Õ metottur. Örne÷in, A firmasÕ tarafÕndan üretilen HVB cihazÕnÕn farklÕ hava araçlarÕnda aynÕ fonksiyonlar ile t saat kullanÕmÕ sonucunda toplanan verinin (yazÕlÕmÕn hatasÕz çalÕúmÕú olmasÕ / varsa yazÕlÕm kaynaklÕ hatalar) hedef platformda kullanÕlacak yazÕlÕm uyum gösteriminde kullanÕmÕ gibi. Metot, RAHAT yazÕlÕm geliútirici firmada, tanÕmlÕ ve takip edilen yazÕlÕm konfigürasyon ve kalite yönetimi süreci varsa, yazÕlÕmÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ platformlar, icra etti÷i fonksiyonlar, toplam uçuú saati, önceki mimarilerde yazÕlÕm atanan seviye gibi konular de÷erlendirildikten sonra, özellikle seviye C ve D yazÕlÕmlarÕn uyum gösteriminde yaygÕn olarak kullanÕlan ve sertifikasyon otoriteleri tarafÕndan da en çok kabul edilen metottur. Metot 6: Formal Methods (FM) (Formal Metotlar) Formal metotlar, sistem davranÕúÕnÕn matematiksel modellerini oluúturmak, geliútirmek ve kanÕtlamak için kullanÕlan tanÕmlayÕcÕ simgeler ve analitik yöntemlerdir. (Örne÷in UML formal gereksinim geliútirme metotlarÕndandÕr.) bu yöntem ile gereksinimlerin, algoritmalarÕn, kaynak koddaki veri akÕú analizi de do÷rulu÷u ve tamlÕ÷Õ ile matematiksel modeller ile kanÕtlanarak uyum gösterimi yapÕlabilir. Metot 7: Audits and Inspections (AI) (Denetim ve Muayene) RAHAT yazÕlÕm geliútirme sürecinde kullanÕlan süreçlere, üretilen yazÕlÕm döngüsü verilerine (planlar, gereksinimler, tasarÕm, kalite ve konfigürasyon 705 kayÕtlarÕ gibi) ve yürütülen aktivitelerin onaylanan planlara uyumuna dair kanÕtlar, DO-178B amaçlarÕna uyum gösterim sürecinde kullanÕlabilir. DO-178 rehber dokümanÕnda karúÕlanmasÕ gereken amaçlar, DO-178B EkA’da verilen 10 ayrÕ tabloda sÕra ile belirtilmiútir. Bildirinin bu bölümünde uyum gösterimi çalÕúmalarÕnda, hangi amaçlarÕn uyum gösteriminde hangi metotlarÕn kullanÕlabilece÷i ile ilgili bilgiler verilmiútir. Method \Tablo PR PPC RE RF PSH FM AI A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 9 9 X X X X 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 X 9 9 X X X X X X X 9 9 X 9 9 X 9 X X X X X X X X 9 X X X X 9 X X X X X X X Tablo 1. Alternatif Yöntemlerin Tablolardaki (A1-A10) Uygulanabilirli÷i Tablo 1’de, DO-178B amaçlarÕ ile bu amaçlarÕ karúÕlamak üzere kullanÕlabilecek metotlar arasÕnda bir referans verilmiútir. Tablo 1’de bahsedilen sütunlar yukarÕda bahsedilen metotlarÕ, satÕrlar ise DO-178B Ek A’da verilen ve amaçlarÕnÕn yer aldÕ÷Õ tablolarÕ göstermektedir. Ek A’da verilen bu tablolarÕn baúlÕklarÕ aúa÷Õda listelenmiútir; Tablo A-1: Planlama Süreci Tablo A-2: YazÕlÕm Geliútirme