HOOFDZAAK HOE OVERLEVEN ONZE LEDEN DE RUSSISCHE BOYCOT? Circa vierduizend Nederlandse bedrijven exporteerden in 2013 voor 6,4 miljard euro naar Rusland. Dat gaat dit jaar niet lukken. Door de Europese sancties en de Russische boycot staan de handelsrelaties onder druk. Wat merken de leden van VNO-NCW West van de boycot en hoe gaan ze daarmee om? Tekst: Dorine van Kesteren ➔ 8 December 2014 VNO-NCW WEST. December 2014 VNO-NCW WEST. 9 HOOFDZAAK HOOFDZAAK WAT DOET DE OVERHEID? Begin juli spraken ze er nog over bij Themato, producent van Red Egg-pruimtomaten uit Berkel en Rodenrijs. Zo'n tachtig procent van de tomaten van het familiebedrijf gaat naar Rusland. Wedden ze niet te veel op één paard? Moesten ze de orderportefeuille niet wat meer spreiden? Voordat Themato het businessmodel kon wijzigen, werd de MH17 uit de lucht geschoten, troffen de EU en de VS brede economische sancties tegen Rusland en antwoordde president Poetin met een importverbod voor Europees fruit, groenten, vlees en zuivel. “Het lijkt wel alsof we voorspellende gaven hadden”, constateert directeur Tom Ammerlaan achteraf wrang. Werktijdverkorting Bedrijven die minder werk hebben, kunnen werktijd verkorting aanvragen voor hun werknemers. Werknemers krijgen dan een WW-uitkering voor de uren die zij niet hebben gewerkt. Voorwaarde: werktijdvermindering duurt ten minste twintig procent per week en minimaal twee en maximaal 24 weken. Sinds november geldt de regeling ook voor bedrijven die zijn getroffen door de EU-sancties. Interventieprijs De Interventieprijs is een steunmaatregel van de Europese Commissie voor telers van groente en fruit en producenten, handelaren en verwerkers van zuivelproducten. Ze krijgen een vergoeding als zij hun producten uit de markt nemen. Ondernemers moeten vooraf melden bij rijksdienst RVO.nl dat zij voor deze vergoeding in aanmerking willen komen. Verlies Inmiddels kijkt Themato tegen een groot verlies aan. Ammerlaan: “De week voor de ramp met de MH17 kregen we 65 cent per kilo tomaten. Op het dieptepunt daalde dat naar acht cent. In zes weken tijd zijn we zes euro per vierkante meter achteruitgegaan. Bij een kasoppervlakte van 54.000 vierkante meter gaat het dus om ruim drie ton. We mogen blij zijn als we dit jaar kostenneutraal kunnen afsluiten. Kijk, als ik flessen frisdrank produceerde, zou ik mijn machines terugschakelen en tijdelijk wat meer voor raden aanhouden. Maar bij een versproduct werkt dat natuurlijk niet zo.” Geen werktijdverkorting Aan werktijdverkorting heeft Ammerlaan niets. “Een rode tomaat moet gewoon van de plant af. Werktijdverkorting aanvragen voor volgend seizoen heeft geen zin. Als ik de helft van mijn kas leeg laat staan, moet ik het dubbele verdienen op de resterende meters om aan mijn aflossings- en renteverplichtingen te voldoen.” Ook de interventieprijs die telers krijgen van de Europese Commissie als zij hun groente en fruit uit de markt halen – een manier waarop Europa probeert te voorkomen dat de markt 'overspoeld' raakt – biedt geen soelaas. “De interventieprijs van 7,25 cent per kilo dekt slechts tien tot vijftien procent van de kostprijs. De marktprijs heeft daar tot nu toe altijd boven gelegen.” Dalende prijzen Mart Valstar is directeur van de Best Fresh Group (hoofdkantoor in Poeldijk): “Tuinbouwondernemers als Themato hebben nu niet ineens loodsen vol onverhandelbare waar staan. Ook zonder Rusland als afzetmarkt vinden alle producten uiteindelijk hun weg wel, maar dat gaat ten koste van de prijs. De prijzen worden in een open vraagen aanbodmarkt bepaald. Het is een zeer internationaal speelveld, dus op het moment dat de vraag uit Rusland 10 December 2014 VNO-NCW WEST. wegvalt, zakken de prijzen navenant. Vóór de boycot was het