Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog - pdf

RoSa Literatuurlijst
Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog
Mei 2014
RoSa documentatiecentrum informeert over gender, feminisme en gelijke kansen m/v.
RoSa bezit een publiek toegankelijke bibliotheek met een unieke collectie over de situatie
van vrouwen: oude en nieuwe pijnpunten, feiten en cijfers. Iedereen kan er boeken ontlenen, lezen in vaktijdschriften en archieven raadplegen. De RoSa bibliotheek is open voor
iedereen van maandag tot donderdag tussen 10 en 17 uur en ligt op wandelafstand van
het station Brussel-Centraal. Gratis wifi.
Deze literatuurlijst is een beknopte selectie. Je vindt nog veel meer info en lectuur over
het thema wanneer je zelf RoSa’s online catalogus doorzoekt. Surf naar
www.rosadoc.be/joomla/index.php/catalogus.html
of bestel een gratis literatuurlijst op maat: [email protected]
2
Woord vooraf
De Eerste Wereldoorlog - de Grote Oorlog - is het thema van deze literatuurlijst. U vindt
hier zowel boeken als tijdschriftartikels terug uit onze collectie. Van elk boek wordt auteur, uitgave, aantal pagina’s, ISBN-nummer alsook het exemplaarnummer in onze catalogus weergeven. Ook een verkorte opsomming van de toegekende trefwoorden aan dat
specifieke boek wordt gegeven, evenals een korte bespreking. Wat betreft artikelen uit
tijdschriften staan de titel vermeld, alsook auteur (indien gekend), bron, paginanummers,
datum van verschijnen en toegekende trefwoorden.
We hebben in dit overzicht ervoor gekozen zowel oude als recentere publicaties op te
nemen, omdat dit vanuit historisch oogpunt een interessant beeld schept m.b.t. de evolutie in het denken over de rol van vrouwen tijdens ‘14-‘18. Het oudste werk dateert van
1926, het jongste verscheen in de loop van dit herdenkingsjaar.
U zal in aanraking komen met een scala aan benaderingen/analyses. De geïnteresseerde
lezer zal gauw ontdekken hoe verschillend de situatie was voor ons land t.o.v. de andere
landen die betrokken waren bij het conflict. In België viel het economische leven namelijk
helemaal stil, als gevolg van de bezetting. In enkele van de studies die u in de lijst zal terugvinden, wordt bijvoorbeeld gesproken over ‘dilution’, d.i. een Engelse term die gebruikt
werd om een welbepaald fenomeen te benoemen: de vervanging van professionele ervaren, mannelijke arbeidskrachten door semi-professionele of onopgeleide vrouwelijke
werkkrachten. Dit was van toepassing in alle sectoren van de economie waar vrouwen de
taken van de ten-oorlog-getrokken mannen overnamen.
De inspanningen van de vrouwen werden na de oorlog echter amper of niet gehonoreerd.
Het verkrijgen van stemrecht bleek een magere beloning en de vrouwenbeweging kreeg
het al snel na 1918 weer moeilijk om emancipatie op de politieke agenda te zetten.
Samenstelling: Maarten Dieltiens
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be
3
Boeken
VIVA-SVV; LINX+
Vrouwen in de Groote Oorlog: persmap
Brussel: VIVA-SVV, 2014. -: ill.
Exemplaarnr.: P10/0302
Trefwoorden:
TENTOONSTELLINGEN - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE –
PERSMAP
Deze persmap werd gecreëerd naar aanleiding van
de tentoonstelling ‘Vrouwen in de Groote Oorlog’,
een initiatief van Linx+ en de Socialistische Vrouwen Vereniging VIVA-SVV. Deze tentoonstelling zal
doorheen Vlaanderen reizen gedurende dit herdenkingsjaar.
In het Verenigd Koninkrijk betraden vrouwen massaal de arbeidsmarkt om mee hun schouders te
zetten onder de ‘war effort’. Ze namen verschillende taken en jobs over van de mannen en stortten
zich op het liefdadigheidswerk en de verpleging.
Daarnaast engageerden vrouwelijke podiumartiesten zich om het patriottisme te verspreiden en
iedereen aan te zetten tot de ondersteuning van
hun ‘boys in khaki’. De arbeidsomstandigheden
waren echter ondermaats en de ongelijke verloning van vrouwelijke arbeidsters zette kwaad bloed
bij de vrouwenvakbonden.
La femme au temps de la guerre de 14
Paris: Stock/Laurence Pernoud, 1986. - 319 p.: ill.
Exemplaarnr.: FII m/0122
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS - EERSTE WERELDOORLOG –
FRANKRIJK
Dit boek beschrijft de rol, de ervaringen en de
mobilisatie van vrouwen in Frankrijk tijdens WO I.
In het eerste gedeelte wordt het op gang komen
van de mobilisatie beschreven. Vervolgens komen
de verschillende taken die vrouwen, zowel thuis als
aan het front, op zich namen (liefdadigheidswerk,
verpleging, werk in munitiefabrieken, spionnen, …).
In het laatste gedeelte komen huishouden en gezinsleven aan bod. Ook het dagelijks leven van
vrouwen die deel uitmaakten van het verzet of juist tegenovergesteld - in de collaboratie waren
beland, wordt belicht.
Adie, Kate
Fighting on the home front: the legacy of women
in World War One
London: Hodder & Stoughton, 2013. - 328 p.: ill.
ISBN 978-1-444-75967-9
Exemplaarnr.: FI m/0254
Trefwoorden:
ARBEID – SEKSEROLLEN - VROUWEN IN MANNENBEROEPEN –
THEATER – VRIJWILLIGERSWERK – LIEFDADIGHEID – GROOTBRITTANNIE - EERSTE WERELDOORLOG
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
Allen, Ann Taylor
Feminism and motherhood in Western Europe
1890-1970: the maternal dilemma
New York: Palgrave MacMillan, 2005. - 354 p.
ISBN 1-4039-6236-7
Exemplaarnr.: DIII2m/0005
Trefwoorden:
FEMINISME – MOEDERSCHAP – ARBEID - ECONOMISCHE
ZELFSTANDIGHEID - REPRODUCTIEVE RECHTEN –
GEBOORTEREGELING - WEST-EUROPA - EERSTE
WERELDOORLOG - 19E EEUW - 20E EEUW
Het moederschap vormde vanuit de feministische
gedachte reeds lang een hindernis voor andere
sociale en individuele aspiraties. Nieuwe benaderingen van het moeder-zijn ontwikkelden zich om
tegelijk “moeder” en “mens” te zijn. Overheidsinitiatieven inzake de bescherming van moeders en
hun kroost moesten vrouwen helpen een professioneel leven uit te bouwen, maar in de aanloop
naar WO I en ook nog lang daarna werd de zoge-
www.rosadoc.be
4
naamde unieke, zorgende moederrol zodanig sterk
benadrukt dat economische zelfstandigheid voor
vrouwen als ongepast en ongewenst werd beschouwd. De strijd om als volwaardig burger ere
kend te worden zou nog de hele 20 eeuw voortduren, tot vandaag.
Atkinson, Diane
Elsie and Mairi go to war: two extraordinary
women on the Western front
London: Arrow Books, 2010. - 280 p.: ill.
ISBN 978-1-84809-135-1
Exemplaarnr.: T/1156
Trefwoorden:
KNOCKER ELSIE - GOODEN-CHISHOLM MAIRI –
VERPLEEGKUNDIGEN - EERSTE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE – BIOGRAFIE
Elsie Knocker en Mairi Chisholm waren twee Britse
verpleegkundigen en ambulanciers. Beide waren
rasechte motorliefhebsters, die al vroeg bij het
uitbreken van de oorlog (25 september 1914) zich
aan het front melden. Ook wel gekend als de ‘Madonna’s van Pervijze’, werden ze de meest gefotografeerde vrouwen van de Eerste Wereldoorlog.
