Jaarverslag 2013.pages - Natuurmuseum Fryslân

Jaarverslag
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Natuurmuseum
!
!
!
!
Fryslân
2 013
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Het Fries Museum, het Natuurmuseum Fryslân, het Fries Scheepvaartmuseum en het Frysk Lânboumuseum
vertellen samen de verhalen van Fryslân. Zij doen dat met steun van de Provincie Fryslân.
Inleiding
!
!
!
!
!
!
jaarverslag 2013
Het Natuurmuseum
Fryslân heeft in 2013
62.641 bezoekers
mogen ontvangen.
Dat is opnieuw een
groei in vergelijking
met vorig jaar toen
ruim 59.000 mensen het museum bezochten. Hoogtepunten in 2013 waren de druk
bezochte Voorjaars- en Herfstvakantie, die ieder ruim 10.000 bezoekers
trokken. 3
!
De Voorjaarsvakantie stond in het
teken van
‘LeeuWADDEN’.
Het atrium was
hiervoor veranderd
in een waddenlandschap waar kinderen samen met
een gids van de Waddenvereniging
een heuse indoor-wadlooptocht
konden maken. De Herfstvakantie was omgedoopt tot
HERSENvakantie en had als thema:
Het Brein. Er stond een megagroot
opblaasbaar brein in het atrium, dat
nog niet eerder in Europa te zien was.
Een primeur dus! Tijdens de HERSENvakantie werd ondermeer nauw samengewerkt met de Hersenstichting.
Specialisten Neurologie van het Medisch Centrum Leeuwarden verzorgden dagelijks interessante workshops. !
Het museum organiseerde twee
hoofdtentoonstellingen in 2013: ‘Het
verhaal van Ida’, over het oudste
complete fossiel van een mensaap en
de tentoonstelling ‘Gebruik je verstand, alles over je wonderbaarlijke
brein’. Nieuw in 2013 was dat het Natuurmuseum in de schoolvakanties ook op
de maandagen geopend was. Bezoekers , met name de toeristen in de
stad wisten dit zeer te waarderen. Reden voor het museum om ook in
2014 tijdens de schoolvakanties geopend te zijn op de maandagen. Het
museum gaat bovendien in deze periodes een uur eerder open en is dan al
vanaf 10 uur te bezoeken. !4
Hoeveel bezoekers
waren er?
!
!
!
!
!
!
natuurmuseum fryslân
Het Natuurmuseum Fryslân heeft in 2013
62.641 bezoekers mogen ontvangen.
Lange tijd lag het gemiddelde bezoekersaantal rond de 40.000 per jaar. Al een
aantal jaren is er een stijgende lijn te bespeuren. In 2012 eindigde de teller op
59.000, dit jaar dus ruim 3000 meer.
Van de individuele bezoekers waren er
bijna 26.000 volwassenen en ruim
22.000 kinderen. Daarnaast kwamen zo’n
6000 kinderen in schoolverband naar het
Natuurmuseum. De overige bezoekers
werden gevormd door studenten, instellingen en relaties.
Een kleine 55.000 mensen bezochten het
museum voor de vaste presentaties, tijdelijke tentoonstellingen en activiteiten.
Zo’n 8000 mensen kwamen voor een festiviteit in het atrium van het museum zoals een concert, voorstelling, receptie of
feest. Het museum enquêteert systematisch de
bezoekers, eerst via de landelijke museummonitor maar sinds drie jaar, met een
ism. de andere provinciale musea ontwikkeld, Fries bezoekersonderzoek. De
uitkomsten zijn zeer waardevol voor de
beleidsontwikkeling. !
!
jaarverslag 2013
!
!
5
!
Enkele gegevens uit het onderzoek:
Waar komen de bezoekers vandaan?
Leeuwarden:24%, Friesland: 30%, Nederland:46%
Hoe vaak bezocht? 1-ste keer:55%, 1-2
keer: 19%, 3-4 keer: 8%, vaker: 18% Duur van het bezoek? gemiddeld verwachte bezoekduur: 1,8 uur, werkelijke
bezoektijd: 2,4 uur
Doel bezoek Leeuwarden: natuurmuseum:35%, natuurmuseum en andere cultuurinstelling: 17%, de stad zelf: 24%,
woonachtig in Leeuwarden: 24%
Entreeprijs? Te hoog: 4%, goed: 90%, te
laag: 6%
Gemiddelde besteding rond het museumbezoek: € 31,32
Gemiddelde waarderingscijfer: 8,4
Wat was er te zien?
!
!
!
!
!
!
!
Het Natuurmuseum probeert elk jaar een
gevarieerd tentoonstellingsprogramma
neer te zetten, zodat er ook voor geregelde bezoekers en vaste klanten steeds
weer iets nieuws is te zien. De hoofdtentoonstellingen vinden plaats in de twee
zalen voor tijdelijke exposities, het Rabobank Atrium is bestemd voor kleine
aanvullende en kortlopende projecten.
De filmzaal wordt ieder jaar tijdens de
zomer omgebouwd tot Prentenkabinet.
!
!
HOOFDTENTOONSTELLINGEN
In de tijdelijke tentoonstellingszaal worden elk jaar twee hoofdtentoonstellingen
georganiseerd. In 2012 waren dit ‘Het
verhaal van Ida’ gevolgd door ‘Gebruik je
verstand, alles over je wonderbaarlijke
brein’. Tot eind maart was ‘Lokvogels’
!6
nog te zien, een expositie die in december 2012 van start was gegaan.
!
Lokvogels (1 december 2012 t/m 31
maart 2013) Voor de tentoonstelling Lokvogels werd
als gastconservator Steven Sterk aangetrokken. Naast uitgever is hij verzamelaar
van lokvogels en bezit hij een uitgebreide
collectie. Zijn verzameling diende als uitgangspunt voor deze tentoonstelling,
aangevuld met exemplaren uit de eigen
museumcollectie en nog tal van bruiklenen uit het hele land. Bij de expositie
werd een uitgebreide catalogus uitgegeven, geschreven door Siebren Siebenga
en Harry Wijnandts (oud-directeur van
het Natuurmuseum). In de tentoonstelling kwamen twee aspecten van Lokvogels aan de orde. In het natuurmuseum fryslân
eerste deel van de expositie lag de nadruk op het gebruik van Lokvogels, vroeger om vogels te vangen voor consumptiedoeleinden, tegenwoordig worden ze
ingezet voor wetenschappelijk gebruik.
Het tweede deel ging om de esthetische
kwaliteit van lokvogels: het zijn goed beschouwd onbedoelde kunstwerkjes van
vaak ontroerende schoonheid. !
Ida, een verhaal van 47 miljoen jaar
geleden (27 april t/m 22 september
2013) Ida is de naam van een in 1983 gevonden
fossiel afkomstig uit de Messelgroeve in
Duitsland. Het is het meest complete fossiel van een primaat dat ooit gevonden is.
De fossiele Ida is 47 miljoen jaar oud en
zo goed intact dat er tal van details over
haar leven zijn vast te stellen. jaarverslag 2013
Het Natuurmuseum in Oslo kocht Ida
voor een recordbedrag van ruim een miljoen euro, daarmee is het een van de
kostbaarste fossielen ter wereld. In het
Natuurmuseum Fryslân was vanaf het
voorjaar een tentoonstelling te zien
waarin Ida de bezoekers aan de hand
meenam door haar korte leven. Het verhaal van Ida is 47 miljoen jaar oud maar
in de expositie leek het of het gisteren
was gebeurd.
Naast Ida zijn er veel andere fossielen in
de Messelgroeve gevonden, waarvan in
de tentoonstelling een groot aantal replica’s was te zien. !
Gebruik je verstand! Alles over je wonderbaarlijke brein (12 oktober 2013 t/
m 12 januari 2014)
In de tweede grote expositie van dit jaar
stond de samenwerking tussen brein en
7
!
zintuigen centraal. Hoe werken onze hersenen, wat speelt zich precies af in ons
brein en hoe houdt het ons soms voor de
gek. Proefjes en spelletjes gaven spelenderwijs inzicht in de processen van ons
besturingssysteem. Tijdens de zinnenprikkelende expositie
ontdekten bezoekers tijdens een reis
langs verschillende zintuigen hoe het
brein en de zintuigen samenwerken. Er
waren verschillende Belevingskamers,
waar steeds één zintuig centraal stond.
