Download als PDF - Het Zuid

Samen voor een mooie provincie
3 - 2014 | Speciale uitgave | www.landschaperfgoedzh.nl
BELEEF
zuid-Holland!
Herinrichting
van Nieuw
Leeuwenhorst
Molennetwerk
werkt voor
Zuid-Holland
Kasteelgidsen
krijgen hun
cursus op maat
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
1
Inhoud
20
4
2
7
10
4
Landgoed Nieuw-Leeuwenhorst
18
Dunea
7
‘Ik ben monumentenwachter’
20
Open Monumentendag
8
Veldnieuws
22
Proef de Alblasserwaard
10
Vrijwilliger: kasteelgids
23
FEESTDAG IN HET ARCHEON
12
Molennetwerk Zuid-Holland
24
KIJK op: Ooltgensplaat
16
Langs zeven erfgoedlijnen
EXTRAFietsroute langs de
Atlantikwall
goed nieuws!
Invullen? Graag!
Nu het Zuid-Hollands Landschap officieel
eigenaar is van alle drie de Polders
Poelgeest wordt het natuurgebied
op 8 oktober 2014 officieel geopend.
Zo snel mogelijk gaan we een
struinpad aanleggen dat zorgt voor
een doorgaande wandelroute tussen
Warmond en Oegstgeest.
www.zhl.nl/poelgeest
Wij zijn benieuwd wat u vindt van
dit tijdschrift. Geef uw mening via
www.zhl.nl/enquete
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
Voorwoord
Samen beschermen
Onze provincie is rijk aan landgoederen, molens, natuur, musea en historische
steden en dorpen. Iedereen heeft wel ergens in Zuid-Holland een favoriete
plek waar het landschap en het erfgoed bijzonder voelen. Waar je graag
komt met familie, partner, vrienden. Het zijn plekken die de moeite van het
bewaren waard zijn.
Onder de naam Landschap & Erfgoed ZuidHolland beschermen we onze natuurlijke en
historische omgeving nog beter. Door alle
‘onderdelen’ daarvan in samenhang te bewaren
en te gebruiken. Dus: het landschap én de
monumentale gebouwen daarin. Het kasteel,
maar ook het landgoed. De streek plus de
streekgebonden historische collecties. Telkens
gaat het om het hele verhaal. Zuid-Hollands
Landschap en Erfgoedhuis zijn organisaties die
dat bewaren en benutten in de genen hebben.
Afzonderlijk, maar nu ook met de wil om de
activiteiten en doelgroepen te verbinden.
Landschap én erfgoed
In deze speciale editie van het tijdschrift
van het Zuid-Hollands Landschap laten
we zien dat we al aardig verbonden zijn. U
leest artikelen over landschap en erfgoed.
Bovendien gaat het tijdschrift niet alleen
naar de Beschermers van het Zuid-Hollands
Landschap, maar ook naar de relaties en
vrijwilligers van het Erfgoedhuis ZuidHolland. Wij denken dat beide groepen zich
nauw betrokken voelen bij zowel natuur en
landschap als cultuurhistorie.
«
Inspiratie van de Britten
Misschien kent u de National Trust van
onze Britse overburen. Britten houden van
vroeger en bewaren dat graag. De National
Trust beheert veel van het ‘oude’ landschap
en erfgoed. Deze particuliere organisatie
scoort daarbij indrukwekkende cijfers:
70.000 vrijwilligers, 4 miljoen leden! Nu is
Zuid-Holland niet goed te vergelijken met
Groot-Brittannië, maar de National Trust is
wel een belangrijke inspiratiebron voor de
samenwerking die Zuid-Hollands Landschap
en Erfgoedhuis Zuid-Holland zijn aangegaan.
Andries Ponsteen
(R) en Michiel
Houtzagers (L),
directeuren van
Erfgoedhuis ZuidHolland en Het
Zuid-Hollands
Landschap
Bent u ook geïnspireerd?
Wij zijn benieuwd wat u vindt van dit
nummer. (Zie www.zhl.nl/enquete) Als onze
samenwerking ook u inspireert kunnen we in
de toekomst meer gecombineerde nummers
uitbrengen. Zo hopen we een toenemend
aantal mensen in Zuid-Holland te betrekken bij
ons veelzijdige landschap en erfgoed.
[email protected] | [email protected]
@erfgoedhuiszh | @Houtzagers
Colofon
Speciale uitgave van het kwartaaltijdschrift
van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap.
Samengesteld door Erfgoedhuis Zuid-Holland en
Zuid-Hollands Landschap die samenwerken onder de
naam Landschap & Erfgoed Zuid-Holland.
Jaargang 43, 3 - 2014
Contact Oude Delft 116, 2611 CG Delft,
(015) 215 43 50, [email protected], www.zhl.nl
www.landschaperfgoedzh.nl
Beschermer De minimale bijdrage is € 20,- per
kalenderjaar of € 2,- per maand, per gezin. Wilt u de
stichting steunen zonder tijdschrift of mailing, bel
(010) 272 22 22. Graag bij verhuizing gebruikmaken
van de PostNL verhuisservice. Opzeggen kan
telefonisch of schriftelijk, voor 1 oktober. Volgende
nummer verschijnt in november 2014.
Beschermeradministratie ING Bank,
IBAN NL94 INGB 0000 3071 76
Andere giften ING Bank,
IBAN NL41 INGB 0662 9753 67
Redactie Marie-Louise Govers (eindredactie), Michiel
Houtzagers (hoofdredactie), Evelien Masselink,
Andries Ponsteen, Tim Remmel (social media)
Redactionele begeleiding Kees Loogman
Oplage 58.000
Vormgeving SQZI ConceptStudio, Arkel
Druk Drukkerij Verloop, Alblasserdam
Advertentieverkoop A2, Ron de Graaf,
[email protected], (023) 526 04 05
Het drukproces van dit blad voldoet aan de meest
strenge eisen op het gebied van milieu en gezondheid.
Dit tijdschrift wordt gedrukt op FSC
gecertificeerd papier. De folie voor
de verpakking van Zuid-Hollands
Landschap bestaat uit de grondstoffen
polyethyleen c.q. polypropyleen.
Tijdens de productie, verwerking, het
gebruik en de afbraak, ontstaan geen
milieuonvriendelijke afvalstoffen.
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
3
Landgoederenzone
Sterk staaltje
samenwerking
Wat is er
te doen?
Dit jaar is begonnen
met de herinrichting
van het landgoed. Wilt
u meehelpen als vrijwilliger of gaat u er liever
een wandeling maken?
4
Beleef Zuid-Holland!
Nieuw Leeuwenhorst heeft een rijke geschiedenis. Dat voel je, als je over
de statige beukenlanen loopt. Journalist Kirsten Dorrestein ging naar
het landgoed en ontdekte naast die historie veel interessante, nieuwe
ontwikkelingen. Op naar Leeuwenhorst 2.0!