Beiden werden bekroond met onderscheidingen
(o.a. in de Orde van Leopold II, hen toegekend
door Albert I).
Audoin-Rouzeau, Stéphane
L' enfant de l'ennemi (1914-1918): viol, avortement, infanticide pendant la Grande Guerre
Paris: Aubier, 1995. - 222 p.
ISBN 2-7007-2268-X
Exemplaarnr.: FI m/0180
Trefwoorden:
GEWELD – VERKRACHTING – ABORTUS – KINDERMOORD EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK
Dragen kinderen die geboren werden, als gevolg
van verkrachting in oorlogstijd, de smet van hun
gewelddadige vaders? Maken zij wel enige kans
om aanvaard te worden? De wijze waarop men in
de Franse samenleving met deze problematiek
omging, vormt het hoofdonderwerp van dit boek.
Rechtszaken over infanticide en abortus worden
besproken. In 1916 kregen 55 % van de vrouwen
die voorgeleid werden, de vrijspraak. De wijze
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
waarop de media hierover berichtte, komt eveneens aan bod.
Binot, Jean-Marc
Héroïnes de la Grande Guerre
[Paris]: Fayard, 2008. - 303 p.: ill.
ISBN 978-2-213-63714-3
Exemplaarnr.: FI m/0215
Trefwoorden:
VERZETSBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK –
BELGIE
Dit boek bevat 15 portretten van moedige vrouwen, die allen op hun manier actief deelnamen aan
het verzet tegen de Duitse bezetter tijdens WO I.
Het gaat zowel om frontstrijdsters als meer in de
schaduw opererende vrouwen. Enkele van de namen zijn: Gabrielle Petit, Leonie Van Houtte, Edith
Cavell, Emilienne Moreau, …. Zij spioneerden, hielpen onderdoken soldaten over de grens of pleegden sabotage.
Bolt, Christine
Sisterhood questioned?: race, class and internationalism in the American and British women's
movements, c. 1880s-1970s
London: Routledge, 2004. - 260 p.
ISBN 0-415-15853-2
Exemplaarnr.: FII m/0518
Trefwoorden:
FEMINISME – VROUWENBEWEGING - SOCIALE KLASSE –
ETNICITEIT – VERENIGDE STATEN - GROOT-BRITTANNIE - EERSTE
WERELDOORLOG – INTERBELLUM - TWEEDE WERELDOORLOG
De Amerikaanse en Britse vrouwenbeweging werkten vóór 1914 nog veel samen rond stemrecht. Na
de oorlog groeiden zij echter uit elkaar omwille van
uiteenlopende ideeën en strategieën rond ras en
sociale klasse. Ook de kwestie rond het leiderschap
van internationale vrouwenorganisaties leidde tot
conflicten.
Bosch (e.a.), Mineke (red.)
Sekse en oorlog: jaarboek voor vrouwengeschiedenis 15
Amsterdam: Stichting beheer IISG, 1995. - 192 p.:
ill
ISBN 90-6861-111-9
Exemplaarnr.: FII m/0342
www.rosadoc.be
5
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS - SEKSEROLLEN - EMANCIPATIE –
BELGIE – DUITSLAND - FRANKRIJK – EERSTE FEMINISTISCHE
GOLF - EERSTE WERELDOORLOG – TWEEDE WERELDOORLOG –
JAARBOEK
Het idee dat de sekseverhoudingen grondig wijzigden als gevolg van de Eerste Wereldoorlog, werd
door historici lang onderschreven. Hierop is echter
meer en meer kritiek ontstaan. Vooral vrouwen uit
de burgerij zouden een emancipatiebeweging
hebben doorgemaakt, terwijl de lagere sociale
klassen achterbleven. De tewerkstellingsgraad van
vrouwen was reeds aan het stijgen vóór 1914,
maar stagneerde nadien vrij snel. Ook al werden
vrouwen aangespoord een actievere rol te gaan
spelen voor de natie, toch bleef het accent bij de
klassieke moederrol liggen.
Botchkareva, Maria
Yashka: journal d'une femme combattante: Russie
1914-1917
Paris: Armand Colin, 2012. - 301 p.
ISBN 978-2-200-27516-7
Exemplaarnr.: S/0622
Trefwoorden:
BOTCHKAREVA MARIA – EERSTE WERELDOORLOG – LEGER RUSLAND – EGODOCUMENT
Rusland was het eerste land dat vrouwen inzette in
de gewapende strijd. Maria Botchkareva – bijnaam
Yashka – werd in 1917 commandante van het
“Vrouwenbataljon van de Dood”. Na de oorlog en
de Russische revolutie verliet ze haar land. In de
V.S. ontmoette ze een verbannen landgenoot, die
haar oorlogservaringen optekende.
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
Braybon Gail; Summerfield Penny
Out of the cage: women's experiences in two
world wars
London; New York: Pandora, 1987. - 330 p.: ill.
ISBN 0-86358-228-1
Exemplaarnr.: FII m/0154
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG –
VROUWENGESCHIEDENIS -GROOT-BRITTANNIE
De auteurs baseren zich op dagboeken, memoires,
brieven en opgenomen interviews van Britse
vrouwen, waarin deze getuigen over hun werkervaringen tijdens beide wereldoorlogen. De vervanging van professionele, ervaren mannelijke arbeidskrachten door half- of onopgeleide vrouwen
zette heel wat kwaad bloed. De overheid moest
daarom ingrijpen, maar had naderhand onvoldoende aandacht voor de dubbele rol die vrouwen
nu vervulden. Na de oorlog volgde de demobilisatie, waardoor veel vrouwen gedwongen terugkeerden naar de haard.
Bruley, Sue
Women in Britain since 1900
Basingstoke: MacMillan Press, 1999. - 227 p.
ISBN 0-333-61839-4
Exemplaarnr.: FII m/0394
Trefwoorden:
VROUWBEELDEN - ARBEID – GEZIN – ONDERWIJS - FEMINISME EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE - 20E EEUW
Dit boek bespreekt het veranderend vrouwbeeld
e
tijdens de 20 eeuw. Hoe was het om vrouw te zijn
omstreeks 1900 en hoe sterk is het verschil t.o.v.
vandaag? De invloed van de wereldoorlogen op de
www.rosadoc.be
6
rol & positie van de vrouw komt aan bod. Na WO I
werden vrouwen assertiever, hun gezondheid ging
er op vooruit en zij vertoonden zich voortaan in het
straatbeeld zonder chaperonne. Bracht de oorlog
aan vrouwen werkelijk een gevoel van bevrijding,
ook op vlak van de seksualiteit?
Bush, Julia
Women against the vote: female anti-suffragism
in Britain
Oxford: Oxford University Press, 2007. - 340 p.
ISBN 978-0-19-924877-3
Exemplaarnr.: FII m/0597
Trefwoorden:
VROUWENKIESRECHT - ANTI-FEMINISME –
VROUWENBEWEGING – VROUWENORGANISATIES SEKSEROLLEN – BURGERSCHAP - EERSTE WERELDOORLOG GROOT-BRITTANNIE - 19E EEUW
De anti-suffragebeweging in het Verenigd Koninkrijk is vaak genegeerd geweest door historici, wellicht omdat zij eruit kwamen als de ‘verliezers’.
Tijdens WO I liepen veel van haar leden over naar
het andere kamp. Desondanks bleef de beweging
zich relevant vinden: de traditionele rol van de
vrouw benadrukken achtten zij pure noodzaak,
zeker in oorlogstijd. Dé vraag voor historici is of de
oorlog het onvermijdelijke (nl. stemrecht voor
vrouwen) heeft uitgesteld of juist ongewild de
politieke context heeft gecreëerd waarbinnen het
vrouwenkiesrecht als een aanvaardbaar ‘risico’ kon
worden beschouwd?
