09a Raadsvoorstel aanbevelingen RKC nav

Onderwerp:
Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake HVC
Samenvatting:
Verschillende rekenkamercommissies hebben de betrokkenheid van aandeelhoudende
gemeenten bij en hun invloed op besluitvorming van de huisvuilcentrale (HVC) in Alkmaar
onderzocht. Gemeenten lopen risico's vanwege de garantstelling die zij hebben afgegeven (en
die kan oplopen afhankelijk van bepaalde investeringsbeslissingen) en eventuele verliezen
van HVC, nog los van eventuele kosten in geval van faillissement. De garantstelling die
Purmerend heeft afgegeven, bedraagt € 22 miljoen, oftewel € 275 per inwoner. Over de
garantstelling wordt provisie ontvangen van € 220.000 per jaar. Daarnaast is Purmerend ook
klant bij HVC. Op de vaststelling van de tarieven heeft Purmerend weinig invloed. Datzelfde
geldt eigenlijk ook voor strategische investeringsbeslissingen. De rekenkamercommissie van
Purmerend doet diverse aanbevelingen om meer zicht te krijgen op de risico's, kosten en
opbrengsten van de deelneming in HVC. Hieruit is een drietal voorstellen afgeleid die in het
bijgevoegde voorstel aan de gemeenteraad worden voorgelegd: (1) houd een
principediscussie met het college over het strategisch profiel van HVC en de
deelnemingsrisico's voor de gemeente Purmerend; (2) maak HVC een vast agendapunt op de
agenda van de commissie Algemene Zaken in januari en september (na de algemene
vergadering van aandeelhouders), de portefeuillehouder doet dan verslag aan de commissie,
de griffie bereidt dit agendapunt voor; en (3) draag het college op om te onderzoeken of de
aanbestedingsregels t.a.v. vestiging van een uitsluitend recht en inbesteden bij
afvalinzameling en afvalverwerking door de deelnemende gemeenten en waterschappen
correct worden toegepast, en welke risico's Purmerend hierbij loopt.
Registratienummer: 1132103
Onderwerp: Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake HVC
Purmerend, 2 juni 2014
Aan de gemeenteraad van Purmerend,
Inleiding en probleemstelling:
17 rekenkamercommissies van 19 gemeenten hebben onderzoek gedaan naar de
aandeelhoudersrelatie van deze gemeenten met HVC. HVC is eigendom van in totaal 48
gemeenten en 6 waterschappen. Aanleiding voor het onderzoek was onder andere
berichtgeving in de media over de schuldpositie van HVC. Het onderzoek is door de
gezamenlijke rekenkamercommissies grotendeels uitbesteed aan onderzoeksbureau IPR
Normag.
Het volgende is onderzocht:
• De betrokkenheid van de gemeenten bij besluitvorming omtrent visieontwikkeling en
investeringsbeslissingen;
• De zeggenschap en invloed van gemeenten op besluiten die risico's met zich
meebrengen.
Deze onderzoeksvragen zijn nader uitgewerkt in diverse deelvragen.
De Purmerendse rekenkamercommissie heeft daarnaast ook de lokale informatievoorziening
en besluitvorming laten onderzoeken.
De klantrelatie is niet onderzocht. Toch is in het kader van de klantrelatie wel zijdelings de
toepassing van aanbestedingsregels aan de orde gekomen. In algemene zin is deze
informatie ook relevant voor Purmerend, omdat Purmerend omvangrijke opdrachten
Europees moet aanbesteden. Daarop zijn de volgende uitzonderingen mogelijk als een
opdracht in eigen beheer wordt uitgevoerd, wordt uitbesteed aan een overheidsbedrijf, of aan
een organisatie die onder overheidstoezicht staat: (1) 'quasi-inbesteding' of (2) vestiging van
een uitsluitend recht. Bij quasi-inbesteding zou HVC volgens een recente Europese richtlijn
minimaal 80 procent van alle werkzaamheden ten behoeve van de aandeelhoudende
decentrale overheden moeten verrichten. Volgens het onderzoek van de
rekenkamercommissie is dit momenteel slechts 70 procent en wordt dit steeds minder.
Daarom lijkt vestiging van een uitsluitend recht noodzakelijk. Dit wordt in een ander
raadsvoorstel aan de raad voorgelegd. Daarnaast wordt aanbevolen om dit nader te laten
uitzoeken (zie voorstel nr. 3).
De rest van dit raadsvoorstel gaat over de conclusies en aanbevelingen van de algemene en
lokale rekenkamerrapportages.
Oplossingsrichtingen:
Uit het onderzoek van de rekenkamercommissies blijkt dat de externe omgeving waarin HVC
opereert, is veranderd van relatief stabiel in veranderlijk. Dit heeft te maken met gewijzigde
regelgeving waardoor de afvalmarkt opener is geworden en het aanbod van afval via de
aandeelhoudende overheden steeds meer afneemt, alsmede met economische
ontwikkelingen. HVC heeft dus te maken met overcapaciteit. Om deze situatie het hoofd te
bieden en desinvesteringen te vermijden, is de strategische keuze gemaakt om andere
markten aan te boren, met name andere afvalstromen inclusief commercieel afval,
grondstoffen en duurzame energie.
blz. 2 van 6
Registratienummer: 1132103
Onderwerp: Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake HVC
De strategie van HVC gaat gepaard met investeringen en met risico's. HVC leunt daarbij op
garantstellingen van de deelnemende overheden (Purmerend: 3,5% ad € 22 miljoen (d.w.z.
