“Internet is niet meer weg te denken uit ons leven „ Marco de Jong van the Factor.e over de toekomst van het internet / p. 32 najaar 2014 De energiemarkt op met Huismerk Energie p. 6 Alles over: de wereld van transport p. 29 HLB Café: laat u inspireren p. 36 Rob Meijer Erik van der Haar Johan Bodde HLB Den Hartog, Rotterdam HLB Van Daal & Partners, Waalwijk HLB Nannen, Groningen “Als je niet beweegt, kom je nergens” V ol trots presenteren wij u het eerste HLB Nederland magazine: SHIFT. Shift staat voor verandering, beweging, groei… Als je niet in actie komt, bereik je niets. Stilstand is achteruitgang, dat weet iedere succesvolle ondernemer. De wereld om ons heen is continu in beweging en daar moet je telkens weer tijdig op anticiperen. Als fiscale en financiële sparringpartner gaat HLB mee met de ontwikkelingen. We willen onze klanten optimale oplossingen en opties bieden en dat kan alleen door zelf ook in beweging te komen. Weten wat de ontwikkelingen zijn, begrijpen waar een ondernemer behoefte aan heeft en proactief advies geven. HLB is geen standaard accountantsorganisatie; we overtreffen graag de verwachtingen. Aan de ene kant zijn we altijd vertrouwd dichtbij via onze drie organisaties met achttien regionale kantoren. Aan de andere kant heeft HLB door de hechte samenwerking het volume dat nodig is om verder te gaan. Door deze unieke combinatie kunnen we meer bieden tegen concurrerende tarieven. “Samen maken we de shift” Zo kunnen we kostenefficiënt investeren in ons kenniscentrum, een heel goed opleidingssysteem, de digitalisering van diensten, een landelijk bureau vaktechniek, ontwikkelingen voor de toekomst… en daar doen onze klanten direct hun voordeel mee. Samen staan we sterker en door onze krachten te bundelen, zijn we in staat heel dichtbij de klant te blijven én mee te kijken bij groei, beweging en ontwikkeling. Ook als het om het buitenland gaat, want daar hebben we een uitstekend werkend internationaal netwerk voor: HLB International. Ontdek zelf wat we allemaal doen, waar we voor staan, hoe we mee veranderen met de kansen en veranderingen voor ondernemers en wat ú daar aan heeft. Ons motto is niet voor niets “Ondernemend, net als u”. Wij wensen u veel leesplezier en inspiratie! 2 shift 1 / najaar 2014 3 “Wij zijn niet voor niets het huismerk van de energiemarkt” inhoud De energiemarkt op met Huismerk Energie 6 Colofon SHIFT is een uitgave van HLB Nederland en wordt via controlled circulation verspreid. Concept & realisatie 10 david Topics Tekst & redactie De gratis HLB app / Wijzigingen werkkostenregeling / Bitcoins Djamila Santi, Madelon Thijs en Marrie Hoedelmans voor bedrijven / 24/7 online administratie / Bespaar door slimme 18 Innoveren met multinationals Tumag, innovatie uit Turnhout Internet is niet meer weg te denken uit ons leven Marco de Jong van the Factor.e over de toekomst van het internet 32 20 Grensverleggend re-integratie / De nieuwe norm: digitaal contracteren Spoedbezoek aan Kazachstan / De internationale connecties van HLB / ‘Doing business in…’ / Allianties met Azië Illustratie david Aron Vellekoop León Kiezen & Delen Fotografie De Belastingdienst en de digitale wereld: Leuker kunnen ze het Sicco van Grieken Jeroen Appels, Van Assendelft Fotografie niet maken, wel digitaler / Jeroen Dijsselbloem: “Kleine bedrijven 12 FC Groningen VS Fortuna Sittard zijn de spil van onze economie” Bert Nannen (Groningen) en Ovide Nijsten (Sittard) over clubliefde en de toekomst van 'hun' club ©2014 HLB Nederland www.hlb.nl Disclaimer Bij het samenstellen van dit magazine hebben wij de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. "Gewoon doorlopen, pijn of geen pijn" fiscale recht enorm gecompliceerd zijn. Wij kunnen daarom geen enkele verantwoordelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van de acties die u onderneemt naar aanleiding van in deze uitgave opgenomen artikelen. Raadpleeg dus altijd eerst even uw vaste contactpersoon. 4 shift 1 / najaar 2014 24 De Roparun van onze controleleider Alon van Wanum Laat u inspireren Onze wetgeving is echter regelmatig aan verandering onderhevig, terwijl het civiele en HLB Café 36 26 14 “We pakken alles aan wat op ons pad komt” Jan & Tobias Kennis PS 38 over de wereld van transport BTW Tips: Werkkamer verhuren aan de eigen bv / Nieuwe regels elektronische diensten / DGA Tips / Belangrijke subsidiedata / Eindejaarstips 2014 / Agrarische aandachtspunten 2015 5 “Wij zijn niet voor niets het huismerk van de energiemarkt” H ONDERWEG 1/1 ONDERWEG Huismerk Energie, Nijmegen Loek Otters & Peter den Biesen Initiatiefnemers en ondernemers www.huismerkenergie.nl Met Huismerk Energie richten Loek en Peter zich op betaalbare, lokale en groene energie voor particulieren en bedrijven in heel Nederland. Ze bieden als zelfstandige energieleverancier een interessant alternatief voor bewuste klanten. Huismerk Energie levert duurzame energie uit milieuvriendelijke bronnen tegen een concurrerende prijs én met veel aandacht voor de gebruiker. Een bewuste en succesvolle keuze. uismerk Energie is een jonge energieonderneming van ondernemers die in de crisistijd een florerend bedrijf hebben gebouwd vanuit hun passie, ambitie en professionaliteit. Loek Otters en Peter den Biesen willen heel bewust en actief een bijdrage leveren aan werkgelegenheid, duurzaamheid en rendement. En dat lukt ze heel goed met hun snelgroeiende bedrijf dat met een nieuwe frisse kijk energielevering weer persoonlijk maakt voor zowel klanten als lokale, ondernemende energiepartners. “Wij vinden het belangrijk te weten waar de energie vandaan komt. Bovendien willen we een bijdrage leveren aan een duurzame energievoorziening. Zo willen we dat de lokale groene energieproductie flink toeneemt. Dankzij onze jarenlange ervaring in de energiesector weten we ‘uit welke hoek de wind waait’. Ons doel is het realiseren van een betrouwbaar en klantvriendelijk energiebedrijf. Wij zijn ervan overtuigd dat met een onafhankelijke aanpak en een klein professioneel team, de energielevering groener, goedkoper én persoonlijker kan.” Officieel energieleverancier Loek Otters: “Eigenlijk is het idee achter Huismerk Energie al zo’n tien jaar geleden ontstaan. We werkten toen alle twee voor een andere energieleverancier en zagen allerlei mogelijkheden door openbreken van de markt. Vervolgens kwamen we elkaar jaren later weer tegen en eigenlijk heeft het zo moeten zijn. Inmiddels zijn we alweer bijna twee jaar energieondernemers. De vergunning van het Ministerie van Economische Zaken hebben we destijds met vlag en wimpel gehaald, ook dankzij de inzet van HLB.” Peter: “Vanaf de start hebben we HLB erbij betrokken. Loek had al eerder zaken gedaan met Eddy van Hugten, partner bij HLB Van Daal & Partners en er was gewoon een goede klik. HLB heeft echt als partner opgetreden; het is ook niet ‘zomaar’ een administratiekantoor.” Lokaal ondernemerschap Peter: “We zijn als een raket gestart met meerdere trappen. Hoeveel weten we nog niet, want we gaan steeds harder vliegen. Zo is het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland al bij ons ‣ 6 shift 1 / najaar 2014 7 “Ondernemers kunnen zelf energie inkopen tegen groothandelsvoorwaarden” krijgen ze een eigen energiemanager. Via onze site kunnen MKBondernemers het verbruik van de verschillende locaties vergelijken én ze kunnen hun eigen energie inkopen.” Loek: “Zelf energie inkopen voor je bedrijf kan heel interessant zijn. Het ene uur kan namelijk duurder uitvallen dan het andere uur en daar kun je dan heel slim op inspelen met je eigen behoefte. Een voorbeeld: de drukke tijden zijn duurder en ’s nachts is de energie goedkoper. Als je een bakkerij hebt en vooral in de vroege ochtend veel ovens en machines gebruikt, is het interessant om te ‘shoppen’. Maar denk ook eens aan het AZ-stadion, een klant van ons. Als ze een thuiswedstrijd spelen en de lampen gaan aan, gebruiken ze in één keer vijf keer zoveel energie als normaal. Voor dat piekgebruik kunnen we samen slimme oplossingen bedenken.” Ruim tien jaar geleden ging de energiemarkt open. Sinds die Op dit moment hebben zo’n 20 tot 25 leveranciers een vergunning om aan heel Nederland te mogen leveren. De bekendéén van de nichespelers met een lokaal groen aanbod. Jaarlijks stapt een groot aantal van de verbruikers over naar een andere leverancier. Zo blijkt uit de cijfers van Energie Data Service Nederland (EDSN). In totaal verwerkte EDSN in grote bedrijven; als ondernemers geven we juist graag een injectie aan lokaal ondernemerschap. Klein is het nieuwe groot. Wij zijn groot in duurzame oplossingen, lokale initiatieven en persoonlijke aandacht. We noemen ons niet voor niets het ‘huismerk’. Dat staat voor een beter product voor minder geld. Dus én groen én goedkoop én goed.” 2013 zo’n 1,9 miljoen overstapverzoeken. Dat is 4,5% meer dan in 2012 en de verwachting is dat het aantal overstappers verder toeneemt in 2014 en 2015. ingestapt als aandeelhouder en hebben we inmiddels zo’n 10.000 particuliere klanten. En daar komen de zakelijke klanten dan natuurlijk nog bij.” Loek: “We vinden het belangrijk dat energie niet alleen voorbehouden blijft aan “We geven een injectie aan lokaal ondernemerschap” 8 shift 1 / najaar 2014 Partner / Accountant HLB Van Daal & Partners, Schijndel Officieel energieleverancier Er moest aardig wat worden geregeld voor Huismerk Energie officieel energieleverancier was mét een eigen vergunning van de tijd zijn er heel wat nieuwe energieleveranciers bijgekomen. ste hiervan zijn Nuon, Essent en Eneco. Huismerk Energie is Eddy van Hugten Groen uit de omgeving Loek: “De groene kant, dat zijn de leveranciers van groene energie uit de omgeving. We ondersteunen lokale energie-initiatieven met windmolens en zonnepanelen, we doen zaken met de biomassa energiecentrale in Sittard, we werken met een watermolen… Deze lokale aanpak is niet alleen duurzamer, maar ook voordeliger én het steunt de regionale werkgelegenheid.” Slimmer energieverbruik Peter: “Voor onze klanten zijn twee dingen belangrijk: weten hoe je energieverbruik in elkaar zit én weten wat dat betekent voor het vraag- & aanbodspel. De markt is heel beweeglijk. Door het wisselend verbruik en door de variatie in het opwekken van de energie. Windmolens en zonnepanelen zijn nu eenmaal afhankelijk van de omstandigheden. Eigenlijk is het een heel dynamische markt.” Nederlandse Mededingingsautoriteit, nu ACM. Om die energievergunning te krijgen moesten we heel veel informatie aanleveren. We moesten de AO/IB – de Administratieve Organisatie en Interne Beheersing Loek: “Je kunt denken: stroom is stroom, gas is gas, maar je kunt er ook op een nieuwe manier naar kijken en nadenken over je eigen verbruik. Daar valt nog heel veel winst te behalen. Hoe willen we omgaan met onze omgeving, met de toekomst van ons bedrijf, onze kinderen… We willen de duurzaamheid voor Nederland stimuleren en onze energie niet in het buitenland inkopen. We zijn een nichespeler en juist daardoor minder kwetsbaar. Continuïteit is voor ons belangrijker dan snel scoren. Het doel is dat dit toekomst heeft. We willen daarom ook klanten die bewust voor ons kiezen.” beschrijven, de financiële administratie klantspecifiek opzetten, het automatisch incasseren van verkoopfacturen regelen. Peter: “Huismerk Energie levert energie die is opgewekt in Nederland. Met als ambitie dat heel Nederland wordt voorzien van groene energie uit de eigen omgeving. Onze klanten geven we duidelijke en heldere informatie over de herkomst van energie. Op onze website zie je bijvoorbeeld precies van welke windmolens wij energie betrekken.” Ook voor het MKB Peter: “Als energieondernemers richten we ons ook op andere bewuste ondernemers. Dat zie je terug in onze service. Steeds meer bedrijven hebben meerdere locaties en dan is het fijn als ze daarvoor één factuur ontvangen. Bij ons kan dat en daarnaast Zelf producent worden Huismerk Energie levert niet alleen groene energie uit de directe omgeving, maar adviseert ook graag als een klant eigen energie wil opwekken. Bijvoorbeeld via zonnepanelen. Voor zowel consumenten als bedrijven hanteert Huismerk Energie gunstige tarieven voor het terug leveren van zonne-energie. 9 TOPICS pp Weet wat er speelt HLB Van Daal & Partners en HLB Den Hartog bieden nu gratis Apps aan voor iPhone, Android en tablet. Voordeel: met één druk op de knop weten gebruikers wat er speelt. Van dagelijks nieuws en nieuwe vacatures tot interessante publicaties, maandelijkse whitepapers en evenementen. Wijzigingen werkkostenregeling Met de werkkostenregeling kunnen werkgevers hun personeelsleden tot een vooraf vastgesteld percentage van de totale loonsom onbelast van vergoedingen en verstrekkingen laten profiteren. Het gaat dan bijvoorbeeld om kerstpakketten, etentjes, een fiets en personeelsfeesten. Binnen de werkkostenregeling is het niet nodig om de verstrekkingen per werknemer bij te houden; het kan in één keer bedrijfsbreed. Wijzigingen in de werkkostenregeling per 1 januari 2015: Introductie van het noodzakelijkheidscriterium voor gereed- Bij HLB Van Daal & Partners kunnen ondernemers hun administratieve handelingen ook digitaal uitvoeren. Het onlinedienstenpakket ‘HLB Online’ geeft 24/7 toegang via pc, smartphone en tablet. Uitstekend beveiligd, volledig afgeschermd voor derden, maar wel altijd en overal zelf inzicht in alle aspecten van de organisatie. Bovendien regelt de gebruiker online snel en flexibel allerlei zaken met de accountant, belastingdeskundige of financieel adviseur. De nieuwe norm: digitaal contracteren In de wereld van het recht is het leveren van onomstotelijk bewijs belangrijk. In het contractenrecht geldt al heel lang dat alles waar een handtekening onder staat, als waar wordt verondersteld. Om vervalsingen uit te sluiten, plaatsen partijen in een contract daarom ook op elke pagina een paraaf. In een digitale wereld is dit lastig te verwezenlijken. Gewoon via internet Tegenwoordig gaat er nagenoeg niets meer per post. Het mailver- schappen, computers, mobiele communicatiemiddelen e.d. keer is de norm, ook in de wereld van juristen. Alles moet immers Dit betekent dat bijvoorbeeld een iPad belastingvrij is als snel, sneller, snelst. Contracten sluit je vandaag de dag gewoon deze noodzakelijk is voor het werk. achter je computer via internet. Het heeft even geduurd, maar nu Jaarlijkse afrekensystematiek: in het eerste loonaangiftetijdvak van het volgende kalenderjaar wordt de belasting over de werkkosten aangegeven en afgedragen. Concernregeling bij vrijwel volledig eigendom (95%-eis). Download de app in de 24/7 online administratie Vrijstelling voor branche-eigen producten. De personeelskor- Google Play Store of ting voor branche-eigen producten wordt onder voorwaarden de App Store een gerichte vrijstelling en komt dus niet meer ten laste van de vrije ruimte werkkostenregeling. Bespaar door slimme re-integratie heeft de wetgever daarin voorzien. In het Burgerlijk Wetboek is Frans van den Nieuwenhof, de directeur van VerzuimConsult, schreef een artikel over kansen om te besparen door slimme re-integratie. Een interessant én actueel onderwerp voor ondernemers. In de praktijk zien we dat het soort contracten waar deze regeling Een nieuwe, gerichte vrijstelling voor een aantal werkplek gerelateerde voorzieningen waarvoor nu een nihil waardering geldt. Voordeel is dat er geen onderscheid meer wordt gemaakt tussen vergoeden, verstrekken en ter beschikking stellen. Nadeel is dat er administratieve eisen aan gekoppeld zijn. De vrije ruimte wordt per 1 januari 2015 verlaagd (naar verwachting tot 1,2%). een hele reeks bepalingen opgenomen waaraan moet worden voldaan als contracten langs de 'elektronische weg' tot stand komen. Vooral consumententransacties voor geldt, vooral wordt toegepast bij consumententransacties. Ten aanzien van deze categorie zijn rechters doorgaans mild. Ze hebben de neiging de consument te beschermen ten opzichte De media staan er vol van: verzuim, re-integratie en arbeidsongeschiktheid brengen serieuze bedrijfseconomische risico’s met zich mee. De modernisering van de Ziektewet zou daarbij een belangrijke katalysator zijn; volgens de media betalen werkgevers de uitkeringskosten voor de eigen zieken en arbeidsongeschikten nu feitelijk zelf. van de machtige wederpartij. Ouderwets ondertekenen In de zakelijke wereld vindt correspondentie over juridische onderwerpen ook nagenoeg uitsluitend via email plaats. Als alle items zijn besproken, worden er digitaal concepten uitgewisseld en met 'track changes' bewerkt. Uiteindelijk leidt dit tot een de- Het Nederlandse bedrijfsleven kan miljarden euro’s besparen op arbeidsongeschikten, zo is de boodschap. Zo’n 16% van alle WIA gerechtigden heeft eigenlijk recht op een IVA uitkering. Dit staat voor een besparing van 300.000 euro per werknemer. Veel kanalen waarschuwen werkgevers dan ook dat ze een voorziening moeten treffen voor toekomstige betaling van uitkeringskosten bij arbeidsongeschiktheid. Bitcoins voor bedrijven Op het vlak van financiële dienstverlening ontstaan nieuwe producten. Eén daarvan is de Bitcoin, een nieuw soort geld dat alleen online bestaat. Voordelen Nadelen Geen tussenkomst van partijen zoals banken, dus de perio- Adressen die verzameld moeten worden om de betaling te dieke kosten ontbreken. Vrijwel gratis Bitcoins overmaken en ontvangen. Geen dure betaalsystemen of diensten nodig. Internationale transacties zijn interessant; binnen een paar minuten geld overmaken tegen lage kosten naar een persoon voltooien, zijn lang en ingewikkeld en een fout is zo gemaakt. Klanten die willen betalen moeten een software-portemonnee hebben (Wallet-bestand). finitieve versie van het contract. Dit document ondertekenen de partijen dan vervolgens nog wel heel ouderwets op papier. Het is de vraag hoe lang het nog duurt voordat de handtekening onder dit soort contracten wordt vervangen door een druk op een speciale toets. Gelet op de snelheid van de digitale ontwikkelingen kan dat wel eens eerder zijn dan wij denken. De conclusie: verzuim kost geld en met de juiste aanpak kunnen organisaties veel geld besparen. Een juiste investering kan een hoog rendement oplevert. Hoe u dit organi- De koersen wisselen sterk. seert? Lees alvast eens het artikel ‘5 tips om te besparen Een terugboeking is niet mogelijk. door slimme re-integratie’ op www.verzuimconsult.com. Frans Willems Jurist HLB Van Daal & Partners, Waalwijk of bedrijf waar dan ook ter wereld. 