Süreçleri Tablo A-3: YazÕlÕm Gereksinim Süreci ÇÕktÕlarÕnÕn Do÷rulanmasÕ Tablo A-4: YazÕlÕm TasarÕm Süreci ÇÕktÕlarÕnÕn Do÷rulanmasÕ Tablo A-5: Kodlama ve Entegrasyon Süreci ÇÕktÕlarÕnÕn Do÷rulanmasÕ Tablo A-6: Entegrasyon Süreci ÇÕktÕlarÕnÕn Testi Tablo A-7: Do÷rulama Süreci ÇÕktÕlarÕnÕn Do÷rulanmasÕ Tablo A-8: YazÕlÕm Konfigürasyon Yönetim Süreci Tablo A-9: YazÕlÕm Kalite Güvence Süreci Tablo A-10: Sertifikasyon ørtibat Süreci YukarÕdaki tabloya göre, örne÷in RE metodu Tablo A-1 için “DO-178B amaçlarÕnÕ karúÕlamak üzere kullanÕlabilir bir yöntem de÷il iken, PPC metodu (önceki sertifikasyon kapsamÕnda hazÕrlanmÕú olan plan ve standartlar oldu÷u için) uyum gösterim sürecinde kullanÕlabilir bir metottur. Tablo 1’de hangi metotlar ile hangi DO-178B süreci amaçlarÕnÕn karúÕlandÕ÷Õ ( ) iúareti ile listelenmiútir. PSH metodunda yeterli ve kabul edilebilir bir servis geçmiúi ile alt seviye yazÕlÕm gereksinimlerinin hazÕrlanmasÕ, üst seviye yazÕlÕm gereksinimleri ile hedef ortam arasÕndaki uyumluluk, yazÕlÕm tasarÕmÕ, kullanÕlan algoritmalarÕn do÷rulu÷u, alt seviye gereksinimler ile hedef ortamÕn uyumlulu÷u kapsamÕndaki DO-178B amaçlarÕ karúÕlanabilir. DO-178B Tablo A-6 ile ilgili amaçlarÕn karúÕlanmasÕnda, yukarÕda bahsedilen yöntemler her zaman uygulanabilir olmamakla beraber, koúturulabilir nes- 706 ne kodu ile hedef ortamÕn uyumu ile ilgili amaç kapsamÕnda servis geçmiúi kullanÕlabilir. DO-178B Tablo A-7 ile ilgili amaçlardan bir tanesi olan yapÕsal kapsama analizi 1 ile ilgili amacÕn karúÕlanmasÕnda da bahsedilen yöntemler genellikle kullanÕlamaz. DO-178B Tablo A-8 ilgili amaçlar kapsamÕnda alternatif metotlar genellikle uygulanabilir de÷ildir. RAHAT yazÕlÕmÕ hava aracÕnda kullanan yüklenici, Rahat YazÕlÕmÕn konfigürasyon kontrolü mekanizmasÕnÕ kurmakla ve idame etmekle yükümlüdür. DO-178B Tablo A-9 ile ilgili amaçlar kapsamÕnda, RAHAT yazÕlÕmÕn geliútirme sürecinde daha önce gerçekleútirilen kalite aktiviteleri ve üretilen kanÕtlardan uyum gösterimi sa÷lanabilir. DO-178B Tablo A-10 ile ilgili amaçlar kapsamÕnda alternatif metotlar genellikle kullanÕlabilir de÷ildir. RAHAT yazÕlÕmÕn uyum gösterimi kapsamÕnda yukarÕdan belirtilen metotlar bir arada kullanarak da uyum gösterimi yapabilir. Burada önemli olan, uyum gösterimi kapsamÕnda izlenecek yolun, kullanacak metotlarÕn ve üretilecek yazÕlÕm yaúam döngüsü verilerinin “YazÕlÕm Sertifikasyon KonularÕ PlanÕ”’nda (YSKP) tanÕmlanmasÕ ve sertifikasyon otoritesi ile anlaúma sa÷lanmasÕ hususudur. Projenin sonunda da, YSKP dokümanÕnda taahhüt edilen çalÕúmalarÕn