Carden-Coyne, Ana (ed.)
Gender and conflict since 1914: historical and
interdisciplinary perspectives
New York: Palgrave MacMillan, 2012. - 185 p.: ill.
ISBN 978-0-230-28095-3
Exemplaarnr.: M/0451
Trefwoorden:
GENDER – OORLOG – MILITARISME - EERSTE WERELDOORLOG –
VLUCHTELINGEN – LEGER - MANNELIJKHEID – TERRORISME GROOT-BRITTANNIE – FRANKRIJK – VIETNAM – CYPRUS – IRAK 20E EEUW - 21E EEUW
De internationale, feministische vredesbeweging
wordt eveneens belicht. Het bevat bijdragen uit
verschillende disciplines, die elk vanuit hun eigen
invalshoek het genderaspect van de oorlogen van
e
de 20 eeuw analyseren. Ook het beeld van de
vrouwelijke strijder in literatuur, films & media
maakt deel uit van deze studie.
Cops, Alice
Gemeentelijke Emancipatieraad Diest
Delphine Alenus, een groot figuur uit de oorlog
1914-1918
Diest: Gemeentelijke Emancipatieraad (GER), 1996.
– 28 p.: ill.
Exemplaarnr.: T/0489
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN - ALENUS DELPHINE – BELGIE – EERSTE
WERELDOORLOG - 19E EEUW - 20E EEUW
Delphine Alenus was ambulancierster bij het Rode
Kruis en werkte in Diest en directe omgeving. Op
17 augustus 1914 veroverden de Duitsers de stad.
Delphine verleende zorg aan een gewonde, Duitse
officier en zij zou hem overtuigd hebben te bemiddelen opdat de stad zou worden gespaard. Ze won
het vertrouwen van de bezetters en kreeg toelating om in de nabije omgeving gewonden op te
zoeken en te verzorgen. Ze werd echter meermaals
aangehouden op verdenking van spionage.
De Weerdt, Denise
De vrouwen van de Eerste Wereldoorlog
Gent: Stichting Mens en Kultuur: IGM; Brussel:
SVV, [1993]. - 303 p
Exemplaarnr.: FII m/0250
Trefwoorden:
ARBEID - VERPLEEGKUNDIGEN – VROUWENVERZET –
VROUWENVREDESBEWEGING -WELZIJNSWERK GEDETINEERDEN – HELDINNEN – SPIONNEN - EERSTE
WERELDOORLOG – BELGIE
In dit werk wordt de toenemende participatie van
vrouwen aan de ‘war effort’ sedert 1914 bestudeerd. Daarnaast wil het de concepten ‘mannelijkheid’, ‘vrouwelijkheid’ en welke betekenis deze
krijgen binnen het militair apparaat onderzoeken.
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be
7
many things as there are women.” Zodoende waren zij minder geïnteresseerd in het stemrecht
voor vrouwen. De auteurs bestudeerden verschillende feministische tijdschriften uit die tijd en
belichten ook de invloed van de oorlog op het
gevoerde discours.
Vrouwen als hoedsters van vrede, beschermers
van kinderen en verzorgers van gewonden, …. Dit
waren de rollen die vrouwen op zich namen tijdens
de oorlog. Het verschil met de ons omringende
landen is echter groot. Daar waar elders vrouwen
massaal de fabrieken betraden en de jobs van
mannen overnamen, was dat in België – waar de
economie volledig stil kwam te liggen – niet het
geval. Het verkrijgen van stemrecht bij de gemeenteraadsverkiezingen bleek een magere troost voor
al hun inspanningen. De oorlog bracht echter ook
nieuwe, heldhaftige rolmodellen voort, zoals Gabriele Petit, Martha Cnockaert, Jeanne De Beir,
e.a..
Delap, Lucy
The feminist avant-garde: transatlantic encounters of the early twentieth century
Cambridge: Cambridge University Press, 2007. 357 p.: ill.
ISBN 978-0-521-87651-3
Exemplaarnr.: FII m/0599
Trefwoorden:
FEMINISME - FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN – SUFFRAGETTES –
VROUWENBEWEGING -VROUWBEELDEN - EERSTE
WERELDOORLOG - VERENIGDE STATEN - GROOT-BRITTANNIE 20E EEUW
Dit boek gaat over de culturele en politieke dimensie van het transnationale feminisme. Het onderzoekt de politieke argumenten, het discours en de
intellectuele invloeden van het ‘avant-garde feminisme’, dat gericht was op een interne transformatie van de vrouwelijke psyche en op de vrouw als
seksueel wezen. Individualisme was voor hen een
centraal begrip. Zij daagden het feminisme van de
suffragettes uit en besloten dat “… women want as
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
Dombrowski, Nicole Ann (ed.)
Women and war in the twentieth century: enlisted with or without consent
New York: Routledge, 2004. - 377 p.: ill.
ISBN 0-8153-2287-9
Exemplaarnr.: FII m/0536
Trefwoorden:
OORLOG - HISTORISCH – INTERNATIONAAL –
BEVRIJDINGSBEWEGING – OORLOGSSLACHTOFFERS –
VERKRACHTING – VLUCHTELINGEN - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG – 20E EEUW
Hoe beïnvloeden vrouwen de militaire mannencultuur? Het is immers een cultuur van geweld en dat
komt niet overeen met het gangbare, stereotiepe
beeld van de “zachtaardige en vreedzame” vrouw.
e
In de loop van de 20 eeuw vonden vrouwen stilaan hun weg naar zowel de militaire beroepen als
het gewapende verzet. Dit boek is een bundeling
van ervaringen van vrouwen tijdens verschillende
e
oorlogen van de 20 eeuw, met als doel de complexe relatie tussen vrouwen en oorlog/ geweld/
militarisme te verklaren, alsook hun politieke en
persoonlijke overtuigingen als burgers, echtgenotes, moeders en krijgers te belichten.
Duby, Georges (red.); Perrot, Michelle;
Thébaud, Françoise
Geschiedenis van de vrouw: deel 5: De twintigste
eeuw
Amsterdam: Agon, 1993. - 627 p.: ill.
ISBN 90-5157-128-3
Exemplaarnr.: FI m/0194
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS – NASLAGWERK - EERSTE
WERELDOORLOG – 20E EEUW
Dit naslagwerk is het vijfde deel in de reeks ‘Gee
schiedenis van de vrouw’ en behandelt de 20
eeuw. Wat betreft de Eerste Wereldoorlog, bespreekt men o.a. de (kortstondige) feminisering
van de arbeid in oorlogstijd, de ontwikkeling van
www.rosadoc.be
8
de tertiaire sector en de alsmaar groter wordende
participatie van vrouwen daarin, het veranderde
vrouwbeeld (mode, uitgaansleven), alsook de verschuivingen binnen de klassieke man-vrouw verhouding.
Duby, Georges; Perrot, Michelle
Histoire des femmes en occident: 5: le XXe siècle
[s.l.]: Plon, 1992. - 647 p.: ill.
Exemplaarnr.: FII m/0240
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS – NASLAGWERK - EERSTE
WERELDOORLOG – 20E EEUW
(Franstalige versie – zie hierboven)
Frois, Marcel
La santé et le travail des femmes pendant la
guerre
Parijs: Les Presses Universit Aires de France, 1926. 205 p.
Exemplaarnr.: EII k/0004
Trefwoorden:
ARBEID – GEZONDHEID - EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK
Garner, Karen
Shaping a global women's agenda: women's
NGO's and global governance, 1925-85
Manchester: Manchester University Press, 2010. 310 p.