Tegenover de ingang van Nieuw
Leeuwenhorst, aan de overkant van de
Gooweg ontmoet ik gravin Alexandra Van
den Bosch, barones van Heeckeren van
Brandsenburg. Zij woont met haar man in
landhuis Klein Leeuwenhorst. Het was haar
grootvader die begin 1900 het landgoed
erfde van zijn kinderloze oudtante.
Werk genoeg
Van den Bosch en haar dochter doen zelf
veel aan het onderhoud van hun landgoed.
Vrijwilligersgroep
De vrijwillige natuurbeheerders
van Nieuw Leeuwenhorst zijn elke
week op het landgoed aan het
werk. Wordt u hun nieuwe collega?
www.facebook.com/vrijwilligersZHL
"Het bos is opengesteld voor wandelaars. Dat
brengt de verantwoordelijkheid met zich mee
dat de paden veilig en toegankelijk moeten
zijn", verklaart Van den Bosch. Adeline
Evelein is zich bewust van het voorrecht om
geboren te worden op een landgoed. "Het
is prachtig om hier te wonen, en het is ook
echt een manier van leven. Wij proberen zo
veel mogelijk andere mensen mee te laten
genieten."
In ere herstellen
Verderop kom ik Maarten van der Valk,
regiohoofd Kuststreek van het Zuid-Hollands
Landschap tegen. Met hem loop ik de
gelepaaltjesroute die ons langs en over het
landgoed leidt. Ook hij is enthousiast over de
vernieuwingen. "Door de jaren heen is Nieuw
Leeuwenhorst versnipperd geraakt.
Nieuwsbrief
Wie op de hoogte wil blijven van
de nieuwste ontwikkelingen meldt
zich aan voor de ‘Nieuwsbrief
Nieuw Leeuwenhorst’ via
www.zhl.nl/nieuwleeuwenhorst
«
Crowdfund
We praten over de renovatieplannen. "Het
is geweldig dat dit gebied in de oude glorie
wordt hersteld", zegt Van den Bosch. Voor
de renovatieplannen moeten we even twee
jaar terug. In 2012 werd er op initiatief van het
Zuid-Hollands Landschap een crowdfundcampagne gehouden. Doel: geld bijeen
brengen om landgoed Nieuw Leeuwenhorst
in oude glorie te herstellen. De actie was
een groot succes, met name de Beschermers
van het Zuid-Hollands Landschap gaven
veel extra geld. In 2013 werden dan ook
enkele bijeenkomsten georganiseerd
waarin bewoners, gebruikers, vrijwilligers en
overheden samen tot concrete en uitvoerbare
ideeën kwamen. "Als bewoners hebben wij
actief deelgenomen aan de discussieavonden
en meegedacht over de plannen. Ook mijn
dochter Adeline Evelein, die met haar man
en kinderen in het verbouwde Stalhuis woont,
is betrokken geweest bij de plannen."
De grote vijver,
onderdeel van de
Atlantikwall. In
1943 moest hier
een antitankgracht
gegraven worden
ten koste van het
oude landhuis.
»
Wandelroute
Met de Konijnenroute, een
uitgezette wandeling van drie
kilometer, ontdekt u Nieuw
Leeuwenhorst en omgeving.
www.zhl.nl/konijnenroute
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
5
Mysterieuze
bunker op het
landgoed
«
Landgoederenzone
»
Om meer eenheid in het geheel te brengen,
hebben we in samenspraak met de bewoners
plannen gemaakt. De allure van het landgoed
gaan we weer in ere herstellen. Om een
voorbeeld te noemen: we zullen de zichtlijn
vanaf het landhuis naar de uitkijkheuvel
die hierachter ligt herstellen. Wie straks
de heuvel beklimt, heeft een prachtig
uitzicht op het landhuis.
Nu al zijn de eerste paden
teruggelegd in het oude
landgoedplan."
Samenwerking
Op weg naar Delft
realiseer ik me dat dit
landgoed in de drukke
Randstad een belangrijke
functie heeft. Goed dat de
crowdfund actie zo veel opgeleverd heeft!
In Delft praat ik erover met Onno Helleman
van Erfgoedhuis Zuid-Holland.
"Met het Zuid-Hollands Landschap werken
we samen als Landschap & Erfgoed.
Het Erfgoedhuis is dan ook door het
Zuid-Hollands Landschap betrokken bij de
planvorming rond de renovatie van Nieuw
Leeuwenhorst. Ik maakte deel uit van de
klankbordgroep die reageerde op de plannen
zoals die in overleg met de bewoners en
gebruikers werden ontwikkeld. In de groep
zaten mensen met kennis van het gebied, van
natuur en van cultuurhistorie."
Land-goed-nieuws
Zuid-Holland heeft veel land
goederen. Mensen genieten er op
hun vrije dag van de historische
gebouwen, de parken, de oude
bomenlanen en de adellijke
sfeer. Eigenaren en beheerders
zorgen dat dit erfgoed behouden
blijft. Dat kost tijd en geld.
Gelukkig trekt de provincie de
komende jaren meer geld uit voor
de landgoederen in de ZuidHollandse ‘Landgoederenzone’.
Deze zone ligt evenwijdig aan de
6
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
kust tussen Westland en Hillegom.
Van zuid naar noord komt u
prachtige kastelen, landgoederen
en buitenplaatsen tegen zoals
Park Clingendael (zie pagina 17),
Buitengoed Dorrepaal, Kasteel
Duivenvoorde (zie pagina 10),
Huys te Warmont en Kasteel
Keukenhof. In totaal zijn ruim 80
landgoederen opgenomen in de
Landgoederenzone. Zie www.
geschiedenisvanzuidholland.nl/
landgoederenzone
tekst Kirsten Dorrestijn foto's Ministerie van Beeld, Alfio Scisetti/123RF (beuk)
Tevreden
"De oude, monumentale spiegelvijver wordt
hersteld, de zichtlijnen, oude lanenpatronen
met bomen… Ja, we kunnen tevreden zijn.
Dit is een sterk staaltje van samenwerking,
waardoor én landschap en natuur én
cultureel erfgoed behouden blijven voor de
toekomst."
Monumentenwachter: soms behoorlijk
Beroep
spectaculair
tekst Nadine Mussert foto Ministerie van Beeld
Rien van Meggelen (58) is monumentenwachter
van Erfgoedhuis Zuid-Holland: "We zijn hier op de
watertoren in Dirksland, met ruim zestig meter het
hoogste gebouw van Goeree Overflakkee. Ik bekijk
hoe de dakbedekking van de watertoren er aan toe
is. Dat doe ik hangend in een tuigje aan een touw.