sonuçlarÕ, varsa sapmalar ve uyum beyanÕnÕ içeren YazÕlÕm BaúarÕm Özeti dokümanÕ üretilmelidir. Yüklenicinin, projenin baúÕndan sonunda kadar belirli aralÕklarda sertifikasyon otoritesi ile görüúerek ilerlemeleri / varsa problemleri zamanÕnda paylaúmasÕ sertifikasyon sürecinin baúarÕsÕ için oldukça önemlidir. Uyum gösterimi kapsamÕndaki bir di÷er konu da, DO-178B rehber dokümanÕnÕn önceki sürümü olan DO-178A ile uyumlu olarak geliútirilen ve uyumun daha önceden gibi bir sertifikasyon otoritesi tarafÕndan onaylanan yazÕlÕmlardÕr. Bu yazÕlÕmlarda, e÷er yazÕlÕmda bir de÷iúiklik yok ise yazÕlÕmÕn mevcut onayÕ halen geçerlidir. De÷iúiklik olmasÕ durumunda da de÷iúikli÷in büyüklü÷üne ve de÷iúiklik kapsamÕnda yapÕlacak aktivitelerin çÕktÕlarÕna göre mevcut onayÕn geçerli÷i, ilgili sertifikasyon otoritesi tarafÕndan de÷erlendirilir. DO178A uyumlu geliútirilmiú yazÕlÕmlarÕn, DO-178B uyumu gerektiren projelerde kredi alabilmesi için, yazÕlÕma seviyesine göre denkli÷inin (equivalence) gösterilmesi gerekir [5]. Denkli÷in gösterilebilmesi için FAA tarafÕndan yayÕmlanan “Order 8110.49 Software Approval Guide” dokümanÕnda yer alan aúa÷Õdaki Tablo-2 kullanÕlmaktadÕr. Tablo-2’ye göre örne÷in, DO-178A Seviye 2’ye uyumlu geliútirilmiú bir yazÕlÕm, DO-178B Seviye A uyumlu geliútirilmiú bir yazÕlÕm ile denklik gösteremezken (HayÕr olarak görünmekte), DO-178B Seviye 1’e uyumlu geliútirilmiú bir yazÕlÕm, DO-178B Seviye B uyumlu geliútirilmiú bir yazÕlÕm ile denklik gösterebilir (Evet olarak görünmekte). Tabloda da görüldü÷ü gibi, bazÕ seviyeler arasÕnda da bir takÕm analizler yapÕlarak denklik gösterilebilmektedir. Bu durum da YSKP dokümanÕnda belirtilerek sertifikasyon otoritesi ile anlaúma sa÷lanmasÕ gerekir. 0F 1 YapÕsal kapsama analizi, kodun yapÕsÕnÕn istenen emniyet seviyesine göre do÷rulandÕ÷ÕnÕ, kodun içerisinde istenmeyen (unintended) fonksiyonlarÕn bulunmadÕ÷ÕnÕ ve gereksinim tabanlÕ yapÕlan testlerin kodu kapsama ölçüsünü göstermek üzere yapÕlan bir analizdir. 707 DO-178B Yazılım Seviyesi A B C D E DO-178/DO178A Seviye 2 Seviye 1 Analiz SonrasÕ “Evet” olabilir Evet Evet Evet Evet Seviye 3 HayÕr HayÕr HayÕr/Analiz Evet Evet Evet HayÕr HayÕr HayÕr Evet Tablo 2. YazÕlÕm Denklik Tablosu [5] TUSAù’da, aviyonik modernizasyon projesi olan Erciyes Projesi’nde uça÷a entegre edilen ve DO-178B uyumlu geliútirilmemiú RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösterimi kapsamÕnda sertifikasyon otoritesi tarafÕndan Sertifikasyon øúlem Maddesi (SøM) F-07 baúlatÕlmÕútÕr. SøM, tanÕmlanmasÕ, takip edilmesi ve çözüm