10 shift 1 / najaar 2014 11 KIEZEN & DELEN Leuker kunnen ze het niet maken, wel digitaler I nternet en email zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving en ook de Belastingdienst begeeft zich meer en meer op het digitale terrein. Dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. Zo liet staatssecretaris Eric Wiebes nog begin dit jaar weten dat het ambitieuze project voor het innen van alle belastingen en uitbetalen van alle toeslagen, voorschotten en verrekeningen (ETPM) was stopgezet. Pas over vijf jaar zouden de ICT-problemen de wereld uit zijn. De digitale aanwezigheid van de Belastingdienst is overigens niet zo logisch als het lijkt. Tot enige jaren geleden verliep de communicatie met de Belastingdienst (op de digitale aangiften na) nog enkel via brieven. Zelfs faxberichten waren uit den boze, laat staan emailverkeer met de inspecteurs. Bezwaarschriften mailen of faxen De praktijk is tegenwoordig gelukkig minder weerbarstig. Nu kunnen particulieren en bedrijven zelfs bezwaar maken per email. Al kunnen ze de bijlagen daarbij nog niet digitaal meesturen. En als het om grote belangen gaat, geniet een bezwaarschrift per aangetekende post nog steeds de voorkeur. De fax biedt geen uitkomst. Zo staat op de douanepagina van de site van de Belastingdienst expliciet vermeld dat een faxbericht technisch niet voldoet aan de vereisten van vertrouwelijkheid en ondertekening. Bezwaren die per fax worden ontvangen, worden dan ook geweigerd. Elektronische wegversperring Niet elk bestuursorgaan heeft de digitale weg opengesteld voor het indienen van een bezwaar- of beroepschrift. En dat brengt rechtsonzekerheid met zich mee voor de belastingplichtige. Die moet dus eerst uitzoeken of het wel mogelijk is het bezwaar digitaal in te dienen. Als dat niet zo is, hoeft dat overigens niet direct te betekenen dat de email met bezwaarschrift niet ontvankelijk wordt verklaard. 12 shift 1 / najaar 2014 “Kleine bedrijven zijn de spil van onze economie” De rechter heeft namelijk bepaald dat het bestuursorgaan de gelegenheid moet bieden alsnog schriftelijk (per reguliere post) te reageren. Voorwaarde is wel dat de adressering per email destijds zorgvuldig is gedaan en aan het juiste emailadres. Tijdig ‘op de post’? Nog een lastige kwestie: wanneer is een aanslag of bericht van afwijking van de aangifte per email formeel juist opgelegd? De wet spreekt van een aanslagbiljet en de bezwaartermijn gaat pas lopen vanaf de dagtekening op dat biljet. Onlangs oordeelde de Hoge Raad dat een aanslag niet tijdig is opgelegd wanneer de belastingplichtige het biljet pas na de termijn ontvangt, ook al wist de "Grote, industriële bedrijven worden steeds zeldzamer in ons land. De toekomst ligt veel meer bij kleine en middelgrote ondernemers." Dat zegt minister Dijsselbloem van Financiën in een interview met BN DeStem. Wettelijke bepalingen zijn nog niet digiproof belastingplichtige dat er een aanslag was opgelegd. De inspecteur kon ook niet aannemelijk maken dat hij de aanslag tijdig naar het juiste adres ‘op de post had gedaan’. En wat als de aanslag via het digitale kanaal bij uw adviseur binnenkomt, maar de ‘papieren’ aanslag onjuist is geadresseerd en daardoor niet bij u in de brievenbus valt? Klappen voor West-Brabant Dijsselbloem verwijst naar de sluiting van grote ondernemingen waarmee West-Brabant momenteel te kampen Het blijft een ingewikkeld verhaal en het is dan ook te hopen dat staatssecretaris Wiebes niet alleen de ICT bij de Belastingdienst op orde brengt, maar ook de wettelijke bepalingen ‘digiproof’ maakt. heeft. Zoals sigarettenfabrikant Philip Morris in Bergen op Zoom, verpakkingsbedrijf Tetra Pak op Moerdijk en Philips Lighting in Roosendaal. Dijsselbloem ziet er niet snel bedrijven van eenzelfde omvang voor terugkomen. Uiteraard onderkent hij dat de massaontslagen hard aankomen en een klap zijn voor de Marcel van Hattum regio Belastingadviseur HLB Van Daal & Partners, Dongen Fors inzetten op steun MKB De minister voegt eraan toe: "Zulke grote bedrijven zijn ook kwetsbaar. Zeker als de vraag naar producten plotseling wegvalt of de fabricage wordt overgeheveld naar andere landen." Mede daarom wil het kabinet met steun van pensioenfondsen en verzekeraars fors inzetten op stimulering van het midden- en kleinbedrijf. Zeker nu de banken na de schuldencrisis met kredietverlening aan het MKB terughoudender zijn geworden. Wordt vervolgd! Bron: BN De Stem, 17-05-2014 13 De Roparun van Alon van Wanum "Gewoon doorlopen, pijn of geen pijn" Alon van Wanum Controleleider HLB Den Hartog, Rotterdam www.team82.nl Alon is naast controleleider ook actief lid van Roparun Team 82. De uitdaging: zo’n 500 kilometer hardlopen en daarmee zoveel mogelijk geld inzamelen voor onderzoek en genezing van kanker. Goed doen Avontuur voor het leven De Roparun is een estafetteloop van meer dan 500 kilometer van Parijs en Hamburg naar Rotterdam waarbij mensen, in teamverband, een sportieve prestatie leveren om op die manier geld op te halen voor mensen met kanker. Het team van Alon bestaat uit 25 enthousiaste en sportieve leden, waaronder acht lopers, vier fietsers, drie masseurs, drie cateringmedewerkers, vier chauffeurs, twee reservelopers en één teamcaptain. Alon is één van de lopers: “Ze noemen de Roparun ook wel een avontuur voor het leven.” Betrokken collega’s De Roparun is een echte uitdaging. Op sportief gebied, maar ook financieel gezien. Het succes valt of staat met de lopers, hun ondersteunende team, de aanmoedigingen van supporters en de bijdrage van allerlei betrokken sponsoren. Alon: “Zo is HLB Den Hartog naast mijn werkgever ook sponsor van mijn Roparun Team 82. HLB is maatschappelijk betrokken bij verschillende activiteiten en goede doelen en de directie heeft geen moment getwijfeld om ook haar steentje bij te dragen aan het Roparun team. Verder kon ik ook rekenen op privéstortingen van al mijn collega’s en op een bijdrage uit de pot voor personeelscadeaus.” Stoppen is geen optie En toen was het zover: de eerste Roparun van Alon van Wanum. Na maanden, weken, dagen, uren en minuten wachten, kon hij eindelijk zijn eerste kilometers maken. 14 shift 1 / najaar 2014 ‣ 15 8 lopers per team 25 Ondanks de goede voorbereidingen en alle support bleek het behoorlijk pittig: “In de laatste kilometers van de tweede shift begon mijn achillespees op te spelen. De pijn was hevig en ik stond op het punt om te stoppen. Maar met de woorden van het thuisfront ‘when you feel like quitting, think about why you started’, wist ik weer waarom ik het deed. Met een dosis paracetamol en de positieve energie van het team begonnen we aan de derde shift.” Echt kippenvel Via Ossendrecht komen de teams Nederland binnen en de sfeer daar maakt grote indruk op Alon: “Hier vieren de mensen feest vanaf het eerste tot en met het laatste team dat doorkomt. Echt heel bijzonder. Ik kreeg er echt kippenvel van plus weer veel energie om door te gaan. Vervolgens gaat het via Numansdorp, Oud-Beijerland, Heinenoord en Barendrecht richting de finish in Rotterdam. Overal stonden de mensen te juichen en te klappen en voor je gevoel allemaal voor jou. Zelfs m’n pees voelde ik niet meer.” 22 e “When you feel like quitting, think about why you started” shift 1 / najaar 2014 editie 520 14.800 km lopen of fietsen euro opgehaald door Team Bij kankerbehandelingscentrum Daniël den Hoed zaten, lagen en stonden patiënten met hun familie en vrienden in rolstoelen en bedden langs de kant om ons aan te moedigen. Alon: “Deze mensen willen zo graag lopen, maar kunnen het niet meer en met de laatste