good food • health Weg buikpijn! Het nieuwste dieet (dat echt werkt) Ben jij zo iemand die altijd buikpijn heeft, diarree, een opgeblazen gevoel of last van winderigheid? Het nieuwe Australische FODMAP-dieet blijkt enorm effectief. De wetenschap en diëtisten in Nederland staan paf van de resultaten. door Karine Hoenderdos h eb je regelmatig last van buikpijn en opstandige darmen en word je er soms zelfs wanhopig van? Lees dan verder, want er is goed nieuws! Het FODMAP–dieet is ontwikkeld door wetenschappers aan de Monash Universiteit in Melbourne. Toen zij dit eetplan toetsten in de praktijk, kregen ze zulke goede resultaten dat het dieet zich nu als een olievlek uitbreidt 84 over de wereld. Vooral onder mensen die kampen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Speerpunt vormen bepaalde groepen koolhydraten in de voeding (FODMAP staat voor Fermentatie van Oligosaccahariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen). Bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom komen deze koolhydraten (deels) onverteerd in de dikke darm terecht. Daar worden ze gefermenteerd, oftewel omge- WOMEN’S HEALTH / JULI & AUGUSTUS 2014 zet door de bacteriën die in de darmen aanwezig zijn, en daarbij ontstaan stoffen en gassen die de darm kunnen prikkelen en buikklachten veroorzaken als je er gevoelig voor bent. Ook kunnen de koolhydraten vocht aantrekken in de darm, waardoor deze opzwelt. Door de druk krijg je een opgeblazen buik en pijn. Voorbeelden van deze koolhydraten zijn lactose (melksuiker), fructose (vruchtensuiker) en koolhydraten uit tarwe, kool en bonen. Eetdagboek Zo ziet een dagmenu met weinig FODMAP’s eruit. Ontbijt: speltbrood met Goudse kaas, gekookt ei, schaaltje aardbeien, koffie of thee Tussendoor: rijstwafel met aardbeienjam Lunch: salade van toegestane groenten met kip en een dressing van olijfolie en citroensap Tussendoor: lactosevrije yoghurt, mandarijn Diner: kleine portie aardappel, portie toegestane groenten en zalm uit de oven Tussendoor: handje walnoten 85 HET ZIT ’M IN DE KOOLHYDRATEN In het FODMAP-dieet worden de koolhydraten uit tarwe, kool en bonen in eerste instantie vier tot zes weken lang weggelaten. Dat is een pittige klus, dus een diëtist inschakelen voor de begeleiding is geen overbodige luxe. Veel mensen ervaren in deze zogenoemde eliminatieperiode al heel veel verlichting van hun klachten. In de weken erna wordt steeds weer een groep koolhydraten toegelaten in de voeding. Bijvoorbeeld fructose (appels en peren) of lactose (melk). Als de klachten dan terugkomen, is duidelijk wat de boosdoeners zijn. Daarna keer je terug naar het basisdieet en probeer je na een paar dagen een ander koolhydraat uit. Uiteindelijk heb je een dieet op maat, zonder de koolhydraten die bij jou klachten geven. Het is wel een streng dieet. En de koolhydraten die klachten kunnen veroorzaken, komen wijdverspreid in de voeding voor. Tarwe en rogge zijn voorbeelden, net als peulvruchten en sommige groenten. Appels, peren, honing en zoetstoffen zijn taboe tijdens de eliminatiefase, en verder ook melkproducten, amandelmelk en sommige kaassoorten. Dat je geen tarwe en rogge mag, is in dit dieet dus niet vanwege de gluten, maar vanwege de typen koolhydraten in tarwe en rogge. Je mag dus wel 100 procent speltbrood eten. In de praktijk betekent het dat je FODMAP-rijke producten vervangt door producten die er weinig van bevatten. De pakjes en zakjes kun je eigenlijk wel vergeten. Want aan de meeste kant-en-klaarproducten zijn tarwe, melksuiker, zoetstoffen of andere producten met een hoog FODMAP-gehalte toegevoegd. En ‘slechte’ smaakmakers als ui en knoflook, honing en fructose worden ook heel veel gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie. 86 Het FODMAPdieet is niet geschikt voor mensen zonder darmklachten WOMeN’S health / JUlI & aUGUStUS 2014 FOTO’S SHUTTERSTOCK good food • health EINDELIJK GEEN BUIKPIJN MEER Sigrid van der Marel is diëtist, met een eigen praktijk in Katwijk. Ze hoorde een paar jaar geleden van het FODMAPdieet en was direct geïnteresseerd. ‘Ik kreeg zo veel mensen met het prikkelbaredarmsyndroom op mijn spreekuur. De relatie met voeding was er overduidelijk, maar het was altijd erg lastig om de triggers te vinden. Het duurde soms een half jaar of langer voordat we een geschikt eetpatroon hadden dat weinig klachten gaf. Dit dieet biedt een heel gestructureerde aanpak. Je hebt redelijk snel, binnen twee à drie maanden, een duidelijk beeld welke producten klachten veroorzaken.’ Sigrid volgde een FODMAPopleiding in Londen en leidt nu ook Nederlandse diëtisten op. ‘Ik sta versteld van de resultaten. Maar liefst 75 tot 85 procent van de patiënten heeft veel baat bij dit dieet. Zo behandelde ik een vrouw van 25 die al haar hele leven buikpijn heeft. Ze is slank, maar haar buik was soms zo opgeblazen dat mensen haar vroegen of ze zwanger was. Na talloze testen in het ziekenhuis, van darmbiopten tot bloedonderzoeken, werd ze naar huis gestuurd met het verhaal dat het wel “tussen de oren” moest zitten. Ze liet het er niet bij zitten en kwam bij mij. Nu is ze, dankzij het FODMAP-dieet, helemaal klachtenvrij.’ Sigrid geeft veel uitleg en adviezen, vooral over boodschappen doen en koken: ‘Je moet echt goed de etiketten lezen en het vergt dus flink wat aanpassingen bij het boodschappen doen en koken. In de praktijk stappen de meeste patiënten over op een dieet van veel verse en onbewerkte producten. Je moet wat experimenteren in de keuken, maar sommige mensen staan er dan wel van versteld dat ze zelf ook lekkere sausjes kunnen maken.’ Eet dit, niet dat PRODUCTEN DIE WEL ZIJN TOEGESTAAN IN HET FODMAP-DIEET P-DIEET Aardbeien, banaan, mandarijn, aardappel (max. 120 gram per dag), glutenvrij brood, havermout (max. 25 gram per dag), rijst, rijstwafels (max. 2 stuks per dag), quinoa (max. 155 gram gekookt per dag), sojadrink, feta (max. 125 gram per dag), harde kaas, lactosevrije yoghurt, suiker (weinig), popcorn, eieren, kip, vlees, vis, noten en pitten (kleine hoeveelheden). PRODUCTEN DIE NIET ZIJN TOEGESTAAN IN HET FODMAP-DIEET Appels, pruimen, kersen, peren, gedroogd fruit (meer dan 25 gram per dag), artisjokken, bloemkool, champignons, prei, uien, alle producten gemaakt van tarwe en rogge, peulvruchten, koemelk, geitenmelk, amandelmelk, zachte kaassoorten, honing, zoetmiddelen als sorbitol en xylitol, vruchtensap, kamillethee en venkelthee. OPSTANDIGE DARM In Nederland lijdt naar schatting 5 tot 20 procent van de bevolking aan het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Vroeger werd dit ook wel spastische darm genoemd. De meest genoemde klachten zijn een opgeblazen gevoel, winderigheid, pijn, diarree of verstopping. De oorzaak is vaak onbekend. Het kan zijn dat mensen met PDS andere darmflora hebben, die meer gassen en prikkelende stoffen produceren dan bij gezonde mensen. Of dat mensen met PDS last hebben van een voedselallergie, een intolerantie of een overgevoeligheid voor gluten. Het kan ook zijn dat je na een voedselvergiftiging of infectie blijvende klachten houdt, doordat het zenuwstelsel in de darmen overprikkeld is en in de ‘alarmstand’ is blijven hangen. En er is ook een relatie met stress. Meestal bestaat de behandeling van PDS uit leefstijladviezen, medicijnen en psychologische hulp. Maar echt veel resultaat heeft dat allemaal niet. Patiënten lopen vaak jarenlang met klachten en krijgen te horen dat ze ermee moeten leren leven... POLDERONDERZOEK In het Martini Ziekenhuis in Groningen is onlangs een experiment uitgevoerd met 30 patiënten met PDS, die door hun arts waren geselecteerd. De groep moest het FODMAPdieet zes tot acht weken strikt volgen. Daarna werden hogeFODMAP-producten opnieuw geïntroduceerd in de voeding. De patiënten kregen begeleiding van de diëtisten uit het ziekenhuis. Van de 30 patiënten had maar liefst 73 procent minder klachten door het volgen van het dieet. Na de herintroductie bleken er onder andere overgevoeligheden voor lactose, voor polyolen (koolhydraten die bijvoorbeeld in kool, peulvruchten en zoetstoffen voorkomen) en fructanen (koolhydraten in fruit en honing). Twee patiënten zijn voortijdig afgehaakt, omdat ze last kregen van verstopping. De onderzoekers hebben goede hoop dat het FODMAPdieet een effectieve behandeling is voor de meeste mensen met het prikkelbaredarmsyndroom, een vermoeden dat door onderzoeken in andere landen wordt bevestigd. Er zijn zelfs al voorzichtige aanwijzingen dat dit dieet ook heilzaam kan zijn voor mensen met darmziekten als de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. OOK PROBEREN? Krijg je het gevoel dat het FODMAP-dieet ook iets voor jou kan zijn? Ga het vooral niet op eigen houtje volgen. Neem contact op met een diëtist die gespecialiseerd is in dit dieet. Bijvoorbeeld via fodmap-dieet.nl, dan weet je zeker dat je het dieet goed uitvoert en geen tekorten oploopt tijdens de testperiode. Op diezelfde website kun je ook een online cursus volgen, waarbij je acht weken online advies krijgt, plus dagmenu’s en recepten (kosten: € 99). Overigens is het FODMAPdieet niet geschikt voor mensen zonder darmklachten. Het is namelijk heel aannemelijk dat de FODMAP’s, door hun interactie met darmbacteriën, voor ‘gewone’ mensen juist wél gezond zijn. Bovendien kun je door het FODMAP-dieet een andere darmflora-samenstelling krijgen of te weinig vezels binnenkrijgen. Niet iets om mee te experimenteren, dus. Neem bij twijfel contact op met je huisarts. MEER LEZEN? OVER HET PRIKKELBAREDARMSYNDROOM: PDSB.NL ALS JE EEN IN FODMAP GESPECIALISEERDE DIËTIST WILT VINDEN: FODMAP-DIEET.NL DE WEBSITE VAN SIGRID VAN DER MAREL: DIEETADVIES.NL 87
© Copyright 2024 ExpyDoc