ISBN 978-0-7190-8898-8
Exemplaarnr.: FII b/1315
Trefwoorden:
NGO's - INTERNATIONALE POLITIEK – VREDE – OORLOG EERSTE WERELDOORLOG -TWEEDE WERELDOORLOG –
VROUWENORGANISATIES – VROUWENVREDESBEWEGING - VN 20E EEUW
Vrouwen hebben in de internationale politiek altijd
veel tegenwerking gekend. Om ook maar enige
macht/invloed te verwerven, dienden vrouwenorganisaties (en later ook ngo’s) zeer strategisch
tewerk te gaan. Deze geschiedenis van de internationale vrouwenorganisaties en ngo’s is ingedeeld
in drie periode: Interbellum, periode 1940-1970 en
periode 1970-1985. De auteur bouwt voort op
ontwikkelingen die reeds vóór en tijdens WOI tot
stand kwamen, o.m. in vrouwenvredesbeweging.
German, Lindsey
How a century of war changed the lives of women
London: Pluto Press, 2013. - 261 p.
ISBN 978-0-7453-3250-5
Exemplaarnr.: FII m/0725
Trefwoorden:
OORLOG - VREDESBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG – VIETNAM – AFGHANISTAN – IRAK –
- GROOT-BRITTANNIE - VERENIGDE STATEN - 20E EEUW - 21E
EEUW
Dit is de oudste publicatie uit de RoSa-collectie
m.b.t. de Eerste Wereldoorlog. Het verscheen in
een reeks waarin onderzoek werd gedaan naar
arbeid en economie, met als doel de kosten van de
oorlog voor de samenleving en de beschaving in
kaart te brengen. De auteur geeft achtergrond en
cijfers omtrent de arbeidsomstandigheden van
fabrieksarbeidsters. Zowel de bescherming op het
werk, de gezondheidssituatie, de preventieve
maatregelen voor het werken met giftige & gevaarlijke stoffen als getroffen welzijnsvoorzieningen
komen aan bod.
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
In het hoofdstuk rond WO I maakt men o.m. kennis
met de familie Pankhurst. Emmeline en Christabel
waren erg patriottisch en spoorden vrouwen aan
hun schouders onder de ‘war effort’ te zetten.
Sylvia Pankhurst daarentegen bleef altijd het pacifisme onderschrijven. Zij dacht dat de oorlog niets
goeds zou brengen voor de werkende bevolking.
De familie viel uiteen. Veel vrouwenbewegingen
overkwam hetzelfde, namelijk een splitsing tussen
zij die voor de oorlog en zij die ertegen waren.
Goldman, Dorothy; Gledhill, Jane
Hattaway, Judith
Women writers and the Great War
www.rosadoc.be
9
New York: Twayne Publishers, 1995. - 156 p.
ISBN 0-8057-8858-1
Exemplaarnr.: GIV2m/0035
Trefwoorden:
AUTEURS – LITERATUUR - OORLOGSLITERATUUR - EERSTE
WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE - VERENIGDE STATEN
In dit boek kijken de auteurs naar de gelijkenissen
en de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke
auteurs in de wijze waarop deze over de Eerste
Wereldoorlog schreven. Men onderscheidt en
analyseert de literaire, sociale en psychologische
thema’s die vrouwen in hun proza aanhaalden. Ze
komen onder meer tot de conclusie dat het onmenselijke lijden en de psychische schade als gevolg van het oorlogsgeweld door vrouwelijke auteurs véél beter werd beschreven.
Gubin, Eliane; Perrot, Michelle (préf.)
Choisir l'histoire des femmes
Bruxelles: Editions de l'Université de Bruxelles,
2007. - 273 p.
ISBN 978-2-8004-1395-2
Exemplaarnr.: FII m/0592
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS – HISTORIOGRAFIE VROUWENSTUDIES – FEMINISME -EERSTE WERELDOORLOG –
BELGIE
Dit boek bundelt artikels van de hand van historica
Eliane Gubin. In het vierde gedeelte bespreekt ze
o.m. in hoeverre de Eerste Wereldoorlog sociale
veranderingen heeft teweeggebracht en of die
blijvend waren of niet. Het werk van verpleegsters
en de nieuwe waardering voor het beroep wordt
belicht, alsook de onderlinge verstandhouding
tussen de verpleegsters aan het front (die overigens niet altijd optimaal was). Daarnaast komen
ook de acties van vrouwen bij enerzijds het verzet
en anderzijds de vredesbeweging aan bod.
Hämmerle, Christa (ed.); Überegger, Oswald
Zaar, Birgitta Bader
Gender and the First World War
Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2014. - 265 p.: ill.
ISBN 978-1-137-30219-9
Exemplaarnr.: FII m/0750
Trefwoorden:
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
GENDER – OORLOG – GEWELD – LEGER – MANNELIJKHEID VROUWELIJKHEID –BURGERSCHAP – VERKRACHTING –
HOMOSEKSUALITEIT - ANTI-MILITARISME - MILITARISME –
NATIONALISME – EERSTE WERELDOORLOG – EUROPA - 20E
EEUW
De geschiedschrijving over de Eerste Wereldoorlog
heeft op het vlak van gender te weinig aandacht
gekregen. De auteurs herwaarderen de aspecten
van vrouwelijkheid en mannelijkheid binnen de
geschiedenisbeoefening. Ze doen dit op allerlei
vlakken, van het mannelijkheidsideaal onder de
soldaten tot de beeldvorming inzake rolpatronen
in het onderwijs, van de ervaringen van verpleegsters aan het Oostenrijks-Hongaarse front tot het
patriottisme van Sloveense vrouwen.
Huisman, Marijke
Mata Hari (1876-1917): de levende legende
Hilversum: Verloren, 1998. - 85 p.: ill.
ISBN 90-6550-442-7
Exemplaarnr.: T/0548
Trefwoorden:
MATA HARI - SPIONNEN - EERSTE WERELDOORLOG –
NEDERLAND – BIOGRAFIE
Mata Hari zei over haar geheel eigen dansstijl het
volgende: “ik doe als duizenden, ik speculeer op de
zinnelijkheid, ik coquetteer en flirt weer en nu met
de goede taal. Dat gaat mij goed af. Maar het artistieke cachet dat ik aan alles verbind bewaart mij
voor banaliteit”. In 1917 werd ze ter door veroordeeld omwille van haar vermeende spionagewerk.
In zijn verantwoording voor de rechtbank zei de
aanklager over haar: “ … gewetenloos, gewend om
mannen te gebruiken voor haar eigen voordeel is
zij het type dat voor spionne in de wieg is gelegd”.
Een merkwaardige omschrijving, te meer omdat
vrouwen in die tijd totaal ongeschikt werden geacht voor spionnenwerk.
Keller, Gabriela Fonela
Women of fame, infamy and the great war
Denver: Outskirts Press, 2013. - 35 p.
ISBN 978-1-4787-2160-4
Exemplaarnr.: FI m/0253
Trefwoorden:
VORSTENHUIZEN – ARTSEN – SPIONNEN – LEGER – ARBEID EERSTE WERELDOORLOG - EUROPA – DUITSLAND - VERENIGDE
STATEN
www.rosadoc.be
10
Dit werkje bevat enkele korte portretjes van enkele
beroemde en/of beruchte vrouwen, zoals Mata
Hari, Gabrielle Petit, Koningin Mary van het Verenigd Koninkrijk, Tsarina Alexandra van Rusland,
e.a..
Dit leerboek geeft beknopte informatie over de
arbeid van vrouwen, het vrouwenkiesrecht en het
feminisme tijdens WO I. Het bevat korte inzetjes
over enkele belangrijke vrouwen, alsook statistische gegevens en tijdlijnen.