Bezoekers konden hier een parcours afleggen met een scheefkijkbril op, geuren
proberen te ontleden en een visuele
knipbeurt bij de kapper ondergaan. Voor
echte durfallen was er een bijzondere
uitdaging: gaan liggen op een spijkerbed! !
!
!
ATRIUMEXPO’S
In het atrium zijn geregeld (kunst)tentoonstellingen te zien, die een looptijd
hebben van één of twee maanden en
meestal een korte aanlooptijd kennen. Who’s afraid of the big black bear? een
project van kunstenaar Joris Collier (13
juli t/m 25 augustus) In de zomer was er in het atrium voor de
derde keer een installatie te beleven van
kunstenaar Joris Collier. Het thema was
bedreiging. Bedreiging van dieren door
het gedrag van de mens: vervuiling, verstoring en het laten verdwijnen van het
natuurlijke leefgebied van bepaalde soorten. Maar ook bedreiging andersom: grote roofdieren als beren en panters zijn
gevaarlijk voor de mens. Ook dieren onderling kunnen er wat van: het is eten of
gegeten worden. Collier werkte dit thema
uit in een uit drie delen bestaande installatie: een beer met een zalm, een paard
met een zwaan en een panter met een
mens. Een grote blauwe doos, een kamer
eigenlijk, stond centraal. Ook daarbinnen
was iets te beleven. Zoals gebruikelijk bij Collier bleef het
niet alleen bij kijken, hij ging ook de interactie aan met de bezoekers. Deze keer
stonden er tekenlessen op het programma. Elke zaterdag en zondag ging hij
samen met kinderen dieren tekenen, die
vervolgens een rol kregen in het project.
!
Nederlands Kampioenschap Prepareren
(9 november t/m 8 december) Het Natuurmuseum Fryslân heeft zijn eigen preparateursteam dat zichtbaar voor
de bezoekers aan het werk is in het Open
Atelier. Maar er zijn in Nederland veel
mensen die zich beroepsmatig of uit liefhebberij bezig houden met het opzetten
van dieren. Ze zijn verenigd in de Nederlandse Vereniging van Preparateurs. Deze
NVP organiseert eens per twee jaar de
Nederlandse kampioenschappen prepareren. Dit jaar vond het evenement plaats
op zaterdag 9 november in het Natuurmuseum Fryslân. Aansluitend was er een
expositie in het atrium van de ingeleverde werken en waren natuurlijk ook de
winnende stukken te bewonderen. De
expositie kreeg veel aandacht in de landelijke pers en trok bezoekers uit het
hele land.
!
!
!
!
!8
natuurmuseum fryslân
!
!
!
!
!
‘Natuurlijke krabbels’, prenten van
Sjoerd Kuperus (13 juli t/m 25 augustus)
Met een omvang van ruim 6000 originelen bezit het Natuurmuseum Fryslân een
van de grootste collecties natuurillustraties van Nederland. Elk jaar is daar in de
zomer een selectie van te zien in de filmzaal die dan tot Prentenkabinet wordt
omgebouwd. Dit jaar is gekozen voor tekeningen van
Sjoerd Kuperus. Zelf noemde hij ze
‘krabbels’, beeldaantekeningen die hij
maakte in de stad en in de vrije natuur.
Waar hij ook naar toe ging, altijd had hij
potlood en papier op zak om alles wat jaarverslag 2013
Wat was er te doen?
!
!
hem raakte en verwonderde snel in een
krabbel vast te leggen. In de 75 jaar dat
hij productief tekenaar was, schetste hij
duizenden van die krabbels van mensen,
dieren, planten en landschappen. Na zijn
overlijden schonk zijn vrouw de tekeningen aan verschillende musea. Het Natuurmuseum mocht de natuur gerelateerde tekeningen ontvangen. Een deel
daarvan werd getoond in de expositie
‘Natuurlijke krabbels’. “Krabbels” die een
goed inzicht in zijn werkwijze gaven
maar ook duidelijk aantoonden wat een
begaafd tekenaar hij was. 9
!
!
!
!
!
!
!
Het Natuurmuseum organiseert met regelmaat activiteiten, vaak rond het thema
van de tentoonstelling van dat moment.
Daarnaast is het museum tijdens de
schoolvakanties een populaire plek voor
ouders en grootouders om met de kinderen naar toe te gaan. Reden voor het museum om in die weken dan ook extra uit
te pakken met een aansprekende activiteit. Spraakmakend in 2013 was
LeeuWADDEN in de voorjaarsvakantie en
de HERSENvakantie in oktober.
!
VAKANTIEACTIVITEITEN
!
Voorjaarsvakantie: Help pake en beppe
de vakantie door Het thema van de pake en beppe week
was dit jaar: Meidwaan. De activiteiten in
het Natuurmuseum Fryslân sloten hier
naadloos op aan. Dat was de reden dat
de officiële opening van de Museumfederatie Fryslân van de Pake & Beppeweek in
het Natuurmuseum plaatsvond. Tv-persoonlijkheid Jan Sipke Bousema verleende
zijn medewerking en maakte met een
klas de eerste wadlooptocht.
!
Leeuwarden werd in de voorjaarsvakantie
officieel omgedoopt tot LeeuWADDEN.
Tijdens een nachtelijke guerrilla-actie
werden de plaatsnaamborden bij de toegangswegen daarom afgeplakt met speciale stickers. Het Natuurmuseum was
helemaal gewijd aan werelderfgoed de
Waddenzee. Kinderen leerden deze twee
weken van alles over dit unieke gebied.
Het atrium was hiervoor omgetoverd tot
een heus waddenlandschap met slik,
zand en water waarin allerlei informatie
over het wad, de eilanden en de planten
en dieren die er voorkomen te vinden
was. Hoogtepunt voor de jeugdige bezoekers waren de wadloopexcursies begeleid door echte gidsen van de Waddenvereniging.
LeeuWADDEN was opgezet in samenwerking met de Waddenvereniging, het Natuurcentrum Ameland en verschillende
lokale organisaties. Ruim 10.000 bezoekers kwamen op het wadloopevenement
af. !
Zomervakantie: Maak je eigen Schelpenlicht
De laatste week van de zomervakantie
was er traditiegetrouw een aardige knutselactiviteit in het Natuurmuseum. Veel
mensen waren weer terug van vakantie
met nog een laatste vrije week in het ver-
!10
natuurmuseum fryslân
schiet: een mooie gelegenheid om dicht
bij huis nog iets leuks te ondernemen. Deze keer konden de kinderen een
schelpenlicht maken. Glazen potjes en
mooie strandvondsten werden omgetoverd tot sfeervolle kunstwerkjes. Herfstvakantie wordt HERSENvakantie De Herfstvakantie werd HERSENvakantie
met allerlei activiteiten en doe-dingen
rond het brein. Een balletje besturen met
je hersenen, het wisselend perspectief in
de kamer van Ames, optische illusies, de
trucs van Joop Magic, wonderlijke draakjes; er viel veel te ontdekken in deze twee
weken. Blikvanger was het MEGABREIN, een gigantisch uitvergroot model van de hersenen waar je doorheen kon lopen. Het
model is door het museum uit Amerika
geïmporteerd, was nog nooit eerder in
jaarverslag 2013
Europa geweest een primeur dus voor het
Natuurmuseum. Je kon een wandeling
maken door de Grote Hersenen, even
stilstaan bij de Kleine Hersenen en via de
Hersenstam weer naar buiten lopen. Details waar je normaal gesproken een microscoop voor nodig hebt, waren hier
met het blote oog waar te nemen: zenuwcellen, synapsen en hoofdpijn… De HERSENvakantie kwam tot stand met
medewerking van de Hersenstichting en
het Medisch Centrum Leeuwarden. Neurologen kwamen in witte jassen naar het
museum om in workshops kinderen meer
over de werking van de hersenen te laten
zien. De HERSENvakantie trok ruim
10.000 bezoekers.
Het Megabrein zelf is na afloop van de
tentoonstelling overgenomen door de
Hersenstichting die er mee door het land
1
! 1
toert en voorlichtingsbijeenkomsten mee
opluistert.
!