Monumentenwachter kan een behoorlijk spectaculair
beroep zijn, hoewel we ook regelmatig achter de
computer zitten om rapporten uit te werken. Ons werk
vereist brede kennis van bouwkundige onderhoudszaken
en je moet handig zijn. Bij Erfgoedhuis Zuid-Holland
zorgen we met een club van tien man dat de
onderhoudstoestand van monumenten in de gaten
wordt gehouden en gerapporteerd. Ik doe dit werk al
wat langer en dan krijgen de panden een verhaal omdat
je ook de mensen die er wonen of werken leert kennen."
www.mwzh.nl
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
7
Veldnieuws
gratis!
overnachten
midden in de
natuur
Heeft u altijd al eens wakker willen
worden midden in een natuurgebied?
De provinciale Landschappen bieden
u de kans op zo’n natuurbeleving! Op
unieke locaties in de natuur staan
onze vakantiewoningen. De verbouwde Groningse boerderij ‘’Olle Tjoard’’
bijvoorbeeld is een fijn vertrekpunt
voor wandelingen en fietstochten
langs de Dollarddijk en de vogelrijke
Breebaartpolder.
Meer woningen én
informatie over voordeel
voor Beschermers vindt u
op www.inhetlandschap.nl
foto Evelien Masselink
Op 15 mei kwam Jaap Smit, Commissaris van de Koning
in Zuid-Holland, op werkbezoek bij het Erfgoedhuis en
Zuid-Hollands Landschap. Samen met de beide besturen
en de directies stelde hij zich op de hoogte van de
werkzaamheden van beide organisaties.
8
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
Er is véél te zien in en véél te wandelen
door de natuurgebieden van het ZuidHollands Landschap. Onze 10 beste
routes hebben we gebundeld
in een e-book. Te downloaden via
www.zhl.nl/wandeltop10
Help de
ringslang
Leerlingen van het Lekkerkerkse
Gemini College waren goed bezig.
Zij hebben aan de Elserkade in
Berkenwoude een broeihoop
aangelegd voor ringslangen.
Boswachter Gerard Dekker (ZuidHollands Landschap) en Koos
Rust (RAVON) hielpen mee. De
ongevaarlijke ringslang is in het
noorden van de Krimpenerwaard
door beheersmaatregelen van
het Zuid-Hollands Landschap in
aantal fors toegenomen. Eén van
die maatregelen is de aanleg van
broeihopen waarin de eieren kunnen
uitkomen. "Eerst moesten we het
hooi van het land halen", aldus een
van de leerlingen. "Met paardenmest,
takken en houtsnippers maakten we
er dan een mooie hoop van. Zo’n
hoop is zes kubieke meter, dus dat
was doorwerken. Nu afwachten of de
ringslangen er blij mee zijn. We gaan
het over een paar maanden samen
met de boswachter bekijken."
prijswinnaar
Het Zuid-Hollands Landschap vierde op 24 mei haar 80-jarig jubileum
tijdens de Tour de ZHL: een fietstocht van 464 kilometer langs een groot
aantal natuurgebieden van het Zuid-Hollands Landschap. Een kleine duizend
enthousiastelingen fietsten mee. Onder de deelnemers werd een fiets verloot,
Hans Poort uit Pijnacker was de gelukkige. Filiaalmanager Sander van Hans
Struijk Fietsen overhandigde hem de prijs op twee wielen. www.zhl.nl/fietsplezier
Giften en donaties
Het Zuid-Hollands Landschap
ontvangt veel giften of spontane
verhogingen van de jaarlijks bijdrage.
U kunt bijvoorbeeld bij een verjaardag
of jubileum aan de gasten een donatie
vragen. Dit kwartaal geven we
aandacht aan de volgende giften:
€ 40,- Cadeau Florus Wijsenbeek
€ 560,- L. van der Ende, nalatenschap
€ 763,- Streekfonds Krimpenerwaard,
giften Koeneschans
€ 100,- G.N.M. Kragtwijk en G.G.J.
Kragtwijk-Reekers, donatie
€ 145,- J.P.F. Slijpen, opbrengst
verjaardag
€ 520,- J. Kann, opbrengst
verjaardag
€ 1500,- M.C. Scherpenisse, legaat
€ 200,- H.R.G. Dekker, gift voor
Bezoekerscentrum
Tenellaplas
€ 600,- Fam. Van Oord, donatie voor
een bankje bij Tenellaplas
€1.500,- Gate terminal, extra
informatiepunt bij Twee
Werelden fietsroute
De Zuid-Hollandse natuur heeft uw
giften, groot en klein echt nodig.
Alle gulle gevers: hartelijk bedankt!
De belastingdienst heeft
het Zuid-Hollands Landschap aangewezen als
Algemeen Nut Beogende
Instelling. De stichting heeft
ook het CBF keurmerk. Kijk
op belastingdienst.nl/giften
of cbf.nl
Duinendag
Zet vast in uw agenda: zondag
21 september, Duinendag bij
Bezoekerscentrum Tenellaplas,
Duinstraat 12a, Rockanje. IVN en het
Zuid-Hollands Landschap maken
die middag allerlei leuke activiteiten
mogelijk. Er zijn korte ontdek-denatuur-routes, u en de kinderen
kunnen vogels spotten, waterdiertjes
vangen in de duinpoel, insecten lokken
op een laken. Van 13.00 tot 16.30 uur.
De Nacht van de Nacht vindt dit jaar
plaats op 25 oktober. Doet u mee?
Ook in Zuid-Holland worden
spannende tochten georganiseerd.
www.nachtvandenacht.nl
Nieuwe orchidee
Misschien hoorde u het al bij Vroege Vogels? Langs de Lek,
op een natuurterrein van het Zuid-Hollands Landschap,
is een orchidee ontdekt die nog niet eerder in Nederland
en Europa is gevonden. Het gaat om een uit Amerika
afkomstige schroeforchis met de wetenschappelijke naam
Spiranthes lucida. www.zhl.nl/schroeforchis
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
9
Vrijwilligers
Cursus op maat voor kasteelgidsen
‘Hier voel je historie’
Met trots laat kasteelgids Jenny de Bruin ‘haar’ kasteel zien. "Kasteel
Duivenvoorde heeft door de eeuwen heen veel bewoners gehad, je ziet ze
op oude schilderijen." Haar lievelingsplek is niet in, maar buiten het kasteel.
"Vanaf de brug zie je de muren hoog oprijzen. Hier voel je historie."
Jenny de Bruin is de mentor van de
kasteelgidsen. In Kasteel Duivenvoorde
werken 25 vrijwillige gidsen die rondleidingen
geven aan bezoekers. Rondleiden is een vak
apart! Alle gidsen van het kasteel hebben dit
voorjaar via Fonds 1818 (zie blauwe kader)
een cursus op maat gevolgd.
‘Minder is soms meer’
"Het was zeker nuttig. Wij hebben er allemaal,
ieder op eigen manier, van geleerd. Er waren
vijf gidsen in opleiding bij. Zij hebben het
meest geprofiteerd van de kennis die werd
overgedragen. Ik vond het bijzonder dat
één van hen na afloop zei: ‘Ik weet nu dat
minder ook meer kan zijn’, doelend op de
hoeveelheid informatie die je als gids kunt
geven."