Knijff, Christjan
Edith Cavell: een bittere herinnering aan de Eerste
Wereldoorlog: problemen met de representatie
van een oorlogsheldin tussen 1915 en 1928
Soesterberg: Aspekt, 2009. - 198 p.: ill.
ISBN 9059116771
Exemplaarnr.: FII m/0636
La Motte, Ellen N.
Het kielzog van de oorlog: het menselijke wrakhout van het slagveld, gezien door een Amerikaanse hospitaalverpleegster
Amsterdam: De Bezige Bij, 2009. - 158 p.: ill.
ISBN 978902344204-2
Exemplaarnr.: S/0576
Trefwoorden:
CAVELL EDITH - VERPLEEGKUNDIGEN – BEELDVORMING EERSTE WERELDOORLOG - INTERBELLUM – VERZETSBEWEGING
- GROOT-BRITTANNIE
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN - ERVARINGEN - EERSTE WERELDOORLOG
– BELGIE – AMERIKA
De Britse verpleegster Edith Cavell werd op 12
oktober 1915 door de Duitsers geëxecuteerd wegens haar vermeende rol bij het verzet. Dit boek
onderzoekt hoe zij en haar daden werd herinnerd,
zowel tijdens als na de oorlog. Cavell werd enerzijds neergezet als een moedige verzetsheldin en
een moderne afhankelijke vrouw, anderzijds als
een symbool voor de traditionele vrouw. In 1928
verscheen er een film over haar, getiteld ‘Dawn’.
Deze wordt uitvoerig besproken.
Ellen N. La Motte was een Amerikaans verpleegster
en auteur. Ze wilde uitdrukkelijk niet de heroïsche
kant van de oorlog beschrijven, maar wel de harde
en gruwelijke gevolgen van het geweld (zowel voor
soldaten als voor de gewone bevolking). Dat werd
haar niet in dank afgenomen, want er volgde een
militaire censuur op haar publicaties. Daardoor
verzonk ze in de vergetelheid. Auteur Erwin Mortier vertaalde haar geschriften en omschrijft ze als
van hoge, literaire kwaliteit.
Kramer, Ann
Vrouwen en de oorlog: eerste wereldoorlog
Etten-Leur: Corona, 2006. - 32 p.: ill.
ISBN 90-5566-150-3
Exemplaarnr.: FI m/0162
Lee, Janet
War girls: the first aid nursing yeomanry in the
First World War
Manchester: Manchester University Press, 2005. 269 p.
ISBN 978-0-7190-6713-6
Exemplaarnr.: EIIIm/0001
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – ARBEID – VROUWENKIESRECHT –
FEMINISME – LEERMIDDEL
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be
11
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN – ERVARINGEN – LEGER - GENDER –
MILITARISME – VRIJWILLIGERSWERK – BRITS – EERSTE
WERELDOORLOG – BELGIE – FRANKRIJK
Macdonald, Lyn
Rozen van het niemandsland
Amsterdam: Ambo/Manteau, 2008. - 352 p.
ISBN 978-90-263-2089-7
Exemplaarnr.: EII m/0106
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN - ARTSEN - EERSTE WERELDOORLOG
De First Aid Nursing Yeomanry (FANY) was een
Britse legereenheid volledig samengesteld uit
vrouwen. Zij werkten als verpleegsters, ambulanciers en zelfs mecaniciens. De FANY werd opgericht
in 1907. Bij het uitbreken van de oorlog, zat de
legerleiding erg verveeld met de aanwezigheid van
vrouwen aan het front. Toch slaagden de FANY’s
dankzij hun doorzettingsvermogen en flair erin om
hun activiteiten uit te breiden en een plek te veroveren binnen het militaire apparaat.
Loveling, Virginie; Van Peteghem, Sylvia (ed.)
Stynen, Ludo
Oorlogsdagboeken 1914-1918
Antwerpen: Meulenhoff/Manteau, 2005. - 431 p.:
ill.
ISBN 90-8542-045-8
Exemplaarnr.: S/0445
Trefwoorden:
AUTEURS - LOVELING VIRGINIE - EERSTE WERELDOORLOG –
BELGIE – DAGBOEK
De Vlaamse schrijfster en dichteres Virginie Loveling was reed 78 jaar oud toen de oorlog uitbrak.
Gedurende het ganse verloop ervan hield ze in het
geheim dagboeken bij, waarin ze met veel aandacht voor haar medemens de omstandigheden in
de bezette stad Gent beschreef. Daarnaast had ze
ook oog voor de onomkeerbare verschuivingen
binnen de maatschappelijke verhoudingen. Haar
eerste notitie maakte ze op 29 juli 1914: “In ’t
Oosten woedt de oorlog. België mobiliseert.”
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
De vrouwen die als verpleegster werkten tijdens
WO I, kwamen veelal uit gegoede kringen. Van de
ene dag op de andere werden zij geconfronteerd
met de gruwel van het oorlogsgeweld. Ze vertoonden echter een enorme veerkracht, die hen in staat
stelde zelfs de ergste verwondingen bij de soldaten
het hoofd te bieden. De lezer ontdekt op welke
wijze verplegings- en vrijwilligerskorpsen geïmplementeerd werden, hoe de opleiding van de rekruten verliep, enz..
Marchall, Catherine; Ogden, C.K.
Sargant, Florence Mary
Militarism versus feminism: writings on women
and war
London: Virago, 1987. - 178 p.
Exemplaarnr.: M/0027
Trefwoorden:
MILITARISME - FEMINISME - EERSTE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE
Dit werk is een heruitgave van enkele essays inzake
het samengaan van feminisme en pacifisme, die
oorspronkelijk in 1915 gepubliceerd werden. Er zijn
drie auteurs, m.n. Catherine Marshall, Charles Kay
Ogden en Mary Sargant Florence. Allen waren op
één of andere manier betrokken bij de suffragettenbeweging en erg geëngageerde pacifisten.
Marwick, Arthur
Women at war: 1914-1918
[s.l.]: Fontana Paperbacks, 1977. - 176 p.: ill.
Exemplaarnr.: FII m/0282
Trefwoorden:
VROUWEN IN MANNENBEROEPEN - SUFFRAGETTES - EERSTE
WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE – ILLUSTRATIES –
CIJFERMATERIAAL
De auteur baseerde zich op documenten, foto’s en
statistieken uit de bibliotheek van het Imperial War
Museum, alsook op gegevens van het Ministerie
www.rosadoc.be
12
van Wederopbouw. Het begint met een omschrijving van de positie van vrouwen in de aanloop naar
WO I. In de daaropvolgende hoofdstukken komt de
arbeid van vrouwen, zowel in het thuisland als aan
het front, aan bod. Hoofdstuk vijf bespreekt de
veranderingen inzake seksuele normen en waarden; het voorlaatste hoofdstuk onderzoekt welke
nieuwe kansen voor vrouwen zich tijdens de oorlog
ontwikkelden. Het laatste hoofdstuk omvat de
conclusie en een hele reeks statistische gegevens.
Meul, Mieke
De oorlogsmeters van de Belgische soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)
Leuven: Katholieke Universiteit Leuven, 2002. - 89
p.;
Exemplaarnr.: FI m/0122
Trefwoorden:
EGODOCUMENTEN – LIEFDADIGHEID - EERSTE WERELDOORLOG
– BELGIE – SCRIPTIE
Het materiële en morele leven aan het front was
zwaar. De verveling als gevolg van het eindeloze
wachten in de loopgraven, maakte vele soldaten
depressief. Oorlogsmeters schreven brieven aan
soldaten om hen morele steun te verlenen. Soms
ontstond er een echte affectieve band tussen de
soldaat en zijn correspondente. In dit eindwerk
wordt het fenomeen van de oorlogs-meters uit de
doeken gedaan. Drie concrete gevallen worden
besproken.