üretilmesi gereken önemli teknik ve idari problemlerle ilgili sertifikasyon konularÕdÕr. SøM F-07 kapsamÕnda, uyumu olmayan yazÕlÕmlar için Amerikan Savunma BakanlÕ÷Õ tarafÕndan yayÕmlanan Joint Software Systems Safety Engineering Handbook (JSSS) dokümanÕnÕn EK-D (COTS and NonDevelopmental Item Software) bölümünde detaylandÕrÕlan çalÕúmalarÕn ve analizlerin yapÕlmasÕ istenmiútir. Bu kapsamda, uyumu olmayan tüm yazÕlÕmlar için yazÕlÕmÕn mevcut dokümantasyonu, geliútirildi÷i süreçlerin olgunlu÷u, servis geçmiúi, konfigürasyon yönetim süreci, kalite güvence süreci, emniyet faktörleri, test edilebilirlik, entegrasyon gereksinimleri, mevcut hata raporlarÕ, bu hatalarÕn sistem emniyetine etkileri ve RAHAT yazÕlÕmÕn daha önce kullanÕldÕ÷Õ platformlar ile Erciyes Projesi’ndeki uçak arasÕndaki benzerlikler ve farklÕlÕklar de÷erlendirilmiú, elde edilen kanÕtlar JSSS dokümanÕnda tariflendi÷i gibi “YazÕlÕm Emniyet Durumu” (Software Safety Case) dokümanÕnda sertifikasyon otoritesine sunulmuútur. Sertifkasyon otoritesi yapÕlan çalÕúmalarÕ ve kanÕt dokümanlarÕ yeterli bularak Erciyes Projesi kapsamÕnda uyumu olmayan RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösterimini kabul etmiútir. Benzer úekilde Hürkuú Projesi kapsamÕnda da, DO-178B uyumlu geliútirilmemiú yazÕlÕm içeren cihazlar vardÕr. Bu cihazlar için de, DO-248’de belirtilen metotlardan, “Önceki Ürün Sertifkasyonu”, “Ürün Servis Geçmiúi”, “Tersine Mühendislik” ve “Denetim ve Muayene” metotlarÕ ile gerekli kanÕtlar sa÷lanarak uyum gösterimi yapÕlmÕú ve uyum gösterimi Avrupa Sivil HavacÕlÕk Otoritesi tarafÕndan da kabul edilmiútir. AyrÕca TUSAù’da yürütülen projelerin sözleúme aúamalarÕnda, DO-178B uyumu olmayan yazÕlÕmlarÕn geliútiricilerinden DO-178B amaçlarÕna uyumlarÕnÕ de÷erlendirdikleri bir fark analizi çalÕúmasÕ istenmektedir. Bu çalÕúma ile, RAHAT yazÕlÕmÕn hali hazÕrdaki kanÕt dokümanlarÕ ile uyum gösterdi÷i ve gösteremedi÷i DO-178B amaçlarÕ hakkÕnda bir ön bilgi elde edilmektedir. Bu bilgi, RAHAT yazÕlÕmlarÕn seçim sürecinde kullanÕlan kriterlerinden birisidir. Örne÷in hali hazÕrdaki uyum dokümanlarÕ ile bazÕ DO-178 amaçlarÕnÕ karúÕlayan 708 RAHAT yazÕlÕm, hiç karúÕlamayan RAHAT yazÕlÕma göre yüklenici açÕsÕndan daha avantajlÕ olabilir. Yüklenicinin karúÕlanan ve karúÕlanamayan DO-178B amaçlarÕ hakkÕnda projenin baúÕnda bilgi sahibi olmasÕ, proje boyunca yürütülecek sertifikasyon faaliyetleri kapsamÕnda ayÕraca÷Õ iú gücü ve kaynak planlamasÕ için de oldukça önemlidir. AyrÕca, seçimi tamamlanan RAHAT yazÕlÕm üreticisi ile yapÕlan sözleúmeye, DO-248 dokümanÕnda belirtilen “Audit&Inspection” metodu ile uyum gösterimi yapma seçene÷ine karúÕn, TUSAù’Õn RAHAT yazÕlÕm üreticisinin tesislerinde (gerekti÷inde sertifikasyon otoritesi temsilcisi ile) denetim ve inceleme yapma hakkÕ ile ilgili sözleúme maddesi eklenmektedir. 