krachten in hun lichaam moedigen ze ieder team aan. Ik kan jullie vertellen, dat beeld draag ik altijd bij mij en heeft mij zoveel goeds gedaan, dat ik de pijn van de loop die dagen ervoor allang weer was vergeten.” Volgend jaar weer Uiteindelijk bereikt het hele team de finish en ondanks de pijn weet Alon al gelijk dat hij volgend jaar weer meedoet. Het was 82 57 mln. euro opgehaald sinds 1992 een bijzondere ervaring met uitstekende resultaten: “Dankzij loterijen, sponsoring en collectes heeft mijn team zo’n € 14.800 binnengehaald voor stichting Roparun. Hier ben ik zeker trots op en ik hoop dat we dit bedrag volgend jaar kunnen evenaren. En stiekem hoop ik zelfs dat we nog meer kunnen betekenen voor Roparun en de strijd tegen kanker.” “Overal stonden de mensen te juichen en te klappen en voor je gevoel allemaal voor jou” 16 teamleden Maatschappelijk betrokken De betrokkenheid van HLB gaat verder dan het geven van goede bedrijfseconomische adviezen; we voelen ons echt betrokken bij de klant en zijn omgeving. Dat is cruciaal voor het invullen van onze rol. We zijn daarom ook maatschappelijk actief. Bijvoorbeeld als sponsor of partner van diverse lokale, carnavals- en sportieve verenigingen, culturele instellingen en goede doelen. Zo steunen we Villa Pardoes, Stichting Welzijn Gehandicapten, Toon Hermans huis en medewerkers of teams die meedoen aan de Alpe d'HuZes, Roparun etc. 17 over morgen Tumag BVBA, Turnhout Ruud Homburg & Wilko van den Abbeelen Directie www.tumag.be Tumag BVBA is een specialist op het gebied van ontwikkeling, engineering en fabricage van 2K en Multi-cavity matrijzen. Het bedrijf van Ruud Homburg en Wilko van den Abbeelen geeft letterlijk vorm aan innovaties. Ruud: “In ons bedrijf werken wij in opdracht van ontwikkelaars van nieuwe producten. Wij maken dan de spuitgietmatrijzen waarmee ze van hun innovatie een massaproductie kunnen maken.” Innoveren met multinationals De klanten van Tumag zijn vooral grote multinationals die nieuwe producten op de markt brengen. Deze bedrijven in de pharma-, medical-, verpakkings-, papier-, automotive-, electronics- en kunststofindustrie vragen om specifieke, high-tech oplossingen. Wilko: “Omdat wij in het hoge segment zitten, moeten we ook zelf continu mee innoveren. We bewegen mee met de vraag om nieuwe oplossingen, nieuwe materialen en methoden die steeds efficiënter zijn. Tumag is inventief en kan de concurrentie zo voorblijven.” Niet zomaar de grens over Tumag is in 1978 opgericht in het Belgische Turnhout. Er werken nu 35 mensen. De twee aandeelhouders komen zelf uit Nederland. Om praktische redenen wonen ze inmiddels beiden in België. Ruud Homburg is recentelijk geëmigreerd en heeft toen Marc Lichtenberg ingeschakeld als adviseur. Marc is belastingadviseur bij HLB Van Daal & Partners in Tilburg en gespecialiseerd in internationaal belastingrecht. “Het is belangrijk dat zo’n emigratie goed wordt gestructureerd, omdat je anders tegen fiscale claims oploopt. Je kunt niet zomaar de leiding van een vennootschap verhuizen naar een ander land zónder acht te slaan op de fiscale consequenties.” nemen om een eindafrekening te voorkomen. Dankzij de inschakeling van ‘de Desk’ heeft HLB een aanslag op de liquiditeit kunnen voorkomen.” Niet alleen bij een emigratie speelt de fiscus een rol; ook op het gebied van innovatie is het goed te weten wat de fiscale consequenties zijn. Marc Lichtenberg: “Elk land heeft een eigen fiscaal Matrijs? Een matrijs of mal is een negatief model van het gewenste product. De producten die je met een matrijs maakt, kunnen van bijvoorbeeld kunststof, metaal, keramiek of glas zijn. Deze materialen worden in vloeibare toestand in de matrijs gespoten, gegoten of gezogen. Daarna wordt de matrijs verwijderd en dan houd je het voorwerp over. Het maken van een matrijs is specialistenwerk. 18 shift 1 / najaar 2014 Nederland-België Desk HLB Marc heeft de nodige ervaring in het adviseren over de consequenties van een verhuizing naar een ander land: “Ik weet wat er bij komt kijken en ik schakel waar nodig de lokale buitenlandse HLB kantoren in om de hele transitie uit te kunnen voeren. Vanuit HLB werken we samen met bijvoorbeeld het HLB kantoor in Antwerpen en via de gezamenlijke NederlandBelgië Desk concentreren we veel kennis.” systeem en eigen regelingen als het om innovaties gaat. Het is dan ook goed om vooraf uit te zoeken wat de mogelijkheden zijn. Wanneer kwalificeer je je voor een innovatiesubsidie? Heb je een patent nodig? Hoe belast een land inkomsten uit een bepaalde innovatie? Het kan de moeite waard zijn om te onderzoeken welk land het meest voordelig is voor het werken met een specifieke innovatie. Verhuizen is niet altijd dé optie. Het moet ook praktisch uitvoerbaar zijn en bovendien passen bij het bedrijf én de ondernemer. Maar daar houden wij als adviseurs van HLB natuurlijk ook altijd rekening mee.” Ruud Homburg: “Die Nederland-België Desk was cruciaal voor mij. Van tevoren had ik geen idee wat de fiscale gevolgen zouden zijn. Je moet de juiste maatregelen Marc Lichtenberg Belastingadviseur HLB Van Daal & Partners, Tilburg 19 wereldwijd geïnspireerd Spoedbezoek aan Kazachstan Internationale connecties HLB Nederland maakt deel uit van een internationaal netwerk van gerenommeerde accountants- en belastingkantoren. Dankzij onze internationale connecties kunnen we onze klanten over de hele wereld op weg helpen. Chantal Hoornstra-Hoogerwerf Controleleider HLB Van Daal & Partners, Waalwijk Inspired around the world A nderhalve week voor de deadline weten we het definitief: de stukken van de controlerend accountant van de dochteronderneming in Kazachstan zijn niet op tijd in Nederland. Als accountant van de moederorganisatie moeten we snel met een oplossing komen voor de controleverklaring bij de jaarrekening De enige optie is een spoedbezoek aan Kazachstan voor een dossierreview. Als we op donderdag naar Kazachstan afreizen, zijn we op tijd terug om ons dossier af te ronden voor afgifte van de controleverklaring. Maar voor we kunnen vertrekken, moeten we nog een laatste hobbel nemen: een visumaanvraag neemt zeven dagen in beslag en die tijd hebben we niet. Corney Versteden Partner / Fiscalist HLB International member firms helpen ondernemers met zaken in 110 landen. Waar denken we dan aan? Onze HLB-adviseurs weten met welke belastingen u te maken krijgt in Frankrijk, hoe streng de milieueisen zijn in Amerika, welke instantie er in Spanje over subsidies gaat, hoeveel de btw bedraagt in Noorwegen en hoe u het salaris van uw mensen overzee regelt. Eén vertrouwd aanspreekpunt voor elke vraag, question, pregunta, Frage, domanda, spørgsmål etc. HLB Van Daal & Partners, Waalwijk Met vliegende vaart een visum Na het nodige geregel lukt het ons de procedure te versnellen en binnen twee dagen hebben we een spoedvisum op zak. Zo zitten we toch op donderdagmiddag in het vliegtuig richting Almaty, Kazachstan. Zeven uur vliegen, een kort nachtje en een autorit van anderhalf uur later zijn we op het kantoor van de andere accountant. Daar valt ons op dat de medewerkers in Kazachstan zeer goed Engels spreken en uiterst behulpzaam zijn. Gelukkig is het dossier in het Engels opgesteld en zijn de uitgevoerde werkzaamheden in overeenstemming met onze kwaliteitseisen vastgelegd. De accountant in Kazachstan pakt de controlewerkzaamheden op dezelfde manier aan als wij dat in Nederland doen en daardoor kunnen we alles vlot regelen. Het resultaat van dit grensverleggende spoedbezoek: op de dag van de deadline kunnen wij een goedgekeurde controleverklaring afgeven. 