Nicholson, Virginia
Singled out: how two million women survived
without men after the First World War
London: Viking, 2007. - 312 p.: ill.
ISBN 978-0-670-91564-4
Exemplaarnr.: FII d/0132
Trefwoorden:
ALLEENSTAANDEN - ONGEHUWDE VROUWEN - OUDE
VRIJSTERS - EERSTE WERELDOORLOG -INTERBELLUM – GROOTBRITTANNIE
De Grote oorlog kende een ongezien aantal slachtoffers. Men noemde deze tijd dan ook de “era of
the spinster”. Er waren inderdaad veel weduwen,
maar het zogenaamde ‘vrouwenoverschot’ werd
door de toenmalige media sterk opgeklopt. Dit
boek beschrijft het emotionele en intieme leven
van alleenstaande vrouwen, alsook hoe het hen op
economisch vlak verging. Sommige vrouwen waren
geen weduwe, maar kozen zelfbewust voor een
leven alleen. Onder invloed van het feminisme
hadden ze immers de vrijheid geproefd.
Peemans-Poullet, Hedwige
Femmes en Belgique: XIXe - XXe siècles
Bruxelles: Université des Femmes, 1991. - 165 p.
Exemplaarnr.: FII m/0226
Trefwoorden:
VROUWENBEWEGING – FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN –
VROUWENORGANISATIES - EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE
WERELDOORLOG – BELGIE
Dit boek geeft de evolutie weer van de rechten van
vrouwen in België sedert 1830 en dit op verschillende vlakken: arbeid, huwelijk, stemrecht, participatie aan vakbonden en politieke organisaties,
strijd tegen alcoholisme, …. Het werk van feministen binnen hun organisaties en hun publicaties in
de pers worden besproken. Het boek bevat weinig
rechtstreekse info over WO I, maar speelt wel in op
de toenmalige tijdsgeest.
Powell, Anne
Women in the war zone: hospital service in the
First World War
Gloucestershire: The History Press, 2013. - 416 p.
ISBN 978-0-7524-9360-2
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be
13
Exemplaarnr.: Cm/0078
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN – EERSTE WERELDOORLOG - BRITS –
BELGIE – FRANKRIJK – POLEN – SERVIE – RUSLAND - EGYPTE –
MALTA – ROEMENIE - MIDDEN-OOSTEN – ITALIE – CORSICA
boek wordt wel weergegeven welke invloed de
wereldoorlogen hebben gehad op de maatschappelijke positie van vrouwen.
Ripa, Yannick
Les femmes, actrices de l'histoire France, de 1789
… nos jours
Paris: Armand Colin, 2010. - 239 p.: ill.
ISBN 978-2-200-24654-9
Exemplaarnr.: FII m/0659
Trefwoorden:
POLITIEK – ARBEID – VROUWBEELDEN - GELIJKE KANSEN –
VROUWENBEWEGING - SOCIALE KLASSE – HISTORISCH –
WETGEVING – SEKSEROLLEN - FRANSE REVOLUTIE – EERSTE
WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG – FRANKRIJK
Een vijftigtal verpleegsters getuigen over hun ervaringen aan zowel het westelijk als het oostelijk
front. Van bij het begin wordt de lezer gegrepen
door de levendige vertellingen. Het boek is chronologisch en per regio ingedeeld. De eerste getuigenis is van een zekere Joan Martin-Nicholson die de
bezetting van Brussel beschrijft. Zij werd door de
Duitsers verplicht om voor gewonde Belgische
soldaten te zorgen. Ondanks de aanwezigheid van
autoritaire Duitse officieren, wist deze vrouw zeer
goed haar mannetje te staan.
Purvis, June (ed.)
Women's history: Britain, 1850-1945: an introduction
London: UCL Press, 1995. - 341 p.
ISBN 1-85728-320-1
Exemplaarnr.: FII m/0299
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS - VROUWENBEWEGING – BETAALDE
ARBEID – SUFFRAGETTES - POLITIEK – GEZIN – EERSTE
WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE – 19E EEUW - 20E
EEUW
Elk hoofdstuk handelt over een specifiek onderwerp, gaande van industrialisatie, betaalde arbeid,
gezondheid, seksualiteit, stemrecht, onderwijs,
etc.. Deze thema’s worden belicht over de periode
1850-1945. Op het einde van elk hoofdstuk staan
leessuggesties. De Eerste Wereldoorlog wordt niet
afzonderlijk behandeld, maar doorheen het ganse
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
De rol van vrouwen en de verhouding man-vrouw
sedert de Franse Revolutie tot heden zijn de centrale thema’s van dit boek. Wat betreft de Eerste
Wereldoorlog zijn de hoofdstukken 7, 8 en 9 van
belang. Men heeft het hier o.m. over de strijd voor
gelijke kansen, het vrijkomen van nieuwe arbeidsterreinen voor vrouwen (o.a. ontstaan tertiaire
sector), de suffragettes, het failliet van de feministische Internationale.
Smith, Angela K.
The second battlefield: women, modernism and
the First World War
Manchester: Manchester University Press, 2000. 214 p.
ISBN 0-7190-5301-3
Exemplaarnr.: FII a/0330
Trefwoorden:
LITERATUUR - LITERAIRE STROMINGEN – DAGBOEKEN - EERSTE
WERELDOORLOG - AUTEURS - GROOT-BRITTANNIE
Hier worden dagboeken, romans, ‘hospital stories’
en andere geschriften van een aantal vrouwen
m.b.t. WO I bestudeerd. Doordat vrouwen stilaan
nieuwe taken binnen de samenleving opnamen,
waagden zij zich ook aan nieuwe vormen van expressie. Auteurs die aan bod komen zijn o.a. Ellen
La Motte, May Sinclair, Rose MaCauau, Enid Bagnold, ….
www.rosadoc.be
14
Thalmann, Rita (dir.)
Entre émancipation et nationalisme: la presse
féminine d'Europe 1914-1945
S.l.: Ed. Deuxtemps Tierce, 1990. - 237 p.
Exemplaarnr.: FII m/0218
Trefwoorden:
FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN – FEMINISME - MEDIA –
VROUWBEELDEN - JODENDOM – EERSTE WERELDOORLOG –
INTERBELLUM - TWEEDE WERELDOORLOG – DUITSLAND –ITALIE
– SPANJE
Vertrekkende van een analyse van vrouwentijdschriften uit de periode 1914-1945 probeert dit
boek te reflecteren over het verband met de oorlog en de vrede van de Europese vrouwen van
toen. De auteurs bekijken tevens hoe een dominante ideologie in staat is om gebruik te maken
van de traditionele opvatting van 'de' vrouw in de
maatschappij en zelfs het feministisch discours te
recupereren om hiervan een meer aantrekkelijke,
moderne versie te maken.
Thom, Deborah
Nice girls and rude girls: women workers in World
War I
London: Tauris, 1998. - 224 p.: ill.
ISBN 1-86064-198-9
Exemplaarnr.: EI m/0010
Vandenbussche, Stefaan
Vrouwen in de Groote Oorlog
[S.l.]: [s.a.], 2008. - 41 p.: ill.
Exemplaarnr.: FI m/0211
Trefwoorden:
BIOGRAFISCHE GEGEVENS - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE
Vrouwen in de Groote Oorlog bevat korte biografieën en foto’s van enkele bekende vrouwen uit de
beide kampen: Gabrielle Petit, Marie Belpaire,
Mata Hari, Bertha Krupp, Koningin Elisabeth, ….
Men vindt hier ook nog enkele documenten, zoals
een brief van een moeder waarin ze haar dankbaarheid uit t.a.v. de Kortrijkse burgemeester, die
bloemen had neergeled bij het graf van haar gesneuvelde zoon.