Kerstvakantie: Winterpret Ook de Winterpretactiviteiten hadden alles te maken met het brein. Zo hing de
kerstboom dit jaar vol met zeer bijzondere kerstballen: kerstballen die eigenlijk
optische illusies waren. Kinderen konden
een optische kerstbal knutselen en die
thuis in de boom hangen.
In het winterse kerstbomenbos stond de
kerststal weer opgesteld. In de stal hingen verschillende kaartjes met dierengedachten, bijvoorbeeld: ‘Ik hou niet van
kerst, het is mij hier dan veel te koud!
Rond deze tijd vertrek ik liever naar het
warme zuiden’. In het bos achter de stal
waren verschillende dieren verstopt. Aan
kinderen de taak om bij elke gedachte
het juiste dier te vinden. !
LEZINGEN
Naast de vele op kinderen gerichte activiteiten organiseert het Natuurmuseum,
vaak in samenwerking met partners, een
uitgebreid lezingenprogramma. Dat zag
er in 2013 als volgt uit:
!
Lezingen GEA-Kring Fryslân
De GEA-Kring Fryslân (de Stichting Geologische Activiteiten) houdt elke maand
een lezing voor haar leden in het Natuurmuseum Fryslân. Ze vonden plaats
op de woensdagavond. Vrienden van het
Natuurmuseum waren van harte uitgenodigd deze lezingen bij te wonen en kregen gratis toegang. Op het programma stonden de volgende
lezingen: !
▶ William Wold ‘De kleur in mineralen en
edelstenen’ (16 januari)
!
▶ Jaap Breunesse ‘Steenzout en bodembeweging: onder druk wordt alles vloeibaar’ (20 februari)
De lezing ging over het gedrag van
steenzout onder hoge temperatuur en
druk. Breunesse probeerde de bodembeweging bij winning of opslag van
(delf)stoffen te verklaren vanuit de geologische en geomechanische kennis van
steenzout.
▶ Jaap Dreef, Ali Lankhorst en Conny
Ruibing ‘Zand!’ (20 maart) De thema avond bevatte drie onderdelen:
een dialezing, een uitstalling van een
aantal fraaie foto’s van zanden en een
vertoning van een gedeelte van een dvd
over zand.
!
▶ Henk van den Broek ‘De Vulkaan-Eifel,
geboren uit vuur, as en water’ (17 april)
De Vulkaaneifel is een geologische schatkist. Het is een veelbelovend gebied voor
de mineralenverzamelaar.
!
▶ lezing Wietse Smit ‘Vindplaatsen van
fossielen’ (18 september) Wietse Smit ging in vogelvlucht verschillende vakantiebestemmingen langs,
!12
natuurmuseum fryslân
waarbij vindplaatsen aan de orde kwamen in Scandinavië, Zwitserland en
Holzmaden in Duitsland. Tevens kon iedereen zijn vakantievondsten meenemen
om aan de andere leden te laten zien.
zeldzame Böllinglaag van 12.000 jaar geleden. !
▶ Klaas de Haan ‘Rondreis Zweden’ (18 december) Klaas de Haan bracht een boeiend verhaal
over een vakantie naar het Zweedse eiland Öland, vol met anekdotes en toevalligheden die leidden naar prachtige
vondsten. ▶ Paul Hille ‘Fossielen uit de Posidonienschiefer van Holzmaden en omgeving’ (16 oktober)
In deze lezing vertelde Paul Hille over de
Jura-fossielen en de vorming daarvan in
de wereldberoemde steengroeven in
Holzmaden en omgeving. !
▶ Henk de Jong ‘De Tjongervallei’ (16 november)
Henk de Jong nam geïnteresseerden mee
naar verschillende plaatsen, waaronder
een bijzondere stenentuin in Oldeholtpade en een Geologisch monument met de
jaarverslag 2013
Lezingenserie in samenwerking met de
Fryske Akademy
Het Natuurmuseum Fryslân en de Fryske
Akademy zijn nauwer gaan samenwerken. Dit kwam tot uiting in een lezingenserie die georganiseerd werd door het
Biologysk Wurkferbân van de Fryske
Akademy, de Fryske Feriening foar Fjildbiology en het Natuurmuseum. De lezingen hadden als centrale vraag ‘Wat wordt
1
! 3
het met die Friese natuur?’ en vonden
plaats in de filmzaal van het Natuurmuseum. !
▶ lezing Ooievaars in Fryslân Op 12 september gaf Haye Folkertsma
een lezing. Folkertsma is voorzitter van
Eibertshiem en actief in de stichting
Stork, de landelijke ooievaarsvereniging,
een initiatief van de Vogelbescherming.
Folkertsma vertelde over het verloop van
de ooievaars in Fryslân in de laatste dertig jaar. Van nul broedparen naar tegenwoordig meer dan honderd. Hij ging in
op de schaduwkanten van het uitzetten/
herintroduceren van de ooievaar. Met andere woorden: wat is er goed gegaan, wat
kan beter, wat ging er mis, wat hebben
we er van geleerd en hoe nu verder. !
!
De Weeshuisfilm was één van de drie
projecten die geïnitieerd zijn door de
Stichting Nieuwe Stadsweeshuis. Aan de
achterzijde van het museum, aan de kant
van het Boshuisen Gasthuis, is een presentatie over de geschiedenis van het gebouw te zien achter de kijkspleten getiteld Vier eeuwen in vier minuten. Verder
is een replica van de hoofdpoort van het
museum gemaakt die in de hal staat opgesteld. Hier is meer informatie te vinden
over het werk van de stichting.
Meer informatie is te vinden op:
www.hetnieuwestadsweeshuis.nl
DIVERSEN
!
Stadsweeshuisdag Vrijdag 11 januari 2013 was uitgeroepen
tot Stadsweeshuisdag: die dag vond de
première plaats van de Weeshuisfilm, een
kort speelfilmpje waarin het leven van de
weeskinderen invoelend werd verbeeld.
De film was gemaakt in opdracht van de
Stichting het Nieuwe Stadsweeshuis, tot
in de jaren vijftig van de vorige eeuw eigenaar/gebruiker van het monumentale
pand waarin het Natuurmuseum gevestigd is. In oktober 2012 was het Natuurmuseum alweer 25 jaar gehuisvest aan
het Schoenmakersperk, een goede reden
om eens aandacht te besteden aan het
weeshuisverleden van het museumgebouw. !
Museum van de maand maart Stichting Museumkaart en de Bankgiro
Loterij initieerden dit jaar de landelijke
Museummaanden. Tijdens de Museum-
maanden van februari tot en met mei,
droegen elke maand vier musea de eretitel Museum van de Maand. Voor jong en
oud zetten deze 16 musea speciale activiteiten op. In maart waren het Natuurmuseum Fryslân, het Afrika Museum, het
Bonnefantenmuseum en Museum Speelklok door de Stichting Museumkaart en
de BankGiro Loterij geselecteerd. Natuurmuseum Fryslân was blij met de titel
en organiseerde speciaal hiervoor op alle
woensdagen in maart aansprekende doehet-zelf activiteiten. Bij de tentoonstelling Lokvogels leerden
kinderen de fijne kneepjes van het vogels
lokken. Ze maakten ‘verleidelijke vogels’
en een deskundige lokvogelmaker gaf
hierbij demonstraties. Op 12 maart was er een ‘College Tourachtige’ lezing van Louise Fresco over de
!14
natuurmuseum fryslân
jaarverslag 2013
1
! 5
relatie tussen landbouw en de stand van
de weidevogels. De lezing ’s middags
was speciaal bedoeld voor studenten, ’s
avonds was er een open debat in het kader van het Kening fan ‘e Greide project.
Boomfeestdag Leeuwarder bos (20
maart) In 2013 vond de landelijke viering van de
Boomfeestdag in Leeuwarden plaats , het
jaarlijkse festijn werd daarom groots
aangepakt. Thema dit jaar was: Bomen
maken gezond. Een deel van het programma vond plaats in het Natuurmuseum. In totaal 485 kinderen brachten samen met 75 begeleiders een bezoek aan
het museum en bekeken de Groenmarkt
in het Rabobank-atrium. Ook werden er
100 VIP kids ontvangen.
Naast de kinderen was er een groep genodigden, bestaande uit verschillende
bestuurders en sponsoren. Directeur
Gerk Koopmans overhandigde wethouder
Isabelle Diks de Soortencheque van het
Leeuwarder bos. De presentatie van deze
dag was in handen van weervrouw Helga
van Leur.