4 Referans DokümanlarÕn øçerikleri HakkÕnda Genel Bilgiler 4.1 Requirements for Safety Related Software in Defence Equipment Bu doküman (DEF-STAN 00-55) øngiltere Savunma BakanlÕ÷Õ tarafÕndan 1997 yÕlÕnda emniyet kritik sistemlerde kullanÕlacak yazÕlÕmlarÕn geliútirme sürecini anlatmak üzere yayÕmlanmÕú bir standarttÕr. Standart, yazÕlÕm geliútirme süreçlerinde dikkate alÕnmasÕ gereken kurallar (Requirements) ve bu kurallarÕn uygulamasÕnÕ anlatan bilgiler (Guidance) olmak üzere iki bölümden oluúmaktadÕr. Birinci bölümde “30. Use of Previously Developed Software” ve ikinci bölümde yer alan Ek-E “E.4.3 Previously Developed Software” bölümlerinde daha önce geliútirilmiú yazÕlÕmlarÕn uyum gösterimi ile ilgili gereksinimler ve yapÕlmasÕ gereken çalÕúmalar açÕklanmÕútÕr. Bu dokümana göre, yazÕlÕmÕn uçuú emniyetine olan etkisinin ve istenen tüm çalÕúmalarÕn sonuçlarÕnÕn “YazÕlÕm Emniyet Durumu” (Software Safety Case) dokümanÕnda otoriteye sunulmasÕ beklenmektedir [4]. YazÕlÕm Emniyet Durumu dokümanÕ, sisteme ve tasarÕma genel bakÕú, yazÕlÕm emniyet gereksinimleri, yazÕlÕm tanÕmÕ ve mimarisi, emniyet, yazÕlÕm geliútirme süreçleri, de÷iúiklik yönetimi, uyum beyanÕ, servis geçmiúi ve yazÕlÕm tanÕmlamasÕ konularÕndan oluúmaktadÕr. 4.2 Joint Software Systems Safety Engineering Handbook Bu doküman, Amerikan Savunma BakanlÕ÷Õ tarafÕndan 2010 yÕlÕnda, kabul edilebilir bir emniyet seviyesinde çalÕúabilecek yazÕlÕmlarÕn geliútirme süreçlerine kÕlavuzluk etmek amacÕyla yayÕmlanmÕútÕr. DokümanÕn Ek D “COTS and Non-Developmental Item (NDI) Software” bölümünde, RAHAT yazÕlÕmlarÕn genel karakteristikleri, avantaj ve dezavantajlarÕ, aday yazÕlÕmlarÕn belirli bir sistem için uygunlu÷unu de÷erlendirmek üzere yapÕlmasÕ gereken aktiviteler, sisteme entegrasyonu kapsamÕnda dikkate alÕnmasÕ gereken hususlar, risk azaltma metotlarÕ, yazÕlÕm emniyet durumu dokümanÕ içeri÷i ve konu ile ilgili bir örnek yer almaktadÕr [3]. 