€ 275 per inwoner), tegen een garantstellingsprovisie van jaarlijks 1% van het
garantstellingsbedrag). Door de garantstellingen kan HVC relatief goedkoop lenen en hoeven
de deelnemende overheden niet direct een financiële bijdrage te doen ten behoeve van het
eigen vermogen van HVC. Wel zijn de deelnemende gemeenten aanspreekbaar als HVC
afspraken over rentebetalingen en aflossingen niet kan nakomen. Daarnaast zijn de
deelnemende overheden aanspreekbaar bij eventuele verliezen.
Deze schets toont het belang van de strategische besluitvorming en de tariefstelling voor de
deelnemende overheden. Maar wat is hun invloed hierop? HVC is door zijn omvang een
'structuurvennootschap', net zoals de meeste beursgenoteerde ondernemingen. Dit is
wettelijk zo bepaald. Consequentie is dat de onafhankelijke raad van commissarissen veel
invloed heeft (de raad van commissarissen bepaalt bijvoorbeeld de tarieven die in rekening
worden gebracht), terwijl de algemene vergadering van aandeelhouders op relatieve afstand
staat. Dat betekent dat de aandeelhouders van HVC, inclusief de gemeente Purmerend,
relatief weinig directe invloed hebben. Ook indirecte invloed is er nauwelijks: de
commissarissen worden geacht onafhankelijk te zijn en ook kan het aandelenbelang niet
zomaar van de hand worden gedaan.
HVC probeert te overleven in een veranderende omgeving. Als bedrijf probeert HVC hiertoe
'aandeelhouderswaarde' te creëren, dat is het bestaansrecht van HVC. De keuzes die de
directie van HVC maakt, zijn daarop gericht. De raad van commissarissen ziet hierop toe.
Maar er zit een zekere natuurlijke spanning tussen de bedrijfsmatige afwegingen enerzijds en
anderzijds de politieke afwegingen die de deelnemende decentrale overheden maken ten
behoeve van hun burgers. Die spanning heeft te maken het verschil tussen de historisch
gegroeide situatie rond HVC, en de keuzes die op dit moment misschien zonder HVC
gemaakt zouden zijn, in de huidige tijd en situatie. Het is waarschijnlijk dat, als die keuze op
dit moment gemaakt had moeten worden, HVC niet in de huidige vorm was opgezet.
Het zijn de gemeenteraden en de algemene besturen van de decentrale overheden die de
politieke afwegingen horen te maken. Er zit een aantal 'buffers' tussen deze politieke organen
en tussen de bedrijfsmatig opererende directie van HVC: respectievelijk: de colleges van B
en W en de dagelijkse besturen, de algemene vergadering van aandeelhouders, de
onafhankelijke raad van commissarissen. Door de vorm van de structuurvennootschap heeft
vooral de raad van commissarissen veel invloed. In een stabiele omgeving hoeven weinig
strategische keuzes te worden gemaakt. Dat is veranderd. Daarmee wordt de spanning
tussen de bedrijfsmatige belangen van HVC en de belangen van de deelnemende overheden
en hun burgers expliciet. De geringe invloed van de politieke organen ten opzichte van de
grote invloed van de raad van commissarissen begint te 'knellen'. De rekenkamercommissies
doen enkele aanbevelingen waar diverse betrokkenen hun voordeel mee kunnen doen.
Aanbevelingen
Een eerste set aanbevelingen draait om het strategisch profiel van HVC en het
deelnemingsrisico. Het lokale onderzoek stelt dat de raad bij de besluitvorming ten aanzien
van toetreding tot HVC in 2011 "op adequate wijze haar [sic!] kaderstellende en
controlerende taak heeft uitgevoerd" (lokaal onderzoek, p. 11). Hierbij wordt wel de
kanttekening gemaakt dat de risico's rond toerekening aan de aandeelhouders van eventuele
verliezen en rond de tariefstelling mogelijk niet goed zijn meegewogen. Er wordt ook
geadviseerd om de raad in de toekomst meer inhoudelijk te betrekken.
Een principediscussie tussen raad en college lijkt al met al opportuun. Er is nu enige ervaring
opgedaan met de deelneming van Purmerend in HVC en de rapportages van de
rekenkamercommissies zijn informatief en vormen de basis voor een dergelijke discussie.