10
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
Opfrissen
"Soms hoef je het verhaal niet compleet te
vertellen om de kasteelbezoekers toch een
leuke, informatieve middag te laten beleven.
Iedere groep is anders, je moet proberen ze op
hun interesses en eigen kennis in te schatten
en de rondleiding daarop aan te passen. De
gidsen die hier al heel lang werken hebben
de studiedag ook ervaren als ‘opfriscursus’.
Natuurlijk ken je de drie basisregels van het
rondleiden: 1. enthousiasme, 2. vakkundigheid
in je performance en 3. kennis van de inhoud;
in die volgorde. Maar het is goed er weer eens
op gewezen te worden en het opnieuw toe te
passen. Het middagdeel van de cursus vond
ik ook heel interessant, omdat daarin nadruk
werd gelegd op de praktijk. We leerden veel
van elkaar."
Kasteel Duivenvoorde
Al vanaf de Middeleeuwen bewoonde
de invloedrijke familie Van Wassenaer
kasteel Duivenvoorde in Voorschoten.
In een begeleide rondgang door de
prachtige stijlkamers beleef je de
geschiedenis van de bewoners door
de eeuwen heen. Kasteel Duivenvoorde
is geopend tot en met 25 oktober.
Op zondag en maandag is het kasteel
gesloten. Tijdens de openingsdagen
verzorgen de deskundige gidsen
twee keer een rondleiding voor
bezoekers, om 14.00 en 15.30 uur.
Groepsrondleidingen op afspraak.
De tuin is vrij toegankelijk. Adres:
Laan van Duivenvoorde 4, Voorschoten.
www.kasteelduivenvoorde.nl
Bent u
vrijwilliger?
Ondersteuning van vrijwilligers in
de groene leefomgeving gebeurt via
De Groene Motor. Wilt u een nieuwe
vrijwilligersgroep opstarten of nieuwe
vrijwilligers aantrekken voor een
bestaande groep? Neem contact op
met een van de medewerkers via
www.landschaperfgoed.nl
De cursussen voor vrijwilligers
van musea, kastelen e.d. worden
gefinancierd door Fonds 1818. In
het najaar wordt nog een aantal
cursussen aangeboden, waaronder
het omgaan met groepen leerlingen
en het opzetten van tentoon
stellingen. Wilt u meer weten over
de cursusmogelijkheden? Ga naar
www.erfgoedhuis-zh.nl/activiteiten/
kennis-delen. Of neem contact op
met Tamara van Zwol van Erfgoed
huis Zuid-Holland: (015) 2154 396,
[email protected]
Tekst en foto’s Paula Zuidhof
Elk seizoen een training
Kasteel Duivenvoorde heeft elk seizoen
een nieuwe tentoonstelling. "Ik zou het
een goed idee vinden dat de gidsen
jaarlijks voor aanvang van het nieuwe
tentoonstellingsseizoen een training
krijgen hoe ze het nieuwe verhaal en
de basisrondleiding met elkaar kunnen
verweven. En ook om te bekijken hoe je
interactiever kunt rondleiden, toegepast op
de lopende tentoonstelling."
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
11
Reportage
Molennetwerk werkt voor alle
Het water van de Vlist bij Haastrecht glinstert
in de zon. Fietsers met windje mee trappen
fluitend voorbij. Molenaar Kees Kammeraat
kijkt nog eens naar de lucht en draait zich
om naar de molen. Er is werk te doen.
Zaterdag is de draaidag van molenaar Kees Kammeraat.
Dan is hij verantwoordelijk voor de Zesde Boezemmolen
van Haastrecht. Met een dik touw trekt hij de 18 ton
zware kap van de grote stenen molen om. "Ik zet de
kap van de molen alvast klaar voor de voorspelde
zuidwestelijke wind. De wieken moeten de wind van
voren krijgen, daar is de molen op gebouwd.
Als molenaar let je erop, want de wind kan
snel draaien. Het is mooi speelgoed,
maar een molen kan gevaarlijk
zijn of kapot gaan." »
12
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
mo
tekst Roza van der Veer foto's Ministerie van Beeld en Ellen Steendam
olens in Zuid-Holland
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
13
Reportage
Hij draait als een
»
tierelier!
Bijzonder molenvirus
Kammeraat is één van de drie vaste
molenaars van de Zesde Boezemmolen.
Daarnaast is er nog een leerling-molenaar
en sinds enkele maanden een vrijwilliger die
hand- en spandiensten verleent. Kammeraat
hoeft hier niet elke zaterdag te draaien, maar
omdat hij nog een andere molen heeft, is hij
toch bijna elk weekeinde wel aan de slag. Hij
lacht: "Ik ben besmet met het molenvirus.
Niets mooier dan een molen die met een
constante wind draait als een tierelier!"
Hij draait weer
De Zesde Boezemmolen was ooit onderdeel
van een reeks van zeven molens. Ze pompten
overtollig water van de Vlist via de Hoge
Boezem naar de Hollandse IJssel. Kammeraat
wijst naar verhogingen in het weiland. "Kijk,
je ziet nog waar de andere molens hebben
gestaan. Zeven op een rij, het was hier net als
bij Kinderdijk. Zes zijn er verdwenen. Omdat
deze molen van steen was, is hij blijven
staan. In 1914 zijn de wieken eraf gehaald en
sinds die tijd heeft hier een gezin gewoond.
Niemand in Haastrecht kon zich herinneren
dat de molen ooit wieken had. Al was er eerst
scepsis in het dorp over de restauratie, nu
is iedereen enthousiast over deze draaiende
molen langs de Vlist."
Als vanouds
Stap voor stap wordt de boezemmolen
hersteld. Sinds 2005 is hij eigendom van het
Zuid-Hollands Landschap. In 2011 heeft de
molen een nieuwe kap en wieken gekregen.
"Ik hoop dat er geld komt om de waterlopen
van de molen te herstellen", vertelt
Kammeraat. "En hij zou weer een scheprad
moeten krijgen." Zo kan er weer, als vanouds,
water uit de Vlist worden gepompt en kunnen
bezoekers het water in de Hooge Boezem
zien stijgen "Dan draaien we niet meer voor
de Prins, zoals de molenaars zeggen als een
molen alleen voor het zicht draait."
Meer weten? Méér informatie over
molens en het Molennetwerk vindt u
op www.landschaperfgoedzh.nl/
molennetwerk
Van gemaal
naar molen
Poldermuseum Gemaal De Hooge Boezem, Hoogstraat
31 in Haastrecht is een mooi, monumentaal gebouw.
Bovendien is er nu een interessante expositie over
‘1000 jaar leven met water’. Zin in een wandeling?