709 4.3 Commercial Off-The-Shelf Avionics Software Study Bu doküman Amerikan Sivil HavacÕlÕk Otoritesi, HavacÕlÕk AraútÕrma Ofisi tarafÕndan 2001 yÕlÕnda hazÕrlanmÕú olup, emniyet kritik sistemlerde RAHAT yazÕlÕmlarÕn endüstrideki kullanÕmlarÕ ile ilgili, endüstri temsilcileri ile yapÕlan görüúmelerden derlenen bilgileri içermektedir. Bu dokümanda, RAHAT cihaz üreticisi ile yüklenici arasÕndaki ara yüz, yazÕlÕm kaynaklÕ hata raporlarÕnÕn yönetimi, bu süreçte taraflarÕn sorumluluklarÕ, RAHAT yazÕlÕmÕn kullanÕldÕ÷Õ önceki ortam (environment) ve operasyonel profilinin, hedef ortam ile karúÕlaútÕrÕlmasÕ, kullanÕlmayan veya istenmeyen fonksiyonlar (unsued & unintended function) kapsamÕnda yapÕlmasÕ gereken aktiviteler, RAHAT yazÕlÕma ait versiyon kontrolü ve versiyonlar arasÕndaki izlenebilirli÷in önemi, yeni yazÕlÕm sürümlerin sisteme etkileri, RAHAT yazÕlÕm geliútirme fazÕ boyunca tamamlanan süreçler, bu süreçlerin çÕktÕlarÕ ve geliútirme süreçlerinin uyumlu oldu÷u (ISO, CMMI) standartlara ait kanÕtlarÕn kullanÕmÕ ile ilgili bilgiler içermektedir. DokümanÕn son bölümde, RAHAT yazÕlÕmlarÕn emniyet seviyeleri ile DO-178B amaçlarÕnÕ karúÕlama durumu hakkÕnda, endüstri temsilcileri ile yapÕlan görüúmelerden elde edilen bilgiler sunulmuútur [7]. Buna göre; Level A: Seviye A için DO-178B rehber dokümanÕnda toplam 66 amaç vardÕr. Seviye A olan RAHAT yazÕlÕmlarÕn uyum gösterimi ile ilgili endüstrideki mevcut durum, bu yazÕlÕmlarÕn genellikle DO-178B amaçlarÕndan birisi olan “UyarlanmÕú Koúul/Karar KapsamasÕ” amacÕnÕ karúÕlayamadÕ÷ÕdÕr. AyrÕca, 66 gereksinimden 25 tanesi ba÷ÕmsÕzlÕk gerektiren gereksinimler olup, bu ba÷ÕmsÕzlÕ÷Õ kanÕtlayabilecek yeterli veriler genellikle elde edilememektedir. Level B: Seviye B’de ise DO-178B rehber dokümanÕna göre 65 amaç vardÕr. Endüstrideki mevut durum Seviye A’ya benzer úekilde, DO-178B amaçlarÕndan birisi olan “Karar KapsamasÕ” amacÕnÕ karúÕlayamadÕ÷ÕdÕr. Burada da, 65 amacÕn 15 tanesinin ba÷ÕmsÕz bir úekilde tamamlanmÕú olmasÕ gerekirken, genellikle bunu da gösteren yeteri kadar kanÕt olmamaktadÕr. Seviye C ve Seviye D RAHAT yazÕlÕmlar, aviyonik sektörde endüstri tarafÕndan en çok kullanÕlan ve alternatif metotlar ile uyum gösteriminin genellikle otoriteler tarafÕndan da en çok kabul edildi÷i yazÕlÕmlardÕr. 5 Sonuç Bu bildiride, hava araçlarÕnda kullanÕlan ve DO-178B uyumlu geliútirildi÷ine dair kanÕtÕ olmayan RAHAT yazÕlÕmlarÕn, uyum gösterim sürecinde kullanÕlabilecek alternatif metotlar ve bu metotlar ile karúÕlanabilecek DO-178B amaçlarÕ hakkÕnda bilgiler verilmiútir. AyrÕca, RAHAT yazÕlÕmlarÕn seçim sürecinde dikkate alÕnmasÕ gereken konular ve bu süreçte kullanÕlabilecek bir soru listesi sunulmuútur. Tedarik edilecek RAHAT yazÕlÕmlarÕn, sistem emniyeti ve performansÕ üzerinde oluúturaca÷Õ etki nedeni ile detaylÕ bir úekilde de÷erlendirilmesi hususunun altÕ çizilmiú, projelerinde RAHAT yazÕlÕm kullanmayÕ planlayan firmalara öncelikle, gerekli tüm rollerin (sistem mühendisi, emniyet sorumlusu, sistem tasarÕmcÕsÕ, yazÕlÕm lideri gibi) dahil olaca÷Õ, kriterleri belli olan sistematik bir de÷erlendirme süreci tanÕmlamasÕ önerilmiútir. 