!
Hylke Speerstra signeert ‘De treastfûgel’ Zaterdag 30 maart signeerde Hylke
Speerstra zijn boek De treastfûgel in het
Natuurmuseum. Dit vond plaats in het
laatste weekend dat de expositie Lokvogels te zien was. Een van de karakters in
het boek is vogelaar en gebruikt lokvogels en fluitjes om vogels te vangen. Het
was daarom een zeer geschikte gelegen-
heid om zowel het boek als de tentoonstelling onder de aandacht te brengen.
!
Museumweekend ‘Doe als een museumdier’ (6 en 7 april)
De 32e editie van het Museumweekend
had als thema ‘Doe een museum’. Het
museum had als speciale activiteit: Doe
als een museumdier! Tijdens deze speurtocht, die door het hele museum voerde,
beleefden kinderen de wereld als een
dier.
Ook dit jaar werd er € 1,00 pp. aan entree geheven, immers een museum is elk
bezoek meer dan waard en hoeft dan ook
niet gratis te zijn. !
!
!
!16
natuurmuseum fryslân
Excursie Schelpenwerkgroep naar
Ameland (8 juni)
Omdat de zomervakantie dit jaar laat viel,
was de jaarlijkse Vriendenexcursie niet in
het najaar, maar juist voor de zomer gepland. Wegens het succes en de mooie
vondsten van vorige jaren was opnieuw
Ameland de bestemming. Eén van de
mooiste vondsten was een wenteltrapje,
een levend exemplaar van circa drie centimeter.
!
Soortenweekend Leeuwarder Bos In het weekend van 15 en 16 juni organiseerde het Natuurmuseum Fryslân voor
de tweede achtereenvolgende keer het
Soortenweekend in het Leeuwarder bos.
Samen met het publiek gingen medewerkers en externe deskundigen op zoek
naar de biodiversiteit van het Leeuwarder
bos. De hele dag door vonden er activijaarverslag 2013
teiten plaats, ook in het holst van de
nacht. Het centrale punt van het Soortenweekend was bij camping Taniaburg, Vierhuisterweg 72. Van hier vertrokken ook
de excursies. Het weekend leverde 267
soorten op, waarvan maar liefst 43 soorten nog niet bekend waren voor het
Leeuwarder bos! Het totaal aan vastgestelde soorten kwam daarmee op 1788.
!
UITmarkt Leeuwarden Op zondag 1 september organiseerden
de culturele instellingen uit
Leeuwarden voor de vierde maal de UITmarkt: dé start van het Leeuwarder culturele seizoen. Voor deze editie van de
UITmarkt werd intensief samengewerkt
met Culturele Hoofdstad 2018. De UITmarkt was daarom niet alleen in de Prinsentuin; de hele binnenstad deed mee.
1
! 7
Het museum stond dit jaar voor de deur
met een stand op het Schoenmakersperk
waar aandacht werd gevraagd voor de
komende HERSENvakantie. Ook was er
veel belangstelling voor het werk van de
preparateur, die demonstraties gaf. Als introducé had het Natuurmuseum de
initiatiefgroep Kening fan ‘e Greide uitgenodigd. Paddenstoelenwerkgroep De Paddenstoelenwerkgroep Friesland
hield in de herfst geregeld bijeenkomsten
om meegebrachte paddenstoelen te determineren en te werken aan de paddenstoelencollectie van het Natuurmuseum.
Daarnaast waren er een viertal excursies. !
!
!
Braakballen determineren voor volwassenen
Op 29 en 30 oktober werd er een tweedaagse cursus braakballen pluizen voor
volwassenen georganiseerd. De cursus
werd gegeven door Wiesje Spijkstra en
Harry Wijnandts, oud-directeur van het
Natuurmuseum en coördinator van de
jaarlijkse ransuilentellingen. Door braakballen te verzamelen en uit te pluizen
werd informatie verkregen over het voedselpatroon van uilen. Door de gevonden
schedeltjes en botjes te determineren
kon nauwkeurig vastgesteld worden welke muizensoorten er op het uilenmenu
stonden.
Geologieweekend rond thema: Oude
stenen & jonge mensen Op 23 en 24 november stond het atrium
weer bol van de geologische activiteiten,
dit jaar rond de verzameling zwerfstenen
van het Natuurmuseum. Leden van de
zwerfstenenwerkgroep van de GEA Kring
Friesland determineerden de stenen ter
plekke. Jonge bezoekers van het Natuurmuseum waren deze zomer opgeroepen
om een steen van hun vakantie mee te
nemen. Ze konden hun kiezel, kei of
stukje rots dit weekend meenemen om
aan de leden van de GEA te laten zien. In
de knutselhoek konden ze een schatkist
maken om hun mooiste vondsten in te
bewaren. Vorig jaar was de expositie van dieren die
in de ijstijden leefden een groot succes
en dit jaar was er een vervolgtentoonstelling. Er was botmateriaal te zien van onder andere een mammoet en sabeltandtijger. Daarnaast waren er verschillende
doe-activiteiten voor jong en oud om de
schoonheid van geologische objecten te
ervaren: mineralen en fossielen uithakken, werken met speksteen en bollenkraken. !
Serious Request in Leeuwarden
Het weekend van 7 en 8 december voerde het Natuurmuseum actie voor Serious
Request, samen met de kinderartsen van
het Medisch Centrum Leeuwarden en watertechnologiebedrijf Wetsus. Het hele
weekend waren er workshops en activiteiten. De volledige opbrengst van de entree kwam ten goede aan Serious Request. Kinderartsen van het MCL kwamen speciaal naar het museum om een aantal ‘vieze praatjes’ te houden over poep, pies,
diarree, uitdroging en de behandeling
hiervan. Kinderen mochten zelf met wa-
!18
natuurmuseum fryslân
Wat was er nieuw?
!
ter, suiker en zout ORS-vloeistof maken.
Bij de stand van Wetsus werden petrischaaltjes met Agar verkocht. Hiermee
konden kinderen thuis een proefje doen
door na het toiletbezoek de handen niet
te wassen, maar een vinger in het petrischaaltje met Agar te drukken en dan
maar kijken wat er gebeurde. Het actieweekend leverde ruim € 500,- op voor
Serious Request.
!
!
!
!
jaarverslag 2013
Winterkorenfestival (14 en 15 december) Twee dagen lang stond het Natuurmuseum in het teken van muziek. De belangstelling voor dit festival was nog groter
dan vorig jaar en er was zelfs een wachtlijst voor de koren. In dit weekend verzorgden twintig koren doorlopend optredens van steeds 30 minuten. Het programma was zeer gevarieerd: van popgroep tot shantykoor en van smartlappen
tot Christmas songs. !
1
! 9
!
!
!
!
!
WaterWonderLab open In het Natuurmuseum is vanaf 24 mei
2013 een permanent waterlab ingericht
waar van alles te doen en te beleven valt.
Het museum zocht de samenwerking met
Wetsus -centre of excellence for sustainable water technology- voor de ontwikkeling van het WaterWonderLab.
Leeuwarden is onder meer dankzij
Wetsus ‘Capital of water technology’. Het
WWL is een manier om de toptechnologie
van Wetsus dichter bij het ´gewone´ publiek te brengen. Maar het is natuurlijk
ook gewoon leuk om met water te spelen, eerdere activiteiten rond dit thema
waren erg succesvol. Op vrijdag 24 mei
opende burgemeester Ferd Crone het
WaterWonderLab in bijzijn van een
schoolklas en een echte waterprofessor.
Om het WaterWonderLab te realiseren is
een grote zaal in het museum vrijgemaakt. De waterprofessoren van Wetsus
en de educatiemedewerkers van het museum hebben samen de ideeën uitgewerkt. Naast Wetsus en het Natuurmuseum hebben Vitens, de Gemeente Leeuwarden, de Provinsje Fryslân, Centre of
Expertise Water Technology en de Water
Alliance geld beschikbaar gesteld om het
Lab te realiseren.