Er zijn wandelroutes uitgestippeld tussen molen en
gemaal. www.gemaalhaastrecht.nl
14
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
«
Goed netwerk voor
Op initiatief van de provincie Zuid-Holland
is eind 2012 het Molennetwerk Zuid-Holland
opgericht. Het is een samenwerkingsverband
van Erfgoedhuis Zuid-Holland en ZuidHollands Landschap. Het doel van het
netwerk is om molenaars, moleneigenaren,
molenorganisaties en betrokkenen bij molens
te ondersteunen. De speerpunten van
het Molennetwerk zijn: vrijwilligersbeleid,
publieksbereik en de omgeving van de molen.
Het netwerk organiseert bijeenkomsten en
cursussen (Molengids) en geeft advies op
maat. Het motto is: samen sterk voor ZuidHollandse molens!
Actief
Kees Kammeraat is ook actief in het
Molennetwerk. "Er is voor vrijwilligers
zo veel leuks te doen in en rond molens:
rondleidingen geven, schoolklassen
begeleiden, activiteiten organiseren. Het
Molenaar Theo
de Rooij licht de
vang op molen
De Vrijheid in
Schiedam.
molens
Molennetwerk geeft cursussen en zorgt
ervoor dat je een deskundige gids wordt."
Experts
Kammeraat weet dat het Molennetwerk
ook veel kan betekenen voor de omgeving,
de biotoop rond molens. Hij legt uit: "Een
molen draait het best als de wind niet wordt
belemmerd door hoge bomen of gebouwen.
Kijk, daar verderop langs de
dijk staan drie hoge bomen.
Als de wind uit die richting
waait, krijg je draaiwinden en daar
moet je als molenaar heel alert op
zijn. Bomen snoeien of kappen blijkt
heel lastig. In april organiseerde het
Molennetwerk een informatiemiddag
over de molenbiotoop. Interessant
en nuttig; allerlei praktijkvoorbeelden
kwamen aan de orde en wij konden met
experts van gedachten wisselen."
Word molengids!
Op onze oproep ‘Molengidsen gezocht’ reageerden
enthousiaste nieuwsgierigen. Zij schreven zich in voor
de tweedaagse cursus ‘Molengids’ van Molennetwerk
ZH. Eerst kregen ze basiskennis over molens. Dag
twee, in korenmolen Kyck over den Dyck in Dordrecht,
was gericht op het rondleiden van groepen. Tijdens
een terugkombijeenkomst, in de Putmolen in
Aarlanderveen, wisselden de cursisten ervaringen uit
over hun activiteiten als molengids.
Alle 17 cursisten ontvingen het certificaat.
Zij geven nu rondleidingen en organiseren
samen met de molenaars activiteiten.
Wilt u ook molengids worden? Neem contact
op met Ellen Steendam: (015) 2154350 of
[email protected]
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
15
Erfgoedlijnen
Door landschap en langs
erfgoed
Zuid-Holland is rijk aan erfgoed. Monumenten, oude duinenrijen,
forten, mooie binnensteden, voormalige eilanden... Ze vertellen
de verhalen van onze historie. Op de kaart ziet u dat er structuur
in de geschiedenis is gebracht: door de provincie lopen zeven
Erfgoedlijnen, gebieden die cultuurhistorisch extra waardevol zijn.
We geven u tips om natuur en historie van Zuid-Holland te beleven.
1
Verscholen bunkers
Door de Duinen van Oostvoorne loopt de
Atlantikwall, u komt er bunkers en forten tegen.
Sommige zijn te bezichtigen, andere liggen
verscholen onder het zand. Vleermuizen en
vogels wonen er graag.
2
Atlantikwall
3
1
Op reis
Het thema van Open Monumentendag
2014 is ‘Op Reis’. Een goede reden om
zaterdag 13 september een bezoek
te brengen aan het RTM Museum in
Ouddorp op Goeree-Overflakkee
(www.rtm-ouddorp.nl). Natuurlijk is er
nog meer te zien en te beleven op dit
eiland waar water een belangrijke rol
speelde en speelt. www.erfgoedlijngo.nl
4
Eeuwenoude geuren
Archeologisch Park Matilo in Leiden heeft een Romeinse
kruidentuin. Vrijwilligers verzorgen er de bedden van
kruiden die de Romeinen hier ooit gebruikten. Zo ruikt
u een vleugje Romeinse historie! Castellum Matilo was
onderdeel van de Limes, de grens van het oude Romeinse
Rijk. De kruidentuin is vrij toegankelijk, www.parkmatilo.nl.
Zie ook
www.geschiedenisvanzuidholland.nl
16
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
Goeree-Overflakkee
7
Stijlvol aan de thee
Wandelend door Park Clingendael in Den
Haag ervaart u de rust en de rijkdom van deze
historische buitenplaats. Vervolgens is het
heerlijk uitrusten op het terras van het theehuis.
Van 1 april tot 1 oktober dagelijks geopend
(10-17 uur). Clingendael 6, Den Haag.
7
Landgoederenzone
4
Limes
6
5
20 september organiseren
vrijwilligers van het ZuidHollands Landschap in
de boomgaard bij het
Schoonrewoerdse Wiel de
jaarlijkse fruitplukdag. Pluk
zelf appels en peren! Als
u Beschermer bent, is het
bovendien extra voordelig.
www.zhl.nl/fruitplukdag
Trekvaarten
Oude Hollandse Waterlinie
6
Waterdriehoek
5
3
2
Wie de natuur in alle rust wil beleven
zet de tent neer op Kampeerterrein
Duinen van Oostvoorne. Neem bij
fietstochten uw verrekijker mee.
Wie weet spot u de visarend. Kijk
voor al onze kampeerterreinen op
www.zhl.nl/kamperen
Prinsenmaand
In september bruist het rondom
de Oude Hollandse Waterlinie.
Het is ‘Prinsenmaand’ in
vestingstadjes als Bodegraven,
Schoonhoven, Nieuwpoort, Leerdam,
Gorinchem. Concerten, optredens
van het leger, demonstraties
kanonschieten… Programma: zie
www.waterlinieopdekaart.nl
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
17
Fietsroute
Fietsen langs sporen van de
Atlantikwall
Wat is er nog te zien van de Atlantikwall? Deze fietsroute rond Hoek van
Holland geeft het antwoord: talrijke Duitse bunkers liggen verspreid in het
landschap, sommige verstopt onder het zand, andere duidelijk zichtbaar.
Vanaf de Koningin Emmaboulevard zijn
ze niet te missen: de kanonnen van Fort
1881 1 die de toegang tot de Nieuwe
Waterweg moesten beschermen. Aan het
einde van de boulevard, richting de pier, is
rechts een bunker ingericht als Atlantikwallmuseum 2 . Verderop in de duinen staat een
radarobservatiepost, de huidige Zeetoren 3 .