Vlossak, Elizabeth
Marianne or Germania?: nationalizing women in
Alsace, 1870-1946
Oxford: Oxford University Press, 2010. - 330 p.: ill.
ISBN 978-0-19-956111-7
Exemplaarnr.: FII m/0672
Trefwoorden:
NATIONALISME - VROUWBEELDEN - VROUWENBEWEGING SEKSEROLLEN - ONDERWIJS - FEMINISME - EERSTE
WERELDOORLOG - IDENTITEIT - NAZISME - BURGERSCHAP DUITSLAND - FRANKRIJK - 19E EEUW - 20E EEUW
Trefwoorden:
ARBEIDSPARTICIPATIE – FABRIEKSARBEIDSTERS – VAKBONDEN EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE
Zo vrouwen arbeid mochten verrichten buitenshuis, diende dat als voorbereiding op het moederschap. Voor zware fysieke arbeid werden ze ongeschikt geacht. Britse fabrieksarbeidsters doorbraken dat patroon. Tijdens de Eerste Wereldoorlog
voerde de Britse overheid talrijke discussies met
halsstarrige (mannen)vakbonden over loon en
arbeidsomstandigheden van de arbeidsters. Mondjesmaat kwam men tot enkele afspraken en basisvoorzieningen ter bescherming van deze vrouwen.
De vakbonden geloofden dat na de oorlog alles
weer naar het oude zou terugkeren, maar vele
vrouwen waren intussen assertiever geworden en
wilden niet terugkeren naar de haard.
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
De streek van de Elzas was lang een betwist gebied
tussen Frankrijk en Duitsland. Beide landen namen
tijdens hun heerschappij maatregelen om het nationale gevoel van de inwoners aan te wakkeren.
Dit boek onderzoekt hoe de overheid trachtte de
vrouwen van de Elzas te transformeren in loyale
burgers. Zowel op het vlak van onderwijs als bij de
www.rosadoc.be
15
vrouwenorganisaties kwamen verschillende initiatieven tot stand.
Von Gersdorff, Ursula
Frauen im Kriegsdienst 1914-1945
Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt, 1969. - 571 p.:
ill.
Exemplaarnr.: FII m/0279
Trefwoorden:
LEGER – NAZISME - EERSTE WERELDOORLOG – INTERBELLUM –
TWEEDE WERELDOORLOG – DUITSLAND
Dit boek onderzoekt hoe de - seksistische - beeldvorming omtrent vrouwen en machines doorheen
de tijd is geëvolueerd. Ten tijde van WO I werden
vrouwen vaker afgebeeld als personen die de volledige controle hadden over hun machines. Dat
had natuurlijk als doel de ‘war effort’ aan te zwengelen, maar ook om sommige bedrijfsleiders te
overtuigen dat vrouwelijke werkkracht nodig was
om de oorlog te kunnen winnen. Ook interessant is
de attitude die vrouwen soms hadden t.a.v. de
machine die ze bedienden: ze gaven het een naam
en spraken er op charmerende toon tegen.
Tijdschriftartikels
Oorlogsdagboeken
In: DE BOND; volume 93 nr 24(20/dec/2013)
Trefwoorden:
AUTEURS - LOVELING VIRGINIE – DAGBOEKEN - EERSTE
WERELDOORLOG - BELGIE
Dit boek is een onderzoek naar de participatie van
vrouwen in de militaire beroepen in Duitsland. Het
is ingedeeld in drie perioden, m.n. WO I, Interbellum en WO II. Er is een omvangrijke verzameling
van officiële verslagen, rapporten en brieven van
het leger, die te maken hebben met het inzetten
van vrouwelijke arbeidskrachten in het leger. Men
vindt bijvoorbeeld een brief terug van een 18-jarig
meisje dat zich wil aanmelden. De bevoegde officier stuurde haar een beleefd maar negatief antwoord terug ….
Wosk, Julie
Women and the machine: representations from
the spinning wheel to the electronic age
Baltimore: The Johns Hopkins University Press,
2001. - 294 p.: ill.
ISBN 0-8018-7313-4
Exemplaarnr.: FII p/0325
Trefwoorden:
TECHNOLOGIE – SEKSEROLLEN – VROUWBEELDEN – MODE VROUWEN IN MANNENBEROEPEN – RECLAME – SPORT –
PILOTEN – INDUSTRIALISATIE - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG - 20E EEUW
Gabrielle Petit in het verzet. In rok ten strijde deel 2
In: GYNAIKA MAGAZINE; volume 05 nr
16(10/2004), p. 12-13
Trefwoorden:
SPIONNEN - VERZETSBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG PETIT GABRIELLE - BELGIE
'WO I was geen zinloze oorlog'
In: KNACK WEEKEND; nr 01(01/01/2014)
Trefwoorden:
HISTORICI - DE SCHAEPDRIJVER SOPHIE - EERSTE
WERELDOORLOG – BELGIE - INTERVIEW
Vrouwen in de grote oorlog
In: MARKANT MAGAZINE VAN ACTIEVE EN
ONDERNEMENDE VROUWEN; volume 64
nr 01(feb/2014), p. 16-17
Trefwoorden:
BECK ANNELIES - JOURNALISTEN – AUTEURS –
VROUWENBEWEGING – FEMINISME - EERSTE WERELDOORLOG
- BELGIE - VERENIGD KONINKRIJK - INTERVIEW
Getrouwd met de vijand. Hoe na 1918 DuitsBelgische vrouwen van kamp konden wisselen
In: HISTORICA; volume 33 nr 03(okt/2010), p. 2124
Trefwoorden:
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be
16
HUWELIJK – NATIONALITEIT – EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE
- DUITSLAND
Vrouwen in de 'grote oorlog'
In: WIJ VROUWEN; volume 38(okt-dec/2013), p.
14-17
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - JOLIOT-CURIE IRENE - SPINDLER
NELLIE - LA MOTTE ELLEN - CURIE MARIE - PETIT GABRIELLE KRUPP BERTHA - CAVELL EDITH - CHISHOLM MAIRI - KNOCKER
ELSIE - ZENOKH ROSA - KOLLWITZ KÄTHE – BELGIE INTERNATIONAAL
Vrouwen aan het front: Britse en Duitse vrijwillige
verpleegsters, 1914-1918
In: HISTORICA; volume 34 nr 01(feb/2011), p. 1214
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - VRIJWILLIGERSWERK – ARBEID –
VERPLEEGKUNDIGEN -DUITSLAND - GROOT-BRITTANNIE
Bereswill, Mechtild; Wagner, Leonie
Nationalism and the women's question. The
women's movement and nation. Orientations of
the bourgeois women's movement in Germany
during the first
In: EUROPEAN JOURNAL OF WOMEN'S STUDIES;
volume 05 nr 02(mei/1998), p. 233-247
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – NATIONALISME VROUWENBEWEGING - DUITSLAND
Bucur, Maria
Between the mother of the wounded and the
virgin of Jin: Romanian woman and the gender of
heroism during the Great War
In: JOURNAL OF WOMEN'S HISTORY; volume 12 nr
02(summer/2000), p.