Sinds september komt iedere woensdagmiddag de waterprofessor van Wetsus
naar het Natuurmuseum om in het WaterWonderLab dieper met de kinderen op
de materie in te gaan. Deze speciale lessen duren 30 minuten. Iedere maand
komt er een ander thema aan de orde. !
Friesland onder Water uitgebreid met
onderzeeër
Friesland onder Water is al jaren een van
de populairste exhibits van het Natuurmuseum. In deze permanente presentatie
beleven bezoekers de onderwaterwereld
in al zijn aspecten. Ze lopen over de bodem van een sloot en wanen zich echt
onder water.
Friesland onder Water is met veel oog
voor detail gemaakt. Planten, vissen, duikende vogels, insecten, amfibieën en
reptielen: er is van alles te zien en te beleven. Om die sfeer intact te houden zijn
er geen naambordjes met uitleg geplaatst. Er bleek echter toch behoefte te zijn aan
meer informatie. Om hieraan tegemoet te
komen is er in Friesland onder Water een
stuurhut van een onderzeeër geplaatst. !20
natuurmuseum fryslân
Hier kunnen bezoekers een virtuele
rondgang door Friesland onder Water
maken. Ze kunnen er alle dieren en planten aanklikken die in de presentatie
voorkomen en daar informatie over krijgen. !
Plattegronden Fries en Spaans
De Nederlandse plattegrond was in 2012
al vertaald in het Engels, Duits en Frans.
In 2013 zijn er plattegronden ontwikkeld
in het Fries en Spaans. Actie Groningen Uit de museumenquête bleek dat er naar
verhouding erg weinig bezoekers uit de
provincie Groningen komen. Dat was een
goede reden om gedurende twee jaar een
campagne te starten gericht op deze
jaarverslag 2013
buurprovincie. Een stagiaire onderzocht
de mogelijkheden, waarna een marketingplan werd opgesteld. 2013 was het
eerste jaar voor de uitvoering hiervan.
RTV Noord zond een aantal keren een reclamespotje uit, er was een kortingsactie
met het Dagblad van het Noorden en de
Groningse Vrienden van het museum
ontvingen een vrijkaartje om aan andere
Grunnigers te geven. Helaas leverden al
deze inspanningen slechts weinig extra
bezoekers uit Groningen op.
!
Wifi
Ze worden steeds normaler, gratis toegankelijke openbare wifi-netwerken.
Sinds februari is wifi ook beschikbaar
voor de bezoekers van het Natuurmuseum. Op het entreebewijs staan de inloggegevens, het bereik is beperkt tot het
Rabobank Atrium. 2
! 1
Hoe ging het met
de scholen?
!
!
!
!
!
!
De afdeling educatie is een belangrijke
tak binnen het Natuurmuseum. Deze afdeling draait met drie vaste medewerkers
en een groot aantal stagiaires, vrijwilligers en weekendmedewerkers. Ze ontwikkelen lesprogramma’s, begeleiden
schoolbezoek, verzorgen kinderfeestjes
en workshops en bedenken/ontwikkelen
de vakantieactiviteiten.
!
Cijfers
3686 leerlingen uit het Basis Onderwijs
en 2060 leerlingen van het Voortgezet,
middelbaar en hoger onderwijs bezochten in 2013 het Natuurmuseum.
4523 kinderen (los bezoek) hebben deelgenomen aan de drakenrondleiding.
1438 kinderen hebben deelgenomen aan
kinderfeestjes (drakenfeestjes en piratenfeestjes) en workshops.
365 overige mensen zijn begeleid door
de afdeling educatie.
Aantal deelnemende scholen: 157
deratie Fryslân. 416 leerlingen van het
Basis Onderwijs hebben hier aan deelgenomen.
Educatieve programma’s
Het verhaal van Ida
Bij de tijdelijke tentoonstelling ‘Het verhaal van Ida’ werden schoolprogramma’s
ontwikkeld voor de groepen 3 t/m 8. Een
aantal keer op de woensdagmiddag waren er speciale Ida workshops.
Het oude educatief kunstmenuprogramma ‘Lieve monsters uit de diepte’ werd
aangepast en opgenomen in het reguliere
aanbod.
!
!
Gebruik je verstand
Bij de tijdelijke tentoonstelling ‘Gebruik
je verstand’ werden schoolprogramma’s
ontwikkeld voor de groepen 3 t/m 8.
Museumschatjes
Het hele jaar konden de groepen 3 t/m 6
meedoen aan het programma ‘Museumschatjes’, een project van de Museumfe-
!
!
Kunstmenu
Voor het nieuwe kunstmenuprogramma
2013/2014 werd het programma ‘Pas op
voor de Peperdure Tulpengekte!’ ontwikkeld voor de groepen 5 en 6 van het basis onderwijs. Tijdens de expeditie in het Natuurmuseum leerden de leerlingen kijken als een
echte botanicus en ontdekten ze wat er
met Nederland gebeurde toen Carolus
!22
natuurmuseum fryslân
Clusius de tulp introduceerde in Nederland.
!
Diversen
Tijdens de Kinderboekenweek in Stadsschouwburg De Harmonie hebben 150
kinderen deelgenomen aan de georganiseerde activiteit van het Natuurmuseum
Fryslân.
De afdeling Educatie heeft aan verschillende evenementen deelgenomen zoals
de opening van Wielenwille in de Groene
Ster te Leeuwarden, een markt van Cedin
voor wetenschap en techniek, de carrièredag van Van Hall Larenstein voor HBO
studenten en de open dag van de Bond
van Friese Vogelwachten.
!
!
!
jaarverslag 2013
Educatief centrum
Het Natuurmuseum bezit een speciale
ruimte voor de uitleenbare educatieve
collectie. Deze bestaat uit een aantal leskisten en opgezette dieren in stevige
plexiglazen bakken. De leskisten Nachtbrakers en Walvissen zijn geupdate. Deze
werden samen 45 keer uitgeleend aan
het onderwijs.
Verder waren er twee vergaderingen met
andere Natuur- en Milieueducatie (NME)
steunpunten.
!
Fries Educatief Platform (FEP)
Ongeveer vier keer per jaar komen educatieve medewerkers van diverse musea
en archieven
van Fryslân bij elkaar om informatie uit te
wisselen
!
!
2
! 3
Zomervakantie
In de laatste week van de zomervakantie
van het Noorden werden er vijf dagen
workshops ‘Je eigen schelpenlicht maken’
gegeven. Kinderen konden doorlopend
aanschuiven bij de activiteit.
!
Kerstvakantie
Tijdens de kerstvakantie stond het thema
kerstgedachte(n) centraal. De bezoekers
konden alle activiteiten zelfstandig uitvoeren. De volgende activiteiten waren
opgezet: Optische illusies knutselen voor
in de kerstboom, Slimme dieren, Kerstgedachte(n), Kamer van Ames, Opblaasbaar brein. !
!
Samenwerking met Hogeschool Van
Hall Larenstein
Het Natuurmuseum is al een aantal jaren
leerbedrijf van de opleiding Diermanagement van Van Hall Larenstein. Het
leerbedrijf kent een unieke vorm: studenten van VHL werken gedurende vijf
maanden rechtstreeks onder een afdelingshoofd van het Natuurmuseum. Ze
werken als medewerker (in opleiding)
zonder tussenkomst van een begeleidend
stagedocent. Sinds de start in 2006 zijn er al zo’n 50
studenten werkzaam geweest. Omdat de
studenten medewerkers van het museum
zijn en als zodanig ingezet worden, is dit
ook voor hen een bijzonder concept. Tevens is er een verbinding met de levende
natuur van het Leeuwarder bos, dat als
buitenlokaal van het museum functio-
neert en waar natuuronderzoek wordt
gedaan.
In 2010 werd een overeenkomst voor drie
jaar gesloten tussen Hogeschool Van Hall
Larenstein en het Natuurmuseum Fryslân.
Deze samenwerking werd op 17 april
2013 officieel verlengd, waardoor VHL en
het Natuurmuseum opnieuw drie jaar met
elkaar verbonden blijven.
!
!
!24
natuurmuseum fryslân
Wat was er nieuw
in de collectie?
!
!
!
!
!
!
jaarverslag 2013
De collectie van het Natuurmuseum werd
ook in 2013 weer uitgebreid met nieuwe
items. Totaal bevat de collectie 264.168
geregistreerde voorwerpen dat is ca 90%
van het totaal.