Na een groot aantal bunkers passeert u langs
de N220 de destijds zwaar verdedigde
Oranjesluis 4 . De bunkers in het Staelduinse
Bos 5 bieden nu een thuis aan vleermuizen.
Meer weten over de Atlantikwall? Erfgoedhuis
Zuid-Holland heeft véél informatie (zie kader
hieronder).
VEEL FIETSPLEZIER!
Routekaart (z.o.z.) en -beschrijving uitknippen, proviand mee en weg
bent u. Zo geniet u 1, 2, 3 van een mooie fietsroute langs de kust.
Méér informatie
Met deze route fietst u langs bunkers en verdedigingswerken van de Atlantikwall uit
de Tweede Wereldoorlog. We geven u hier beknopt wat achtergrondinformatie, maar
er is veel meer! Met andere organisaties heeft Erfgoedhuis Zuid-Holland de fietsroute
ontwikkeld én een overzichtskaart samengesteld vol interessante informatie. Iedereen
kan het routeboekje en de overzichtskaart downloaden. Zo komt u alles te weten over
de Erfgoedlijn Atlantikwall. www.atlantikwall-zh.nl
Routebeschrijving
Bunker in het
Staelduinse Bos
«
De Atlantikwall,
hier bij Katwijk, was
5200 km lang en
liep van Noorwegen
tot Zuid-Frankrijk.
«
Startpunt van
de fietsroute:
het Atllantikwallmuseum.
Foto Geo van Geffen
«
Op Weg
9
Startplaats
Koningin Emmaboulevard in
Hoek van Holland
Lengte 28 km
51
Bereikbaarheid
auto - parkeren aan de
Koningin Emmaboulevard
trein - station Hoek van Holland
Haven.
3
21
2
1
17
65
94
19
24
18
22
5
4
Fietsverhuur
OV-fiets bij station Hoek van
Holland Haven of Peter van
Leeuwen Tweewielers, Prins
Hendrikstraat 205, Hoek van
Holland, (0174) 38 78 95
Horeca
Hoek van Holland en Monster
Fietsroute
Start op de Koningin Emmaboulevard in
Hoek van Holland. Met de rug naar het water
linksaf, einde bocht naar rechts. Eind linksaf
en op kruising rechtsaf richting Kijkduin
(Strandboulevard). Einde bocht naar rechts
en rechtdoor (Schelpweg). Na de camping
bij fietsknooppunt 21 linksaf richting
Kijkduin (Noordlandsepad). Na 1 km weg
oversteken. Na 500 m rechtdoor langs N211
(Noordlandseweg). Na 1 km linksaf richting
strand (Strandweg). Bij 51 naar 9 .
(verkorting: voor tunneltje links naar boven en
rechtsaf, Arendsduin. Einde linksaf, langs N211.
Rotonde rechtsaf, Parallelweg langs Koningin
Julianaweg).
Bij Ter Heijde vanaf 9 richting 10 tot aan
N211. Hier bij rotonde rechtsaf. Bij tweede
rotonde linksaf (via Parallelweg langs
Koningin Julianaweg, einde routeverkorting).
Door ’s-Gravenzande. Na ruim 3 km
bij rotonde linksaf richting Naaldwijk
(Naaldwijkseweg). Fiets langs 65 richting 17
(bij politiebureau linksaf), dan richting 24
(bij tunneltje rechtsaf). Vanaf 24 richting 23 .
Steek drukke N220 over, dan eerste rechtsaf:
volg de weg onderlangs de N220. Na ruim
1 km linksaf (Staelduinlaan). Einde rechtsaf
(Bonnenlaan) en even verder weer rechtsaf,
langs Staelduinse Bos. Volg de knooppunten
18 , 19 en 22 . Dan richting 94 . Na station
linksaf en rechtsaf (Stationsweg). Einde
linksaf en rechtsaf.
Achter de
duinen…
De zeereep is een hoge, sterke duinenrij langs het strand, die het achterland
beschermt tegen de zee. Die kustduinen zijn ontstaan door een eeuwenlang
spel van zand, wind en water. Helaas bestaat dat dynamische proces in deze
vorm niet meer langs de Nederlandse kust, maar we doen wel ons best om
het te herstellen.
In de strijd tegen het water hebben wij
Nederlanders het zand zoveel mogelijk
vastgelegd, zodat we goed beschermd zijn
tegen de zee. Hoe meer zand er in de duinen
vastligt, des te beter. Het zou mooi zijn als er
nog meer zand bij zou kunnen komen.
Daarom gaat Dunea in de zeereep inkepingen
graven. Zo krijgt de wind weer vrij spel en
worden er met stuivend zand nieuwe duinen
achter de zeereep gevormd. Dat is hoog
nodig, want het duin verliest planten en
struiken die hier van oorsprong thuishoren.
Sterk en veerkrachtig
“Het lijkt misschien of we de duinrand kapot
maken, maar het tegendeel is waar”, verklaart
Gijs ten Napel, projectleider Natuur bij
Dunea. “Juist hierdoor krijgen de duinen hun
eigen dynamiek terug en blijven ze sterk en
veerkrachtig. Ook de kustveiligheid komt niet
in gevaar.”
Deze zomer deed Kees Neve, een van de vaste tellers
voor Dunea in Meijendel, een bijzondere waarneming:
twee keizersmantels. Deze grote vlindersoort is nog
niet eerder gezien in Meijendel. We zijn er trots op!
Het zegt veel over het natuurbeheer van Dunea.
Meer waarnemingen van Kees Neve vindt u op
www.waarneming.nl/waarneming/view/86034081
Eropuit met
Dunea
Woensdag 27 augustus »
Kinderen (6-10 jr) beleven
Meijendel.
Start: 14.00 uur, bij De Tapuit.
Aanmelden kan via:
[email protected]
Woensdag 10 september »
Grazers, van mier tot galloway.
Nazomerwandeling Ganzenhoek.
Start: 14.00 uur, Wassenaarseslag,
parkeerplaats t.o. hotel Duinoord
18
Dunea 3 - 2014
Zaterdag 13 september » Open
Monumentendag bij de watertoren,
Scheveningen. Watertoren van
Dunea is open én wandeling door
de Ruygenhoek en Harstenhoek.
Deelname gratis. 11.00-15.00 uur.
Kom op de fiets of met OV!
Zondag 14 september » Jaarlijkse
Natuurfeestdag in Meijendel.
Feest in de natuur voor jong
en oud. Lekker buiten spelen.
Deelname gratis. 11.00-16.00 uur.
Kom op de fiets of met OV!
Colofon Deze spread is een uitgave van Dunea. Tekst: Sandra Zittersteijn. Foto’s/illustraties: Cees van de Noort, Kee
Hart van
Ontwerp: T2 Ontwerp
Meijendel
Buiten spelen
in
Paardenstal
In mei 2012 werden de eerste veranderingen zichtbaar:
een nieuwe paardenstal opende haar deuren. De oude
paardenstal werd verbouwd tot De Tapuit, het bezoekerscentrum van Dunea, dat in september 2012 opende.