30-56
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – HELDINNEN – GENDER - ROEMENIE
Cannon, Charmian
Peg's war: a story told through letters
In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 22 nr
04(aug/2013), p. 591-606
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – EGODOCUMENTEN - GROOTBRITTANNIE - ERVARINGEN
Trefwoorden:
ROUWPROCES - EERSTE WERELDOORLOG - AUSTRALIE
De Weerdt (e.a.), Denise
Vrouwen tussen de titanen
In: BROOD & ROZEN; nr 03(1996), p. 83-87
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – INTERNATIONAAL INTERNATIONALE POLITIEK - SOCIALISME
De Weerdt, Denise
Vrouwenarbeid in oorlogstijd
In: WIJ VROUWEN; volume 18 nr 01(1995), p. 1013
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - VROUWENARBEID -BELGIE
Feyereisen, Justine
Les identités de genre en guerre
In: SEXTANT; nr 28(2011), p. 109-115
Trefwoorden:
GENDER – OORLOG – STEREOTYPERING – LEGER –
VROUWBEELDEN – FRANKRIJK -EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG
Graas, Trees
'Geen offer te duur, geen last te zwaar': vrouwelijk burgerschap in Nederland 1914-1918
In: HISTORICA; volume 30 nr 01(februari/2007), p.
24-26
Trefwoorden:
BURGERSCHAP - EERSTE WERELDOORLOG - NEDERLAND
Gubin (e.a.), Eliane
La Symbolique de la souffrance: les infirmières en
1914-1918
In: SEXTANT; nr 03(hiver/1995), p. 83-106
Trefwoorden:
VERPLEEGKUNDIGEN – BELGIE - EERSTE WERELDOORLOG
Gubin, Eliane; Piette, Valérie
Les femmes, la guerre et la paix en Belgique
(1890-1940): perspectives historiques
In: SEXTANT; nr 23-24(2007), p. 97-120
Trefwoorden:
Damousi, Joy
RoSa documentatiecentrum
Private loss, public mourning: motherhood,
memory and grief in Australia during the interwar years
In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 08 nr 02,
p. 365-378
2014 mei
www.rosadoc.be
17
VREDESBEWEGING – VROUWENVREDESBEWEGING –
INTERBELLUM - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE
Hunter, Kate
More than an archive of war: intimacy and manliness in the letters of a Great war soldier to the
woman He Loved, 1975-1919
In: GENDER & HISTORY; volume 25 nr 02(08/2013),
p. 339-354
Trefwoorden:
EGODOCUMENTEN - EERSTE WERELDOORLOG –
MANNELIJKHEID – RELATIES - NIEUWZEELAND
Lee, Janet
Sisterhood at the front: friendship, comradeship,
and the feminine appropriation of military heroism among World War I First Aid Nursing Yeomanny (FANY)
In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM;
volume 31 nr 01(jan/febr/2008), p. 16-29
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – VRIJWILLIGERSWERK –
VERPLEEGKUNDIGEN - VRIENDSCHAP
Luckins, Tanja
Collecting women's memories: the Australian war
memorial, the next of kin and Great War soldiers'
diaries and letters as objects of memory in the
1920s and 1930s
In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 19 nr
01(02/2010), p. 21-37
Trefwoorden:
HISTORIOGRAFIE – DAGBOEKEN - EERSTE WERELDOORLOG
Plain, Gill
'Great expectations': rehabilitating the recalcitrant war poets
In: FEMINIST REVIEW; nr 51(aut/1995), p. 41-65
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - POËZIE
Smart, Judith; Quartly, Marian
Mainstream women's organisations in Australia:
the challenges of national and international cooperation after the Great War
In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 21 nr
01(feb/2012), p. 61-79
Trefwoorden:
VROUWENORGANISATIES – FEMINISME – VREDE - EERSTE
WERELDOORLOG - AUSTRALIE
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
Tilburg, Patricia
Mimi Pinson goes to war: Taste, Class and gender
en France, 1900-18
In: GENDER & HISTORY; volume 23 nr
01(apr/2011), p. 92-110
Trefwoorden:
VROUWBEELDEN – GENDER – ARBEID - EERSTE
WERELDOORLOG - FRANKRIJK
Tylee, Claire M.
Womanist propaganda, African-American Great
War experience, and cultural strategies of the
Harlem renaissance
In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM;
volume 20 nr 01(j/f/1997),
p. 153-163
Trefwoorden:
ZWARTE VROUWEN - THEATER - EERSTE WERELDOORLOG VERENIGDE STATEN
Wilmers, Annika
Des relations difficiles: pacifistes belges et allemandes pendant et apres la Première Guerre
mondiale
In: SEXTANT; nr 23-24(2007), p. 71-95
Trefwoorden:
VROUWENVREDESBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG –
BELGIE - DUITSLAND
Woollacott, Angela
The fragmentary subject: feminist history, official
records, and self-representation
In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM;
volume 21 nr 04(j/a/1998),
p. 329-339
Trefwoorden:
VROUWENGESCHIEDENIS - EERSTE WERELDOORLOG EGODOCUMENTEN
Zeiger, Susan
She didn't raise her boy to be a slacker: motherhood, conscription, and the culture of the first
world war
In: FEMINIST STUDIES; volume 22 nr
01(spring/1996), p. 7-39
Trefwoorden:
VROUWBEELDEN – VROUWENVREDESBEWEGING - EERSTE
WERELDOORLOG – MOEDERSCHAP - VERENIGDE STATEN
www.rosadoc.be
18
Zeiger, Susan
The schoolhouse vs the Armory: U.S. teachers and
the campaign against militarism in the schools,
1914-1918
In: JOURNAL OF WOMEN'S HISTORY; volume 15 nr
02(summer/2003), p.
150-179
Trefwoorden:
ONDERWIJS – MILITARISME - EERSTE WERELDOORLOG VERENIGDE STATEN
Edith Cavell terechtgesteld wegens spionage.
In: HET VOLK; (02 09 1997)
Trefwoorden:
CAVELL EDITH - EERSTE WERELDOORLOG - VROUWENVERZET
Onbekende soldaat krijgt vrouwelijke wederhelft.
In: DE MORGEN; (10 11 1998)
Trefwoorden:
VROUWENVREDESBEWEGING – BEELDHOUWKUNST - EERSTE
WERELDOORLOG - BELGIE
Edith Cavell.
In: DE MORGEN; (21 04 2004)
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - CAVELL EDITH - VROUWENVERZET
Vrouwen in de oorlog: mythe en werkelijkheid.
In: DE BOND; volume 89 nr 13 (26 06 2009)
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - TENTOONSTELLINGEN – BELGIE
Bertha Krupp, la grosse artillerie.
In: LE SOIR; (17 07 2011)
Trefwoorden:
MANAGEMENT – NAZISME – BEDRIJVEN - EERSTE
WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG
Het geile gevaar.
In: DE STANDAARD; (9 10 2013)
Trefwoorden:
PROSTITUTIE – HISTORICA – SOA – LEGER - EERSTE
WERELDOORLOG - BELGIE
Het Duitse Keizerrijk van toen, dat is Amerika
vandaag.
In: DE MORGEN; (09 11 2013)
Trefwoorden:
HISTORICI - DE SCHAEPDRIJVER SOPHIE - EERSTE
WERELDOORLOG – BELGIE - INTERVIEW
Don't write first world war women out of history.
In: THE GUARDIAN; (23 09 2013)
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG - HISTORIOGRAFIE
Sister at war.
In: THE GUARDIAN; (22 02 2005)
Trefwoorden:
VROUWENKIESRECHT – SUFFRAGETTES - EERSTE
WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE
De Grootste Belg: Gabrielle Petit (verzetsheldin,
1893-1916).
In: DE STANDAARD; (07 04 2005)
Trefwoorden:
VERZETSBEWEGING - PETIT GABRIELLE - EERSTE
WERELDOORLOG - BELGIE
Edith Cavell, heldin-verpleegster.
In: HET VOLK; (30 03 2006)
Trefwoorden:
EERSTE WERELDOORLOG – VERZETSBEWEGING - CAVELL EDITH
La collabo sexuelle du Nord acquittée … Bruxelles.
In: LE SOIR; (05 08 2009)
Trefwoorden:
SPIONNEN - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE
RoSa documentatiecentrum
2014 mei
www.rosadoc.be

Download Report