Ook kan hierbij, met het huidige kennisniveau, een evaluatie van het toetredingstraject
worden meegenomen.
blz. 3 van 6
Registratienummer: 1132103
Onderwerp: Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake HVC
Een tweede set aanbevelingen draait om het belang van een heldere werkwijze en een
helder besturingsmodel. Er moeten misschien andere afspraken worden gemaakt over wat
wel en niet aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt voorgelegd ter
vergroting van hun invloed op de meer zwaarwegende besluiten. Ook de benoeming en rol
van de commissarissen zou eigenlijk nader moeten worden bekeken. Ten slotte moet worden
nagedacht over de invulling van de kaderstellende en controlerende taken van de raad ten
opzichte van het dossier HVC.
Een derde set aanbevelingen draait om het belang van kennis en informatie. In de
rapportages wordt op diverse plaatsen vermeld dat HVC alle betrokkenen goed informeert. Er
is soms zelfs eerder sprake van teveel informatie dan te weinig. Wel ontbreken scenario's
voor de middellange en lange termijn. Ook is er niet altijd evenveel aandacht voor alle
informatie, vooral bij de politieke organen. Het is daarom van belang om
informatieverstrekking te optimaliseren door maatwerk te leveren en maatregelen te nemen
om meer aandacht te krijgen voor de informatie van HVC. Ook is het belangrijk dat
vertegenwoordigers in diverse organen voldoende kennis en vaardigheden hebben om hun
rol te kunnen vervullen, denk aan de toezichthoudende aandeelhouders. Dit kan door
kennisdeling te stimuleren en competentiebevorderende maatregelen te nemen.
Meetbare doelstellingen:
Bewustwording van het belang van HVC voor de gemeente Purmerend en de bijbehorende
risico's, kosten en opbrengsten. Betrokkenheid van raadsleden bij HVC in het algemeen.
Betere informatieverstrekking. Transparantie van en betrokkenheid bij strategische
besluitvorming ten aanzien van HVC.
Financiële consequenties:
Aan het onderhavige raadsvoorstel als zodanig zijn geen financiële consequenties
verbonden.
Communicatie:
In het Raadsnieuws wordt gepubliceerd over de discussie in de raad over de rapporten van
de rekenkamercommissies.
Monitoring/evaluatie:
De rekenkamercommissie heeft aangegeven te zijner tijd de opvolging van aanbevelingen te
zullen evalueren.
Voorstel:
1. Draag het college op om een principediscussie voor te bereiden voor het najaar van 2014
over het strategisch profiel van HVC en de deelnemingsrisico's voor de gemeente
Purmerend, inclusief:
blz. 4 van 6
Registratienummer: 1132103
Onderwerp: Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake H V C
a. nut en noodzaak van overheidsdeelneming in een afvalverbrandingsinstallatie;
b. de rol van beleidsdoelstellingen, vooral duurzaamheidsdoelen;
c. wenselijkheid van combinatie van commerciële activiteiten met publieke taken;
d. de financieringsstructuur en opties voor risicobeheersing;
e. een evaluatie van het toetredingstraject.
2. Maak H V C een vast agendapunt op de agenda van de commissie Algemene Zaken in
januari en september (na de algemene vergadering van aandeelhouders), de
portefeuillehouder doet dan verslag aan de commissie, de griffie bereidt dit agendapunt
voor.
3. Draag het college op om te onderzoeken of de aanbestedingsregels t.a.v. de vestiging
van een uitsluitend recht en inbesteden bij afvalinzameling en afvalverwerking door de
deelnemende gemeenten en waterschappen correct worden toegepast, en welke risico's
Purmerend hierbij loopt.
Het presidium van de gemeenteraad van P
de griffier,
d
Bijlagen: rapport rekenkamercommissie Purmerend met bijlagen, memo HVC.
blz. 5 van 6
Registratienummer: 1132103
Onderwerp: Aanbevelingen Rekenkamercommissie n.a.v. rapport inzake HVC
De raad van de gemeente Purmerend;
gelezen het voorstel van het presidium d.d. 2 juni 2014, nr. 1132103;
BESLUIT:
1. Het college op te dragen om een principediscussie voor te bereiden voor het najaar van
2014 over het strategisch profiel van HVC en de deelnemingsrisico's voor de gemeente
Purmerend, inclusief:
a. nut en noodzaak van overheidsdeelneming in een afvalverbrandingsinstallatie;
b. wenselijkheid van combinatie van commerciële activiteiten met publieke taken;
c. de financieringsstructuur en opties voor risicobeheersing;
d. een evaluatie van het toetredingstraject.
2. HVC als vast agendapunt op de agenda van de commissie Algemene Zaken op te nemen
voor januari en september (na de algemene vergadering van aandeelhouders), de
portefeuillehouder doet dan verslag aan de commissie, de griffie bereidt het agendapunt
voor.
3. Het college op te dragen om te onderzoeken en in het najaar te rapporteren of de
aanbestedingsregels t.a.v. de vestiging van een uitsluitend recht en inbesteden bij
afvalinzameling en afvalverwerking door de deelnemende gemeenten en waterschappen
correct worden toegepast, en welke risico's Purmerend hierbij loopt.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering d.d. 25 juni 2014,
de griffier,
de voorzitter,
blz. 6 van 6

Download Report