Boerderij Meijendel
Ook pannenkoekenrestaurant ‘Boerderij Meyendel’ is
vernieuwd. Ondernemers en eigenaar Dunea vonden
dat het restaurant verduurzaamd moest worden. Op 23
mei werden de eerste pannenkoeken weer geserveerd.
Voor jong en oud!
Kinderen kunnen nu lekker spelen in het nieuwe
Monkeybos (speelbos) of op de waterspeelplaats bij
De Tapuit. Maar mét behoud van de zo gewaardeerde
rust en ruimte in het gebied en de interessante cultuur
historische elementen. Kijk voor meer informatie op
www.dunea.nl.
11.00 - 16.00 uur
Meijendelseweg 40
Wassenaar
Meer info: www.dunea.nl
p
Kom o de fiets
e
t het
m
f
o
OV!
Organisatie: Dunea in samenwerking met IVN, KNNV,
Het Bewaarde Land, Vogelwerkgroep Meijendel, SBB,
Corpus, de Strandwerkgroep, Museon, Ravon, TGPST,
Natuurclix, Haagsche vogel- en egelopvang,
de Stichting Duinbehoud en Tekenen in het Wild.
DUNEA - A3 poster Natuurfeestdag 2014 v01.indd 1
«
30-06-14 11:49
De afgelopen
twee jaar is er veel
veranderd in de
Vallei Meijendel.
Komt u er ook eens
kijken?
Donderdag 18 september »
Avondwandeling in Meijendel.
Start: 19.00 uur, bij De Tapuit
Zaterdag 4 oktober » Herfstkleuren
en paddenstoelen zoeken.
Start: 9.30 uur, bij De Tapuit
Zaterdag 20 september »
Trekvogels spotten en bezoek
Vinkenbaan.
Start: 9.00 uur, bij De Tapuit
Zaterdag 27 september » Struinen
door Solleveld.
Start 9.30 uur, bij Watertoren
Monster
Zaterdag 27 september » Op zoek
naar cultuursporen in Meijendel.
Start: 9.30 uur, bij De Tapuit
Kijk voor aanmelden en
kosten op www.dunea.nl/
bezoekerscentrum
es Neve, Dennis Wegewijs, Dunea Beeldbank. Dunea: Postbus 756, 2700 AT Zoetermeer, (088) 347 47 47, www.dunea.nl
Dunea 3 - 2014
19
Beleef het dichtbij
Kom naar de
Open
Monumentendag
Meisjeshuis:
Oude Delft 116, Delft
Bezoekerscentrum
Tenellaplas:
Duinstraat 12a, Rockanje
Zaterdag 13 september,
10.00 - 17.00 uur
www.zhl.nl/openmonumentendag
20
Beleef Zuid-Holland!
Open Monumentendag
Bezoekerscentrum Tenellaplas ligt midden in het duingebied van
Voorne. Op de zaterdagse Open Monumentendag organiseert
het Zuid-Hollands Landschap er extra veel activiteiten.
Natuurgidsen staan klaar voor rondleidingen, u kunt kennismaken
met de schaapskudde, vogels spotten met de boswachter, met
uw kinderen oudhollandse spelletjes spelen, Openluchtmuseum
De Duinhuisjes bezoeken, ‘griezelen’ in een bunker. Of...
Historie én natuur
... u fietst vanaf Tenellaplas onze Vestingroute op Voorne.
Weidevogels, forten, historisch Brielle, knotwilgen… Natuur
en historie komen mooi bij elkaar! Wie de route op Open
Monumentendag fietst, kan Fort Penserdijk (zie foto) en Fort
Noorddijk bezoeken. Beide zijn die dag open. Download de route
via www.zhl.nl/vestingroute
Welkom in het
Meisjeshuis!
Zaterdag 13 september zetten honderden
monumenten hun deuren open. In Delft bent u
onder andere welkom in het Meisjeshuis. Achter
de gevel van het grachtenpand met de vele
ramen is nu het kantoor van het Zuid-Hollands
Landschap en Erfgoedhuis Zuid-Holland. Het
is een historische werkomgeving, want eeuwen
lang woonden hier weesmeisjes die door
zusters opgeleid en verzorgd werden.
U kunt met eigen ogen zien hoe wij in dit pand
‘werken anno 2014’ combineren met de authen
tieke, historische sfeer van het voormalige
weeshuis. En wist u dat Willem van Oranje
(speciaal voor de kinderen) er ook zal zijn?
foto Evelien Masselink
foto Evelien Masselink
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
21
Ja, ik ontvang graag meer informatie
over Beschermer worden bij het
Zuid-Hollands Landschap
e-mailadres
achternaam
voornaam
Ja, ik ontvang graag meer
informatie over het werk van
Erfgoedhuis Zuid-Holland
m
v *
* aankruisen wat
van toepassing is
ik blijf graag op de hoogte van de activiteiten en
ontvang graag uitnodigingen voor evenementen
van Landschap & Erfgoed Zuid-Holland
Samen zorgen voor behoud en beleving van natuur,
erfgoed en landschap in de provincie Zuid-Holland
om er nu en in de toekomst van te kunnen genieten
Uitnodiging
Vergadering van Beschermers
PRAAT MEE & DENK MEE
op zaterdag 13 september!
Vergadering van Beschermers
Programma
Zaterdag 13 september organiseert
het Zuid-Hollands Landschap
de jaarlijkse Vergadering van
Beschermers. Tijdens deze
vergadering is er aandacht voor
ons beleid en wordt een nieuw
bestuurslid benoemd.
10.00-10.15
ontvangst in het Meisjeshuis,
Oude Delft 116 in Delft
Voordracht nieuw bestuurslid
Volgens het rooster van aftreden
treedt dit jaar mevrouw Ir. I.M.
Bakker af. Zij is in 2009 tot
bestuurder benoemd en niet
herkiesbaar.
Voor de invulling van de vacature
heeft in het tijdschrift 1/2014
voor de Beschermers van het
Zuid-Hollands Landschap een
oproep gestaan. De sollicitatie
commissie, bestaande uit leden
van het bestuur, heeft met enkele
kandidaten gesprekken gevoerd.
Mevrouw M. van Duijn wordt
door het bestuur voorgedragen
voor benoeming tot lid van het
Bestuur in de Vergadering van
Beschermers. Het eventueel
voordragen van tegenkandidaten
door Beschermers is mogelijk
door tenminste vijf werkdagen
voor de Vergadering van
Beschermers aan de voorzitter,
de heer prof.dr. André N. van
der Zande, een brief te richten
ondertekend door tenminste 25
Beschermers vergezeld van een
schriftelijke bereidverklaring van
de tegenkandidaat.
Uitnodiging
Wij nodigen u van harte uit om deel
te nemen aan deze vergadering.