aandeel groente en fruit van de totale Nederlandse export naar Rusland vijf procent. In theorie dalen de prijzen dus nu met vijf procent, maar incidenteel kunnen er veel hardere klappen vallen. Bij het hardfruit bijvoorbeeld. Omdat de appeloogst dit jaar in heel Europa toevallig erg groot is, zakken daar de prijzen veel harder”. Als de boycot blijft, verwacht hij dat het straks de telers van vollegrondsgroenten, zoals uien, kool, aardappelen en peen, zijn die het moeilijk krijgen. “Afhankelijk van hoe koud de winter was, importeerden de Russen in het voorjaar altijd grote hoeveelheden.” Risicospreiding Voor de Best Fresh Group, die het complete assortiment aan groente en fruit over de wereld importeert en exporteert, is het leed echter wel te overzien. Voornamelijk omdat het bedrijf zijn risico's spreidt. Valstar: “Wij hebben altijd bewust gekozen voor diversiteit, zowel in ons product aanbod als in onze afzetmarkten. Van onze handel ging vier procent naar Rusland. De helft daarvan bestaat uit geïmporteerde groente- en fruitproducten, en dat gaat nu redelijk door. Denk aan bessen uit Zuid-Afrika of frambozen uit Tanzania. Onze schade is dus pakweg twee procent. Dat kunnen we wel hebben.” Industriële bedrijven Ook aanpalende sectoren, zoals transport, groothandel en industrie, worden geraakt door de boycot. De econo mische situatie in Rusland is immers onzeker. Door de zwakke roebel wordt de import duurder en Russische banken geven moeilijker krediet. Orders worden uitgesteld of afgeblazen. Dries Kout, directeur van Weighpack, een internationaal opererende machinefabriek uit Den Haag, die onderdelen van weeg- en verpakkingsmachines naar Rusland exporteert: “Onze klanten organiseren en betalen zelf het transport van onze machineonderdelen van Nederland naar Rusland. Ik merk dat dit duurder en ingewikkelder is geworden. Een vrachtwagen van twaalf meter krijgen ze niet zomaar meer vol. Daarom proberen ze het transport te combineren met ladingen uit België en Duitsland.” Rusland is zeker niet de grootste klant van Weighpack, dat naar 46 landen exporteert. “Wij leveren de ene maand veel aan Rusland, de andere maand weinig of niets. De boycot is het meest vervelend voor bedrijven die een regelmatige en seizoensgebonden afzet van versproducten naar Rusland hebben.” Ondernemers de dupe “Het ergert mij dat agrarische ondernemers de dupe zijn van een politiek conflict”, zegt Bernadette Bijman-Kroon, chrysantenkweker uit Heerhugowaard. Haar bedrijf blijft dit keer weliswaar buiten schot, maar Bijman heeft in 2006 wel een Russische sanctie op Nederlandse bloemen meegemaakt. “Ook toen was de boycot bedoeld om diplomatieke druk uit te oefenen op de EU. Eén ding weet ik wel: de bloemen bleven toen naar Rusland gaan. De handel is net water: zij vindt haar weg. Maar dat traject kost veel meer geld. Dat merken de kwekers in de opbrengst.” Valstar ziet ondernemers niet als slachtoffers. Handelsboycots vindt hij ondernemersrisico. “Als bedrijven zich volledig op één afzetmarkt richten, maken ze zichzelf kwetsbaar. De vraag is of de overheid dat moet compenseren. Neemt niet weg dat ik het slecht vind dat een primaire levensbehoefte als voedsel wordt ingezet als boycotactie.” Ammerlaan is ondertussen druk bezig om andere markten aan te boren, zoals Duitsland, Scandinavië, Engeland en Italië. Maar dat valt niet mee in een overvolle markt. “Wij moeten inbreken op bestaande handelslijnen en markt afpikken van bestaande tomatensegmenten. Alleen als je concurreert op prijs kun je een voet tussen de deur krijgen. Pas als klanten een tijdje jouw product proberen en daar tevreden over zijn, kan je gaan praten om de prijs weer naar een redelijk niveau te krijgen.” December 2014 VNO-NCW WEST. 11