710 RAHAT yazÕlÕm kullanacak yüklenicilere, yazÕlÕm tedarikçilerinden DO-178B amaçlarÕnÕ karúÕlama durumlarÕnÕ de÷erlendirdikleri “Fark Analizi ÇalÕúmasÕ”’ istemleri tavsiye edilmektedir. Fark analizi çalÕúmasÕ, yüklenicinin sertifikasyon sürecinde ayÕraca÷Õ kaynak planlamasÕ için de önemlidir. Uyumu onayÕ olmayan RAHAT yazÕlÕmlar için, yüklenicinin uyum gösterim sürecinde kullanmayÕ planladÕ÷Õ alternatif metotlarÕ YSKP dokümanÕnda açÕklamasÕ ve sertifikasyon otoritesi ile projenin erken safhalarÕnda anlaúma sa÷lamasÕ sertifikasyon sürecinin baúarÕsÕ için elzemdir. Daha önce DO-178B ile ilgili bir deneyimi olmayan ve misyonunda sivil hava sahasÕnda uçacak hava araçlarÕna RAHAT yazÕlÕm üretmek olan firmalara, iúletmelerinde DO-178B ile ilgili gerekli alt yapÕyÕ kurmalarÕ ve yazÕlÕm geliútirme süreçlerinde DO-178B amaçlarÕnÕ dikkate almalarÕ önerilmektedir. Bu durumun, RAHAT yazÕlÕm üreticisine piyasada çok ciddi rekabet avantajÕ sa÷layaca÷Õ de÷erlendirilmektedir. RAHAT yazÕlÕm üretimini tamamlamÕú firmalara ise, DO-178B amaçlarÕnÕ karúÕlama durumlarÕnÕ de÷erlendirerek, uyumu gösteriminde kullanÕlabilecek kanÕt dokümanlarÕnÕ analiz etmeleri ve varsa eksik kanÕt dokümanlarÕnÕ üretmeleri önerilmektedir. Bu analiz, olasÕ bir yazÕlÕm kaynaklÕ hatanÕn uçuú emniyetini olumsuz etkilememesi için üretilmiú yazÕlÕm yaúam döngüsü verilerinin (gereksinimler, tasarÕm, kod, kontrol ve veri akÕúlarÕ, kapsama analizleri gibi) bir kez daha incelenmesi için bir fÕrsattÕr. Referanslar 1. Radio Technical Commission for Aeronautics (RTCA), DO-178B, (1992) 2. DO-248, Final Report for Clarification of DO-178B “Software Considerations in Airborne Systems and Equipment CertifÕcation, RTCA, 2001 3. Joint Software Systems Safety Engineering Handbook, Department of Defence USA, 2010 4. DEF-STAN 00-55, Requirements For Safety Related Software In Defence Equipment, Part 1:Requirements & Part 2:Guidanece, United Kingdom Ministry of Defence,1997 5. Order 8110.49 - Software Approval Guide, FAA, 2003 6. Software Safety Guidebook, NASA, 2004 7. COTS Avionics Software Study, FAA Office of Aviation Research, 2001 8. European Aviation Safety Agency, CRI-F71(SøM-70) Software Aspects of Certification, application of ED-12B/DO-178B, Field Loadable Software, User Modifiable Software, Use of COTS, 2008 711
© Copyright 2024 ExpyDoc