U meldt zich met een e-mail aan
via het bestuurssecretariaat:
[email protected].
10.15-10.30
opening door prof. dr. André
N. van der Zande, voorzitter
10.30-10.45
activiteiten 2013 en
toekomstplannen door ir.
Michiel Houtzagers, directeur
10.45-11.00
gelegenheid tot het stellen
van vragen
U KOMT TOCH OOK?
Meteen ná de vergadering:
speciale rondleiding door
het historische Meisjeshuis.
Landschap & Erfgoed ZH
Antwoordnummer 10202
2600 WB DELFT
postzegel
niet nodig
Beleef het dichtbij
Proef het
polderleven
Wandelen of fietsen door de Alblasserwaard smaakt naar méér. Achter de
gevels in de dorpen, onder de fruitbomen of naast een boerderij komt u
verrassende bedrijfjes tegen. Ga er eens langs en proef!
Vis
Langs het water van de brede
Ammersche Boezem staat de
Graaflandse Molen uit 1596. “Mijn
familie woont al generaties lang bij
deze molen”, vertelt Riet van Wijk. “We
hebben meer dan 100 jaar ervaring
in de visserij en sinds 2007 verkopen
we hier vis, vissalades en broodjes
gerookte zalm of paling.”
www.viswinkelbijdemolen.nl
Wijn
Dat is echt bijzonder: wijnbouw tussen de
weilanden! En toch maakt wijngaardenier
Adrie Krielaart al sinds 1985 wijn. "Chateau
du Tets, zo heet mijn wijnboerderijtje, staat in
het mooie dorpje Goudriaan", vertelt Adrie.
"Ik ben geen full-time wijnboer en daarom is
het bedrijf altijd klein gebleven. Mijn speciale
interesse gaat uit naar het maken van goede
wijnen op een biologische manier."
www.chateaudutets.nl
Vers fruit en sap
Langs de Lek, bij Langerak hebben Arie en
Joniette Pek een fruitteeltbedrijf. Het fruit en
allerlei sappen van de fruitbomen (appelen,
peren, kersen, pruimen) verkopen ze in hun
landwinkel. Bovendien is er onder de bomen
een heerlijk terras om even uit te rusten en
te genieten van koffie, thee, pure vruchten
sappen of boerenijs. Grappig: langs en door
de boomgaard loopt een fietspad naar de
Tiendweg. http://pek.landwinkel.nl
22
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
Feest
voordeel
Feestje in het
Archeon!
Dit jaar bestaat het Zuid-Hollands Landschap 80 jaar.
Bovendien zijn Archeon en Zuid-Hollands Landschap
een nieuwe samenwerking aangegaan. Een dubbele
reden om feest te vieren!
Beschermers, vrijwilligers, samenwerkingspartners, bedrijfs
relaties en hun familieleden... iedereen is van harte welkom op
zaterdag 27 september in het Archeon, Alphen aan de Rijn.
Beleef en proef de geschiedenis
Op die 27ste september laat het Archeon u prehistorie, Romeinse
tijd en middeleeuwen van de Nederlandse geschiedenis
beleven. U maakt gladiatorspelen mee, u kunt deelnemen aan
archeologische workshops in het Archeologiehuis, topkok Pierre
Wind laat u genieten van historische gerechten en dranken bij
de Archeonproeverij. Op de speciale markt proeft en koopt
u Zuid-Hollandse (natuur)streekproducten. En voor kinderen
zijn er allerlei activiteiten waaraan ze mee kunnen doen met de
Ontdekkingskaart in de hand. Zo kunnen ze zelf touw maken,
of een echt Romeins schild oppoetsen.
Voor de feestdag 27 september
geldt een aantrekkelijke
toegangsprijs (€8,- p.p.) als u de
kaarten online bestelt.
U krijgt ruim 50% korting!
Bovendien kunt u online de
Ontdekkingskaart voor kinderen
(€3,95), de Stempelkaart voor de
Archeonproeverij (€3,95) en een
parkeerkaart (€ 5,-) kopen. Dat
scheelt wachttijd bij de kassa!
ONLINE TICKETS & INFO
www.zhl.nl/archeon
Let op... online bestellen kan t/m
26 september. Op de dag zelf betaalt u
aan de kassa de reguliere toegangsprijs
(€17,25 p.kd. en €19,25 p.volw.).
Bedankt voor uw inzet!
Directeur Michiel Houtzagers zal om 10.30 uur de dag officieel
openen. "Met deze feestelijke dag willen we iedereen bedanken
die zich heeft ingezet voor het Zuid-Hollands Landschap. Mede
door die steun genieten we dagelijks van landschap en natuur in
onze mooie provincie!"
Beleef Zuid-Holland 3 - 2014
23
Kijk op Zuid-Holland
De sleutel tot
Goeree-Overflakkee
Veel dorpen op Goeree-Overflakkee hebben een bijzondere vorm, vooral
vanuit de lucht is dat goed te zien. Ze zijn bijna allemaal op eenzelfde
manier aangelegd. Dat gebeurde in de vijftiende eeuw, toen het gebied
werd ontgonnen. Drie zaken kenmerken de vorm van de dorpen.
In elk dorp werd eerst een kerk gebouwd,
met daaromheen een gracht, de
‘kerkring’. Hoewel de grachten in de 20ste
eeuw zijn gedempt, is de cirkelvorm nog
goed te zien, zoals hier in Ooltgensplaat.
De gracht had geen specifieke functie,
waarschijnlijk waren de bedenkers het zo
gewend. In die tijd waren er veel dorpen die
waren ontstaan rondom een middeleeuwse
burcht met slotgracht.
Naast Ooltgensplaat, zijn ook Middel
harnis, Sommelsdijk, Dirksland, NieuweTonge en Oude-Tonge sleuteldorpen.
Meer informatie: www.streekarchiefgo.nl
Filmpje over sleuteldorpen
bit.ly/1lvimBa
2
Verder heeft elk dorp een Voorstraat,
die altijd vanuit de kerkring naar
de zeedijk loopt. De Voorstraat was de
hoofdstraat van het dorp en werd aangelegd
op een hoger gelegen gedeelte, vaak een
oude kreekrug. Hier werden de eerste huizen
gebouwd. De andere straten volgden pas
later en liggen soms wel een meter lager.
3
Er is nog een derde kenmerk: de haven.
Van oudsher vormt de haven voor
dorpen en steden de verbinding met de
buitenwereld.
Zo ontstond in drie fasen
de vorm waardoor dit
soort dorpen ook wel
‘sleuteldorpen’ worden genoemd. De sleutel
bestaat uit: 1. het rondje van de kerkring, 2. de
Voorstraat als steel en 3. de haven als ‘baard’,
waarmee je de sleutel in het sleutelgat steekt.
tekst Marloes Wellenberg foto © Eurosense B.V.
1