20 shift 1 / najaar 2014 Key facts > 110 landen 1.700 partners 16.000 totale staf 250 aangesloten organisaties 500 kantoren 21 Grenzeloze ambities Voor ondernemers met internationale aspiraties of grensoverschrijdende zakelijke contacten is er een serie praktische brochures beschikbaar. In ‘Doing business in…’ staat per land omschreven met welke regels, wetten, bedrijfseconomische structuren, verplichtingen en organisatorische zaken een ondernemer rekening moet houden. Download de brochures via www.hlb.nl De afgelopen jaren is de economie in de Aziatische landen sterk gegroeid. Veel ondernemers ontdekken met name China als interessante afzetmarkt voor hun producten. Ook het recent door Nederland goedgekeurde belastingverdrag tussen Nederland en China stimuleert het zakendoen met dit Aziatische land. Voor ondernemers die kansen zien, is het nu het moment om connectie(s) te maken. "Meer Europese klanten verlenen in China hun eigen diensten als bijvoorbeeld architect, ontwerper of adviseur" 22 shift 1 / najaar 2014 Allianties met Azië HLB Van Daal & Partners doet al meer dan 60 jaar zaken met Hong Kong. Onze adviseurs begeleiden Nederlandse klanten bij het opzetten van een nieuwe structuur in Azië. Via HLB International brengen we Nederlandse ondernemers in contact met kantoren in China en Hong Kong die alles voor hun kunnen regelen. Eén van de partijen waar we intensief mee samenwerken is HLB Hodgson Impey Cheng, één van de grootste accountantskantoren in Hong Kong. Het kantoor staat ook in de ‘top 5 accountancy’ bij het opstellen van een prospectus voor bedrijven die naar de beurs gaan. We interviewden managing director Raymond Cheng voor de Whitepaper China & Hong Kong. koopt aan andere westerse landen. Daarnaast zijn er meer Europese klanten die in China hun eigen diensten verlenen als bijvoorbeeld architect, ontwerper of adviseur met Hong Kong als hun regionale hoofdkwartier. Het volledige interview is na te lezen in de Whitepaper China & Hong Kong (juli 2014) op www.hlb-van-daal.nl Raymond Cheng Managing director HLB Hodgson Impey Cheng, Hong Kong Regionaal hoofdkwartier in Hong Kong Op de vraag wat HLB Hodgson Impey Cheng merkt van investeringen vanuit Europa, geeft Raymond Cheng aan dat een toenemend aantal Europese klanten goederen importeert uit China en ver- Aimée Mounier Belastingadviseur HLB Van Daal & Partners, Waalwijk 23 Bert Nannen / Vennoot en fiscalist / HLB Nannen / Groningen Ovide Nijsten / Belastingadviseur / HLB Van Daal & Partners / Geleen FC Groningen Fortuna Sittard Jouw eerste herinnering aan een wedstrijdbezoek? Waarom volg jE deze club hartstochtelijk? Lang geleden in mijn studietijd (eind jaren tachtig) ging ik mee met een vriend. Ik denk dat het tegen Willem II is geweest, in ieder geval natuurlijk nog in het oude Oosterpark stadion. Helaas houdt de herinnering daar wel op; geen idee wat de uitslag was. Als kind was ik met name geïnteresseerd in regionale profclubs. Toen ik in 1983 naar het Gymnasium in Sittard ging, hoorde Fortuna Sittard er voor mij al snel bij. Die liefde is altijd gebleven. Fortuna Sittard heeft het betaald voetbal in Nederland geïntroduceerd en is een echte pioniersclub. De oprichter van ons kantoor, de heer Hub Kallen, is jarenlang voorzitter en penningmeester geweest. Het is toch geweldig dat mijn oude baas mede verantwoordelijk is geweest voor de geschiedenis van het betaalde voetbal in Sittard-Geleen en zelfs in Nederland. Ondersteun jE de club ook professioneel? Ja, wij hebben als HLB Nannen stoelen bij FC Groningen en we zijn lid van de Business Club. Zie jE dat als een vorm van Bert Nannen en Hans Nijland (directeur FC Groningen) Waarom volg jE deze club hartstochtelijk? Hartstochtelijk is een groot woord, maar ik ga zeer geregeld naar FC Groningen en ik vermaak me daar bijna altijd goed. Ik zie ongeveer driekwart van de thuiswedstrijden van de ‘Trots van het Noorden’. FC Groningen speelt in een prachtig stadion voor een fijn en trouw publiek. Met een relatief beperkt budget is de club in staat goede voetballers naar Groningen te halen. Toppers die dan soms helaas wel weer worden weggehaald door topclubs. Denk aan Arjen Robben en Suarez. Ik vind het heel knap dat er elke keer weer een zeer behoorlijk team uit de bus komt. Vorig jaar was dit na het winnen van de play-offs goed voor een geweldig feest op de Grote Markt in Groningen én voor de voorrondes voor het Europees voetbal. Wat maakt de club zo bijzonder? Een directeur (Hans Nijland) die er, ik geloof, al vanaf 1997 zit. Samen met de voormalige financiële directeur Erik Mulder heeft hij een goede organisatie neergezet die al jarenlang rust uitstraalt. En ze hebben ervoor gezorgd dat er in een heel mooi stadion kan worden gespeeld met een team dat toch elke keer in het linker rijtje staat. maatschappelijke verantwoordelijkheid? Wat maakt de club zo bijzonder? Dat vind ik wat veel gezegd. Ik vind het geweldig leuk dat we een voetbalclub hebben die toch heel redelijk presteert en daar dragen we graag een steentje aan bij. De club is trouwens zelf zeer actief met groene energie en draagt duurzaamheid hoog in het vaandel, past mooi bij de groene shirts én het is één van de kernwaarden van HLB. Fortuna Sittard is de eerste betaald voetbalclub in Nederland met een groot verleden. De club heeft vele grote spelers en trainers voortgebracht en stond altijd bekend als een kweekvijver voor talenten. V S Wat is de maatschappelijke relevantie van de club? FC Groningen overstijgt de stad en de directe omgeving. Het trekt publiek uit een veel groter gebied. Ook uit Emmen of Assen komen mensen naar de stad. Geweldig om te zien wat voor impact het winnen van de play-offs had vorig seizoen. Daarmee wordt Groningen landelijk, maar ook internationaal op de kaart gezet. Wat is de beste speler uit de historie van de club en waarom? Fortuna ’54 kende zoveel grote namen (Faas Wilkes, Cor van der Hart, Frans de Munck en later Willy Dullens), maar dit was ver voor mijn supportersjaren. De grootste speler van het huidige Fortuna Sittard is ongetwijfeld Mark van Bommel. Voor mij blijft de beste speler echter keeper Ruud Hesp. Hij leek haast niet te passeren en stopte ooit in een seizoen álle penalty’s, met uitzondering van die op de laatste wedstrijddag. onderneming? Ben jE dan nog steeds supporter? Ja, ik ben supporter. Ik ga er in de eerste plaats naartoe voor het voetbal. Als dat niet leuk zou zijn, zouden we ook geen sponsor meer zijn. Het is daarnaast zeker prettig dat er via FC Groningen een groot zakelijk netwerk te bereiken is. Klanten vinden het ook fijn mee te gaan naar wedstrijden. Hoe zie jE de toekomst van de club op lange termijn? Mijn eerste bezoek aan Fortuna was begin jaren ’80 tegen NEC. Het was een zeer saaie wedstrijd, die eindigde in 0-0. De liefde voor het voetbal en de sfeer in het stadion hebben er echter voor gezorgd dat ik jarenlang naar alle thuiswedstrijden ben gaan kijken. Ondersteun jE de club ook professioneel? Wij sponsoren Fortuna Sittard momenteel met HLB Van Daal & Partners. Daarnaast verzorgen wij de verloning van de club en treden wij regelmatig op als adviseur. Ik denk dat het een stabiele middenmoter blijft. Zie jE dat als een vorm van 24 maatschappelijke verantwoordelijkheid? en waarom? Fortuna Sittard zit in zwaar financieel weer. Als het bedrijfsleven bereid is om in deze club te investeren, is de weg omhoog snel ingeslagen en zullen velen de weg naar het stadion weer vinden. Overigens staat de maatschappelijke betrokkenheid zeer hoog in shift 1 / najaar 2014 het vaandel van de club en wordt er, met de zeer beperkte middelen, heel hard aan deze weg getimmerd. Het sponsoren van de club zie ik als een maatschappelijke verantwoordelijkheid van het hele regionale bedrijfsleven. Wat is de maatschappelijke relevantie van de club? Dat is moeilijk te meten, mede door de slechte resultaten van de laatste tien jaar. Het is een doelstelling van de club om in de regio een belangrijke maatschappelijk verbindende factor te worden. Als daar financiële ruimte voor komt, heb ik daar alle vertrouwen in. Jouw eerste herinnering aan een wedstrijdbezoek? Hoe kijk jIJ als ondernemer naar jouw club als Wat is de beste speler uit de historie van de club Tjonge, daar vraag je wat. Ik denk dan met name aan Arjen Robben. Maar ook de beide Koemannen moet je niet vergeten. Suarez was trouwens ook niet slecht. Ovide Nijsten met zijn zoon Hoe kijk jIJ als ondernemer naar jouw club als onderneming? Ben jE dan nog steeds supporter? Het huidige bestuur heeft het voor elkaar gekregen om de club schuldenvrij te maken. Dat is een prestatie waar menig CEO in het bedrijfsleven niet in zou zijn geslaagd. Ik ben dus nog steeds supporter van de onderneming Fortuna Sittard als ik kijk naar het huidige bestuur. Hoe zie jE de toekomst van de club op lange termijn? Financieel is de club voor het eerst sinds tien jaar weer gezond, maar het aantal toeschouwers en sponsoren staat op een dieptepunt. Gevolg is een zeer lage begroting met jonge, goedkope en onervaren spelers op het veld. Als er een financiële injectie in de club komt, kan de weg naar boven zeer snel worden ingeslagen. Als die financiële injectie echter uitblijft, kan het binnen een paar jaar helemaal afgelopen zijn met betaald voetbal in Sittard. 