!
Schenkingen
Een deel daarvan (ca. 1000 items) betreft
schenkingen, zoals:
-van Naturalis in Leiden: schedel wisent,
opgezette reebok, model kop narwal,
twee opgezette wilde zwijnen
-van Piter Jelles Montessori scholengemeenschap: 8 lades met insecten, ca.
100 vloeistofpreparaten en 2 schedels
van neushoornvogels -van Natuurhistorisch Museum Oslo: afgietsel van Messel-fossiel halfaapje Ida -van Mar en Klif in Oudemirdum: gemummificeerde kat en extreem grote
kippeneieren 2
! 5
-door Dierenambulance, de Vogelopvang
en particulieren: 294 dode dieren waaronder een opgezette otter -van particulieren: 300 mineralen, 2 litho’s van Sjoerd Kuperus en 1 glicée reproductie van Henk Helmantel, een foetus met navelstreng en stuk placenta,
vroeger gebruikt bij de opleiding kraamverzorging/verloskunde ROC Friese Poort
en verschillende schelpencollecties. !
Schenking van een Oehoe Het Natuurmuseum Fryslân kreeg in juni
een bijzondere schenking in de vorm van
een oehoe. Rick de Groot uit Dokkum
vond het dier in Lauwerzijl. De oehoe was
aangereden en leefde niet meer. De
Groot was bekend met de oehoe. Als enthousiast vogelaar had hij de uil al eens
eerder gezien, precies op dezelfde plek
als waar hij hem nu vond. Hij besloot de
!26
natuurmuseum fryslân
oehoe aan het Natuurmuseum te schenken: “Zo’n bijzondere vogel wil ik niet
voor mezelf houden. Het zou zonde zijn
als de vogel verloren zou gaan in een privécollectie. Door de vogel aan het Natuurmuseum te schenken kunnen bezoekers hem bekijken en bewonderen. En
wie weet zijn er kinderen die door het
zien van de oehoe enthousiast worden
over vogels en interesse krijgen in de natuur”. De oehoe was een tijdlang te zien
in het Open Atelier van het museum. !
!
!
Bruiklenen
Het Natuurmuseum heeft 18 bruiklenen
verstrekt, waar onder 10 balgen van
roofvogels voor roofvogelcursus IVN
(Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie) op Ameland, een opgezette herjaarverslag 2013
dershond aan Universiteitsmuseum Groningen voor expositie over het Pavloveffect, opgezette mollen, bruine ratten en
muizen voor Fries Landbouwmuseum in
Earnewâld, vogelskeletten en andere zaken voor Museum Martena in Franeker,
diverse opgezette dieren voor Staatsbosbeheer Terschelling, opgezette kieviten
en imitatie-eieren voor Omrop Fryslân,
wervels, tanden en rib van walvissen voor
de Stichting Visserijdagen in Harlingen,
22 verzamelcontainers met diverse insecten voor de Stichting Bibliotheken
Midden-Fryslân, imitatie-ridderharnas,
grafzerken, foetussen op sterk water en
opgezette dieren voor Museum Willem
van Haren in Heerenveen en wespennesten en een uitwerpsel van een olifant
voor lessen op diverse basisscholen.
!
!
2
! 7
Publicaties & Lezingen
De conservator heeft vijf publicaties verzorgd, onder andere over het Leeuwarder
Bos, zwarte weduwen en roodrugspinnen
in Nederland en zeven lezingen/rondleidingen en excursies. Er waren lezingen
over spinnen, rondleidingen door de bibliotheek en excursies tijdens het Soortenweekend. Hij was betrokken bij negen sessies met
externe wetenschappers waaronder het
beoordelen van zwerfstenen op behoudswaarde samen met zwerfsteenspecialisten van de GEA-Kring Friesland, het
bestuderen van ganzenluizen met een
onderzoeker van de Rijksuniversiteit
Groningen en een bijeenkomst met Zwitserse lokvogelspecialisten. Bovendien
werkte hij mee aan de officiële lijst van
Friese namen voor alle Europese vleermuizen in samenwerking met het Biolo-
gysk Wurkferbân en de Fryske Feriening
foar Fjildbiology.
!
Er waren 41 bijeenkomsten van diverse
werkgroepen: de Schelpenwerkgroep,
Paddenstoelenwerkgroep, Entomologische Vereniging, Gea-Kring Friesland en
Biologysk Wurkferbân/Fryske Akademy.
!
Open Atelier In het Open Atelier werd in 2013 weer
veel werk verricht. Het team prepareerde
een groot aantal balgen van vogels en
zoogdieren voor de eigen collectie. Ook
waren er veel opdrachten van derden zoals het prepareren van een zoutwaterkrokodil, zebra en diverse andere stukken
voor Natura Docet in Denekamp. Er werd
een vergroot model van een mosmijt gemaakt voor een museum in Duitsland en
een witte landgeit werd opgezet voor
Cultuurhistorisch Museum Texel. Een
paardenskelet werd voor een Britse opdrachtgever in elkaar gezet en een dierenartspraktijk wilde graag een skelet van
een hond. Daarnaast waren er veel opdrachten van particulieren. Aangespoelde Griend
In 2006 spoelde op het strand van
Schiermonnikoog een griend aan, een
zeezoogdier behorend tot de walvisachtigen. Een team van het Natuurmuseum
Fryslân heeft het dier opgehaald met de
bedoeling de griend als skelet te prepareren om later tentoongesteld te worden.
In de afgelopen jaren is er met tussenpozen aan het dier gewerkt. In februari
werd begonnen aan de opbouw van het
skelet. De werkzaamheden vonden plaats
in het Open Atelier, waardoor het publiek
de activiteiten op de voet kon volgen. Het
uiteindelijke resultaat zal in 2014 te zien
zijn in de geheel vernieuwde Walviszaal
van het Natuurmuseum. Een waardige
laatste rustplaats voor de Griend van
Schier.
!
!28
natuurmuseum fryslân
Welke projecten
werden uitgevoerd?
!
!
!
!
!
!
jaarverslag 2013
Kening fan ‘e Greide Wat is het unieke Nederlandse weidevogellandschap ons waard? Vanuit deze
vraag ontstond medio 2011 het burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide. Een club
van betrokken burgers en deskundigen
die kiezen voor een nieuwe, multidisciplinaire aanpak om de toekomst van het
weidelandschap aan de orde én veilig te
stellen. Ook het Natuurmuseum Fryslân is
hier nauw bij betrokken. Het museum
fungeert hierbij als ´clubhuis´, als centrale locatie voor alle activiteiten die in
het kader van Kening fan ’e Greide,
plaatsvinden: lezingen, debatten, presentaties en een grote tentoonstelling in de
komende jaren. In 2013 vonden de volgende activiteiten plaats:
!
Collegetours/Open debatavonden Om het onderwerp op de agenda te hou2
! 9
den werden er verschillende collegetours/open debatavonden in het Natuurmuseum georganiseerd met aansprekende gasten zoals Jaap Dirkmaat (voorzitter
Das & Boom en een van de bekendste natuurbeschermers van ons land), Albert
Jan Maat (voorzitter van Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland), Louise
Fresco (hoogleraar aan de Universiteit
van Amsterdam en bekend als auteur van
boeken over de relatie tussen landbouw
en de stand van de weidevogels).
!
De trek van de grutto’s Op de verdieping, rond de trappenhal van
het museum was gedurende een aantal
maanden een presentatie over de trek
van de grutto. Op twee computerschermen konden bezoekers de trek van de
grutto volgen. Bovendien kon er een quiz
gespeeld worden en was er allerlei infor-
matie over het leven van de grutto te vinden.
!
De koning van de weide, de grutto, is het
symbool voor ons unieke weidelandschap. Het is pas voorjaar als de grutto
voor het eerst zijn roep laat horen: grutto!, grutto!, grutto!… Maar het gaat niet
goed met de grutto en andere weidevogels. 80% van alle grutto’s in Europa
broedt bijvoorbeeld in Nederland, maar
sinds 1960 is het aantal broedparen met
maar liefst 75% afgenomen. Om deze
achteruitgang een halt toe te roepen is
kennis essentieel. We weten al veel over
het broedgedrag, maar over de trek van
de grutto’s zijn nog veel vragen. Welke
routes volgen ze bijvoorbeeld, hoe lang
zijn ze onderweg en waar stoppen ze? Als
we beter weten waarom ze doen wat ze
doen, kunnen we de grutto’s ook beter
beschermen. Om deze voor Fryslân zo belangrijke vogels beter te begrijpen wordt er wetenschappelijk onderzoek gedaan. Bijvoorbeeld door grutto’s te zenderen. Veel
grutto’s overwinteren in Extremadura in
Spanje. In het voorjaar van 2013 kregen
vijftien grutto’s een zender zodat ze gevolgd konden worden op hun trektocht
van Spanje naar Nederland. Eenmaal in
Fryslân werden ze vervolgens gevolgd
tijdens het broedseizoen.
!
Nieuw naslagwerk Schelpdieren van de
Noordzee
In 2013 verscheen het boek Schelpdieren
van het Nederlandse Noordzeegebied.
Voor het eerst was nauwkeurig en volledig in kaart gebracht welke schelpdieren
er in de Nederlandse zoute en brakke
wateren voorkomen. Uit de atlas blijkt
dat er sinds 1900 maar liefst 225 soorten
levend in Nederland zijn gevonden: van
bekende soorten als oesters en mossels
tot zeldzaamheden en nieuw in de
Noordzee ontdekte soorten. Het boek was tot stand gekomen met behulp van allerlei mariene onderzoeksinstituten en musea. Ook gegevens van het
Natuurmuseum Fryslân zijn in het boek
verwerkt. Het Natuurmuseum heeft een
uitgebreide schelpencollectie. Met grote
regelmaat wordt daar door de leden van
!30
natuurmuseum fryslân
de Schelpenwerkgroep aan gewerkt. Op
deze manier is in de loop van de tijd een
schat aan gegevens over weekdieren verzameld, gegevens die hun weg hebben
gevonden naar deze ecologische atlas
van mariene weekdieren.
!
winter
winter
winter
winter
winter
winter
2007-2008
2008-2009
2009-2010
2010-2011
2011-2012
2012-2013
Ransuilen Winterroesten
1449 134
1686 145
914 118
1686 140
1187 158
829 147
Ransuilentellingen
In 2013 vond opnieuw een wintertelling
plaats van ransuilen op winterroesten
(slaapplaatsen). Op deze manier wordt
een goed beeld verkregen van de aantallen en de verspreiding van de ransuilen in
het winterse Fryslân. En, vooral door het
braakbalpluizen van Wiesje Spijkstra, ook
een goed beeld van het voedsel van de
ransuil. In de tabel staan de aantallen getelde ransuilen van de afgelopen jaren en
het aantal winterroesten.
!
jaarverslag 2013
Het lijkt er dus op dat er in Fryslân, afhankelijk van de muizenstand, ’s winters
zo tussen de 800 en 1700 uilen voorkomen. Het aantal varieert dus met een factor twee. !
In totaal zijn er inmiddels 36.379 prooiresten in braakballen
gedetermineerd! Gemiddeld 90% daarvan
bestaat uit veldmuis. Door de novemberstorm zijn er veel roestbomen gesneuveld, waardoor evenzovele uilen een
nieuwe plek moesten zoeken. Het tellen
kostte daardoor meer moeite omdat eerst
3
! 1
de nieuwe roestbomen gelokaliseerd
moeten worden. Voor het project is vanaf
2010 een bescheiden maar toereikende
financiële ondersteuning gekomen van
het Juckema Siderius fonds en het Herbert Duintjer fonds.
!
Het onderzoek in onze provincie heeft
landelijk al veel aandacht opgeleverd en
navolging gekregen. Groningen is een
aantal jaren geleden begonnen met tellen
en dat geldt ook voor Noord-Brabant,
Zeeland en Drenthe. Landelijk is ook Sovon Vogelonderzoek Nederland geïnteresseerd.
!
Leeuwarder Bos Sinds 2009 is gestaag gewerkt om een
droom te verwezenlijken, namelijk om de
levende natuur meer te betrekken bij de
activiteiten van het Natuurmuseum. In
het Natuurmuseum is
een uitgebreide collectie (opgezette) dieren te zien, maar het
observeren van deze
dieren in hun natuurlijke omgeving betekent een waardevolle
aanvulling op het museumbezoek. !
Het Leeuwarder Bos is gesitueerd aan de
noordrand van de stad. Het gebied is
ontstaan uit jonge aanplant en inmiddels
uitgegroeid tot een bos van formaat waar
menig vogel, zoogdier en amfibie zich
thuis voelt. Ook is er een uitbundige flora
ontstaan. Doordat het redelijk dichtbij is,
kan het Leeuwarder Bos ideaal als Buitenlokaal van het museum dienen. Er komt
geen verkeer langs en leerlingen kunnen
ongestoord aan de slag met verschillende
opdrachten. De verbinding tussen het
museum en het bos is een wezenlijk onderdeel van het project. Dat gebeurt met
een praam die vanuit de stadsgracht via
de Dokkumer Ee naar het bos vaart. Allemaal ingrediënten voor de natuurleukste dag van het jaar.
!
In 2010 werd het Buitenlokaal voor het
eerst in gebruik genomen en vanaf 2011
kreeg het Leeuwarder
bosproject steeds
meer bekendheid bij
docenten van het basisonderwijs. In 2013
hebben verschillende leerlingen van het
basisonderwijs van de groepen 6, 7 en 8
deelgenomen aan dit unieke project. Het
project bestaat uit drie onderdelen. De
dag begint met een voorbereidende les in
het Natuurmuseum, daarna volgt de
praamtocht naar het bos. Eenmaal in het
bos aangekomen, kan de veldles van
start gaan in het buitenlokaal. In 2013
hebben 13 schoolgroepen meegedaan
aan dit project. !32
natuurmuseum fryslân
En verder?
!
!
!
!
!
!
!
jaarverslag 2013
Social media
Het Natuurmuseum is sinds 2011 te vinden op Twitter en Facebook. Op Twitter
is nieuws te vinden over het reilen en
zeilen in het museum en op Facebook
staat achtergrondinformatie vaak voorzien van een foto, een filmpje of een link
naar een interessante website. Eind 2013
waren er zo’n 1000 volgers via Twitter en
600 Facebook-vrienden.
!
www.twitter.com/natuurmuseumfr
www.facebook.com/NatuurmuseumFryslan
!
Nieuwsbrieven
In 2013 zijn vier Nieuwsbrieven verschenen; een lente-, zomer-, herfst- en wintereditie. De nieuwsbrief geeft informatie
over tentoonstellingen en activiteiten
voor en achter de schermen. De nieuws3
! 3
brief bestaat uit een drieluik in full colour
met zes pagina’s informatie en foto’s.
Veel aandacht is er voor nieuwe tentoonstellingen en activiteiten, bijzondere projecten en schenkingen. Daarnaast zijn er
vaste rubrieken als In de spotlight,
Nieuws van de Schelpenwerkgroep en de
Agenda. De Nieuwsbrief wordt verstuurd
naar de Vrienden en relaties van het Natuurmuseum.
Omdat de Nieuwsbrief eens per kwartaal
verschijnt, worden tussendoor Nieuwsflitsen verstuurd per email om Vrienden
op de hoogte te houden van actuele zaken.
Website
De website werd bijna 150.000 keer bekeken in 2013, dat is zo’n 12.500 keer
per maand, 400 per dag. Uitschieters waren de maanden februari (voorjaarsva-
kantie) en oktober (herfstvakantie) met
respectievelijk ruim 17.000 tot 18.000
bezoekers per maand. Pagina’s die goed bekeken werden betroffen openingstijden en prijzen, de
agenda en pagina’s met informatie over
tentoonstellingen en activiteiten.
!
Persberichten
Het museum was in 2013 met 61 verschillende onderwerpen in het nieuws,
zoals tijdelijke tentoonstellingen, activiteiten en schenkingen. Dat is gemiddeld
meer dan eens per week. Veel persbelangstelling kregen: Lokvogels expositie, LeeuWADDEN, Kening fan
‘e Greide, ‘Het verhaal van Ida’, schenking van een oehoe en de HERSENvakantie.