25 ALLES OVER transport Kennis Transport & Logistics BV, Breda Jan Kennis & Tobias Kennis Eigenaren en ondernemers www.kennistransport.com Het bedrijf van Jan en Tobias Kennis vervoert goederen door heel Europa, waarbij ze zich gespecialiseerd hebben in transport naar Frankrijk. Ze zorgen voor wegtransport, luchten zeevracht. Per jaar is Kennis Transport goed voor 100.000 verzendingen. Daarnaast bezit het bedrijf drie grote eigen warehouses voor de opslag van goederen. Door voorop te lopen in automatisering en andere vormen van professionalisering in de transportbranche behoort het bedrijf inmiddels tot de grote spelers op de markt van Frankrijk-specialisten. Een bewuste en succesvolle keuze. “Het begon allemaal met aardappelen” 26 shift 1 / najaar 2014 “We pakken alles aan wat op ons pad komt” O fficieel zijn Jan en Tobias alweer de derde en vierde generatie ondernemers binnen het bedrijf. Al begon het oorspronkelijk met aardappelen. Jan Kennis: “In 1926 begon mijn opa met een aardappelhandel. Toen hij in de oorlog overleed, ging die handel naar zijn twee zoons en zijn kruidenierswinkel ging naar zijn twee dochters. Mijn oom stapte al snel uit de aardappelhandel en mijn vader zette het bedrijf alleen voort. Hij had één grote klant: het Belgische leger. Natuurlijk ben je heel kwetsbaar als je maar één grote klant hebt en dat bleek ook wel toen de Belgische minister vond dat de aardappelen voor het leger voortaan uit eigen land moesten komen. Mijn vader moest iets anders verzinnen en op dat moment kwam de veiling van Breda op z’n pad; ze vroegen hem om veilingproducten te gaan vervoeren. Mijn vader had twee vrachtwagens voor de aardappelhandel en die ging hij toen gebruiken voor groente- en fruittransport.” Jan Kennis ging in 1973 in het bedrijf van zijn vader werken en in 1986 nam hij de aandelen over: “Mijn vader heeft de zaken altijd professioneel aangepakt, maar toen ik de baas werd heb ik het een en ander wel anders aangepakt. Ik vond dat we ons moesten specialiseren en vanaf dat moment richtten we ons op het wegtransport op Frankrijk. Het bleek een succes.” Alles kwam in een stroomversnelling terecht en in 1990 verhuisde Kennis Transport van Zundert naar Logistiek Centrum Hazeldonk in Breda. Logistiek Centrum Hazeldonk Inmiddels is het bedrijf nog een keer verhuisd binnen Hazeldonk. De oude locatie is omgebouwd naar een warehouse én net over de grens bij Meer in België is er vorig jaar nog een warehouse bijgekomen. Op dit moment werken er 130 mensen bij Kennis Transport en zij verzorgen zo’n 100.000 zendingen per jaar. Tobias Kennis: “We hebben nu zo’n 65 eigen vrachtwagens, maar binnen één à twee jaar zullen dat zo’n 100 vrachtwagens zijn. Die omvang en groei is overigens geen doelstelling, maar we pakken alles aan wat op ons pad komt.” Tobias is in 1990 in het bedrijf van zijn vader komen werken en veertien jaar later nam hij de helft van de aandelen over. Controleren op kauwgom Tobias: “We proberen eigenlijk in alles voorop te kopen, ook als er nieuwe certificeringen zijn. Zo zijn we ISO09000-2001 en HACCP gecertificeerd. Dat zegt echt iets. Als je in deze wereld zit, weet je dat je deze certificaten niet zomaar krijgt én houdt. We moeten ons elke dag weer aan ‣ 27 Familiebedrijf & overdracht Pascal Kosters, partner en accountant bij HLB Van Daal & Partners in Dongen: “Wij hebben Kennis Transport al twee keer begeleid bij de overdracht van aandelen. De vader van Jan was een relatie van ons en toen Jan het stokje overnam, hebben wij dat fiscaal en financieel begeleid. Ook bij de gedeeltelijke overdracht naar Tobias traden we op als adviseur en sparringpartner. Als het om een familiebedrijf gaat, is het cruciaal oog te hebben voor alle verhoudingen. Wij hebben daar veel ervaring mee en als meedenkend accountant weten we wat er in de organisatie speelt. De verschillende certificaten helpen ons dus ook om ons bedrijf op de kaart te zetten; ze zijn commercieel interessant. In 2012 kregen we een Lean & Green Award. Dit houdt in dat we in vijf jaar tijd gaan voor een reductie van minimaal 20% minder CO2-uitstoot. Dat is een aardige uitdaging, maar we willen zelf graag maatschappelijk bezig zijn. Het grote publiek ziet vrachtwagens als vervuilers en we gaan natuurlijk liever voor een positiever imago.” Pascal Kosters Specialist in familiebedrijven Efficiënter vervoeren Maar wat vervoert Kennis Transport nu precies? Jan: “In onze drie warehouses in Meer en Breda worden vooral grondstoffen voor de voedingsmiddelenindustrie en consumentenartikelen opgeslagen. Bij het transport gaat het om eigenlijk alles wat in huifauto’s en kastenauto’s past. De huifauto’s met zeil zijn geschikt voor gemakkelijk en snel laden en lossen via de zijkant en de stevige kastenauto’s zijn geschikt voor het veilig vervoeren van diefstalgevoelige “We moeten continu alert zijn op de voedselveiligheid” en transportondernemingen HLB Van Daal & Partners, Dongen Wij gaan samen op weg De sector voor transport en logistiek vraagt om een specialistische benadering. Er spelen immers Jan Kennis, Tobias Kennis, Pascal Kosters & Coen Bastiaansen strenge eisen houden. HACCP is een certificaat voor de voedselveiligheid. Klanten uit de voedingsmiddelenindustrie eisen dus van ons dat wij dit certificaat hebben; het vertelt ze dat wij een goede, betrouwbare partij zijn voor hun vervoer. Maar een voorbeeld van wat dit certificaat voor ons inhoudt… Gemiddeld krijgen we één keer per maand controle, ook onaangekondigd. We moeten dan al onze administratie 28 shift 1 / najaar 2014 kunnen laten zien én ze bekijken werkelijk alles. Bij ons warehouse worden zelfs de prullenbakken gecontroleerd op kauwgom en snoeppapiertjes. We moeten dus continu alert zijn op de voedselveiligheid en inmiddels zit het ook helemaal in het DNA van onze mensen.” Lean & green bezig De certificeringen kosten aardig wat tijd en energie, maar Kennis Transport investeert er bewust in: “We willen een hoogwaardig transportbedrijf zijn en dat moet je je klanten kunnen laten zien. goederen. Omdat we zo flexibel mogelijk willen werken en de capaciteit van onze wagens zo optimaal mogelijk willen gebruiken, hebben we zelf nog een tussenvariant ontwikkeld: een huifwagen met aan de zijkanten deuren die op slot kunnen. Deze wagen is geschikt voor het vervoer van diefstalgevoelige artikelen én artikelen die via de grote zijden geladen en gelost worden. Ideaal voor ons groupage transport. We kunnen dus ladingen combineren, de wagen beter vullen én ook sneller een lading voor de reis terug inplannen. Dit zorgt dus voor een efficiënter vervoer en lagere kosten.” heel wat factoren mee bij het Patent op Beaver Tail Naast deze eigen ontwikkeling heeft Kennis nog een innovatie op vrachtwagengebied: “We hebben de Beaver Tail ontwikkeld voor objecten waar wielen onder zitten. Denk aan tractoren, landbouwmachines, auto’s, heftrucks en hoogwerkers. Voorheen werden deze voertuigen vooral vervoerd in diepladers. Het nadeel daarvan: diepladers zijn open, er kunnen geen andere goederen mee en je moet vaak zonder vracht weer terugrijden. De Beaver Tail is een gesloten vrachtwagen, dus je lading komt schoon en droog over. Naast de voertuigen kun je er ook andere ladingen mee vervoeren én dankzij de staart die uitschuift en naar beneden kantelt, rijd je de voertuigen gemakkelijk naar binnen en buiten. Het was een gat in de markt en ik ben blij dat we het patent goed hebben geregeld.” De adviseurs van HLB zijn zelf ook ondernemen in deze branche… De prijs van de diesel, internationale btw-regels, aansprakelijkheid, verzekeringen voor en veiligheid van mens en materieel. Een strategische partner die op het juiste niveau kan ‘sparren’ is dan heel waardevol. ondernemers. Door een grote regionale betrokkenheid en veel logistieke kennis weten we goed wat ondernemers in de transport en logistiek beweegt en wat gunstige en minder gunstige ontwikkelingen zijn. We gaan samen op weg naar maximaal financieel voordeel. Of het nu gaat om bedrijfsoverdracht, btw, debiteurenbeheer, de brandstofprijs, kostprijsberekening, kwaliteitszorg, zakelijke overeenkomsten, personele aangelegenheden, Volle vrachtwagens Sinds eind 2012 rijden de eerste Beaver Tails op de weg. Jan: “Omdat we zien dat deze oplossing zo succesvol is in Frankrijk, gaan we ‣ strategie of aansprakelijkheid. 29 Tips om diefstal tegen te gaan Dieven hebben het steeds vaker voorzien op de lading van vrachtwagens. Transport en Logistiek Nederland (TLN) en verladersorganisatie EVO lanceren daarom een goede automatisering onder de plannen. Dankzij ons geavanceerd systeem kunnen we allerlei selecties maken die de planning vergemakkelijken. Deze moderne mogelijkheden zijn cruciaal voor ons bedrijf; ze dragen direct bij aan onze efficiëntie. De marges zijn klein in de transportbranche, dus we moeten enorm op de kosten letten.” preventieinzicht.nl. Op deze website staan allerlei praktische tips om ladingsdiefstal tegen te gaan. Groei door overnames Kennis Transport loopt dus voorop, om zo efficiënt mogelijk te werken en gebruik te maken van nieuwe kansen. Tobias: “Ik zei het al eerder… We groeien niet om alleen maar snel groot te worden. We zijn alert op kansen en als er iets interessants voorbij komt, pakken we het aan. Zelf zie ik bijvoorbeeld nog volop kansen in overnames en innovaties, maar het moet wel te managen zijn. Je moet de boel in de hand kunnen houden. We willen dus wel een groei, maar dan gefaseerd en gecontroleerd. Verder is het heel belangrijk dat de je als ondernemer goede mensen om je heen hebt, met de juiste capaciteiten.” “Medewerkers die meedenken met Eureka-momenten” Binnenlandse vraag neemt toe Na jaren kwakkelen trekt de markt voor de binnenlandse transportsector eindelijk aan. Transport- en logistiekbedrijven kunnen in 2014 rekenen op een omzetgroei “De marges zijn klein dus de kosten zijn cruciaal” van 2 procent en een toename in volumes van 1,6 procent. Vooral wegvervoerders profiteren van de toenemende binnenlandse vraag. Deze vraag neemt overigens toe doordat de bestedingen in de detailhandel aantrekken en doordat de bouwproductie toe- ook samenwerkingsverbanden aan met andere gespecialiseerde vervoerders in Europa. In Engeland, Italië en Duitsland zijn er bijvoorbeeld al heel veel producten die geschikt zijn voor vervoer via deze vrachtwagen. Hoe voller de vrachtwagen, hoe beter. En hoe meer zendingen we hebben, hoe gemakkelijker we ze kunnen combineren en hoe voller onze wagens zijn.” neemt. De bouwbranche is zelfs goed voor 36 procent van het wegvervoer in Nederland. 30 shift 1 / najaar 2014 “Natuurlijk vraagt dit wel het nodige van onze planning. We hebben zes man op de planning zitten en die hebben met heel veel rekening te houden: gewichten, milieuzones, openingstijden klanten, wetgeving, het rijtuigenbesluit… Bij Kennis Transport ligt Jan: “We nemen onze mensen serieus. Zo vragen we ook actief aan onze chauffeurs om na te denken over betere oplossingen. We houden van mensen die meedenken en de koe bij de horens vatten. Paul de Ridder, onze nieuwe sales manager, is een goed voorbeeld van iemand die heel enthousiast meedenkt én die voor aardig wat Eureka-momenten zorgt.” Benieuwd wat de toekomst in petto heeft Financiële en fiscale vraagstukken Dit meedenken geldt niet alleen voor het personeel, Jan en Tobias verwachten dat ook van hun externe partners: “We hebben door onze groei en innovaties heel veel vraagstukken, ook op financieel en fiscaal gebied. HLB is voor ons dan ook erg belangrijk als leverancier van financiële oplossingen. HLB heeft de specialisten in huis die wij nodig hebben én kon telkens met ons meegroeien. Met alles wat we al hebben gedaan en met alle plannen die we nog hebben… dan is die jaarrekening nog het minst belangrijk. Dat kunnen andere kantoren ook, maar dat proactief meedenken niet.” Coen Bastiaansen, accountant bij HLB Jan Kennis: “Volgens de planning draag ik het bedrijf over drie jaar helemaal over, maar als ik zie wat we nu allemaal nog voor ogen hebben… Ik leef nog helemaal niet naar mijn pensioen toe. Ik ben nog steeds vol met de toekomst bezig en ik heb nog zo’n zin in allerlei uitdagingen. De wereld van de transport staat nog lang niet stil.” Coen Bastiaansen Van Daal & Partners in Dongen en één van de vaste contactpersonen van Kennis Transport: “Die hoge kwaliteit waar Tobias en Jan voor gaan en de manier waarop ze innovatief bezig zijn, dat spreekt ons enorm aan. We zijn trots om hun accountant en sparringpartner te mogen zijn én we zijn benieuwd wat de toekomst allemaal nog in petto heeft.” Accountant HLB Van Daal & Partners, Dongen 31 “Responsive websites zijn de norm” W ONDERWEG 1/1 ONDERWEG “Wij zijn een internetbureau in de breedste zin van het woord. We bieden vooral internetoplossingen voor de bovenkant van de markt, denk aan websites, apps, intranet en mobiele applicaties. We bedienen daarbij het hele spectrum van advies en ontwerp tot de technische bouw en hosting. theFactor.e werkt voor veel vooraanstaande klanten in verschillende sectoren zoals banking, het zorg- en verzekeringswezen, de overheid, het onderwijs en voor merken zoals ABN-AMRO Markets, Zwitserleven, DAS, Delta Lloyd Life, Eneco en UMCG.” Grote speler in internetland Directeur Marco de Jong is ambitieus en werkt graag met serieuze partners: “Een aantal jaren geleden, in 2011, heb ik het bureau overgenomen en toen ben ik gelijk op zoek gegaan naar een andere accountant. We zaten bij een big four-kantoor, maar daar kregen we niet de aandacht die we nodig hadden. In omvang is theFactor.e weliswaar een MKB-bedrijf, in internetland zijn we een serieuze speler. Van de drie accountantskantoren waar we toen contact mee hadden, kwam HLB als beste uit de bus.” theFactor.e, Groningen / Amsterdam Marco de Jong DGA van de onderneming www.tfe.nl theFactor.e is een full-service internetbureau. Marco de Jong heeft het bedrijf een paar jaar geleden overgenomen en timmert inmiddels nationaal hard aan de weg. Het is een succesvol bedrijf met ambities in het buitenland. Bijna 75 medewerkers zijn actief in Groningen en sinds dit jaar ook in Amsterdam. “Duitsland en België zijn minder ver op internetgebied, dus die markt lonkt” “Het was en is voor mij doorslaggevend dat HLB Nannen ook een écht ondernemend accountantskantoor is. theFactor.e werkt voor landelijke klanten en we hebben internationale ambities, dus dat sluit mooi aan bij HLB. Op termijn kunnen we nog heel veel hebben aan de expertise van de verschillende specialisten landelijk én aan het netwerk op internationaal niveau. Duitsland en België zijn minder ver op internetgebied, dus die markt lonkt.” Meer strategie achter inzet “Wat je op dit moment ziet, is dat klanten zich afvragen wat ze moeten met social media en de mobiele mogelijkheden. Hoe moeten ze erin mee? Wat is dan mogelijk? Wat is verstandig? ‣ 32 shift 1 / najaar 2014 33 “Ik heb grote verwachtingen van internet op de tv” ren mee zijn gaan participeren in het bedrijf. Daar komt dan ook fiscaal het nodige bij kijken en HLB wist ons prima te ondersteunen. Ik ervaar de dienstverlening en het contact als persoonlijk en laagdrempelig en daardoor weet ik ze gemakkelijk te vinden. Ook voor mijn privéholding waar op dit moment veel gebeurt. Daarmee zou ik niet zo snel naar een big four-kantoor stappen; het voelt dan toch niet zo vertrouwd. Het hielp trouwens ook dat de bank die mijn overname financierde liet merken dat HLB een prima club is.” Responsive websites passen zich aan aan het scherm van je apparaat, bijvoorbeeld je laptop of smartphone. “Er zijn maar weinig zaken die je niet online kunt regelen” Accountant Marco Niebog, fiscalist Bert Nannen & Marco de Jong Strategie wordt dan ook steeds belangrijker en wij worden daardoor ook meer en meer marketingpartner. We gaan al vroeg in dialoog over de behoeften en de bijbehorende aanpak en inzet.” ponsive websites. Die herkennen zelf op welk apparaat ze worden bekeken én ze anticiperen daar ook op. Verder heb ik ook nog grote verwachtingen van internet op de tv.” “Klanten hebben internet steeds meer in de vingers en daardoor komen ze met meer gerichte vragen en wensen. Content krijgt een belangrijkere rol en een aantal klanten van ons heeft ook al een eigen webcare-team dat actief deelneemt aan het social media-verkeer van haar doelgroepen . Ik geloof erin dat websites het uiteindelijk gaan winnen van de apps. Heel veel gebruikers en opdrachtgevers beginnen er ook wel een beetje genoeg van te krijgen dat je overal weer een aparte app voor nodig hebt en dat je die ook steeds weer moet updaten.” “Internet is niet meer weg te denken uit ons leven. Er zijn maar weinig dingen die je niet online kunt doen. Sommige zaken kun je zelfs alleen nog maar online regelen. Ik vind dat we als internetbureau een stuk verantwoordelijkheid hebben richting eindgebruiker. We adviseren onze klanten daarom ook over privacyregels en reputatieschade door verkeerd internetgebruik.” theFactor.e heeft veel klanten Marco de Jong over de opkomst van E-health in de zorg. Dat is niet zo vreemd, Het wordt simpeler voor gebruikers “De klassieke website gaat zich op je mobiele telefoon ook steeds meer gedragen als app voor wat betreft de beleving. Het wordt simpeler en dus gebruiksvriendelijker. Denk bijvoorbeeld aan res- “Web gaat het winnen van de app” 34 shift 1 / najaar 2014 Kracht vanuit de eigen expertise Bert Nannen, vennoot en fiscalist bij HLB Nannen in Groningen: “theFactor.e is meer dan zomaar een internetbureau. Ze voeren niet alleen uit; ze denken mee met de klant en geven proactief advies vanuit hun expertises. Dat is dé kracht en eigenlijk doen wij hetzelfde. Vanuit ons kantoor lopen er meerdere lijntjes naar het bureau van Marco en zijn financieel directeur Bert Hidding. Meerdere medewerkers hebben contact met theFactor.e – het ligt er maar net aan welke expertise op dat moment nodig is.” want ziekenhuizen, kraamzorg, thuiszorg, de bloedbank en andere zorginstellingen kunnen online heel veel leren én delen. In de gezondheidszorg komen steeds meer toepassingen die gebruikt worden om mensen beter van dienst te zijn. Patiënten gaan steeds meer de regie nemen over hun eigen gezondheid. Deze tendens zien we al veel langer en zal ook zeker doorzetten. E-health zorgt voor een kosten-efficiëntere aanpak van de zorg. Voorbeelden van e-toepassingen? Je bloeddruk zelf opnemen, in je iPhone opslaan, de resultaten automatisch omzetten in grafieken en die zonodig met één druk op de knop naar je arts sturen. Of denk aan de stappen-sensoren van Nike. Die werken ook al via je mobiel. Het Healthy Aging project dat nu bij een klant van ons in Groningen loopt, maakt ook gebruik van online delen en analyseren van data. En hier gaat het niet om individuele informatie, maar om grote hoeveelheden data van tienduizenden mensen. Marco: “HLB Nannen helpt ons met allerlei fiscale adviezen. Zoals bijvoorbeeld aan het begin van dit jaar toen twee nieuwe directeu- Deze mensen worden gevolgd om zo te ontdekken hoe we het proces van gezond(er) ouder worden kunnen beïnvloeden. 