Ook het Nationaal Kampioenschap Prepareren kreeg veel (vooral ook landelijke)
media-aandacht.
Acties In 2013 zijn er verschillende acties geweest met kortingsbonnen. Er waren acties met hotels en bungalowbedrijven in
de omgeving en lezersacties met tijdschriften gericht op gezinnen. Een paar
voorbeelden:
Drukwerk
De algemene museumfolder werd in het
voorjaar verspreid onder ruim 300 toeristische adressen in de Provincie Fryslân
zoals VVV’s, hotels, campings, bungalowparken en watersportbedrijven. Voor
de tweede keer werd deze mailing uitgebreid naar de provincie Groningen. Daarnaast werd er drukwerk ontwikkeld bij de
tijdelijke tentoonstellingen. Meestal betrof dit posters en flyers. Deze werden
verspreid in de stad en via de Bibliotheek
Service die ze naar alle bibliotheken in
Fryslân bracht. !
▶ De succesvolle actie met Aqua Zoo
werd verlengd. Abonnementshouders van
Aqua Zoo kregen ook dit jaar 50% korting
op de entree in het Natuurmuseum Fryslân en andersom ontvingen onze Vrienden dezelfde korting bij het dierenpark. !
▶ Het Natuurmuseum deed mee met een
kortingsbon in de Havenmap, die in de
zomermaanden uitgedeeld wordt in de
jachthaven bij de Prinsentuin. !34
natuurmuseum fryslân
▶Het Natuurmuseum deed mee aan de
Vakantiepas van Sneek. Met deze pas
werden minder bedeelde gezinnen in
Sneek en omstreken in de gelegenheid
gesteld om leuke uitstapjes te ondernemen.
museum deel aan Kidspret van de Hema. ▶Het concept Minicards werd dit jaar
voor het eerst in Fryslân gelanceerd.
Deze minikaartjes worden naar alle hotels, bungalowbedrijven en andere toeristische instanties gebracht en regelmatig bijgevuld. Het Natuurmuseum deed
mee met een kaartje en de daaraan gekoppelde kortingsactie.
▶Natuurmonumenten zette een actie op
met verschillende natuurmusea, waarbij
leden van Natuurmonumenten 25% korting kregen tegen inlevering van een bon.
!
!
▶Er kunnen sinds 2013 verschillende cadeaubonnen bij het Natuurmuseum ingeleverd worden zoals de bon voor Cultuur
en de bon voor Uitje voor 2, beide ontwikkeld door Gift for 2. Ook neemt het
jaarverslag 2013
!
▶Er is vanaf 2013 een permanente actie
met de Bibliotheek: houders van een
biebpasje krijgen korting op museumbezoek.
!
!
▶Een succesvolle actie was er ook met
het magazine SPOOR van de Nederlandse
Spoorwegen. Een kortingsbon voor de
expositie ‘Gebruik je verstand’ leverde
veel gebruikte bonnen op.
!
VRIENDEN
Het aantal Vrienden van het Natuurmuseum Fryslân nam in 2013 wat af tot een
3
! 5
aantal van 953 betalende vrienden waarvan 737 gezinsleden en 216 individuele
leden. De reden is dat er sinds 2012
jaarlijks een opschoning van het bestand
plaatsvindt en wanbetalers eruit worden
gehaald. Stipers
Naast hoofdsponsor Rabobank had het
museum in 2012 negen Stipers, bedrijven
die het museum financieel steunden gedurende een periode van drie jaar. Deze
termijn liep voor de meesten af rond eind
2012/begin 2013. Er volgde een actie
waarbij deze bedrijven het stiperschap
nog een keer konden verlengen met eenzelfde periode van drie jaar. Vier organisaties gaven aan graag Stiper te willen
blijven en met hen is een nieuw contract
afgesloten. !
TOT SLOT - DUBROVNIK THE
BEST IN HERITAGE
Het winnen van de BankGiroLoterij Museumprijs in 2012 heeft langdurige naeffecten. Het museum is er landelijk mee
op de kaart gekomen, deelname aan acties van NS/spoor en de Hema zijn daar
een voorbeeld van.
Heel onverwacht was de uitnodiging om
een presentatie op de jaarlijkse Best in
Heritage conferentie in Dubrovnik te
houden. Een eervolle uitnodiging waarin
het betrekkelijk kleine Natuurmuseum
Fryslan het podium deelde met musea als
het National Museum of Scotland, The
Riverside Museum Glasgow, Henry Ford
Museum in Michigan USA, Poesjkin Museum in Moskou, Immigratian Museum
Melbourne, Magritte Museum Brussel to
name a view. De presentaties vonden plaats in het
sfeervolle Marin Držić theater in de oude
binnenstad.
De titel van de presentatie van Directeur
Gerk Koopmans luidde Kidsproof, not
childish en is te zien op: http://www.thebestinheritage.com/presentations/2013/natuurmuseum-frysl
%c3%a2n,213.html
!
!
!!
!36
natuurmuseum fryslân
Verkorte Staat van Baten en Lasten 2013
!!
Baten Subsidie provincie Fryslân
Entreegelden
Donaties en giften Bijdrage stagiaires/vrijwilligers
Resultaten activiteiten
Erfenissen en legaten
Overige opbrengsten
Totaal Lasten Personeelskosten
Huisvesting
Publieke activiteiten
Collectie
Algemene kosten
Toelichting
!
Realisatie
€
Begroting €
659.868
659.868
165.976
138.000
28.995 35.000
169.388
190.800
43.754 28.000
1.271
61.424 20.000
—————
1.130.676
—————
1.071.668
746.445
836.000
101.269
102.500
186.614
138.500
10.395 6.500
55.171 —————
61.100
—————
1.099.894
1.144.600
Saldo staat van baten en lasten —————
30.782 —————
-72.932
!
!
Totaal jaarverslag 2013
Opbrengsten De belangrijkste geldverstrekker voor het museum is de provincie Fryslân met een aandeel in de totale inkomsten van rond 58%. Doordat de bezoekersaantallen aanzienlijk
gunstiger waren dan werd begroot waren de entreegelden rond € 28.000 hoger. Evenredig met deze bezoekersaantallen waren andere opbrengsten/resultaten ook gunstiger.
De donaties en giften zijn in 2013 lager dan begroot maar toch nog rond € 7.000 hoger
dan het vorige jaar. De arbeidsinzet van stagiaires/vrijwilligers is in de Staat van Baten
en Lasten in geldwaarde tot uitdrukking gebracht. Omdat deze post ook deel uitmaakt
van de personeelskosten heeft deze post geen effect op het jaarsaldo.
!
Personeelskosten De personeelskosten hebben betrekking op het vaste personeel en vrijwilligers alsmede
de gekapitaliseerde uren die zonder tegenprestatie in dienst van het museum zijn besteed. Voor het beloningsbeleid van het personeel wordt de CAO Verzelfstandigde Rijks Musea
gevolgd. Het gemiddeld aantal fte’s in 2013 bedroeg 13,4 ( in 2012 12,6).
!
Huisvestingskosten Voor de activiteiten van het museum wordt gebruik gemaakt een pand wat eigendom is
van de Stichting Behoud Gebouw Fries Natuurhistorisch Museum. Hiervoor is geen huur
verschuldigd. De kosten hebben betrekking op onderhoud gebouw, zakelijke lasten,
energiekosten en overige aan de huisvesting verwante kosten.
!
Publieke activiteiten Het belangrijkste onderdeel hiervan zijn de kosten voor exposities. In 2013 betrof dit
een bedrag van € 111.259. Andere belangrijke onderdelen betreffen educatieve activiteiten alsmede PR & Marketing.
!
Collectie Deze kosten hebben betrekking op aankopen, prepareren en conservering.
!
Algemene kosten Deze kosten hebben vooral te maken met de dagelijkse gang van zaken zoals bestuurs-,
accountants-, telefoon- en overige kantoorkosten.
3
! 7
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Natuurmuseum Fryslân
Schoenmakersperk 2
8911 EM Leeuwarden
058 2332244
www.natuurmuseumfryslan.nl
!38
natuurmuseum fryslân
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
jaarverslag 2013
3
! 9
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Typ hier om tekst in te voeren
!40
natuurmuseum fryslân

Download Report