35 HLB CAFÉ “Erger je niet, verwonder je slechts” “Als schrijver ben ik mijn eigen merk, ik moet me dus zelf verkopen. In wezen geldt dat ook voor ondernemers. Uitnodiging HLB Cafe #19 Maandag 17 november 2014 20.00 uur - Uden Graag nodigen wij u, uw partner en ook uw collegaondernemer uit voor de 19e editie van HLB Café. In een informele sfeer ontmoet u, onder het genot van een hapje en een drankje, andere ondernemers. Zoveel verschil is er dus niet tussen een ondernemer en een schrijver.” Jan Kees de Jager Dit zei schrijver Kluun op het HLB Café van 17 maart 2014 in het Mandemakers Stadion in Waalwijk. ‘Persoonlijke ervaringen van onderne- Van der Valk Hotel Uden (A50, afrit 14) Nistelrodeseweg 10 5406 NK Uden 1e verdieping / zaal open: 19.30u mer naar minister van Financiën’. Onder deze noemer hield Jan Kees de Jager een lezing op 3 juni 2013 tijdens het HLB Café in het Fortuna Stadion in Sittard. Het Aanmelden kan vóór 12 november via www.hlb-van-daal.nl of telefonisch via (0413) 70 01 22. motto van de oud-minister: ‘Erger je niet, verwonder je slechts’. HLB Café: een groot succes Jort Kelder Met de etiquettebijbel in de hand presenteerde Jort Kelder op 18 november 2013 in Theater Markant in Uden de wereld van de oude en nieuwe rijken. Onuitroeibare Drie keer per jaar organiseert HLB Van Daal & Partners een enerverende netwerkavond. Het geeft ons de gelegenheid om persoonlijk contact te houden met klanten en relaties, om kennis te delen én om te inspireren. De aanwezigen kunnen elke keer rekenen op een spreker van formaat, een goed verhaal én volop mogelijkheid om nader met elkaar kennis te maken. Met een opkomst van 300 tot 400 bezoekers per editie is HLB Café een groot succes. We kijken even kort terug én we blikken vooruit naar alweer de 19e editie. Gastsprekers tradities, loepzuivere etiquette, smaak en wansmaak... Het kwam allemaal aan bod in het heerlijk hilarische ‘Hoe heurt het eigenlijk?’-soirée. “Als ondernemers zijn we op zoek naar verdieping in kennis of bijzondere ontmoetingen. Het waardevolle van het HLB Café is de gemoedelijke sfeer en de verrassende gastsprekers. Alle aandacht ging zonder voorbehoud uit naar schrijver Kluun en performer Andy Marcelissen, ieder met een totaal eigen kijk op de wereld. Voor en na het evenement hadden we alle gelegenheid om de vele aanwezige bekenden op te zoeken. Een geslaagde avond met inspiratie en een lach.” Jessica Nordmeijer en Stefan Korthout Hebbit strategische marketingcommunicatie, Drunen Harry Heinrichs 'Ondernemerschap Van der Valk' Andy Marcelissen 'Met humor bereik je meer' Twitter mee met #hlbcafe 36 shift 1 / najaar 2014 37 Op de agenda PS Nieuwe regels elektronische diensten Belangrijke subsidiedata Maandelijks aanvragen stimuleringsregeling energieprestatie huursector Bij elektronische diensten wordt nu een onderscheid gemaakt November 2014 HLB Van Daal & Partners subsidie nieuwsbrief 4 november 2014 sluitingsdatum tenderregeling Energie innovatie afnemer is gevestigd (tegen het daar geldende tarief). November/december 2014 start OP Zuid 2014–2020 (met veel ondernemersmogelijkheden) Waar gaat het om bij elektronische diensten? Denk bijvoor- 18 december 2014 sluitingsdatum SDE+ Eind 2014 start Interreg programma (grensoverschrijdende samenwerking) tussen Business to Business (B2B) en Business to Consumer (B2C). Per 1 januari 2015 komt hier verandering in. Alle elek- BTW Tips tronische diensten worden straks belast in het land waar de beeld aan het via internet of e-mail leveren en aanpassen van software, het bouwen van websites, het op afstand onderhouden van programma’s en het ter beschikking stellen Werkkamer verhuren aan de eigen bv van databestanden. Maar ook het leveren van muziek, films, De Hoge Raad heeft in twee arresten geoordeeld dat een DGA een alle landen te registreren voor de btw, komt er een ‘one stop werkkamer in de eigen woning met btw kan verhuren aan zijn bv. shop-systeem’. Er komt één land van registratie en dat land Dit betekent dat er btw kan worden teruggevraagd als de DGA verdeelt de afdrachten over de verschillende landen. spellen en onderwijs via internet of e-mail wordt gezien als Agrarische aandachtspunten per 1 januari 2015 een elektronische dienst. Omdat het wel erg ingewikkeld wordt om een onderneming in een werkkamer in zijn nieuwbouwwoning aan de bv gaat verhuren. Er is volledige aftrek van btw mogelijk op alles wat aan de bouw van de werkkamer is toe te rekenen. Eindejaarstips 2014 Aanscherping percentages van de verplichting tot mestverwerking (gebied gebonden). Invoering van het stelsel van melkveefosfaatreferentie. Aanscherping van de stikstofgebruiksnormen. Aanpassing van de excretienormen voor rundvee. Het loont zeker de moeite om tegen het einde van het jaar nog eens te kijken naar de (on)mogelijkheden op belastinggebied. De HLB Eindejaarstips zijn daarbij een praktisch hulpmiddel. Maak bijvoorbeeld een splitsing aan de hand van vierkante meters. Breng het liefst de btw in aftrek op het moment dat de eerste facturen binnenkomen. Zorg wel dat er in de schriftelijke huurovereenkomst met de btw geopteerd wordt voor de btw. Wijziging regels voor het vervoer van vaste mest. Om in aanmerking te komen voor betalingsrechten dient een (actieve) landbouwer te zijn ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Digitale afhandelingen bij RVO.nl alleen mogelijk via E-herkenning. Nadere invulling van het GLB beleid: De vleeskalver- en vleesstierenhouders en de zetmeel Jos Philips Fiscaal specialist HLB Van Daal & sector krijgen extra financiële middelen voor investerin- Medio november vindt u deze tips op www.hlb-van-daal.nl/eindejaarstips Partners, Den Bosch gen in innovaties en verduurzaming. Bedrijven met zoogkoeien en/of schapen kunnen in aan- s Tip merking komen voor een graasdierenpremie. Zie ook: www.hlb-agribusiness.nl DGA Tips 1 Zijn er meerdere bestuurders via hun eigen holding werkzaam in uw bv op grond van een managementovereenkomst? Zorg er dan voor dat in die overeenkomst een bepaling wordt opgenomen dat bij ontslag van de bestuurder de managementovereenkomst eveneens eindigt. 2 Overweegt u uw onderneming te zijner tijd over te dragen? Zorg er dan voor dat u uw ondernemingsstructuur daar tijdig op afstemt. Een termijn van ca. zes jaar is juridisch en fiscaal optimaal in de meeste gevallen. 3 Heeft u een vordering op uw bv? Dan is de rente die u hier op ontvangt bij u progressief belast in Box I. Om deze belastingheffing te voorkomen, kunt u overwegen uw vordering om te zetten in agio of aandelenkapitaal. 4 Bent u gehuwd op huwelijkse voorwaarden waarin een verrekeningsclausule is opgenomen? Dan dient u deze verrekening jaarlijks na te komen, anders is er sprake van een gemeenschap van goederen. Marcel van Hattum, Belastingadviseur, HLB Van Daal & Partners, Dongen 38 shift 1 / najaar 2014 39 HLB is ondernemend, net als u HLB is thuis in uw regio en combineert dat met de juiste internationale contacten. Natuurlijk, controleren en rapporteren is onze basis. Over uw toekomst denken we vanzelfsprekend mee, ook die van uw onderneming. U kunt rekenen op onze persoonlijke aandacht, ondersteund door de expertise en slagvaardigheid van ons landelijk en internationale HLB-netwerk. Met alle voordelen van de aanwezigheid van specifieke kennis en ervaring op diverse vakgebieden, in verschillende branches. Wij denken als ondernemers, we handelen als ondernemers. www.hlb.nl
© Copyright 2024 ExpyDoc