groei, financiering i i &b bedrijfsovername d ijf Top 50 Corporate Recovery + FINANCIERING CIERING De opmars van de MKB-fondsen ONDERHANDELEN Emoties en ongeduld zijn de grootste valkuilen INTERNATIONAAL Goodget maakt het verschil in Ghana John Jaakke, Trusted Advisors Vindt dat adviseurs zich eerst op de relatie en dan op de deal moeten richten. CORPORATE RECOVERY Veel bedrijven verkeren nog steeds in zwaar weer voor professionele ondernemers SEP/OKT 2014 / € 9,95 SPECIAL woensdag 19 november, Hotel Houten, Utrecht Jaarcongres Overname Adviseurs 2014 De adviseur als sparring-partner www.overnamejaarcongres.nl ‘Het gaat niet om de deal, maar om de relatie. Centraal staat de vraag: waarmee kan ik je helpen?’ John Jaakke, Trusted Advisors Adviseurs die bij vraagstukken over fusies & overnames en bedrijfsoverdracht zijn betrokken worden steeds meer sparring-partner in plaats van een tijdelijk ingehuurde specialist. Jaarcongres Overname Adviseurs 2014 Tijdens het Jaarcongres Overname Adviseurs wordt u als overnameprofessional bijgepraat over de nieuwste trends en ontwikkelingen in het vak. In prikkelende keynotes en meerdere PE-gekwalificeerde workshops gaan we in op de volgende onderwerpen: ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ Hoe bouw ik een vertrouwensrelatie op met de ondernemer? Wat is een redelijke rendementseis op preferente aandelen? De zin en onzin van garanties en vrijwaringen. Fiscale verschillen bij verkoop BV versus een activa/passiva deal. Hoe word ik een betere onderhandelaar? Informatie & inschrijven Het Jaarcongres Overname Adviseurs vindt plaats op woensdag 19 november 2014 in Hotel Houten bij Utrecht. Kijk voor meer informatie over het programma, workshops en sprekers op www.overnamejaarcongres.nl Sprekers John Jaakke, Trusted Advisors Kennispartners: Eric Vermeulen, Luminous Tax Matters Tom Meevis, Dealcontrol Chris Denneboom, ValuePro Adriaan de Buck, KienhuisHoving De grootste onafhankelijke bedrijfsovername specialist Bent u op zoek naar een bedrijf dat te koop staat en geschikt is voor u of denkt u er juist aan uw eigen bedrijf te koop te zetten? Dan bent u bij Marktlink Fusies & Overnames aan het juiste adres. Wij zijn adviseur bij de aan- en verkoop van bedrijven zowel nationaal als internationaal. Wij begeleiden zowel kopers (MBI, Strateeg of PE) als verkopers bij het totale proces van het zoeken naar partijen, dealmaking, financiering tot de (juridische) afronding. Op basis van onze ervaring en pragmatische aanpak brengen wij 95% van de opdrachten die wij oppakken samen met de www.marktlink.nl betreffende ondernemer tot een goed einde! Amsterdam | Deventer | Gouda INHOUD 32 Rondetafel overnameadviseurs Een gesprek met de voorzitters van de drie belangrijkste adviseursorganisaties in Nederland over het belang van kwaliteit, vertrouwen en de kunst van het adviseren. 16 Nieuw geld 26 Dossier Internationaal Banken hebben de kredietkraan voor het MKB nog steeds niet opengedraaid. Nieuwe beleggings- en investeringsfondsen springen in het gat dat de banken achterlaten. Goodget is een pilotproject in Ghana gestart om via lokale ondernemersnetwerken duurzame en innovatieve producten met een grote impact voor het dagelijkse leven te verkopen. 20 Q&A John Jaakke 38 special Corporate Recovery De ervaren dealmaker, adviseur en bestuurder (o.a. oud-voorzitter Ajax) over veranderde mores, de scoringsdrift van adviseurs en de behoefte aan persoonlijk contact. ‘Ik zoek altijd eerst de relatie en dan pas de deal.’ Duizenden MKB-bedrijven zitten nog steeds bij de afdeling Bijzonder Beheer. De gemiddelde hersteltijd voor deze bedrijven is drie jaar. Het goede nieuws is dat negen van de tien bedrijven uiteindelijk de ziekenboeg weer levend verlaat. + Corporate Recovery 50 september/oktober 2014 | brookz | 05 COLOFON select 09 Nieuws Risico reductie de ankers van iedere overnamedeal Onderzoek Europese markt fusies & overnames groeit Jaarcongres Overname Adviseurs adviseur wordt steeds meer een sparringpartner. 12 Kunst van het onderhandelen Emoties en ongeduld zijn voor veel ondernemers een groet valkuil. 12 15 Besparen met isolatie Good housekeeping levert meer op dan u denkt. 16 MKB-fondsen 16 Nemen steeds meer de plaats in van banken bij de nanciering van MKBbedrijven. deals 24 deal 01 Robert-Jan Vreeburg Hedon 26 deal 02 Jaap van de Laar M. ter Halle b.v. elk nummer 06 Colofon 07 Voorwoord 28 06 | brookz | september/oktober 2014 Brookz is een uitgave van C365 Business Media Science Park 400 1098 XH Amsterdam Uitgever/hoofdredacteur Peter Rikhof Eindredactie Wietze Willem Mulder Vormgeving Wonderworks, Heemstede Basisontwerp Marjolein Rams Medewerkers Mark van Baal, Peter Bak, Marcel Bakker, Miloe van Beek, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Martin Dijkstra, Rob Hartgers, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Koos Plegt, Sietske Raaijmakers, Koen van Santvoord, Bram van Veelen, Simon de Wilde Marketing Alex Turkawski Adverteren [email protected] Online Wietze Willem Mulder Abonneren Een lidmaatschap op Brookz kost €199 (ex btw). Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over abonnementen kunt bellen met 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) ©2014 C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. redactioneel PETER RIKHOF Garantie BROOKZ BESTAAT DEZE MAAND ZEVEN JAAR. Ik ga mezelf vanaf deze plek niet feliciteren, maar een kleine terugblik kan geen kwaad. In 2007 zag de wereld er allereerst behoorlijk anders uit. Iedereen verwachtte een hausse aan bedrijfsverkopen vanwege ruim honderdduizend babyboomers die met pensioen zouden gaan. Banken nancierden nog alsof hun leven ervan afhing. En qua economische groei leken we een tijdperk van oneindige hoogconjunctuur tegemoet te gaan. Maar dat was toen. Inmiddels weten we wel beter. De golf van bedrijfsverkopen is er nooit gekomen. Banken zijn inmiddels zo streng en strikt dat nanciering een grote bottleneck is geworden. En economisch gezien hebben we zes jaar van recessie en marginale groei achter de rug. Kortom, in plaats van zeven vette zijn het zeven magere jaren geworden. Het goede nieuws is dat Brookz zich ondank deze tegenwind de afgelopen zeven jaar heeft ontwikkeld tot het meest gebruikte overnameplatform van Nederland. Dan doe je blijkbaar toch iets goeds, laten we het daar maar op houden. De toekomst van de MKBovernamemarkt laat zich – gebaseerd op de ervaringen in de afgelopen zeven jaar – uiteraard niet voorspellen. Toch ben ik overwegend positief gestemd. Allereerst wordt de levenscyclus van bedrijven steeds korter. Bedrijven zullen in de nabije toekomst meer en vaker worden verkocht. Het (gedeeltelijk) verkopen van je bedrijf is daarbij een kans in plaats van een onvermijdelijke gebeurtenis omdat de ondernemer tegen zijn pensioen aanloopt. Daarnaast zullen banken terugkeren in de nancieringsarena, met name bij nancieringen boven het miljoen. In de VS is op dit moment al weer sprake van een heuse bankenoorlog, met een nieuwe credit bubble als gevolg. En te derde staan er op dit moment veel strategische kopers met een goed gevulde overnamekas aan de zijlijn die de komende tijd hun slag willen slaan. Last but not least zal Brookz er ook de komende jaren voor zorgen dat kopers, verkopers, investeerders en adviseurs elkaar weten te vinden. Die garantie kunnen wij u nu na zeven jaar wel geven. Waarvan acte. Peter Rikhof uitgever/hoofdredacteur FOTO: SIETSKE RAAIJMAKERS [email protected] september/oktober 2014 | brookz | 07 De juiste partij aan tafel Als ondernemer bent u voortdurend in gedachten bij uw bedrijf. Tijd om stil te staan is er niet. De wereld verandert continu en bovendien steeds sneller. Cruciale ondernemersvragen. Vragen als “Is mijn verdienmodel nog van deze tijd?”, “Is mijn onderneming klaar voor de toekomst?” en “Hoe kan ik verder groeien?” zullen onmiskenbaar de revue passeren. Het zijn belangrijke vragen. En het zijn juist deze vragen die u als ondernemer inspireren. Inspireren tot het denken in kansen, het maken van plannen en het vaststellen van de mogelijkheden voor uw onderneming. www.vanoers-cf.com Ondernemen is kansen zien. Ook wanneer de wereld om u heen wat terughoudend is. Kansen zijn er altijd. Van Oers Corporate Finance vraagt, daagt uit, interpreteert, analyseert, adviseert, begeleidt, ondersteunt en coacht bij strategische overname- en financieringsvraagstukken. Reeds 15 jaar gaan wij stevige relaties aan met ondernemers om hen te inspireren en te begeleiden bij het verwezenlijken van hun doelen en kansen. Neem voor meer informatie contact op met Alexander den Boer of Sander Collé. T. 076 - 530 38 00 of kijk op www.vanoers-cf.com Van Oers Corporate Finance heeft ruime ervaring met het begeleiden van fusies en overnames, het oplossen van complexe financiële (haalbaarheids-) vraagstukken, het uitvoeren van bedrijfswaarderingen en het aantrekken van financieringen. Voegt onmiskenbaar waarde toe select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername Risico reductie steeds meer aandacht voor garanties en vrijwaringen. Toch is het beter om van tevoren een lagere koopprijs af te dwingen dan achteraf een claim te moeten indienen. KOPERS HEBBEN DE LAATSTE JAREN V orige maand kwam de Amsterdamse rechtbank tot de uitspraak dat de oud-eigenaren van Diginotar minimaal de verkoopsom van 3,7 miljoen euro terug moeten betalen aan koper Vasco vanwege de inbraak door een hacker drie jaar geleden. Begin 2011 verkochten de bestuurders van Diginotar, een Nederlandse leverancier van beveili- september/oktober 2014 | brookz | 9 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID FINANCIERING ‘Tegenwoordig heeft een verkoper de opbrengst hard nodig en kan hij zich geen escrow-regeling of betaling in termijnen permitteren.’ gingscerticaten voor websites als DigiD en RDW, hun bedrijf aan het Amerikaanse Vasco. Enkele maanden later werd door een hacker beveiligingscerticaten gestolen, wat uiteindelijk de ondergang betekende voor de Beverwijkse onderneming. De rechter oordeelde dat de aandeelhouders van Diginotar in gebreke zijn gebleven qua beveiliging van hun eigen software en systemen. Op basis van een garantiebepaling in het overnamecontract – waarin de eigenaren garanderen voldoende maatregelen te hebben genomen voor een veilige ICT-omgeving – krijgt koper Vasco een schadevergoeding van ten minste de koopprijs van de aandelen. ‘Vooral bij ICT-bedrijven zie ik een steeds strakkere set van garanties en vrijwaringen op tafel komen’, zegt Henk Brat, partner van Lexsigma Advocaten en gespecialiseerd in fusies en overnames. ‘Vaak schakelt de beoogde koper van zo’n soort bedrijf een ICT-deskundige in tijdens de due diligence, want je hebt toch te maken met specialistische onderwerpen zoals de veiligheid van data.’ informatie ook betrouwbaar is. Zijn de voorraden juist gewaardeerd? Is het debiteurensaldo juist of is een groot deel dubieus? Lopen er inderdaad geen juridische procedures? De koper wil zich hiervoor uiteraard indekken. Als achteraf blijkt dat de koper schade heeft geleden doordat de verkoper onvolledige of onjuiste informatie heeft verstrekt, kan de koper een claim indienen. ‘Garanties en vrijwaringen zijn essentieel voor een koper’, legt Robin Horstman, partner bij DVDW Advocaten en gespecialiseerd in fusies en overnames, uit. ‘Een aandelentransactie is als een gesloten kartonnen doos. De verkoper zegt wel dat zijn bedrijf vijf miljoen euro waard is, maar als koper zie je dat aan de buitenkant niet en moet je de verkoper op zijn woord geloven. Je wilt onderzoeken wat je koopt door in de doos te kijken, dat is het boekenonderzoek. Daarnaast wil je als koper dat de verkoper garandeert dat wat je gezien hebt, klopt en volledig is. Ook nog ten tijde van de overdracht van het bedrijf enkele weken later.’ vallend is echter dat de rechtszaak niet geïnitieerd is door de koper, maar door de oud-eigenaren van Diginotar. Zij meenden recht te hebben op het deel van de overnamesom dat was gereserveerd op een derdengeldenrekening van de notaris (1,4 miljoen euro in escrow), in afwachting van de toekomstig behaalde resultaten van het bedrijf. Daarop besloot Vasco de voormalig bestuurders aansprakelijk te stellen voor de geleden schade, wat de koper tot en met 2014 op zeven miljoen euro schat. Qua termijn van de escrow of omvang van het bedrag wat in escrow gereserveerd wordt, zien beide advocaten geen verschil met pakweg vijf jaar geleden. Horstman vermoedt zelfs dat het aantal escrow-regelingen juist is afgenomen. ‘In de economisch goede tijd had een verkoper de opbrengst minder hard nodig en ontving hij liever een hogere prijs in termijnen dan een lagere koopprijs ineens. Tegenwoordig heeft een verkoper de opbrengst hard nodig en kan hij zich geen escrow-regeling of betaling in termijnen permitteren.’ Kartonnen doos Escrow Financiering Garanties en vrijwaren worden ook wel het hart van de overnameovereenkomst genoemd. Bij een vrijwaring is iedereen bekend met de risico’s en zal de eventuele schade vergoed moeten worden door de verkoper aan de koper. Bij een garantie gaat het juist om onbekende toekomstige schade en zal de koper moeten aantonen dat er sprake is van schade die onder de garantie valt. Na de prijs en de betalingsvoorwaarden vormen de garanties en vrijwaringen het belangrijkste strijdpunt tijdens de onderhandelingen bij een overname. Die garanties zijn er niet voor niets. In eerste instantie baseert de koper zich op informatie die hij van de verkoper heeft gekregen. Maar hij weet niet of deze Volgens Brat komen kopers momenteel met een uitgebreidere lijst aan garanties en vrijwaringen dan enkele jaren geleden. Ook wordt er tegenwoordig meer tijd besteedt aan de due diligence, omdat een nieuwe eigenaar geen kat in de zak wil kopen. De advocaat benadrukt wel dat wanneer de koper een onzekerheid ontdekt, hij beter kan heronderhandelen.‘Dwing dan van tevoren af dat bijvoorbeeld de koopprijs omlaag gaat in plaats van het risico te nemen en achteraf met een claim moet komen. Dat zijn vervelende procedures, vaak zonder het gewenste resultaat.’ In het geval van Vasco leverde de procedure wel een schadeloosstelling op. Op- Zowel Brat als Horstman erkennen dat er meer aandacht is gekomen voor het onderdeel garanties en vrijwaringen onder alle partijen betrokken bij een overname. Ook een bank kijkt nadrukkelijk mee naar de set van garanties en vrijwaringen, benadrukt Brat. Soms gaat de bank niet akkoord met de eerste versie, waardoor een aanpassing op de tekentafel nodig is om de nanciering alsnog te verkrijgen. Horstman: ‘Banken kijken naar de businesscase, die gebaseerd is op de toekomstige verwachting van de koper, die weer gebaseerd is op de informatie van de verkoper. Het is voor een bank daarom uitermate belangrijk hoe risico’s verdeeld worden tussen koper en verkoper.’ 10 | brookz | september/oktober 2014 tekst WIETZE WILLEM MULDER Q&A Onderzoek Groei F&O’s van de economie en de grote nanciële reserves die bedrijven in de afgelopen tijd wereldwijd hebben opgebouwd, stuwt het aantal fusies en overnames. HET AANTREKKEN V ooral in Europa zorgt het toegenomen vertrouwen voor het aantrekken van de fusieen overnamemarkt. Vergeleken met de laatste zes maanden van vorig jaar is de waarde van de aangekondigde fusies en overnames in het eerste halfjaar van 2014 wereldwijd met ruim 25% gestegen. Ondanks deze forse toename was het aantal transacties dat in de eerste zes maanden van 2014 succesvol werd afgerond nagenoeg gelijk als in de tweede helft van vorig jaar. Vooral bedrijven in India timmeren stevig aan de weg als het gaat om fusies en overnames. In de eerste zes maanden van dit jaar kondigden bedrijven in India 10% meer fusies en overnames aan. Uit internationaal onderzoek dat KPMG iedere zes maanden verricht onder duizend beursgenoteerde bedrijven blijkt dat vooral bij bedrijven in Europa het vertrouwen groot is. Hoewel de geprognosticeerde koerswinstverhoudingen op basis van de verwachte winst bij deze bedrijven in de afgelopen zes maanden met niet meer dan 1% steeg, komt de jaarlijkse toename uit op zo’n 24%, de grootste stijging in welke regio in de wereld dan ook. www.kpmg.com Event Jaarcongres Overname Adviseurs 2014 DE OVERNAME-ADVISEUR wordt steeds meer een sparringpartner in plaats van een tijdelijk ingehuurde specialist. Dit is het belangrijkste thema van het Jaarcongres Overname Adviseurs op woensdag 19 november in Utrecht. D e levenscyclus van veel MKB-bedrijven wordt steeds korter. Financiering is bijna een dagtaak geworden. En om te blijven groeien in overvolle markten is een uitgekiende buy & build-strategie soms onvermijdelijk. Adviseurs die bij deze vraagstukken zijn betrokken worden steeds meer trusted advisor en sparring-partner in plaats van een tijdelijk ingehuurde specialist. Dit is het centrale thema van het Jaarcongres Overname Adviseurs, dat plaatsvindt op woensdag 19 november in Hotel Houten in Utrecht. Het Jaarcongres wordt dit jaar georganiseerd door Brookz in samenwerking met de Beroepsorganisatie voor Specialisten in Bedrijfsoverdracht (BOBB), de Dutch Corporate Finance Association (DCFA) en het Nederlands Instituut voor Registor Valua- tors (NIRV). Naast een aantal plenaire sessies waarin wordt ingegaan op de trends en ontwikkelingen in het adviseursvak, zullen in drie verschillende rondes een aantal stevige vakinhoudelijke onderwerpen aan de orde komen. Daaronder de rendementseis op preferente aandelen bij bedrijfsopvolging en de scale aspecten van een verkoop van een BV versus een activa/passiva-deal. Met o.a. John Jaakke (Trusted Advisors), Tom Meevis (Dealcontrol), Eric Vermeulen (Luminous Tax Matters), Chris Denneboom (ValuePro) en Adriaan de Buck (KienhuisHoving). Aanvang 12.00 uur, aansluitend op het middagprogramma is er vanaf 18.00 uur een borrel en diner/buffet. Kijk voor meer informatie en inschrijving op www.overnamejaarcongres.nl september/oktober 2014 | brookz | 11 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID FINANCIERING ‘Wat je weggeeft, ben je kwijt’ ONDERNEMERS GAAN VAAK ONVOLDOENDE voorbereid en te optimistisch de onderhandelingen in. Dat leidt volgens onderhandelingsspecialist Tom Meevis bij veel transacties nogal eens tot teleurstellingen. ‘Je moet je niet te snel in de kaart laten kijken.’ O nderhandelen is een belangrijk onderdeel van veel zakelijke transacties. In de meeste gevallen gaat het onderhandelen een stuk verder dan een beetje loven en bieden. Het is een rationeel proces dat gefaseerd en volgens vaste spelregels doorlopen moet worden. Maar vreemd genoeg weet de gemiddelde ondernemer nauwelijks hoe dit spel gespeeld moet worden. Tom Meevis, onderhandelingsspecialist en directeur van Dealcontrol, ziet in de praktijk veel zakelijke transacties sneuvelen die volgens hem met een betere begeleiding tot een goed einde gebracht hadden kunnen worden. Meevis, advocaat, scaal jurist en bedrijfskundige, heeft als onderhandelaar de afgelopen twintig jaar vele tientallen transacties begeleid. In de jaren negentig was hij als bedrijfsjurist bij DSM en Gamma Holding betrokken bij acquisities, desinvesteringen en nancieringstrajecten. En vanaf 2001 ondersteunt en begeleidt hij vanuit het door hem opgerichte advieskantoor Dealcontrol zakelijke geschillen en transacties. Emotioneel betrokken De twee meest voorkomende fouten die Meevis in zijn praktijk regelmatig tegenkomt zijn een gebrekkige voorbereiding en een te grote emotionele betrokkenheid. Meevis: ‘Ondernemers zijn vaak te enthousiast. Terwijl het beter is om je in eerste instantie zakelijk en neutraal op te stellen.’ Daarbij zijn de eerste contacten vaak al bepalend voor de sfeer en het verloop van de rest van het onderhande- 12 | brookz | september/oktober 2014 Tom Meevis lingsproces. Meevis adviseert bijvoorbeeld altijd om voorzichtig om te gaan met emailverkeer. ‘Denk goed na wat je schrijft. Hou het kort, je weet niet hoe iets overkomt bij de andere partij. In een persoonlijk gesprek heb je daar beter zicht op.’ Daarnaast is het verstandig om informatie gefaseerd uit te wisselen en niet gelijk alle kaarten op tafel te leggen. Meevis: ‘Bereid elke stap die je zet goed voor en wees voorzichtig met concessies. Wat je weggeeft, ben je kwijt en krijg je niet meer terug.’ Compromis Hoewel onderhandelen volgens Meevis per denitie een rationeel en zakelijk proces is, zijn er af en toe situaties waarbij het nuttig kan zijn om wél emoties te tonen. Bijvoorbeeld in een deadlock-situatie waarin de onderhandelingen muur- vast zitten. Of als de tegenpartij maar blijft doorgaan met het vragen van garanties. Meevis: ‘Dan kan het functioneel zijn om eens aan te geven wat je gevoel is over de situatie, of duidelijk te maken waar de grens ligt. Dat wil de lucht nog weleens doen klaren.’ Het klinkt tegenstrijdig, maar volgens Meevis zijn bij een goede deal beide partijen een beetje teleurgesteld. Meevis: ‘De uitkomst van een onderhandelingsproces is per denitie een compromis. Iedereen heeft uiteindelijk een stukje moeten inleveren. Dat is onvermijdelijk.’ Jaarcongres Overname Adviseurs Tom Meevis is op 19 november een van de keynote-sprekers op het jaarlijks congres voor overname-adviseurs. Zie ook www.overnamejaarcongres.nl tekst PETER RIKHOF Q&A Online community manager Brookz is met ruim 10.000 ondernemers, investeerders en adviseurs het meest gebruikte professionele overnameplatform van Nederland. Wij brengen sinds 2007 (potentiële) kopers, verkopers en adviseurs direct met elkaar in contact. Naast een website heeft Brookz een eigen magazine en organiseren wij landelijke events met praktische kennis en informatie over groei, financiering en bedrijfsovername. Voor de verdere uitbouw van het platform zoeken wij een ambitieuze online community manager die concreet verantwoordelijk is voor de volgende activiteiten: • Het verbeteren en optimaliseren van de zichtbaarheid, traffic en conversie van Brookz.nl. • Het dagelijkse beheer van de website, inclusief de twee databases. • Het verzorgen van de nieuwsbrief en alle relevante social media. • Het relatiebeheer met ruim 300 overnameadvieskantoren in Nederland en België. • Het verzorgen van de communicatie rondom het continu-onderzoek naar trends en ontwikkelingen op de Nederlandse overnamemarkt. Profiel van de functie Het gaat om een zelfstandige fulltime functie met ruimte voor groei en ontwikkeling. De ideale online community manager heeft minimaal 3-5 jaar werkervaring als online marketeer/redacteur bij een zakelijke website. Daarnaast affiniteit met ondernemers en de wereld van fusies & overnames, gevoel voor zakelijke teksten en in het bezit van een vlotte pen. Je ben zelfstandig, proactief en resultaatgericht en je hebt universitair/HBO denk- en werkniveau. Stuur je CV met een korte motivatie naar [email protected]. Voor meer informatie of vragen kun je contact opnemen met Peter Rikhof, directeur-hoofdredacteur, E [email protected] of M 06 487 23 769 S c i e n c e P a r k 4 0 0 | 1 0 9 8 X H A m s t e r d a m | 0 2 0 3 0 3 8 7 3 0 | w w w. b r o o k z . n l ADVERTENTIE Ondernemen met ondernemers Ecart Invest is sinds 1993 actief als participatiemaatschappij. Zij stelt risicodragend vermogen ter beschikking aan middelgrote Nederlandse vennootschappen. De investeringen - in de vorm van aandelen en achtergestelde leningen - variëren in hoogte van EUR 0,3 tot EUR 6,0 miljoen per participatie. Management en aandeelhouders van Ecart Invest zijn bekend met een breed scala aan sectoren, beschikken over een omvangrijk netwerk en veelzijdige expertise. Qua investeringsproel richt Ecart Invest zich op gemotiveerde en vakbekwame ondernemers met een beproefd trackrecord en aantoonbare nanciële betrokkenheid. Met ruim dertig informal investors en het management als aandeelhouders, is Ecart Invest een stabiele en lange termijn partner. Kenmerkend is dat Ecart Invest participeert voor onbepaalde tijd en op basis van een minderheidsbelang. Ambitieuze ondernemers met expansie- of overnameplannen zijn zo verzekerd van behoud van zeggenschap en duurzame samenwerking met een slagvaardig en kundig team. Javastraat 78 2585 AS Den Haag +31 (0) 70 355 47 88 www.ecart.nl select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID FINANCIERING Q&A Energie besparen met isolatie STEEDS MEER BEDRIJVEN werken aan vergaande verduur- zaming. Maar minstens zo belangrijk blijft de aandacht voor eenvoudige maatregelen als good housekeeping en procesefciency. Zo is beter isoleren een voor de hand liggende maatregel, die toch niet altijd prioriteit heeft. B edrijven die met warmte of koude werken, kunnen met isolatie veel energie besparen. Niets nieuws onder de zon. Toch verdient isolatie, net als andere logische energiemaatregelen, blijvende aandacht. ‘Aandacht die in de waan van de dag makkelijk wegzakt’, zegt Frank Bergmans, projectleider Duurzame Ontwikkeling bij MVO, de ketenorganisatie voor oliën en vetten. Als deelnemer aan branchebreed convenant voor energiebesparing hebben bedrijven in deze sector al veel ervaring met isolatiemaatregelen. Toch blijken sommige aspecten lastiger dan ze op het eerste gezicht lijken. Isolatielekken Omdat bedrijven er meer over wilden weten, organiseerde MVO onlangs een bijeenkomst over isolatie, samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl, zie kader). Hier gingen experts en leveranciers in op onderwerpen als brand- en vochtwering, aantasting door oliën, resistentie tegen oplosmiddelen en arboaspecten van werken met isolatie. De bijeenkomst vond plaats bij AAK in Zaandijk, een bedrijf dat plantaardige oliën en vetten rafneert en dat onlangs het eigen ketelhuis vernieuwde. Hier namen de deelnemers een kijkje naar het gebruik van warmtecamera’s, die lekken in isolatie zichtbaar maken. ‘Bij nieuwbouw is het logisch om de isolatiemogelijkheden onder de loep te nemen’, zegt Bergmans. ‘Maar het is ook belangrijk dit elke paar jaar opnieuw te doen. De isolatie kan immers slijten of kapot gaan. tekst MARIEKE DOGGENAAR ding met warm water van 80°C in een fabriekshal bespaar je circa 1.700 euro per jaar’, aldus Bergmans. ‘Bij een stoomleiding van 180°C van dezelfde lengte, waarbij de wind vrij spel heeft, loopt de besparing al op tot zo’n 39.000 euro per jaar. In beide gevallen is de investering ongeveer 5.000 euro. In het eerste geval is de terugverdientijd drie jaar, in het laatste geval anderhalve maand.’ Kleine en grote stappen Frank Bergmans Daarnaast worden installaties of onderdelen soms vervangen zonder dat men opnieuw isoleert.’ Bergmans geeft aan dat er daarnaast nieuwe technologieën en materialen worden ontwikkeld. ‘Er zijn bijvoorbeeld steeds meer oplossingen voor lastige bereikbare plekken, zoals materiaal dat vulkaniseert nadat je het plaatst.’ Kostenbesparing De installatie kost vaak meer dan de materialen. Daarom is het belangrijk dit goed aan te pakken en niet te bezuinigen op materiaal. Het resultaat: energie- en dus kostenbesparing. ‘De besparingspercentages zijn misschien minder spectaculair dan bij grotere maatregelen’, zegt Bergmans. ‘Maar door de jaren loopt het toch op.’ Het isoleren van bijvoorbeeld leidingen is meestal binnen ongeveer één jaar terugverdiend, al hangt het af van de omstandigheden. ‘Bij honderd meter lei- Diverse bedrijven in de MVO-sector bekijken de mogelijkheden om de isolatie te verbeteren. Ook blijft de ketenorganisatie aandacht besteden aan andere energiebesparingskansen. ‘Denk aan persluchtsystemen en warmtewisseling’, zegt Bergmans. ‘Er blijven genoeg eenvoudige oplossingen, waarvoor je geen grote investeringen hoeft te doen. Belangrijk dat we zowel voor deze kleine, als voor de grotere stappen naar verduurzaming aandacht houden.’ Ook meer energie besparen? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stimuleert innovatie, energiebesparing en duurzaam ondernemen in opdracht van diverse ministeries. Heeft u ook duurzame ambities? De rijksdienst biedt financiering, kennis en partners. En attendeert beleidsmakers op belemmerende wetten en regels. Zodat ondernemers kunnen ondernemen. www.rvo.nl/duurzaamondernemen september/oktober 2014 | brookz | 15 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID FINANCIERING Nieuw geld BANKEN HEBBEN DE KREDIETKRAAN voor het MKB nog steeds niet opengedraaid. Nieuwe fondsen springen in het gat dat de banken achterlaten. ‘Ik ben ervan overtuigd dat je succesvol en renderend in het MKB kunt beleggen.’ H ans Biesheuvel, de inmiddels vertrokken voorzitter van MKBNederland, gooide vorig jaar de knuppel in het hoenderhok. ‘Middenstanders durven niet meer naar de bank’, riep hij in een interview met Het Financieele Dagblad. ‘Waar ik ook kom, overal hoor ik dat het heel moeilijk is, zo niet onmogelijk, om nog een lening te krijgen. Banken zijn risicomijdend geworden en ze leveren geen maatwerk meer’, aldus Biesheuvel. De uitspraken van de MKB-voorman zijn enigszins gechargeerd, maar grotendeels waar. Volgens De Nederlandsche Bank zijn de criteria voor kredietverlening aan het MKB sinds 2005 door de meerderheid van de banken vrijwel uitsluitend aangescherpt. Door verminderd buffervermogen, lagere winstgevendheid en afgenomen onderpandwaarde vormt het MKB in de ogen van de banken een risico. Pas in het tweede kwartaal van dit 16 | brookz | september/oktober 2014 jaar gaf een klein deel van de banken aan de voorwaarden te zullen versoepelen, een voorzichtige trendbreuk. Gelukkig voor het MKB komen er steeds meer alternatieven voor bancaire nanciering. Waar banken vooral risico’s zien, zien sommige marktpartijen juist een kans. De laatste jaren hebben zich veel nieuwe aanbieders van risicodragend kapitaal gemeld. Er zijn regionale kredietunies, beurzen zoals NPEX en Euronext, business angels, tal van crowdfundinginitiatieven en participatiemaatschappijen. Een aantal partijen proleert zich als ‘MKB-fonds’, maar binnen deze groep zijn er grote verschillen in werkwijze. Bedrijfskundige blik ‘Deze marktontwikkeling is een waanzinnige kans voor ondernemers’, zegt Alexander Egberink, voormalig Rabobank-bankier en een van de oprichters van MKBi. ‘Vroeger ging je met je kredietvraag naar de bank. Dan keek de bank in welke sector je actief was, om vervolgens op basis van de laatste jaarcijfers door een computer te laten berekenen hoeveel schuld erop kon. Maar niet iedere ondernemer vindt het jn om maximaal genancierd te worden. Wij houden veel meer rekening met de behoeften van de individuele ondernemer. Een bank beoordeelt een bedrijf cijfermatig, wij kijken met een bedrijfskundige blik.’ MKBi ging vorig jaar van start, maar Egberink en zijn compagnon Ton Klaassen begonnen al in 2009 met de eerste voorbereidingen. Egberink: ‘We zagen dat banken structureel anders omgingen met nanciering in het MKB. Dat heeft vooral te maken met de strenge kapitaaleisen die in het Basel III-akkoord aan banken worden gesteld, meer nog dan met de crisis. Bovendien gaat het om re- tekst ROB HARTGERS / beeld SHUTTERSTOCK Q&A latief kleine nancieringen waar relatief veel mensen zich mee bezig moeten houden, dat is voor banken niet aantrekkelijk.’ Volgens Egberink is de nancieringsbehoefte in het MKBenorm. Hij rekent voor dat er door de banken 250 miljard euro in het MKB wordt gestoken. ‘Dat zou wel eens 30 procent minder kunnen worden. Er is veel risicodragend kapitaal nodig om het gat dat de banken achterlaten te vullen.’ MKBi investeert op dit moment in een aantal bedrijven, die onder andere worden beheerd in het fonds MKBi Duurzaam, dat ook is aangemeld op MKB-beurs NPEX. In totaal is binnen MKBi ongeveer 5 miljoen euro opgehaald. De vraag naar nanciering is groter dan MKBi aankan. Egberink zegt ‘voortdurend’ te worden benaderd door corporate nance-partijen. Hij is met name geïnteresseerd in ‘gepassioneerde ondernemers die gedreven zijn en iets wil- len betekenen binnen hun markt’. De omzet moet minimaal een half miljoen zijn, maar kan oplopen tot 150 miljoen. De investeringsbedragen variëren van een half tot 5 miljoen euro. In de meeste gevallen is MKBi co-investeerder, samen met een bank of een lease- of factormaatschappij. Ook combinaties met crowdfunding sluit Egberink niet uit. Investeren in groei Een andere aan de weg timmerende partij is het MBO & Groei Fonds. Dit fonds onderscheidt zich van andere kapitaalverstrekkers door het nadrukkelijke doel om uiteindelijk de aandelen weer terug te verkopen aan de ondernemer. Vooraf wordt daarvoor een maximale prijs afgesproken. Als een bedrijf heel goed presteert, kan de eigenaar het voor een relatief lage prijs weer volledig in handen krijgen. Het fonds is ondertussen verzekerd van een koper. ‘Wij gaan voor con- tinuïteit, niet voor winstmaximalisatie’, zegt fondsbeheerder Ab van Urk, net als zakenpartner Paul van Logtestijn afkomstig van adviesorganisatie Rembrandt Fusies en Overname. Beide beheerders hebben een jarenlange ervaring met het participeren in MKB-bedrijven. Het MBO & Groei Fonds, met een totale omvang van 25 miljoen euro, bestaat twee jaar en heeft inmiddels een minderheidsbelang in zes bedrijven. Het zijn ondernemingen met een jaaromzet van tussen de 2 en 30 miljoen. De investeringen lopen uiteen van een kwart tot 2,5 miljoen euro. Bijzonder is dat al het kapitaal afkomstig is van de twee fondsbeheerders zelf en de Rabobank. De meeste bedrijven die zich bij het fonds melden zijn dan ook Rabobank-klanten. Van Urk: ‘Als bedrijven via de Rabobank bij ons komen, zullen ze daar meestal al bankieren, of ze zijn dat van plan. Als de Rabobank een prospect september/oktober 2014 | brookz | 17 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID FINANCIERING ‘Als je gaat bellen met ondernemers en ze vraagt of ze in zijn voor de verkoop van hun bedrijf, blijkt dat meer dan de helft er op zijn minst over wil praten.’ heeft die niet met de Rabobank zaken wil doen, dan doen wij het in principe niet. Als een bedrijf uit ons eigen netwerk komt, hoeft het niet per se genancierd te worden met de Rabobank.’ Het MBO & Groei Fonds gaat bovendien alleen in zee met bedrijven die de laatste twee jaar een positief bedrijfsresultaat hebben behaald. ‘Ons geld moet niet worden gebruikt om schulden aan de bank af te lossen’, zegt Van Urk beslist. ‘Wij investeren in groei. We zijn geen nancier, maar mede-aandeelhouder. Dat betekent dat we betrokken willen zijn bij alle belangrijke strategische en operationele beslissingen. We hopen dat de ondernemer ons ziet als een partner.’ Behalve biotechnologie, horeca, retail en commercieel onroerend goed, sluit Van Urk geen enkele branche uit. Het fonds heeft belangen in zeer verschillende bedrijven, van een leverancier van milieustraten tot een keten van assurantietussenpersonen en een bedrijf dat soldeeroplossingen biedt voor de jnmechanische industrie. Deze zomer stapte het fonds in een bedrijf dat interieurs en stands bouwt voor beurzen. Het zal voorlopig niet de laatste deelneming zijn, want nog lang niet alle miljoenen van het MBO & Groei Fonds hebben een bestemming gevonden. Hollandse bedrijven Toen private participatiemaatschappij MKB Fonds vorige zomer bekend maakte dat het nieuwe obligaties uitgaf, was de maximale uitgifte van 10 miljoen euro binnen korte tijd tweemaal overtekend. En dat midden in de vakantie. Het is volgens managing partner Thomas Wals tekenend voor de groeiende interesse van beleggers in het MKB. Anders dan bij bijvoorbeeld MKBi en het MBO en Groeifonds, waar beleggers minimaal een ton moeten meenemen, kunnen beleggers bij het MKB Fonds al 18 | brookz | september/oktober 2014 obligaties kopen vanaf 15.000 euro. Sinds kort biedt het fonds naast obligaties ook aandelen aan, vanaf 100.000 euro. De obligaties en aandelen worden samengebracht in het Mixfonds. Terwijl de beleggers in de rij staan, heeft Wals moeite om geschikte bedrijven te vinden. ‘Onze selectiecriteria zijn hoog en kwaliteit vindt je niet op elke hoek van de straat’, zegt hij. Daarnaast blijken relatief weinig bedrijven actief in de verkoop te staan, ondanks het feit dat er een aanzienlijke grote groep babyboomers binnenkort met pensioen gaat. Wals licht toe: ‘Er lijkt een grote groep ondernemers zich er niet van bewust te zijn dat er mogelijk kopers in de markt zijn. Bovendien hebben accountants niet direct belang bij een overdracht, dus die gaan niet leuren met een bedrijf. Als je gaat bellen met ondernemers en ze vraagt of ze in zijn voor een bedrijfsoverdracht, blijkt dat meer dan de helft op zijn minst na wil denken over de verkoop van hun bedrijf.’ MKB Fonds richt zich op de nanciering van bedrijfsoverdrachten, waarbij meestal de overnemende partij de aankoop niet of niet in zijn geheel kan nancieren, ook niet met de hulp van een bank. Veel bedrijven in het fonds zijn familiebedrijven. ‘Echt Hollandse bedrijven met als gemeenschappelijk kenmerk handel’, volgens Wals. De inbreng loopt uiteen van 400.000 tot 3 miljoen euro. Als MKB Fonds wat ziet in een bedrijf, wordt het mede-aandeelhouder. De overname wordt vervolgens opgeknipt in een nanciële en een operationele overdracht. Wals: ‘We kopen de aandelen, of een deel daarvan, van de huidige ondernemer en gaan pas na een paar jaar op zoek naar een geschikte overnamekandidaat. Op die manier kan het bedrijf wennen aan de nieuwe situatie. Wij benutten die tijd om het bedrijf te professionaliseren. We willen elke maand cijfers zien en proberen actief gebruik te maken van de kennis van onze investeerders. Het gebeurt regelmatig dat ondernemers door onze betrokkenheid nieuwe energie krijgen. De meeste van die mensen zijn rond de 55 jaar, die willen nog wel even door.’ Pioniers De markt voor risicodragend kapitaal staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Volgens MKB-Nederland is zo’n 90 procent van de MKB-nanciering afkomstig van de banken. Daar komt heel langzaam verandering in. Alexander Egberink denkt dat ons land opschuift in de richting van Amerika, waar 70 procent van de bedrijfskredieten extern wordt genancierd. Een kwestie van gewenning, denkt Egberink: ‘Ik ben ervan overtuigd dat je succesvol en renderend in het MKB kunt beleggen. Wij zijn pioniers. Over drie jaar is dit heel gewoon.’ Nederlandse banken zijn streng Volgens een recent, internationaal vergelijkend onderzoek naar kredietverlening worden in Nederland meer kredietaanvragen afgewezen dan in de meeste andere Europese landen. Het afwijzingspercentage (bijna de helft) is zelfs vergelijkbaar met dat van probleemlanden Spanje en Ierland. De afgelopen vier jaar kreeg nog maar 12 procent van de bedrijven het volledig gewenste bedrag geleend, blijkt uit een enquête van de Europese Centrale Bank. Het Europese gemiddelde is 25 procent. Waarschijnlijk als een gevolg hiervan, stappen ondernemers minder snel een bank binnen. In de gemeten periode (2009-2014) vroeg gemiddeld 12 procent van de bedrijven krediet aan, tegen 22 procent in andere landen van het eurogebied. Q&A Wat is uw bedrijf waard? • U wilt uw bedrijf (gedeeltelijk) verkopen • U wilt uw bedrijf binnen de familie overdragen • U wilt een minderheidsaandeelhouder uitkopen • U bent in onderhandeling met de bank over een nieuwe nanciering In al deze situaties is het cruciaal een goed onderbouwde indicatie te hebben van de waarde van uw bedrijf. Florijnz Corporate Finance voert een uitgebreide waardeanalyse uit die resulteert in een heldere rapportage met een indicatieve bedrijfswaardering. Daarmee bent u beter geïnformeerd en voorbereid voor een zakelijke beslissing met grote nanciële consequenties. Kijk op www.orijnz.nl/waardeanalyse lyse of bel +31 31 (0) 73 503 30 37 Oranje Nassaulaan 9 5 2 11 A S ‘ s - H e r t o g e n b o s c h groei, durfkapitaal & bedrijfsovername John Jaakke (1954) volgde op 22-jarige leeftijd de opleiding Nederlands recht aan de Vrije Universiteit. Na het voltooien van zijn studie ging Jaakke als assistent managing director aan de slag bij Dyas, een dochteronderneming van het SHV-concern van de familie Fentener van Vlissingen. Vervolgens stapte hij de advocatuur in bij Van Doorne & Sjollema waar hij 23 jaar werkte als jurist, gespecialiseerd in het ondernemingsrecht. In 2006 verhuisde hij naar Boer & Croon als partner strategy and management. Drie jaar later startte Jaakke zijn eigen bedrijf Trusted Advisors, waarmee 20 | brookz | oktober 2012 NIEUWS ONDERHANDELEN DUURZAAMHEID hij onder andere optreedt als persoonlijk adviseur, voorzitter, interim manager, consultant, procesbegeleider, conflictbemiddelaar en toezichthouder. Jaakke genoot vooral publieke bekendheid als voorzitter van AFC Ajax in 2003 tot en met 2008. Onder zijn bewind veroverde de Amsterdamse voetbalclub eenmaal de landstitel, tweemaal de KNVB Beker en driemaal de Johan Cruijff Schaal. Momenteel bekleedt Jaakke tal van nevenfuncties, waaronder commissaris bij Bank Insinger de Beaufort, voorzitter van het Oscar Carre Fonds en bestuurslid van de Ajax Foundation. FINANCIERING Q&A Q&A select JOHN JAAKKE. Trusted Advisors. ‘Waarmee kan ik je helpen?’ is een ervaren dealmaker, adviseur en bestuurder. Na een lange loopbaan als advocaat bij Van Doorne en strategieconsultant bij BoerCroon startte de oud Ajax-voorzitter in 2009 het advieskantoor Trusted Advisors. ‘Ik zoek eerst de relatie, dan de deal.’ JOHN JAAKKE D e eerste indruk van John Jaakke sluit naadloos aan bij wat iemand zich voorstelt bij een ‘trusted advisor’: rustig, vriendelijk, informeel en vooral goed luisterend naar de twee gesprekspartners die tegenover hem zitten. Volgens Jaakke het resultaat van ruim twintig jaar opereren als advocaat, adviseur, bestuurder en dealmaker op allerlei niveaus. ‘Ach ja, inzicht komt met de jaren’, glimlacht Jaakke. ‘Ik was vroeger ook veel meer gericht op mijn eigen verhaal waarin ik vertelde hoe goed ons kantoor wel niet was. Maar dat boeit toch helemaal niemand. Het gaat erom hoe je die man of vrouw aan de andere kant van de tafel van dienst kunt zijn.’ Jaakke heeft wat je noemt een zeer veelzijdige achtergrond. Hij klom via de mulo en de mavo op naar de havo om vervolgens naast zijn werk als taxichauffeur op een avondschool het VWO af te ronden en rechten te gaan studeren. Begonnen als assistent managing director bij een dochtermaatschappij van SHV ging hij in 1984 als advocaat werken bij Van Doorne waar hij o.a. voorzitter van het bestuur was. Daar nam hij in 2006 afscheid. Na ruim twintig jaar ‘ruzies & fusies’ ging hij vervolgens aan de slag als strategieconsultant bij Boer & Croon. Drie jaar later besloot Jaakke zijn hart te volgen en richtte in 2009 zijn eigen advieskantoor Trusted Advisors op. Naast zijn carrière in het bedrijfsleven is Jaakke altijd zeer actief geweest als zakelijk en maatschappelijke tekst PETER RIKHOF en WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER bestuurder, waaronder van 2003 tot 2008 als voorzitter van het Ajax-bestuur. Op dit moment is hij nog lid van de Raad van Commissarissen van Bank Insinger de Beaufort, IdB SA, Pallieter Group, Darlin en voorzitter van het Oscar Carré Fonds. De eerste vraag die bij ons opkwam toen we u CV lazen was: Waar haalt deze man de tijd vandaan? Grijnzend: ‘Jullie kennen wellicht het gezegde: “If you want things done, ask busy people.” Misschien ben ik daar wel een voorbeeld van. Ik heb altijd veel verschillende activiteiten met elkaar gecombineerd en zo rol je vaak van het een in het ander. Bovendien kan ik blijkbaar slecht nee zeggen, al is dat in de loop van de jaren wel veranderd.’ Want zeg maar eens nee als je gevraagd wordt om voorzitter te worden van Ajax. ‘Nou, daar heb ik echt wel even over na moeten denken, hoor. Want ik kwam natuurlijk helemaal niet uit die wereld. Aan de andere kant, je kunt overal nee op zeggen, maar dan gebeurt er ook niet zoveel in je leven. Het was een hectische periode, maar ik had het niet willen missen. Bovendien ben ik nog steeds lid van het bestuur van de Ajax Foundation en kom nog regelmatig in het stadion.’ Wat is voor uzelf het grootste leermoment uit die periode? ‘Dat verantwoordelijkheid en bevoegdheid twee kanten van dezelfde medaille zijn. Als je verantwoordelijk wordt gehouden voor bepaalde acties, dan moet je ook de bevoegdheid hebben om iets aan die acties te doen. Maar dat was bij Ajax simpelweg niet zo en ik zou daar nooit meer voor kiezen. Want daarmee kom je in een onmogelijke spagaat terecht, een gevecht dat je nooit gaat winnen.’ Heeft u ook ergens spijt van? Na lang nadenken: ‘Het ontslag van trainer Danny Blind. Ik sta nog steeds achter die beslissing, maar de manier waarop had anders gemoeten. Hebben we als september/oktober 2014 | brookz | 21 select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername NIEUWS ONDERHANDELEN bestuur niet goed gedaan. Je moet zakelijk zijn in je beslissingen en menselijk in je gevolgen. Achteraf gezien hadden we de boodschap wat menselijker moeten brengen. Dat heeft hij wel verdiend.’ U werkte ruim twintig jaar met succes als M&Aadvocaat bij Van Doorne en werd uiteindelijk zelfs voorzitter van het bestuur. Totdat u besloot dat het roer om moest. Waarom was dat? ‘Ik had het gevoel dat ik stilstond in mijn persoonlijke ontwikkeling. Ik deed namelijk al jaren hetzelfde, met plezier overigens. Maar na afsluiting van mijn laatste deal, de begeleiding van Marcel Boekhoorn met de verkoop van Telfort aan KPN, heb ik de knoop doorgehakt. Kort daarna als ben ik als strategie-consultant aan de slag gegaan bij BoerCroon.’ Om vervolgens binnen drie jaar een eigen advieskantoor begonnen. Beviel het niet bij BoerCroon? ‘Ach, wat zal ik zeggen, je zoekt uiteindelijk iets wat bij je past. Bij BoerCroon was iedereen heel erg met ‘Ik zoek eerst de relatie op in plaats van de deal. Wanneer die relatie goed is, dan komt die deal ook. Maar een relatie opbouwen kost tijd en je moet zelf eerst iets doen voordat je iets terug krijgt’ zichzelf en zijn eigen projecten bezig. Ik ben toch wat meer team- en klant gericht.’ Deze werkwijze hanteert u ook bij uw eigen kantoor, Trusted Advisors? ‘Ik zoek eerst de relatie op in plaats van de deal. Wanneer die relatie goed is, dan komt die deal ook. Maar een relatie opbouwen kost tijd en je moet zelf eerst iets doen voordat je iets terug krijgt. Stel dat er bij Brookz een reorganisatie is, dan krijg je allemaal adviseurs en headhunters aan de lijn die zeggen: ik lees over de ontslagronde in de krant, heb je nog een saneringsspecialist nodig? Dan ben je dealgericht bezig. Je kunt ook bellen met de mededeling dat je gelezen hebt in de krant dat een evenement van Brookz een succes was. Of een briefje sturen met: gefeliciteerd, goed gedaan. Dan ben je relatiegericht bezig. De klant onthoudt dat.’ 22 | brookz | september/oktober 2014 DUURZAAMHEID FINANCIERING Dat past ook bij uw opvatting over het concept van de trusted advisor? ‘Ja, ik had daar al over gelezen in The Trusted Advisor, het bekende boek van David Maister. Dat zette mij aan het nadenken over mijn eigen rol. Maar terugkijkend was het vooral Herman Bolt, lid van de Raad van Bestuur van CSM, die mij de ogen opende hoe dat nou werkte. Bolt had als taak om CSM te laten groeien via acquisities en ik hielp hem daarbij om de zaak juridisch op papier te zetten. En de manier waarop hij dat deed, heb ik altijd onthouden en bewonderenswaardig gevonden. Hij knoopte namelijk systematisch relaties aan met de families die een bedrijf runden in de levensmiddelenindustrie. Hij liet een boeket bloemen sturen als er een dochter ging trouwen of een kleine attentie wanneer er een baby geboren werd. En zo hield hij jarenlang die relatie warm.’ En vervolgens stond mijnheer Bolt als eerste op de stoep als de familie wilde verkopen? ‘Precies, want zo werkt dat nou eenmaal. Er kwamen op zo’n moment misschien wel twintig kopers op zo’n bedrijf af, maar uiteindelijk werd het CSM vaak gegund.’ Relatiegericht, maar wel met een eventuele deal in het achterhoofd. ‘Uiteraard, de schoorsteen moet thuis ook roken. Maar het gaat om de benadering.’ Het is een werkwijze die u zich voorheen wellicht niet kon permitteren. ‘Ik had altijd al meer een klantenpraktijk dan een zakenpraktijk. Er waren collega-advocaten die wel de grotere zaken deden, maar wanneer die zaak voorbij was moesten ze weer hijgerig op zoek naar een volgende zaak. Dat heb ik nooit gehad, want ik had een relatie met mijn opdrachtgevers. Zodoende heb ik jarenlang voor dezelfde klanten opgetreden.’ Wat is dan het grote verschil tussen een adviseur en een trusted advisor? ‘Het besef dat het niet om jou als adviseur of advieskantoor gaat, maar dat het om de klant gaat. Ook ik heb vroeger presentaties gegeven waarbij je vertelde waar het kantoor goed in is, wat we allemaal hebben gerealiseerd en waar we voor staan. Kun je bijna allemaal overboord gooien. Het gaat erom wat die man tegenover je nodig heeft. Wat beweegt hem en wat zijn z’n behoeftes? Het is een platitude, maar begin eens met luisteren en interesse tonen.’ Q&A Zonder die echte interesse red je het in deze tijd toch ook niet als adviseur? ‘Klopt, maar ik zie nog veel adviseurs om me heen die van henzelf uitgaan. Een collega in de Raad van Commissarissen van een onderneming zegt altijd: hoe kan ik je helpen? Dat is toch ongelofelijk, zo simpel. Daar raak je bijna van in de war.’ Ondernemers kunnen u inschakelen als regisseur bij een overname- of overdrachtproces. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? ‘Ik ben geen specialist, maar een generalist. Dus mijn toegevoegde waarde zit in beheren en beheersen van een totaalproces. Anderhalf jaar geleden werd ik gebeld door de overnameadviseur van een kopende partij. Ze waren betrokken bij een overname, maar de verkopende ondernemer had geen kaas gegeten van een bedrijfsoverdracht. Ze vroegen mij of ik die DGA wilde begeleiden bij de verkoop van zijn bedrijf. Ik heb met die ondernemer kennisgemaakt en die relatie moet klikken, want ik had niet heel veel tijd om het vertrouwen te winnen. De deal was op hoofdlijnen al min of meer in kannen en kruiken.’ Dan valt er toch al niet meer zoveel te adviseren? ‘Niet lang na de kennismaking zei hij tegen me: we zijn het al eens over het prijskaartje. Nou, dat wilde ik dan wel eens zien. Beide partijen waren een cash and debt free-prijs overeengekomen, maar de beste man begreep helemaal niet wat dat betekende. Hij verwachtte gewoon het volledige bedrag te ontvangen. Dat is ook mijn rol: het vertalen van alle termen, gevolgen en oorzaken naar de taal van de ondernemer. Want ze zitten met veel vragen, zoals waarom eist de koper garanties? Of waarom moet mijn vrouw meetekenen? Daarnaast schakel ik op de juiste tijd de juiste adviseurs in om het proces zo soepel mogelijk te laten verlopen.’ Tegenwoordig komt u veel eerder in het proces in beeld dan toen u nog advocaat was. ‘Inderdaad, ik wilde ook naar een situatie waarin ik veel eerder betrokken ben bij wat er speelt binnen een bedrijf. Dat bijvoorbeeld een ondernemer naar mij toekomt met een probleem, dat we eens kofe gaan drinken en dan een passende oplossing zoeken.’ lands rechtssysteem is vooral gebaseerd op principes als redelijkheid, billijkheid en goeder trouw. Maar in de Verenigde Staten en in Groot-Brittannië moest het allemaal uitgeschreven worden. Doordat de zakenwereld internationaler is geworden, is ook onze maatschappij verder verjuridiseert. Het is veel professioneler, maar daardoor ook zakelijker en onpersoonlijker geworden.’ Ligt daar ook een kans voor de adviseur van de toekomst? ‘Daar ben ik van overtuigd. De rol van adviseur wordt persoonlijker. De wereld om ons heen wordt steeds onpersoonlijker door de razendsnelle technologische ontwikkelingen. Het leven wordt steeds gejaagder en de drang om beslissingen te moeten nemen veel groter. Maar wie zet alles voor ondernemers nog op een rijtje? Ondernemen is een eenzaam bestaan en iedere ondernemer kan een vertrouwenspersoon gebruiken die de wereld om hem heen duidt. Ik denk dat die behoefte alleen maar toeneemt. Hoe kan ik je helpen?’ Is er in al die jaren dat u actief bent betrokken bij overnames veel veranderd op het juridische vlak? Jaarcongres Overname Adviseurs ‘Het is allemaal veel complexer en professioneler geworden. Duurder ook. Als je de contracten van nu ziet, dat zijn soms halve telefoonboeken. De Angelsaksische invloed is enorm toegenomen. Ons Neder- John Jaakke is woensdag 19 november één van de keynote sprekers op het Jaarcongres Overname Adviseurs. Kijk voor meer informatie op www.overnamejaarcongres.nl september/oktober 2014 | brookz | 23 deal 01 Robert-Jan Vreeburg & Herard Buis. HedoN. Elektronicapartners ROBERT-JAN VREEBURG wordt eind 2015 de nieuwe eigenaar van HedoN Electronic Developments. Samen met de drie oprichters heeft de nieuwe eigenaar bewust gekozen voor een aanloopperiode. ‘Op deze manier is de deal gebaseerd op resultaten die ik mede gerealiseerd heb.’ D pervlakten detecteert op de website zag, werd oor een artikel in Brookz magaDeal Management buy-out hij meteen enthousiast. Een kennismakingszine vorig jaar begon het balletje te Aandelenbelang 100 procent gesprek werd snel gearrangeerd. Vreeburg rollen. Mede-eigenaar Herbert Bedrijf HedoN Electronic Developmerkte een verschil met zijn eerdere overJansen van HedoN Electronic Developments (Delft) Intermediair BuyInside namepogingen. ‘Na het eerste gesprek belde ments vertelde het verhaal van een eventuOvernamedatum 31 december ik mijn vrouw op vanuit mijn auto en zei: dit ele bedrijfsverkoop, waarbij nadrukkelijk 2015 is ‘m. Bij de eerdere gesprekken was er altijd gezocht werd naar een MBI’er met een elekOvernamebedrag Afhankelijk van een maar…’ trotechnische achtergrond en commerciële toekomstige resultaten Ook het trio van HedoN hield een goed slagkracht. Ruim een jaar later is er bij het Financiering Eigen vermogen, gevoel over aan de ontmoeting. Hoewel bedrijf in de technologiestad van Nederbanklening en/of lening van de drie verkopers Vreeburg geen elektrotechnische achterland veel veranderd. Robert-Jan Vreeburg grond heeft, zien ze in hem wel de persoon is binnengekomen bij HedoN als opvolger die het bedrijf verder kan brengen met zijn van de drie eigenaren (Jansen, Herard Buis commerciële ervaring. Het vervolgpad is opmerkelijk: Vreeen Denis Lamaker). Dat het trio naar een koper zocht, was een burg werkte eerst een (wederzijdse) proeftijd van zes maanden publiek geheim. Buis: ‘Iedere ondernemer van onze leeftijd is af, waarbij de persoonlijke klik tussen het kwartet zo goed was, met zijn opvolging bezig. We merken dat personeel, klanten en dat hij als volwaardig lid van het managementteam acteerde. leveranciers onze openheid prijzen.’ Hierdoor werd begin april van dit jaar de denitieve koopovereenkomst getekend, waarbij de aandelenoverdracht eind 2015 Award-winnaar plaatsvindt. HedoN ontwikkelt sinds 1979 elektronische producten voor haar opdrachtgevers. Dat varieert van systemen voor de besturing van offshore-kranen voor de wereldwijde marktleider tot Management buy-out de rechthoudregeling van stoelliften. ‘Bij dit soort opdrachten Beide partijen weten dat er een risico kleeft aan deze werkwijnemen we een risico, want we investeren zelf van tevoren in ze, maar de intentie is er vanaf het begin om tot een deal te koprojecten’, legt Buis uit. ‘Als het dan een succes wordt, protemen. Er is gekozen voor een aanloop, waarbij Vreeburg samenren we mee in de vorm van royalty’s of licenties.’ Het is één van werkt met de drie eigenaren die geleidelijk uitfaseren. De de unieke aspecten die Vreeburg aanspreekt, want klanten zijn structuur van de deal is gericht op het samen creëren van waarop zoek naar een technologiepartner die ze jarenlang adviseert de, waarbij het prijskaartje afhankelijk is van wat het bedrijf in bij elektronische vraagstukken. Vreeburg weet waar hij over die voorgaande periode presteerde. spreekt, want de voormalig manager bij onder andere Shell en ‘Het is niet zo dat ik slachtoffer word van mijn eigen succes’, De Banketgroep loopt inmiddels elf maanden mee in het bebenadrukt Vreeburg. ‘Daar hebben we een eerlijke rekenmedrijf. De 50-jarige koper startte zijn zoektocht naar een bedrijf thode voor. Maar deze aanpak zorgt ervoor dat de deal gebavier jaar geleden. Hij sprak met tientallen verkopende onderneseerd is op resultaten die ik mede gerealiseerd heb. Bovendien mers en kwam ongeveer eenmaal per jaar in serieuze onderhebben we dan een steviger verhaal richting de bank. Want in handeling, maar een overname ketste telkens af. plaats van een moeilijk nancierbare management buy-in hebTotdat HedoN op zijn pad kwam. Intermediair BuyInside wees ben we het straks over een management buy-out. Maar zelfs als hem op het elektronicabedrijf en toen Vreeburg als gepromode bank niet meewerkt, gaat de deal door. We hebben namelijk veerd fysisch chemicus het apparaat dat oplosbare zouten op opook alternatieve opties uitgewerkt.’ 24 | brookz | september/oktopber 2014 tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS Robert-Jan Vreeburg (50) Herard Buis (60) xxxxxxxxxx 200x | brookz | 25 deal 02 Jaap van de Laar. M. ter Halle bv Lijstenmaker JAAP VAN DE LAAR werkte zich op tot directielid bij Holcim, maar in 2011 begon het te kriebelen. Hij wilde zelf het ondernemerschap ervaren en ging op zoek naar een bedrijf met potentie. Via Marktlink kwam hij in aanraking met M. ter Halle bv uit Nijverdal, waar hij sinds juli 2014 in participeert. ‘Hier ligt een kansrijke toekomst.’ S M. ter Halle bv, geleid door Marcel ter inds 1989 was Jaap van de Laar Deal joint-venture Halle, en opgericht in 1989 is inmiddels werkzaam in de betonwarenindustrie, Bedrijf M. ter Halle bv internationaal actief. Het bedrijf groeit onderdeel van het Zwitserse Holcim. Intermediair Marktlink hard, en zocht daarom iemand met onHij groeide mee met het bedrijf, dat in zijn Participatie sinds eind juli 2014 Jaaromzet 3 miljoen euro dernemersdrive om de volgende groeifase eerste jaren een omzet draaide van ongeveer Financiering bancaire financiering, in te gaan. In Van de Laar vonden ze deze 15 miljoen gulden en in 2006 goed was voor eigen middelen en achtergestelde persoon. 120 miljoen euro, en werd zelfs lid van de dilening De partijen richtten een koopholding rectie. ‘Toen de crisis in 2008 kwam, werd de op waarin de personal holding van Van de bouwwereld hard getroffen. Er kwam een Laar en de personal holding van Ter Halle participeren. De tijd waarin de groei veranderde in krimp. Dat was de tijd waaraandelen zijn door de koopholding gekocht, die genancierd in ik wat actiever om me heen ben gaan kijken naar een nieuwe zijn door een bancaire lening, een achtergestelde lening en uitdaging’, vertelt Van de Laar. ‘Zeker toen Holcim in 2011 ging eigen middelen. ‘Begin 2014 hebben we een letter of intent gefuseren met MBI Beton, sloten de doelstellingen van het bedrijf tekend onder voorbehoud van nanciering en boekenonderniet langer aan bij mijn persoonlijke ambities. In goed overleg zoek. Uiteindelijk hebben we eind juli het denitieve kreeg ik toen een jaar de tijd om rond te kijken.’ koopcontract getekend’, aldus Van de Laar. De klik Geheel op eigen houtje ging Van de Laar op zoek naar een bestaand bedrijf om in te participeren. Via intermediair Marktlink stuitte hij op het proel van M. ter Halle bv, een groothandel van handgeschilderde olieverfschilderijen, spiegels, in-/ outdoor canvas, ingelijste prenten en sculpturen. ‘Ik heb gereageerd en we zijn met elkaar in gesprek gegaan. Zo simpel was het eigenlijk.’ Van de Laar vond het allereerst belangrijk dat er een klik was. ‘Praten over nanciën en dergelijke kwam later wel. We hebben eerst de visie besproken en gekeken of we met elkaar door één deur konden. Toen bleek dat dat het geval was, heb ik een adviseur in de arm genomen, een businessplan geschreven en een bieding gedaan. Die waren dermate aansprekend voor M. ter Halle bv, dat we de onderhandelingen om tot een deal te komen zijn opgestart, wat uiteindelijk heeft geleid tot de participatie in dit bedrijf.’ 26 | brookz | september/oktopber 2014 Stevige basis Er is een duidelijke rolverdeling afgesproken tussen Van de Laar en Ter Halle. Ter Halle houdt zich voornamelijk bezig met de inkoop in het Verre Oosten, met beurzen en met het collectioneren van het assortiment. Van de Laar op zijn beurt zal zich gaan toeleggen op het algemeen management en over de gehele breedte actief zijn binnen de organisatie. De heren hebben een duidelijke doelstelling voor de komende jaren. ‘We willen groeien naar een jaaromzet van 5 miljoen euro. Dat willen we vooral bereiken door uit te breiden naar internationale markten’, legt Van de Laar uit. ‘Ik zie hier zeker een kansrijke toekomst. De participatie is voor mij een invulling van de ambitie een groothandelsbedrijf met groeipotentie te managen en voorwaarden te scheppen voor een volgende fase. Marcel en ik vormen een stevige basis voor verdere groei.’ tekst KRISTEL HURENKAMP / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS Jaap van de Laar was directielid Holcim nu directeur M. ter Halle bv xxxxxxxxxx 200x | brookz | 27 DOSSIER INTERNATIONAAL ‘We kunnen dit wereldwijd uitrollen’ GOODGET DISTRIBUEERT DUURZAME en zuinige producten in ontwikkelingslanden. Met ondersteuning van de Nederlandse overheid startte onderneemster Elvira de Rooij dit jaar in Ghana met een eerste pilotproject, om van daaruit de rest van de wereld te veroveren. ‘Onze producten hebben een grote impact op het dagelijkse leven’. H et starten van een nieuw bedrijf is al geen sinecure. Maar het starten van een bedrijf in Ghana zonder enige ondernemerservaring is wel een heel grote uitdaging. En dat is nog zachtjes uitgedrukt. Het heeft Elvira de Rooij (42) er niet van weerhouden om begin dit jaar in Ghana van start te gaan met Goodget, een distributie-organisatie waarmee ze duurzame, innovatieve en zuinige producten beschikbaar wil maken voor mensen in ontwikkelingslanden. Bij goodgets (in plaats van gadgets) moet je volgens De Rooij denken aan producten als waterzuiveraars, solar lampen, zuinige kooktoestellen, verstelbare brillen of eenvoudige waterpompen. ‘Het gaat om nuttige en betaalbare producten die een grote impact op het dagelijkse leven van arme mensen.’ Duurzame oplossingen De Rooij kwam op het idee van Goodget toen ze een paar jaar geleden in New York de tentoonstelling Design for The Other 90% zag, waar kunstenaars en designers eenvoudige producten hadden ontworpen voor de 90 procent van de wereldbevolking die arm is. Toen ze in 2010` een ontwikkelingsproject deed in Senegal en de stroom om de haverklap uitviel, kwam het idee weer bovendrijven. De Rooij: ‘De oplossing was volgens mij niet 28 | brookz september/oktober 2014 een nieuwe stroomgenerator, want die is duur en bovendien milieuvervuilend. Ik ging op zoek naar een goedkopere en vooral duurzamere oplossing, maar die was in Senegal nauwelijks te vinden.’ Het probleem dat ze in Senegal tegenkwam speelt volgens De Rooij in feite in alle ontwikkelingslanden. ‘De meeste duurzame en innovatieve producten komen bijna allemaal uit het buitenland. Omdat het in arme landen vaak ontbreekt aan een goede distributiestructuur, kent de lokale bevolking deze producten niet of komt er nauwelijks mee in aanraking. Als iemand dan moeten kiezen tussen een gewone zaklamp of een iets duurdere zonnelamp, dan kiezen ze meestal voor de gewone zaklamp terwijl ze daar op termijn duurder mee af zijn.’ Om het idee voor de levensvatbaarheid van Goodget te toetsen wilde De Rooij eerst een marktonderzoek doen. Omdat ze het vanwege de taal handiger vond om in een Engelstalig land van start te gaan besloot ze voor Ghana te kiezen. Bovendien is Ghana een relatief veilig en toegankelijk land met een goede infrastructuur, niet onbelangrijk voor een vrouwelijke ondernemer. Marktonderzoek Mede geholpen door de toenmalige Prepare2Start-regeling van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) waarbij 50 procent van de onderzoekskosten werden vergoed – deed ze in 2012 een uitgebreid marktonderzoek geholpen door een aantal Ghanese studenten (NB deze regeling is per 31-12-2011 beëindigd). De uitkomsten waren dusdanig positief dat ze kort daarna besloot om Goodget denitief op te richten. Nadat ze haar idee had uitgewerkt in een concreet businessplan maakte ze vervolgens een toer langs investeerders, producenten van duurzame producten en allerlei maatschappelijke organisaties. Het zakelijke offensief leverde haar de nodige nuttige contacten en zelfs twee ondernemersprijzen op. Zo werd Goodget in 2013 winnaar van de Sustainable Hero Award 2013, een initiatief van Ernst & Young, en won haar bedrijf de FMO Award, een prijs van de Nederlandse Ontwikkelingsbank. Het leverde haar een klein startkapitaal op en was een basis om te starten vanuit een kantoor annex woonruimte in de hoofdstad Accra. Distributiemodel De kracht van Goodget zit in het unieke distributiemodel. Om de producten bij de mensen in de dorpen te krijgen maakt de Rooij gebruik van een netwerk van lokale, vooral vrouwelijke, ondernemers. Deze vrouwen worden eerst uitgebreid tekst BRAM VAN VEELEN / fotografie PETER BAK nl. De DHK subsidie steunt Nederlandse export en investeringen in opkomende markten, in totaal kan de regeling worden gebruikt in 88 landen. Daarbij moet het wel gaan om een project dat toegevoegde waarde heeft voor de positionering van het Nederlandse bedrijfsleven in het desbetreffende land. Via deze DHKregeling kreeg De Rooij een subsidie van honderdduizend euro, voldoende om de eerste shipment van Nederland naar Ghana te nancieren. Randvoorwaarde en daarmee consequentie van deze regeling is wel dat Goodget alleen Nederlandse producten in haar assortiment kan opnemen. Derde shipment Elvira de Rooij getraind en gaan vervolgens naar plaatselijke markten om de producten te demonstreren en te verkopen. De vrouwen kunnen de producten zelf inkopen via een microkrediet en bepalen hun eigen prijsstelling naar de klanten toe. De Rooij: ‘Het lijkt een beetje op het bekende Tupperware-concept, de vrouwen zijn in feite franchisenemers van Goodget waardoor we relatief eenvoudig kunnen opschalen. Als het eenmaal werkt zou je dit concept ook in andere ontwikkelingslanden kunnen uitrollen.’ Naast dit netwerk van lokale ondernemers heeft De Rooij inmiddels nog een tweede distributiekanaal opgezet via Shell Ghana en Ghana Post. Daardoor zijn de producten van Goodget ook te koop via plaatselijke tankstations en postkantoren. Financiering Nadat het distributieprobleem min of meer was opgelost diende zich de volgende uitdaging aan. Hoe ging De Rooij de eerste voorraad producten en de bijkomende transportkosten nancieren? Hiervoor heeft De Rooij gebruik gemaakt van de DHK-regeling , een subsidieregeling van het ministerie van Buitenlandse Zaken die wordt uitgevoerd door RVO. De Rooij is inmiddels alles bij elkaar ruim drie jaar bezig met Goodget, waarvan sinds februari 2014 operationeel. De eerste producten zijn verkocht en op dit moment is er zelfs al een derde shipment onderweg naar Ghana. Maar dat wil niet zeggen dat alles op rolletjes loopt. De Rooij: ‘Los van de vele praktische problemen wordt Ghana op dit moment getroffen door een economische crisis. Daardoor is de lokale munteenheid in het afgelopen jaar met vijftig procent gedevalueerd en zijn vooral buitenlandse producten twee keer zo duur geworden. Daarnaast beginnen de mensen in Ghana zich inmiddels ook zorgen te maken over het Ebola-virus. Er zijn op dit moment nog geen gevallen van besmetting bekend maar het komt natuurlijk allemaal wel dichtbij.’ Gevolg is wel dat veel investeerders zich inmiddels uit het land hebben teruggetrokken en dat ook Goodget het op dit moment even moeilijk heeft. Maar De Rooij is niet iemand die bij de pakken neer gaat zitten. ‘De verkoop gaat eigenlijk nog steeds goed, maar de vraag is hoe lang nog.. We zijn op dit moment aan het kijken of we ook lokale producten in ons assortiment kunnen opnemen. Daarnaast ben ik op zoek naar sponsors waardoor we de producten tegen gereduceerde prijzen kunnen aanbieden aan de allerarmsten. Daarmee bereiken we ons ultieme doel: zorgen dat de producten terecht komen bij de mensen die ze het meeste nodih hebben. Een laatste stap zou kunnen zijn om Goodget versneld uit te rol- september/oktober 2014 | brookz | 29 L AA AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D ‘Het enthousiasme is nog steeds onverminderd groot. Ik ben met Goodget begonnen omdat ik een droom heb’ len in de omringende landen waar minder problemen zijn, maar daarvoor is het nog een beetje te vroeg. Het concept moet zich nog wat meer bewijzen, we hebben nog onvoldoende trackrecord om interessant te zijn voor grote investeerders.’ Ondernemersdroom Ondertussen leidt De Rooij vooral een reizend bestaan. Ze pendelt om de zes weken heen en weer tussen Nederland en de lokale Goodget-organisatie in Ghana. Door de nijpende nanciële situatie is ze in Nederland vooral bezig met het bezoeken van investeerders en grote bedrijven die Goodget kunnen helpen om door de tijdelijke dip heen te komen. Terug in Ghana wordt ze weer warm onthaald door haar collega’s op het kantoor in Accra en ziet ze weer waar ze het allemaal voor doet. Achteraf was het wellicht beter geweest om in een ander land te starten, maar dat is volgens De Rooij makkelijk praten. ‘Het enthousiasme is nog steeds onverminderd groot. We hebben inmiddels al zoveel problemen overwonnen, we komen hier ook wel weer doorheen. Ik ben met Goodget begonnen omdat ik een droom heb. Ik wil het Goodget-concept wereldwijd uitrollen en daarmee mijn bijdrage leveren aan een betere wereld. Daar kom ik graag elke morgen mijn bed voor uit.’ Internationaal ondernemen Of het nu gaat om kennis en advies over internationale wet- en regelgeving, het vinden van een internationale zakenpartner of financiering voor ondernemen in het buitenland. Met onze binnenen buitenlandse netwerken gaan nieuwe deuren voor u open. Kijk op www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen voor meer informatie. RVO.nl biedt ook diensten aan ondernemers met duurzame, agrarische en innovatieve ambities. Starters International Business De subsidieregeling Prepare2Start is per 31-12-2011 beëindigd. De opvolger is Starters International Business (SIB). SIB geeft bedrijven die geen of beperkte exportervaring hebben een steuntje in de rug bij de voorbereiding van hun eerste stappen op buitenlandse markten. SIB biedt een kort coachingstraject dat leidt naar een internationaliseringsstrategie. Met een externe adviseur wordt naar een concreet actieplan toe gewerkt. In 3 tot 5 gesprekken met deze adviseur komt het volgende aan bod: Waar is uw onderneming goed in? Wat wilt u bereiken? Welke landen bieden kansen? Hoe aantrekkelijk zijn de gekozen landen? Welke landen bieden de beste mogelijkheden? Wat heeft u nodig om uw kansen in het gekozen land te verzilveren? Bedrijven kunnen bij RVO.nl een voucher aanvragen waarmee de kosten van de externe adviseur in het coachingstraject kunnen worden voldaan. www.rvo.nl/sib 30 | brookz september/oktober 2014 DHK-regeling Hebt u als (MKB-)bedrijf internationale ambitie en interesse in opkomende markten? Dan kunt u subsidie aanvragen voor demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies en kennisverwerving (DHK). Beschikbare modules: Demonstratieprojecten Bedrijven kunnen subsidie krijgen voor demonstratie van een product of technologie in een van de doellanden. Zo kunnen zij potentiële afnemers overtuigen. Haalbaarheidsstudies Bedrijven kunnen subsidie krijgen voor een haalbaarheidsstudie die wordt uitgevoerd om de buitenlandse klant te overtuigen dat een investering in Nederlandse technologie technisch of commercieel haalbaar is. Kennisverwerving Bedrijven kunnen subsidie krijgen voor het inhuren van externe expertise. Dit gaat bijvoorbeeld om advies over het vinden van lokale partners, juridische of fiscale aspecten. De DHK-regeling staat open voor 88 landen. Per 1 augustus 2014 is deze regeling ook opengesteld voor landen die onder het Dutch Good Growth Fund (DGGF) vallen. www.rvo.nl/dhk Meer informatie Heeft u vragen over Starters International Business of de DHKregeling? Bel 088 042 42 42 of kijk op www.rvo.nl AMBITIEUZE ONDERNEMERS doen zaken met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland helpt ondernemers verder. Met financiering, het vinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan wet- en regelgeving. Dit doen we namens meerdere ministeries, andere overheidsorganisaties en de Europese Unie. Jaarlijks gebruiken 150.000 bedrijven onze diensten. Ontdekken wat wij voor u kunnen betekenen? Kom dan kennismaken. www.rvo.nl/kennismaken >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal Ondernemen ‘Een adviseur moet ook nee durven te zeggen’ HOEWEL STEEDS MEER SIGNALEN op groen staan, is de MKB-overnamemarkt nog steeds afwachtend. Bovendien lijkt de concurrentie onder adviseurs eerder toe dan af te nemen. Een gesprek met de voorzitters van de drie belangrijkste adviseursorganisaties over het belang van kwaliteit, vertrouwen en de kunst van het adviseren. A an tafel schuiven Hans Minnaar, voorzitter van de Dutch Corporate Finance Association (DCFA), Ad Strijbosch, voorzitter van de Beroepsorganisatie voor Specialisten in Bedrijfsoverdracht (BOBB) en Peter den Hertog, voorzitter van het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NIRV). Naast hun onbezoldigde functie als voorzitter van respectievelijk de DCFA, BOBB en NIRV zijn ze in het dagelijkse leven alle drie fulltime actief als overnameadviseur. Hans Minnaar is oprichter en eigenaar van Florijnz Corporate Finance, gericht op bedrijfswaardering, overnamebegeleiding 32 | brookz | september/oktober 2014 en transactienanciering voor ondernemers in de retail, e-commerce, groothandel, business services en ICT. Ad Strijbosch, sinds 1995 actief als specialist bij bedrijfsovernames en overdachten is partner en mede-eigenaar van De Overname Adviseur Midden- en Oost-Brabant. En Peter den Hertog is binnen accountantsorganisatie Grant Thornton actief als partner en hoofd van de afdeling Corporate Finance, een afdeling die hij zelf vanaf 2001 mede heeft opgezet. Het gesprek begint – hoe kan het ook anders – over de actuele situatie op de overnamemarkt. tekst PETER RIKHOF EN WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER RONDETAFEL OVERNAME ADVISEURS Hans Minnaar Peter den Hertog Ad Strijbosch september/oktober 2014 | brookz | 33 RONDETAFEL OVERNAME ADVISEURS De afgelopen jaren waren voor veel overnameadviseurs niet gemakkelijk. Hoe kijken jullie naar de huidige situatie op de MKB-overnamemarkt? Strijbosch: ‘Het is op dit moment een kopersmarkt, want er is meer aanbod dan vraag. Dat lijkt misschien niet zo, maar er worden de laatste tijd meer bedrijven aangeboden op de markt. Het probleem is vaak de nanciering, maar als je geld op de plank hebt liggen, kun je momenteel uitstekend zaken doen. Ik zie ook dat we op een economisch omslagpunt zitten. Een groot deel van het bedrijfsleven komt uit een dal en dat werkt ook positief door voor de overnamemarkt.’ Minnaar: ‘Economisch gezien lijkt het dat we inderdaad in een kentering zitten. Maar gezien de ontwikkelingen in Rusland kan het sentiment snel weer omslaan. Ik zie vooral dat overnameprocessen heel lang duren. Er wordt tegenwoordig goed doordacht en zorgvuldig naar bedrijven gekeken voordat er actie wordt ondernomen. Ik ben met name optimistisch over de bedrijven die als winnaars uit de crisis zijn gekomen. Maar voor de verliezers, waar de resultaten ink onder druk hebben gestaan, gaat het heel moeilijk worden om op korte termijn hun bedrijf te verkopen. Daar zijn de resultaten te mager om de overnamemarkt op te gaan, want banken zijn terughoudend om ondernemingen te nancieren met een slechte historie.’ Den Hertog: ‘Ik moet jullie teleurstellen, want ik zie nog niet zo veel herstel. Er zijn wel wat lichtpuntjes te noemen, maar wat denk je bijvoorbeeld van de markt van bedrijfsmatig vastgoed? Dat is een megaprobleem met leegstand en prijzen die onder druk staan. Daar moet nog heel veel op worden afgeboekt. Wat ik wel zie zijn bedrijven die het ook in de crisis uitstekend hebben gedaan. Omdat ze iets unieks hebben of omdat ze internationaal actief zijn. Voor deze bedrijven is er eigenlijk altijd wel interesse. Maar ik betwijfel of dat in zijn totaliteit tot meer deals zal leiden.’ Veel oudere ondernemers zijn de afgelopen jaren gewoon door blijven werken omdat het geen goed moment was om te verkopen. Gaan we alsnog een hausse aan babyboomers op de markt krijgen? Strijbosch: ‘Lang niet alle bedrijven zijn klaar voor verkoop. Daarnaast komt een derde van de bedrijven niet op de markt door familieopvolging of overname door het eigen personeel. Daardoor zal er zeker geen sprake zijn van een hausse. Maar ik verwacht de komende jaren wel wat meer beweging. Er is nog steeds een grote groep oudere ondernemers die hun bedrijfsverkoop hebben uitgesteld, die zullen toch een keer moeten verkopen.’ Den Hertog: ‘Ik hoor al jaren berichten over duizenden bedrijven die op de markt gaan komen. Maar die oudere ondernemers gaan we gewoon niet zien. Als ik naar mijn eigen portefeuille kijk, dan heb ik bijna geen ondernemers die vanwege hun naderende pensioen het bedrijf willen verkopen. Het zijn allemaal veertigers die een mooie onderneming hebben opgebouwd en toe zijn aan een nieuwe uitdaging.’ Strijbosch: ‘Dat is de huidige situatie. Maar als oudere ondernemers de komende twee jaar in staat zijn om betere jaarrekeningen te presenteren, dan komen die bedrijven echt nog wel op de markt.’ 34 | brookz | september/oktober 2014 Laten we even de focus verleggen van de markt naar de adviseurs zelf. Is het niet vreemd dat terwijl het aantal transacties de afgelopen jaren fors is gedaald, het aantal adviseurs juist is toegenomen? Strijbosch: ‘Juist niet. Sinds de economische crisis zijn er veel hoogopgeleide nancials ontslagen bij de banken. Omdat ze ervaring hebben met bedrijfsnanciering denken ze ook dat ze wel geschikt zijn om een bedrijfsoverdracht te begeleiden. Maar dat is natuurlijk niet zo. In de praktijk is een overdrachtsproces voor 75 procent emotie-gedreven, daar moet je rekening mee houden. Bankiers hebben veel kwaliteiten, maar omgaan met de emoties in een overnametraject hoort daar zeker niet bij.’ Den Hertog: ‘Bedrijfsovername is inderdaad een kunst en niet iets wat je puur met technische kennis doet. Bij iedere ondernemer moet je eerst goed inschatten waar die man of vrouw gelukkig van wordt. Daar moet je op sturen. Het gaat er dus niet om zo snel mogelijk een deal te maken, maar vooral kijken naar wat goed is voor de ondernemer.’ Hans, jij hebt zelf twee jaar geleden de overstap gemaakt van ABN AMRO naar een eigen overnameadviespraktijk. Voel jij je aangesproken door deze opmerkingen? Minnaar: ‘Absoluut niet. Ik heb heel bewust voor dit vak gekozen. Daarvoor heb ik ook een aantal aanvullende opleidingen gevolgd en heb inmiddels ruime praktijkervaring opgedaan. Dus ik ben ervan overtuigd dat ik toegevoegde waarde bied aan ondernemers. Natuurlijk zijn er door de reorganisatie bij de banken de nodige gelukzoekers bijgekomen die zich noodgedwongen ook met bedrijfsovernames bezighouden. Ze helpen dan ondernemers in eerste instantie met een nancieringsaanvraag en doen een fusie- of overnametraject er ook nog even bij. Dat is wel een gevaar.’ Wat is dan het gevaar? Uiteindelijk bepaalt de markt toch zelf of iemand een goede of slechte adviseur is? Strijbosch: ‘Het probleem is dat een slechte adviseur een behoorlijke tijd kan rondlopen voordat hij door de mand valt. Je zult altijd ondernemers hebben die voor de hoogste prijs gaan en als die zich dan laten adviseren door zo’n gelukszoeker, dan hebben we daar allemaal last van. Want in de basis gaat het om een transactie die nooit tot stand zal komen. Ik kom soms partijen tegen in de markt waarvan ik me afvraag: wat moet ik hiermee?’ Minnaar: ‘Er werd net gezegd dat een overnameproces grotendeels emotie-gedreven is en daar ben ik het helemaal mee eens. Een goede adviseur kan deze emoties bij een ondernemer herkennen en beheersen. Maar als er aan de andere kant van de tafel een adviseur zit die dit niet aanvoelt, dan is er een groot gevaar dat er voortijdig een einde komt aan een in potentie kansrijke deal.’ Den Hertog: ‘Het wordt nu iets beter, maar ik heb meegemaakt dat er verkopers aan tafel zaten die begeleid werden door adviseurs die dachten een verhaal bij een bedrijfswaardering te hebben. Zonder inzicht in bedrijfsrisico’s of terugverdientijd. Als je ondeskundig begeleid wordt, dan word je als ondernemer direct boos als iemand een lager bedrag biedt of over garanties begint, terwijl dat volstrekt normaal is in een onderhandelingstraject.’ tekst PETER RIKHOF & WIETZE WILLEM MULDER / fotografie PETER BAK ‘Ik zie vooral dat overnameprocessen op dit moment heel lang duren. Er wordt tegenwoordig goed doordacht en zorgvuldig naar bedrijven gekeken voordat er actie wordt ondernomen’ Hans Minnaar (44) is voorzitter van de Dutch Corporate Finance Association (DCFA), een landelijke vereniging voor financiële professionals. De DCFA heeft ruim 200 individuele leden en stelt zich ten doel kennis te delen en een netwerk te creëren voor managers en ondernemers uit de zakelijke financiële sector, met corporate finance en fusies & overnames als specialisme. In de dagelijkse praktijk is Minnaar oprichter en eigenaar van Florijnz Corporate Finance. Meer informatie www.dcfa.nl Ondeskundige adviseurs zijn een verstorende factor op de overnamemarkt doordat ze onrealistische verwachtingen schetsen? Den Hertog: ‘Absoluut. Daarom is volgens mij het sleutelwoord de komende jaren: realisme. Ook wat betreft de vergoedingenstructuur. Bij Grant Thornton zijn we gestopt met grote afhankelijkheid van succesfees, omdat ik merk dat een resultaatafhankelijke beloning in sommige deals een onethisch karakter kan krijgen. Op het moment dat je zwaar leunt op een succesfee, dan is jouw belang om die deal door te laten gaan wel heel erg groot. Terwijl ik te allen tijde tegen mijn klant wil kunnen zeggen: doe het maar niet.’ Minnaar: ‘Maar een verkoper heeft in de kern toch maar een belang: die wil een zo groot mogelijke opbrengst tegen zo min mogelijk voorwaarden.’ Den Hertog: ‘Ben ik niet met je eens. Je hebt als verkopende ondernemer tegenwoordig niet meer te maken met ‘afrekenen en wegwezen’. De prijs is een afspiegeling van de risicoverdeling en er komt vrijwel geen transactie meer tot stand zonder vendor loan. Op het moment dat je als verkoper erin zit met een vendor loan die achtergesteld word, dan loopt de verkoper ook een risico. Je krijgt dan ogenschijnlijk een prachtige prijs, maar als de dealstructuur en de voorwaarden niet ideaal zijn, dan moet je ook kunnen zeggen: we doen het niet. Ik zeg niet dat succesfees verkeerd zijn, maar als je daar als adviseur volledig afhankelijk van bent, dan is dat riskant.’ Minnaar: ‘Daar geef ik je ook geen ongelijk in, dit betekent alleen dat een deel van het succes in de toekomst wordt afgerekend en de risico’s die hier mee gepaard gaan heel goed met de ondernemer dienen te worden besproken en afgewogen. Dat is een stuk complexer geworden de laatste jaren, maar daarom alleen maar leuker.’ Strijbosch: ‘Ook de bij BOBB aangesloten adviseurs hebben de ervaring dat enkel werken op basis van een succesfee voor de opdrachtgever contraproductief is. Bij een slechte deal moet je vanuit het belang van je cliënt, of dat nu verkoper of koper is, het advies kunnen geven om van een transactie af te zien.’ Wat wordt er vanuit de DCFA, BOBB en NIRV gedaan om de markt te beschermen tegen gelukszoekers en andere onvolkomenheden? Strijbosch: ‘De BOBB heeft sinds 2010 een certicering doorgevoerd om de kwaliteit van de aangesloten adviseurs te waarborgen. Nieuwe leden moeten zich certiceren om als overnamespecialist bij de BOBB te kunnen aansluiten. Iedere drie jaar vindt her-certicering plaats voor alle BOBB-leden in het kader september/oktober 2014 | brookz | 35 RONDETAFEL OVERNAME ADVISEURS ‘Goede ondernemers hebben vaak wel een realistisch idee van wat hun bedrijf waard is. Simpel gezegd berekent hij de waarde nog vaak op de achterkant van een sigarendoos’ Ad Strijbosch (59) is voorzitter van de Beroepsorganisatie voor Specialisten in Bedrijfsoverdracht (BOBB), een vereniging van specialisten op het gebied van bedrijfsovernames. De BOBB stelt zich ten doel om de kwaliteit van de advisering van hun ongeveer 125 leden op het gebied van bedrijfsoverdracht te bevorderen en te waarborgen. In de dagelijkse praktijk is Strijbosch partner en medeeigenaar van De Overname Adviseur Midden- en Oost-Brabant. Meer informatie www.bobb.nl van de permanente educatie en worden de leden getoetst op hun actuele kennis- en ervaringsniveau. Alleen wie hieraan voldoet is gerechtigd het BOBB-keurmerk te voeren. Daarnaast is er een onafhankelijke geschillencommissie waar opdrachtgevers verhaal kunnen halen.’ Minnaar: ‘Ook bij de DCFA kijken we naar de kwaliteit van de adviseur. Iemand moet ten minste vijf jaar relevante werkervaring hebben in de corporate nance-sector en een signicant deel van zijn werktijd besteden aan fusies en overnames. Verder dient een adviseur door minimaal twee leden te worden geïntroduceerd. Op deze manier proberen we het niveau van onze leden hoog te houden.’ Den Hertog: ‘Alle bij het NIRV aangesloten register valuators hebben een gespecialiseerde postdoctorale opleiding achter de rug, dus daardoor is er al een zeker kwaliteitsniveau geborgd. Maar in de praktijk is er nog wel eens kritiek op sommige RV’ers. Daarom gaan we bij het NIRV striktere toelatingseisen stellen. Daarnaast gaan we ook nadrukkelijk kijken naar hoe onze leden zich in het veld manifesteren.’ Kunnen beter gekwalificeerde adviseurs ook beter omgaan met de grootste dealbreaker van dit moment, namelijk de financie- 36 | brookz | september/oktober 2014 ring van een transactie? Minnaar: ‘Persoonlijk vind ik dat op dit moment dé uitdaging voor de overnameadviseur. In mijn tijd als nancieringsspecialist bij ABN AMRO werd ik in de laatste fase van het overnameproces per fax gevraagd: wil je hier even binnen een dag een offerte voor uitbrengen? Absurd, maar zo ging dat gewoon. Nu moet ik als adviseur al vooraan in het overnameproces nadenken over verschillende nancieringsconstructies en transactievormen om het plaatje rond te krijgen.’ Den Hertog: ‘Het nancieringsprobleem is de grootste verstorende factor op dit moment. Banken keren een transactie in deze tijd tien keer om. Maar daardoor is ons vak wel leuker geworden. Je moet veel inventiever en creatiever zijn om de transactie te laten slagen. En het feit dat je zowel de koper als de verkoper nodig hebt om de nanciering rond te krijgen, betekent dat je moet werken aan de persoonlijke relatie. Een overname is geen hit-and-run meer.’ Wat is jullie ervaring met het inzicht van de gemiddelde ondernemer in de waarde van zijn bedrijf? Strijbosch: ‘Goede ondernemers hebben vaak wel een realistisch idee van wat hun bedrijf waard is. Hij kent de markt, zijn ‘Het blijft een vak van pieken en dalen. Verder denk ik dat integriteit de komende jaren een steeds belangrijker issue gaat worden, want het is en blijft een opportunistisch wereldje’ Peter den Hertog (50) is voorzitter van het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NIRV), de beroepsvereniging voor ongeveer 200 Register Valuators in Nederland. Een register valuator is een financieel deskundige die gespecialiseerd is in de bepaling van de waarde van een onderneming. In de dagelijkse praktijk is Den Hertog managing partner van Grant Thornton Corporate Finance. Meer informatie www.nirv.nl concurrenten en ook de mogelijk geïnteresseerden. Simpel gezegd berekent hij de waarde nog vaak op de achterkant van een sigarendoos. Hij realiseert zich ook dat een koper zijn investering binnen een redelijke termijn moet kunnen terugverdienen. Het is zelfs de vraag of je als overnameadviseur bij dat soort ondernemers tijdens die beginfase van een overnametraject een rol kunt spelen. Je opereert meer als regisseur om het proces te begeleiden, je bent de spreekbuis voor de ondernemer en kanaliseert de emotie.’ Minnaar: ‘Nou, daar ben ik wel van overtuigd. Omdat je met emoties te maken hebt. Als de koper in een onderhandeling roept dat er van alles mankeert aan het bedrijf en dat de prijs daarom veel lager moet zijn, dan kan de stemming ineens heel snel omslaan. Zelfs bij de meest realistische ondernemers staat dan de deal onder druk.’ Den Hertog: ‘Probleem is dat ze op de golfclub allerlei borrelpraat opvangen over tien keer de winst of twee keer de omzet. Daar moet je dan als adviseur gelijk even een nuchter gesprek over voeren, dan kom je er snel achter of iemand oogkleppen op heeft. En als dat zo is, dan kun je er maar beter niet aan beginnen, zo’n opdracht is gedoemd te mislukken.’ Tot slot, hoe ziet het vak van overnameadviseur er over vijf jaar uit. Worden er andere eisen gesteld, wordt het generalistischer of blijft het business as usual? Minnaar: ‘Ik voorzie dat je als overnameadviseur vooral een relatie met een ondernemer moet opbouwen. Als je eerder aan boord bent, kun je ook nog waarde toevoegen. In het ideale geval wil een ondernemer dan over twee tot drie jaar zijn bedrijf verkopen, zodat je het proces goed kunt inrichten. Daarnaast moet je als adviseur nergens van wakker liggen en vooral exibel zijn. Vandaag kun je een deal hebben en morgen kan het weer worden afgeblazen, daar moet je boven staan.’ Strijbosch: ‘Het blijft een competitief beroep. Daarnaast moet je als adviseur goed tegen onzekerheid kunnen, want je hebt vaak een korte horizon. Wanneer je vier opdrachten tegelijkertijd hebt, dan heb je het druk. Op het moment dat er één of twee opdrachten bijkomen is dat niet het probleem, maar als ze aopen kan het ineens heel stil zijn.’ Den Hertog: ‘Het blijft een vak van pieken en dalen. Daarnaast denk ik dat integriteit de komende jaren een steeds belangrijker issue gaat worden, want het is en blijft een opportunistisch wereldje. Daarbij is je reputatie alles: je kunt je goede naam maar één keer te grabbel gooien. Daarna ben je hem echt kwijt.’ september/oktober 2014 | brookz | 37 SPECIAL CORPORATE RECOVERY Herstelkliniek DUIZENDEN BEDRIJVEN zitten nog steeds bij Bijzonder Beheer. De gemiddelde hersteltijd is drie jaar. ‘Vanuit strategisch perspectief hadden deze ondernemers al veel eerder moeten ingrijpen.’ 38 | brookz | september/oktober 2014 tekst BRAM VAN VEELEN / fotografie SHUTTERSTOCK voor bedrijven A ls we op geluiden uit het bedrijfsleven moeten afgaan, is het nog altijd slecht gesteld met de gezondheid van veel Nederlandse ondernemingen. Zo stelde Hans Biesheuvel, voorzitter van ONL voor Ondernemers, enkele maanden geleden dat bij maar liefst een kwart van de MKB-ondernemers het dossier bij hun bank inmiddels is overgedragen aan de afdeling Bijzonder Beheer. Cijfers van ABN AMRO gaan eveneens uit van een fors percentage: twintig procent. Banken plaatsen hun klanten onder bij Bijzonder Beheer wanneer zij vrezen dat zij hun geld niet terug gaan krijgen. Eenmaal in ‘de ziekenboeg van de bank’ verandert de aard van het contact met de cliënt al snel. Van een gewaardeerde klant wordt deze een risicopost en om verdere problemen te voorkomen zal de ondernemer alle zeilen bij moeten zetten in zijn bedrijfsvoering. Maar bovenal neemt de informatiebehoefte van de bank toe: de ondernemer zal vaker cijfers en prognoses moeten laten zien en mogelijk zal de bank ook het bedrijf volledig willen doorlichten – doorgaans op kosten van de ondernemer. Of er daadwerkelijk iets veranderd is, is echter maar de vraag.‘Afdelingen Bijzonder Beheer zijn in het algemeen sterk uitgebreid de laatste jaren, maar ik zou niet durven zeggen dat bedrijven er eerder terecht komen’, zegt Robert Middelhoek, associate partner bij consultancybedrijf BoerCroon. ‘De criteria waaronder bedrijven binnen banken overgaan naar Bijzonder Beheer zijn voor zover ik weet ook niet veranderd.’ Dit wordt onderschreven door Arjen Boukema, woordvoerder van ING waar de afdeling overigens ‘Intensief Beheer’ heet. ‘Wij hebben ons beleid niet wezenlijk aangepast, maar de economi- Onderzoek AFM sche omstandigheden zijn anders dan circa zes jaar geleden.’ Van herstel – een afname van het aantal ‘dossiers’ bij Bijzonder Beheer – is vooralsnog geen sprake, ziet Middelhoek. ‘Wij zijn nog even veelvuldig betrokken bij herstructureringen; er is geen afname in het aantal probleemgevallen. In het vakgebied waarin wij opereren zijn er nog altijd genoeg dossiers.’ Dit ziet ook Boukema, die wel spreekt van een ‘stabilisering tot lichte daling’ van het aantal dossiers, een trend die in lijn is met de economische conjunctuur. Wel ziet hij problemen bij bedrijven langer aanhouden. Met het uithollen van hun nanciële positie en de blijvende moeizame economische situatie zal er sprake zijn van een langere periode waarin ondernemingen het moeilijk hebben. Overigens is het lang niet altijd onvermijdelijk dat ondernemers op de afdeling Bijzonder Beheer ligt in toenemende mate onder een vergrootglas. Banken, die voor 2008 vaak nog zeer ruimhartig waren in het verlenen van kredieten, proberen de laatste jaren hun risico’s juist zoveel mogelijk te beperken met oog op hun eigen solvabiliteit. Dat dit vaak met harde hand gaat, blijkt uit kritiek door MKB-ondernemers, extra media-aandacht in landelijke dagbladen en reportages door onder meer Een Vandaag. Ondernemers zouden beslissingen nauwelijks kunnen aanvechten, onnodig op kosten gejaagd worden en ‘de donkere kerkers van de bank’ vaak nooit meer verlaten. De Autoriteit Financiële Markten is inmiddels een ‘verkennend’ onderzoek gestart naar deze afdelingen bij banken, om te controleren in hoeverre banken onnodig kredietovereenkomsten stopzetten of bedrijfsmiddelen lager taxeren. terechtkomen. Voor het ontstaan van een liquiditeitscrisis is er in een eerder stadium al sprake geweest van een strategie- en een winstcrisis. Om ondernemers bewust te maken van deze momenten, waarop vaak nog bij valt te sturen, lanceerde BoerCroon vorig jaar een herstelapp met een checklist. Middelhoek: ‘Ondernemers baseren hun oordeel of hun bedrijf in de problemen zit vaak op liquiditeit, maar vanuit strategisch perspectief zouden zij eerder moeten ingrijpen. Met de lancering van de app willen wij dat sentiment te doorbreken.’ ‘Pas heel recentelijk krijgen we signalen dat de aanwas naar Bijzonder Beheer iets minder wordt, maar bedrijven die daar eenmaal zitten, blijven er inmiddels ook langer’ Sluimerend proces Ondanks de aantrekkende economie zitten veel bedrijven nog altijd in zwaar weer. Dat constateert ook Jeroen Nuesink, partner bij Mandaat. ‘Pas heel recentelijk krijgen we signalen dat de aanwas naar Bijzonder Beheer iets minder wordt, maar bedrijven die daar eenmaal zitten, blijven er inmiddels ook langer. Dat komt doordat het steeds vaker bedrijven zijn die al jaren in een verlieslatende situatie zitten, waarbij het eigen vermogen sterk is gereduceerd.’ Middelhoek ziet hetzelfde: ‘Toen we nog volop in de crisis zaten, in 2009, waren het vooral ondernemingen in de traditionele sectoren zoals de bouw, landbouw en visserij die het moeilijk hadden. Maar nu zien we een steeds breder beeld ontstaan en hebben we ook veel te maken met zakelijke dienstverleners. Zij zijn niet getroffen door het in één keer in elkaar klappen van de markt, maar het is september/oktober 2014 | brookz | 39 SPECIAL CORPORATE RECOVERY een sluimerend proces van verlieslatendheid geweest.’ De bank verdeelt klanten onder Bijzonder Beheer grofweg in twee kaartenbakken. De eerste gaat uit van het herstructureren van de faciliteit, de tweede van het uitwinnen van zekerheden. In de eerste categorie is de bank nog geïnteresseerd in het herstellen van de gezondheid van de onderneming en lopen de belangen van bank en klant nog enigszins parallel, maar in de tweede categorie is daar geen sprake meer van. De bank oordeelt dat het bedrijf niet meer te redden is en richt zich op het maximaal uitwinnen van de eigen zekerheden. Kredieten worden ingetrokken, beslag wordt gelegd op onderpanden en voor de ondernemer is het einde oefening. ‘Voor de ondernemer is dat natuurlijk voor de ondernemer wordt opgelost, dan is het ook voor de bank opgelost’, zegt Nuesink. ‘Het belangrijkste is om de twee partijen tijdens corporate recovery dichter bij elkaar te brengen, waarbij vaak een vertaalslag gemaakt moet worden. Ondernemers doen meer op gevoel, ervaring en kennis van de markt, terwijl bankiers geïnteresseerd zijn in harde feiten.’ Valt er doorgaans nog wat te redden als de klok vijf voor twaalf slaat voor een onderneming? Middelhoek: ‘Van onze dossiers komt twee derde via banken binnen, wanneer een klant bij Bijzonder Beheer zit. Ik denk dat één op de tien bedrijven het over een periode van twee jaar niet redt.’ Afhankelijk van de omvang van de onderneming en de ernst van de problematiek is de gangbare hersteltijd van een bedrijf ongeveer drie jaar. ‘Vaak is er in ´Afhankelijk van de omvang van de onderneming en de ernst van de problematiek is de gangbare hersteltijd van een bedrijf ongeveer drie jaar.´ verschrikkelijk’, zegt Nuesink. ‘Maar als je bijvoorbeeld 90 procent van je omzet hebt verloren en ook geen zicht heb op nieuwe omzet op redelijke termijn, dan houdt het vaak op. Natuurlijk worden bij Bijzonder Beheer wel fouten gemaakt, maar wel is het zo dat banken inmiddels vaak hun betere mensen op deze afdeling hebben gezet. Dat moet ook wel, want het moeilijkste onderdeel van kredietverlening is het maken van de juiste inschatting of het bedrijf een goede toekomst heeft. De bankier moet die inschatting maken en dat is niet makkelijk.’ Reddingsacties Zowel Nuesink als Middelhoek worden vaak ingeschakeld als een onderneming in de categorie corporate recovery valt. Dit gebeurt regelmatig op voorspraak van de bank, maar het kan ook zo zijn dat de ondernemer op eigen beweging externe hulp inschakelt. ‘In die fase maakt dat eigenlijk niet zoveel uit. Als het probleem 40 | brookz | september/oktober 2014 het tweede jaar weer sprake van een kleine winstgevendheid en vindt de daadwerkelijke turnaround plaats in het derde jaar. Daarna is er weer ruimte om te groeien. Wel is veel afhankelijk van de mogelijkheden om in te grijpen. Zijn er bijvoorbeeld onderdelen af te stoten, dan ontstaat meer ruimte voor een turnaround dan wanneer de continuïteit van de hele onderneming het doel is. Er moet wel een bereidheid zijn om ingrijpende maatregelen te treffen.’ Positieve afloop Net als bij Middelhoek kent ook bij Nuesink de meerderheid van de dossiers een ‘redelijk positieve aoop’. In zijn ervaring kan ongeveer twee derde van de bedrijven in de één of andere vorm verder. Een hoopgevend cijfer, waarbij wel vermeld dient te worden dat zijn praktijk niet wordt ingeschakeld in uitzichtloze situaties, maar enkel wanneer er mogelijk nog een oplossing denkbaar is. ‘Het is heel vaak zo dat we ondernemers kunnen helpen en dat we samen een uitweg vinden, ook al zitten zij bij Bijzonder Beheer.’ In sommige situaties is de bank zelf, door een te zware nanciering, debet aan de ontstane problemen. ‘Recent heb ik nog zo’n situatie meegemaakt, waarbij het bedrijf, een aantal jaren daarvoor gekocht door een MBI-kandidaat, de rente en aflossing niet meer kon betalen. Dan wordt het snel oorlog, maar wij hebben daar tussen gezeten. Nu heeft de MBI’er een stuk van het bedrijf, net als de voormalige eigenaar en ook de bank heeft wat ingeleverd. Uiteindelijk gaat een deel van de onderneming nu door in plaats van failliet, wat een strop voor iedereen zou zijn geweest.’ Om een dergelijk scenario te bereiken is het zaak om continu met alle partijen op één lijn te blijven. ‘Natuurlijk speelt het mee dat de bank aan haar belangen denkt’, zegt Nuesink, maar als de onderneming een goed toekomstbeeld kan schetsen, kunnen belangen synchroon lopen. Goede stuurinformatie en nanciële rapportages zijn essentieel om de ontwikkelingen van het bedrijf, ook door de bank, te volgen. ‘Een verbetering van de situatie bij de klant is een gezamenlijk belang’, vindt ook Boukema. Een bankier blijft echter een bankier en een ondernemer een ondernemer. ‘In een aantal gevallen is er onvoldoende toekomstperspectief voor een bedrijf. Vaak is er dan sprake van een onafwendbaar faillissement. In zulke gevallen zal ook de nanciering tot een eind komen. ‘Zover hoeft het echter vaak helemaal niet te komen. Deel je zoveel mogelijk informatie met de bank, dan merk je dat de intensiteit er ook wel wat vanaf gaat’, zegt Middelhoek. ‘De informatiebehoefte wordt minder en de bank komt ook niet zo snel met aanvullende condities voor continuïteit als hogere rentekosten op kredieten.’ BEDRIJFSPROFIEL ‘Zonder plan ben je nergens’ Santt bestaat uit twee ervaren adviseurs die sinds 2007 MKB-bedrijven bijstaan die in de problemen zijn geraakt. Daarbij staat een systematische en planmatige aanpak voorop. ‘Wij zien meestal vrij snel waar de pijnpunten zitten.’ S antt is wat je noemt een typisch 5-voor-12 bureau. Hoewel de beide partners Jeroen Overing en Jan Albers in alle levensfasen van een bedrijf kansen zien voor verbetering, ligt hun hart bij ondernemingen die in zwaar weer verkeren. Die liefde voor turnaround en recovery-situaties ontstond ruim tien jaar geleden. Overing en Albers startten met het faillissement van OCS, een groep van toeleveranciers voor de (scheeps)interieurbouw en projectmeubilair voor de gezondheidszorg. Ze besloten het bedrijf zelf door te starten, voerden een rigoureus saneringsplan door en wisten OCS uiteindelijk succesvol te verkopen. Overing: ‘Vanuit deze samenwerking zijn we ons, onder de naam van Santt, fulltime op corporate recovery gaan richten, eerst door te investeren in slecht lopende ondernemingen, later vooral vanuit een adviserende rol in combinatie met de implementatie van de gegeven adviezen’. Santt richt zich op middelgrote handels- en productiebedrijven met een omzet tussen de € 2 - 50 miljoen en/of 10 - 100 medewerkers. De meeste opdrachten komen via de banken of vanuit het commissarissennetwerk. Albers: ‘Veel ondernemers vinden het zelf erg moeilijk om aan de bel te trekken als hun bedrijf in de problemen zit. Vanuit een zekere ontkenning van het probleem, nemen ze niet die besluiten die net hard nodig zijn. Ze hopen dat het vanzelf weer goed gaat komen, kunnen eigenhandig geen wezenlijke veranderingen doorvoeren en blijven doen wat ze altijd hebben gedaan.’ Succesvol verleden De oorzaak van veel problemen ligt volgens Overing bij de meeste bedrijven vaak al voor de crisis. Maar door de toenmalige economische meewind zijn die manke- Jan Albers menten nooit aan de oppervlakte gekomen. Daarnaast is voor veel ondernemers een succesvol verleden een grote valkuil. Overing: ‘Je ziet dat ondernemers te lang vasthouden aan hetzelfde kunstje en niet doorhebben dat de wereld om hun heen inmiddels is veranderd, een nieuwe strategie voor aansluiting met de markt is vaak nodig.’ Als Santt bij een bedrijf aan de slag gaat wordt in eerste instantie gekeken waar de pijnpunten zitten. Daarvoor hebben Overing en Albers een eigen bedrijfskundige prescan ontwikkeld, die snel inzicht geeft in hoe het bedrijf er in zijn totaliteit voorstaat. Overing: ‘Samen met de ondernemer maken we een herstelplan en ontwikkelen we een nieuwe strategie. Op basis hiervan gaan we, zonodig, bij banken, participatiemaatschappijen en informal investors langs om de Jeroen Overing nancieringsbehoefte in te vullen.’ Frisse blik Het is volgens de adviseurs van Santt beslist allemaal geen rocket science wat ze doen. Hun kracht ligt vooral in het feit dat ze met een frisse en onafhankelijke blik van buiten naar binnen kijken. Overing: ‘Heel belangrijk is te begrijpen dat het menselijke, emotionele, aspect meer dan 50 procent van de casus is’. Albers: ‘De ondernemers worden zo in beslag genomen door de dagelijkse activiteiten dat ze te weinig tijd hebben om eens vanaf een afstand naar de werkelijke prestaties van hun onderneming te kijken. Daar helpen wij hen bij en begeleiden het proces van verandering naar betere resultaten.’ Meer informatie www.santt.nl SANTT september/oktober 2014 brookz | 41 SPECIAL CORPORATE RECOVERY Corporate Recovery 50 DE VIJFTIG BELANGRIJKSTE corporate recovery advies- kantoren van Nederland in alfabetische volgorde. Het betreft hier zelfstandige advieskantoren die zich voornamelijk richten op MKB-bedrijven. Alvarez & Marsal Boer & Croon Plaats Profiel Plaats Profiel Website Website Amsterdam Internationaal bureau gespecialiseerd in turnaround- en restructuring advies, crisis- en interim management en performance verbetering. www.alvarezandmarsal.com American Appraisal Plaats Profiel Webiste Rotterdam Internationaal bureau gespecialiseerd in turnaround- en restructuring advies en faillissement-begeleiding. www.american-appraisal.com Bakkenist Plaats Profiel Website Bussum Organisatie-advies bureau dat zich ook bezighoudt met sanering, herstructuring- en turnaround-management. www.bakkenist.nl Balanced Business Network Plaats Profiel Website Apeldoorn Een bureau voor turnaround management, business restructuring & recovery en tandem management. www.bbn-nederland.nl Amsterdam Breed advieskantoor met corporate recovery consultancy. www.boercroon.nl Business Creation Plaats Profiel Website Amsterdam Gespecialiseerd in redevelopment en herstructurering. www.businesscreation.com Corporate Recovery Partners Plaats Profiel Website Wijchen Onafhankerlijk asviesbureau gespecialiseerd in corporate recovery en restructuring voor middelgrote en grote bedrijven. www.corporaterecoverypartners.nl Cruysbergen Plaats Profiel Website Bussum Bureau met uitgebreide ervaring op het terrein van bedrijfsdoorlichting en herstructureringen. www.cruysbergen.nl BDO Business Restructuring Custom Management Plaats Profiel Plaats Profiel Website Utrecht Accountancy en advieskantoor die business restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.bdo.nl Bedrijfsvitaliteit.nl Plaats Profiel Website Hedel Richt zich vanuit een geïntergreerde aanpak op het (her) inrichten van organisatie en corporate recovery. www.bedrijfsvitaliteit.nl 42 | brookz | september/oktober 2014 Website Leusden Maatschap van ervaren algemeen directeuren die tijdelijke opdrachten, o.a. op het gebied van herstructurering en corporate recovery. www.custommanagement.nl De Turnaround Manager Plaats Profiel Website Asten Klein bureau gericht op herstucturering van MKB-bedrijven. www.deturnaroundmanager.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘Het gaat om een houdbaar verdienmodel’ BDO Business Restructuring begeleidt bedrijven die kampen met nanciële en operationele uitdagingen. Daarbij staat een multidisciplinaire aanpak voorop. Want alleen het oplossen van de nanciële problemen is vaak niet voldoende. ‘Het gaat in essentie om gedragsverandering.’ E igenlijk is het heel simpel’, vertelt Edwin den Boer, partner bij BDO. ‘Je moet als bedrijf uiteindelijk toegevoegde waarde leveren. Anders kom je vroeg of laat in de problemen.’ Den Boer en zijn collega Victor Verstappen maken deel uit van het vijf man sterke team van BDO Business Restructuring, een business unit die bedrijven bijstaat die in zwaar weer terecht zijn gekomen. Verstappen werkte hiervoor bij de afdeling Bijzonder Beheer van de Rabobank en heeft daar vele zwalkende bedrijven voorbij zien komen. Verstappen: ‘De oorzaak zit toch vaak in het feit dat een ondernemer te lang vasthoudt aan een bepaald verdienmodel. Dat heeft een aantal jaren succes gebracht, maar ondertussen is de wereld veranderd. Als je dan als ondernemer te weinig aandacht hebt besteed aan innovatie en vernieuwing, wordt je bedrijf langzaam uit de markt gedrukt.’ Change-management Om een bedrijf weer op de rails te krijgen gaan de adviseurs van Business Restructuring altijd met een gefaseerd herstelplan aan de slag. Den Boer: ‘In eerste instantie moet je zorgen dat het bedrijf blijft doordraaien, het bloeden moet worden gestelpt. Dat betekent vaak onvermijdelijk een saneringsoperatie. Onze kracht zit in het feit dat we in deze fase snel mensen van verschillende disciplines erbij kunnen betrekken. Wij zijn onderdeel van BDO Consultants, met in totaal 140 adviseurs. Daarbij kun je denken aan arbeidsjuristen, scaal-juridische adviseurs, organisatie-adviseurs of corporate nance-experts.’ Vervol- Victor Verstappen gens kijken de BDO-adviseurs samen met de ondernemer naar de strategie en het toekomstige verdienmodel. Verstappen: ‘Het is belangrijk om de ondernemer vanaf het begin mede-eigenaar te maken van het nieuwe plan. Meestal heeft hij de oplossing min of meer al in zijn hoofd. In feite maken wij die gedachten expliciet en werken het uit in een concreet actieplan.’ Daarna volgt de moeilijkste fase in een hersteltraject: hoe zorg je ervoor dat de nieuwe strategie en actieplannen ook gerealiseerd gaan worden? Ook in deze fase kan BDO BR een op maat toegesneden team formeren. Verstappen: ‘Het gaat in feite om gedragsverandering en changemanagement. Daarbij hebben de ondernemer en het middenmanagement een voortrekkersrol, maar dat gaat allemaal niet vanzelf. Vooral als de DGA altijd do- Edwin den Boer minant aanwezig is geweest, ontbreekt het vaak aan tegenspraak en eigen initiatief. Dan is het een hele uitdaging om zo’n bedrijf in beweging te krijgen. Met de goede aanpak lukt dat vaak wel.’ Klantrendement Hoewel het op dit moment weer wat beter lijkt te gaan zijn de problemen voor veel MKB-ondernemers nog lang niet voorbij. Met name bedrijven die de crisis alleen maar hebben uitgezeten en zich niet wezenlijk hebben vernieuwd, komen zichzelf alsnog tegen. Den Boer: ‘Je zult uiteindelijk moeten gaan sturen op klantrendement en klanttevredenheid, anders heb je geen houdbaar verdienmodel.’ Meer informatie www.bdo.nl/br BDO BUSINESS RESTRUCTURING september/oktober 2014 brookz | 43 SPECIAL CORPORATE RECOVERY Deloitte Financial Advisory Inter Actus Groep Plaats Profiel Plaats Profiel Website Amsterdam Accountancy en advieskantoor die business restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.deloitte.nl Website Economen Netwerk JBR Plaats Profiel Plaats Profiel Website Enschede Netwerk van zelfstandig financieel interim managers en consultants die zich ook bezig houden met corporate recovery. www.economen.net Equiton Plaats Profiel Website Website Waalwijk Adviseert, begeleidt en ondersteunt MKB-bedrijven bij o.a. reorganisaties, fusies, bedrijfsovernames en faillissementen. www.interactus.nl Zeist Onafhankelijk management adviesbureau dat o.a. adviseert op get gebied van restucturing en debt advisory. www.jbr.nl Kasius & Partners Breda Bedrijfskundigadvies bureau o.a. gespecialiseerd in corporate recovery en herfinancieringsvraagstukken www.equiton.nl Plaats Profiel Website Houten Onafhankelijk adviesbureau met o.a. expertise op het gebied van corporate recovery. www.kasius.nu Ernst & Young Transaction Advisory Kluit De Lara & Partners Plaats Profiel Plaats Profiel Website Amsterdam Accountancy en advieskantoor die business restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.ey.com FBM Plaats Profiel Website KPMG Restructuring Services Nieuwegein Onafhankelijk adviesbureau op het gebied van financieringsvraagstukken, kapitaalstructuren, fusies en overnames en herstructureringen. www.fbm.nl Gwynt Plaats Profiel Website Website Hooge Zwaluwe Gespecialiseerd bureau voor restructuring , corporate recovery en financial engineering. www.kdlp.nl Plaats Profiel Website Amstelveen Accountancy en advieskantoor die business restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.kpmg.com Krüger & Partners Esch Breed adviesbureau met expertise op het gebied van resturering en business transformatie. www.gwynt.eu Plaats Profiel Website Rotterdam Onafhankelijk adviesbureau gericht op restucturing, corporate finance en interim management. www.kruger-partners.nl HandsOnTurnaround KwikGielen Plaats Profiel Plaats Profiel Website Veenendaal Advies- en managemetbureau voor bedrijven die in een situatie zitten van structurele verliezen, een liquiditeitscrisis of insolventie. www.handsonturnaround.com Headwind Partners Plaats Profiel Website Lijnden Professionele dienstverlener die o.a. adviseert op het gebied van het (her)structureren van bancaire financieringen en het onderhandelen met de banken. www.headwindpartners.nl Website Den Dolder Gespecialiseerde adviesfirma o,a op et gebied van bedrijfsfinanciering en herstructurering. www.kwikgielen.nl Management Partners Plaats Profiel Website Zeewolde Ondersteunt in complexe en bijzondere situaties, o.a bij turnaround en herfinanciering. www.managementpartners.nl Hermes Advisory Mazars Berenschot CF Plaats Profiel Plaats Profiel Website Hilversum Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in o.a. debt advisory, en restructuring www.hermesadvisory.com Iepenstaete Plaats Profiel Website Naarden Senior adviseurs dieo.a. ondersteunen bij recovery en groei- en herfinanciering. www.iepenstaete.nl 44 | brookz | september/oktober 2014 Website Amsterdam Accountancy en advieskantoor die business recovery- en restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.mbcf.nl Nielen Schuman Plaats Profiel Website Amsterdam Onafhanelijke boutique voor o.a. restructuring en debt advisory. www.nielenschuman.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘We zijn de koningen van de twee millimeter’ Ondernemers die Themis Company inschakelen bij een herstructurering, krijgen er een actieve mede-ondernemer bij om het bedrijf er weer bovenop te helpen. ‘Samen met de ondernemer maken we het verschil.’ T hemis Company staat ondernemers bij waarbij het zwaard van Damocles boven hun hoofd hangt. Tijdens zo’n hersteltraject ligt de focus van het Breukelse adviesbureau op de opbrengstenkant. ‘We beginnen in eerste instantie direct aan de saleskant’, legt partner Roland Hiltermann uit. ‘Dat is waar de kern van een bedrijf zit.’ Een illustrerend voorbeeld van deze aanpak is de situatie bij een betaald voetbalorganisatie. De voetbalclub kampte met een verlies ter grootte van 65 procent van de omzet. ‘Voor ons stond één vraag centraal: hoe verdien je één euro zonder dat je een voetbalwedstrijd speelt’, zegt partner Anton Wiggers. ‘Op die manier creëer je een structurele basis. Dat is een totaal andere focus dan: hoe krijg ik zeventien keer per seizoen mijn stadion vol. Door onorthodoxe vragen te stellen ontstaan volkomen nieuwe oplossingen.’ Mouwen opstropen Wiggers was tijdens de periode bij deze eredivisieclub nancieel directeur ad interim. Want Themis schrijft niet alleen een herstelplan, Hiltermann en Wiggers steken samen met de ondernemer de handen uit de mouwen. Na de analyse stippelen ze de nieuwe strategische koers uit. Door hun jarenlange praktijkervaring op diverse vakgebieden maken ze in een hands-on rol naast de ondernemer het verschil, waarbij het adviesbureau primair gericht is op de continuïteit van de onderneming. Themis wil zo dicht mogelijk op de beslisser binnen een bedrijf zitten omdat het bij corporate restructuring om verbetertrajecten van binnenuit gaat. De ondernemer moet openstaan om het voort- Roland Hiltermann aan anders te doen, want er wordt van hem als leider ander gedrag gevraagd. Maar het tweetal heeft in de praktijk te maken met ego’s en levenswerken waar je tegenaan schopt. ‘Sommige ondernemers kijken niet kritisch naar zichzelf’, aldus Wiggers. ‘Wij schuwen niet om het advies te geven dat het beter is wanneer de ondernemer een stapje terug doet, zodat een andere leider voorlopig het roer overneemt.’ Twee millimeter Wanneer de ergste storm is gaan liggen, denkt Themis mee met nieuwe verdienmodellen. Daarnaast blijft het adviesbureau een klankbord voor ondernemers die door een herstructurering zijn binnengekomen. Themis haalt een onderne- Anton Wiggers mer even uit zijn dagelijkse beslommeringen door hem te prikkelen en uit te dagen met dilemma’s en what if-situaties. Bovendien barst het duo altijd van de creatieve ideeën, omdat ze nét even anders kijken dan de ondernemer. Wiggers: ‘We zijn de koningen van de twee millimeter. Als je een golfbal verkeerd raakt, dan gaat-ie meters naast. Wij focussen ons niet op die grote afwijking, maar juist op de oorzaak. Als je je grip bij het afslaan bijvoorbeeld twee millimeter verlegt, heeft dat een grote impact op het eindresultaat. Een ondernemer ziet het verschil van die twee millimeter vaak niet meer, maar Themis wel.’ Meer informatie www.themiscompany.com THEMIS COMPANY september/oktober 2014 brookz | 45 SPECIAL CORPORATE RECOVERY Ox Plaats Profiel Website Stepsahead Amsterdam Gespecialiseerd adviesbureau. Naast restructuring services ook transaction services, investment management en interim management. www.oxpartners.com Pentaplus Recovery Plaats Profiel Website Enschede Advies en begeleiding van bedrijven met financiële problemen i.s.m. accountants, banken en curatoren. www.pentaplus-recovery.nl Protiviti Plaats Profiel Website Amsterdam Internarionaal advieskantoor dat o.a. is gespeciliseerd in restructuring en turnaround. www.protiviti.nl PWC Business Restructuring Services Plaats Profiel Website Amsterdam Accountancy en advieskantoor die business restructuring oppakt vanuit een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.nl.pwc.com Reorganice Plaats Profiel Website Amsterdam Turnaround bureau dat momentum brengt in de duurzame verbetering van bedrijfsrendement. www.reorganice.com Resor Plaats Profiel Website Amsterdam Gespecialieerd in corporate recovery en insolvancy-advies. www.resor.nl Plaats Profiel Website Maastricht adviesorganisatie die zich richt op waardecreatie en waardeverbeteringen van ondernemingen en instellingen. www.stepsahead.nl Suez Corporate Strategy Plaats Profiel Website Amsterdam Adviesbureau dat op hands-on wijze ondersteuning biedt bij recovery trajecten voor middelgrote bedrijven. www.suez.nu Team Consult Plaats Profiel Website Warmond Organisatieadviesbureau gericht op het Nederlandse MKB, o.a. gespecialiseerd in corporate restructuring & recovery. www.teamconsult.nl Themis Company Plaats Profiel Website Breukelen Gespecialiseerd in het oplossen van complexe ondernemingsvraagstukken op het gebied van continuïteit en strategie. www.themiscompany.com Traction Partners Plaats Profiel Website Hilversum Investeringsmaatschappij die ook helpt bij herstructurering, sanering en herfinanciering. www.tractionpartners.com Uno Advies Plaats Profiel Website Zuidlaren Gespecialiseerd in o.a. insolventie-begeleiding, restucturing en corporate recovery. www.uno-advies.nl Ressenaar & Van Raad Van Zomeren Van der Graaf Plaats Profiel Plaats Profiel Webiste Groningen, Den Haag Onafhankelijk adviesbureau o.a. gespecialiseerd in corporate recovery en interim-management. www.vanraad.nl Website Rotterdam Professioneel bureau actief op het gebied van o.a. corporate recovery & corporate finance voor het midden- en kleinbedrijf. www.vanzomeren.nl Santt Holding Wegstapel & Houben Plaats Profiel Plaats Profiel Website Naarden Investeringmaatschappij die ook helpt bij herstructurering, sanering en herfinanciering. www.santt.nl Website Solvensys Xelero Plaats Profiel Plaats Profiel Website Den Haag Gespecialiseerd bureau gericht op herstructureringen en turnaround. www.solvensys.nl 46 | brookz | september/oktober 2014 Website Twello Adviesbureau dat o.a. is gespecialiseerd in bedrijfsherstructurering in situaties waarin de continuïteit onder druk staat. www.wegstapelenhouben.nl Berkel en Rodenrijs Netwerk van deskundigen specialisten die bedrijfsprestaties verbeteren met een geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak. www.xelero.nl BEDRIJFSPROFIEL ‘Zij aan zij met de ondernemer’ Mandaat bestaat uit een netwerk van ervaren adviseurs dat sinds 2009 met name MKB-bedrijven bijstaat die in zwaar weer zijn beland. Daarbij staat een ondernemende oplossing altijd voorop. ‘Wij zijn niet van de dikke rapporten, wij geloven in doen.’ A ls we de media mogen geloven is de economische crisis al weer voorbij. Maar daar denken Diederik van den Biggelaar en Jeroen Nuesink heel anders over. Volgens de beide managing partners van Mandaat hebben met name in het MKB op dit moment nog veel bedrijven moeite om zwarte cijfers te schrijven. Van den Biggelaar: ‘Er zitten nog steeds vele duizenden bedrijven bij de afdeling Bijzonder Beheer. We worden bijna dagelijks gebeld door ondernemers met het verzoek om eens te komen praten.’ Collega Nuesink vult aan: ‘Vaak wordt er door de bank ook wel enig druk uitgeoefend op de ondernemer om in actie te komen. Maar het is de ondernemer die ons inhuurt en niet de bank. Anders ben je dat mannetje dat door de bank is gestuurd, dat werkt niet.’ Breed netwerk Nuesink en Van den Biggelaar weten waar ze over praten. Beide adviseurs en partners van Mandaat – ‘management that works’– hebben in hun lange loopbaan in alle mogelijke rollen en functies aan tafel gezeten. Nuesink o.a. als bankier (ABN AMRO), consultant (Boer & Croon) en directeur/aandeelhouder bij Kerstholt Teakdecksystems. Van den Biggelaar startte zijn ondernemersloopbaan al eind jaren zeventig als medeoprichter van studentendiscotheek Dansen bij Jansen. Om daarna via Heineken, Samas en directiefuncties bij De Boer Tenten en Perfecta vanaf 2009 Mandaat te gaan leiden. Mandaat richt zich vooral op recoverymanagement bij kleinere bedrijven (o.a. in agri, horeca, oil & gas, retail) en Diederik van den Biggelaar het inzetten van ervaren CFO’s (met goede contacten bij Bijzonder Beheer-afdelingen) bij ondernemingen in het middensegment die in zwaar weer verkeren. Maar volgens Van den Biggelaar is Mandaat meer dan een regulier corporate recovery-adviesbureau. ‘We zijn vooral een breed en gevarieerd netwerk van ervaren managers. Jeroen en ik zijn zelf altijd actief bij een opdracht betrokken. Maar als het moet halen we er ook een ervaren nancieel directeur of HRM-manager bij uit ons netwerk. Het is heel belangrijk dat de ondernemer wordt ontzorgt, zodat hij zich weer volledig op de business kan concentreren.’ Jeroen Nuesink Naast advies en tijdelijke ondersteuning heeft Mandaat sinds begin dit jaar een nieuwe activiteit. Nuesink: ‘Met Mandaat Investments hebben we ook een aantal informal investors en ervaren MBI-managers beschikbaar die bereid zijn te participeren en hun schouders eronder te zetten.’ De eerste overname is inmiddels een feit. Vlak voor de zomer werd Sone Foods, een producent van vleesvervangers op basis van soja, overgenomen van Alpro. Van Den Biggelaar: ‘Een mooi voorbeeld van hoe we met Mandaat nu ook ondernemende oplossingen kunnen bieden.’ Meer informatie www.mandaat.nl MANDAAT september/oktober 2014 brookz | 47 BEDRIJFSPROFIEL ‘Value management is soms behoorlijk confronterend’ Vol overgave. Dat kenmerkt de werkwijze van de corporate nance-specialisten bij Aeternus. Ze winden er dan ook geen doekjes om: voor hen is herstructurering als onderdeel van een valuemanagementtraject meer dan ‘alleen’ cost cutting. Het betekent ook het optimaliseren van bestaande of implementeren van nieuwe businessmodellen. ‘Als je het doet, doe het dan drastisch.’ M et een derde vestiging in het zuiden des lands, achttien adviseurs en een toenemend aantal deals in het buitenland gaat het Aeternus voor de wind. Dat is volgens Peter Joosten, partner bij Aeternus, mede te danken aan de combinatie van schaalgrootte en onafhankelijkheid. ‘Bedrijven die een vergelijkbaar aantal register valuators als wij in dienst hebben, beschikken doorgaans ook over een accountancy-tak. Wij staan een absolute onafhankelijke positie voor, om te voorkomen dat er bijvoorbeeld onduidelijkheid ontstaat over de rolverdeling. Als adviseur in de M&A moet je op het scherpst van de snede kunnen onderhandelen en absoluut het beste voor hebben met je klant. Ons pad is heel helder: wij begeleiden de klant projectmatig bij het overnameproces en het verkoopklaar maken van het bedrijf. Voor een accountant kan dit anders liggen.’ Waardecreatie Peter Joosten trad drie jaar geleden als partner toe bij Aeternus na jarenlang werkzaam te zijn geweest in het bankwezen. ‘Ik wilde de kennis en ervaring die ik 48 | brookz | september/oktober 2014 daar had opgedaan, inzetten in de overnamepraktijk. Maar wat ik vooral wilde: terug naar de klant. Dichterbij de klant zijn. Dat is het mooie van Aeternus. Wij hebben nauw contact met de DGA en kennen het bedrijf door en door. Kwaliteit en betrokkenheid staan voorop. Dat betekent in ons geval dat we niet alleen dealmakers zijn maar ook value creators. Als het niet het juiste moment is voor een overname of als voortschrijdend blijkt dat we niet met de juiste kandidaat om tafel zitten, zijn we daar eerlijk in. Ons uitgangspunt is de (verkoop)waarde van het bedrijf verhogen.’ Value drivers Om tot waardecreatie of een goede bedrijfswaardering te komen, is kennis van de sector onontbeerlijk. Bij Aeternus zijn er over de verschillende sectoren waarvoor het bedrijf werkzaam is, kennisteams samengesteld. ‘Over alle sectoren hebben we teams met een adviseur en een business analist die de markt in kaart brengen en ervoor zorgen dat onze kennis up-to-date blijft.’ Een andere succesfactor is goede begeleiding van de ondernemer, de koper of verkopende partij. ‘Je moet begrijpen wat er in hem en in het bedrijf omgaat en duidelijke tijd- en proceslijnen afspreken.’ Om te achterhalen welke parameters of value drivers aandacht verdienen, heeft Aeternus een model ontwikkeld dat alle essentiële onderdelen van het bedrijf aan het licht brengt. ‘Value drivers zijn niet tastbare, niet nanciële onderdelen van het bedrijf die essentieel zijn voor de bedrijfswaarde. Met Focus@Value maken we een vlijmscherpe foto van al die onderdelen, tot op detailniveau.’ De tool bestaat uit acht value drivers en analyseert onder meer het management, klantrelaties, leveranciers en het innovatieniveau. Ook een externe psychologische test maakt onderdeel uit van de analyse. ‘Dat is soms confronterend. Uit de test kan immers blijken dat de ondernemer zelf onvoldoende in staat is om de noodzakelijke veranderingen teweeg te brengen. Als blijkt dat deze competenties ook niet in het management aanwezig zijn, dan is externe capaciteit nodig of kan de ondernemer besluiten om het bedrijf te verkopen. Want hij zal in zo’n situatie weinig waarde kunnen toevoegen in de toekomst.’ Peter Joosten ´Herstructurering is meer dan cost cutting. Het biedt ook de gelegenheid om bestaande businessmodellen te optimaliseren of nieuwe modellen te implementeren.´ Drastische maatregelen Uiteindelijk komt Aeternus tot een of twee toekomstscenario’s die leiden tot een hogere waardegroei. ‘We zitten nu middenin een recoverytraject met een groothandel. De aandeelhouders hebben in het verleden afspraken gemaakt over de aandelenwaardering welke niet meer past bij deze tijd. In de lijn van deze eenvoudige methodiek kwam de waarde uit op ruim 400 euro per aandeel. Inmiddels kent de van oorsprong coöperatie gedre- ven onderneming meerdere aandeelhouders en hebben wij de waarde per aandeel op basis van de DCF-methode (Discounted Cash Flow) vastgesteld op 58 euro. Onze rapportage had een ontnuchterende werking op het management en de aandeelhouders. Er moeten namelijk nog een hoop hordes genomen worden. Enkele locaties gaan de deuren sluiten, medewerkers moeten afscheid nemen van het bedrijf, de automatisering verdient een verbeterslag en we adviseren om een van de nicheproducten waar de groothandel sterk in is, nadrukkelijk te gaan verkopen via het online kanaal.’ Drastische maatregelen dus. ‘Maar herstructurering is meer dan cost cutting. Het biedt ook de gelegenheid om bestaande businessmodellen te optimaliseren of nieuwe modellen te implementeren. Je kunt het beter in één keer goed doen. Maar altijd vanuit het perspectief van waardegroei.’ Meer informatie www.aeternuscompany.nl AETERNUS september/oktober 2014 | brookz | 49 BEDRIJFSPROFIEL ‘Wij houden van vraagstukken waar de ondernemer van wakker ligt’ Door een duidelijke sectorfocus kan JBR een ondernemer in moeilijkheden snel bijstaan met actuele marktkennis en jarenlange ervaring in herstructureringen. ‘We analyseren vooral waar er geld verdiend en geld verloren wordt.’ J BR viert dit jaar het parel-jubileum, want het managementadviesbureau bestaat in 2014 namelijk dertig jaar. De successen door deze drie decennia heen van het Zeister kantoor staan keurig uitgestald in tombstones op tafel. ‘Maar ook wij hebben soms minder tevreden klanten of projecten die uit de pas lopen’, erkent partner Ronald van Rijn. Tien voor twaalf JBR is een onafhankelijk managementadviesbureau dat ondernemers bijstaat bij strategieontwikkeling, corporate nance en restructuring. Het kantoor heeft een duidelijke focus op de sectoren energie, maritiem, offshore, TIME (telecom/internet/ media/entertainment), zorg en food & agri. Dat betekent echter niet dat bedrijven in andere branches niet worden bediend, maar dat JBR vooral diepgewortelde kennis en ervaring in dit zestal heeft. Voornamelijk beursgenoteerde ondernemingen, familiebedrijven en verscheidene investeerders en banken, die zowel in Nederland als in het buitenland gevestigd zijn, komen naar JBR voor advies en ondersteuning. ‘Ongeveer veertig procent van onze opdrachten zijn internationaal georiënteerd of komen van buitenlandse klanten’, berekent Van Rijn. ‘We zitten het liefst in gereguleerde markten, want door steeds veranderende regelgeving zijn daar complexe vraagstukken aan de orde en is er ruimte voor nieuw ondernemerschap. Wij houden van vraagstukken 50 | brookz | september/oktober 2014 waar de ondernemer van wakker ligt.’ Complexe vraagstukken zijn zeker aan de orde bij ondernemingen waar het water (bijna) tot aan de lippen staat. Volgens Van Rijn voegen de adviseurs van JBR meer waarde toe bij een restructuring- dan bij een recovery-traject. ‘We zijn sterker in tien voor twaalf dan twee voor twaalf’, zegt de JBR-partner. ‘In het eerste geval is de situatie namelijk complexer: welke acties moet je ondernemen om het schip drijvende te houden? Het is voor de onderneming van levensbelang om de juiste adviezen te geven en het bedrijf tijdens zwaar weer naar goede resultaten te leiden.’ traject van een bedrijf. De bank schakelt soms een betrouwbaar adviesbureau met voldoende restructuring-expertise in, dat een concreet plan van aanpak opstelt en meestal ook uitvoert. ‘Ik heb het gevoel dat het aantal herstructureringsvraagstukken in de komende jaren afneemt’, aldus Van Rijn. ‘We hebben er nog veel werk in, maar gezien de nancieringsrestricties zijn de banken zo voorzichtig geweest dat er minder ongelukken in de boeken moeten zitten de komende jaren. Gelukkig zijn we niet alleen afhankelijk van banken, want ondernemers in onze focussectoren weten ons te vinden.’ Focussectoren Veldhospitaal De banken zijn onder andere bepalend voor welke adviesbureaus de ondernemer in problematische tijden kunnen bijstaan. Vaak signaleert de huisbank als eerste een nancieel probleem. Zodra de bank merkt dat de ondernemer niet meer aan zijn rente- en aossingsverplichtingen kan voldoen, zal de bank actie ondernemen om het risico te reduceren. Dit ‘risicodossier’ wordt dan door de vaste relatiemanager overgedragen aan de afdeling Bijzonder Beheer. Deze afdeling maakt een eerste analyse van het bedrijf, waaruit blijkt of de onderneming nog te redden valt door herstructurering of dat het bedrijf afstevent op een faillissement. Bijzonder Beheer is de regisseur van het herstructurerings- Wanneer een ondernemer in nancieel zwaar weer aanklopt bij JBR, stelt het adviesbureau eerst een team samen dat bestaat uit strategisch- en nancieel-georiënteerde consultants. De belangrijkste trends en ontwikkelingen in de markt worden op een rij gezet en het bedrijf wordt grondig doorgelicht. Daarna wordt de marktpositie en de nanciële positie gecombineerd en een transitieplan opgesteld om een gezonde basis te creëren voor de onderneming. ‘Simpel gezegd analyseer je waar er geld verdiend wordt en waar er geld verloren wordt’, legt Van Rijn uit. ‘We maken onderscheid in tijdelijke en structurele oorzaken, waarbij ook tijdelijke en structurele oplossingen horen. Bij een Ronald van Rijn ‘Bij een meerderheid van de ondernemingen moeten we snoeien zodat ze weer groeien. Afhankelijk van de urgentie moet je soms snel en grof snijden.’ meerderheid van de ondernemingen moeten we snoeien zodat ze weer groeien. Dan is er een verschil tussen een chirurgische ingreep in een operatiekamer of een amputatie in een veldhospitaal. Van dat laatste komen geen mooie wonden, maar het hangt af van de urgentie. Soms moet je snel en grof snijden.’ Snel handelen moest Van Rijn bij een bedrijf in de food & agri-sector. De onderneming zat in een zorgelijke situatie bij Bijzonder Beheer, waardoor de bank er geen cent meer in wilde stoppen. De JBR-adviseur zag voldoende potentie in het bedrijf, maar zonder enig kapitaal kon de reorganisatie niet doorgaan. Van Rijn benaderde enkele informal investors die bereid waren in het bedrijf te investeren. Het resultaat? Het bedrijf is na een halfjaar ‘voor de hoofdprijs’ verkocht aan een strategische koper, de schuld bij de bank is afgelost en de ondernemer is nancieel onafhankelijk. Van Rijn: ‘Toen ik de markt en het bedrijf analyseerde, wist ik dat dit mogelijk was. Maar ik stuitte op weerstand bij de bank en bij de ondernemer zelf. Dat je dan met een intentieverklaring voor een transactie van tientallen miljoenen in je tas rondloopt omdat je iemand hebt overtuigd van een glorend perspectief, is onbeschrijfelijk. Het gaat ons namelijk altijd om de continuïteit van de onderneming.’ Meer informatie www.jbr.nl JBR september/oktober 2014| brookz | 51 BEDRIJFSPROFIEL ‘Wij vinden altijd geld binnen een bedrijf’ Bij een herstructurering werken de oprichters van Wegstapel & Houben als een ‘meewerkend voorman’ operationeel samen met de ondernemer, waarbij van tevoren meetbare doelstellingen worden afgesproken. ‘We bieden een nieuw perspectief voor het bedrijf.’ W egstapel & Houben is actief op het gebied van herstructurering, nanciering en interim bestuur. De oprichters hebben tijdens hun carrière de nodige sporen verdiend in het (internationale) bedrijfsleven. Jan Wegstapel bekleedde de functie van chief nancial ofcer bij de beursgenoteerde ondernemingen Wegener en Ten Cate. Daarvoor werkte hij onder andere als consultant bij een internationaal organisatieadviesbureau en als nancieel directeur bij een groot familiebedrijf. Twan Houben was directeur van twee dochterbedrijven van de Engelse beursfondsen Wagon en GKN. Daarna vervolgde hij zijn loopbaan als interim manager en crisismanager met ervaring als interim bestuurder en toezichthouder. Bovendien is Houben door het Britse KPMG en World Class Engineering begeleidt tot corporate recovery-specialist. Het duo helpt ondernemingen waar de continuïteit in het gedrang komt, in samenspraak met de ondernemer. ‘Wij zijn vooral goed in iets te verbeteren dat moeizaam draait’, verklaart Houben. ‘Daarbij richten we ons op de wat grotere bedrijven in het midden- en kleinbedrijf door heel Nederland, waar de directeurgrootaandeelhouder of familie nadrukkelijk betrokken is bij de dagelijks operationele leiding.’ Drieluik Ondernemers die moeilijke tijden zien aankomen of momenteel in onrustig 52 | brookz | september/oktober 2014 vaarwater zitten, kunnen het bureau inschakelen. Wegstapel en Houben zijn het gezicht van het bureau, maar verzamelden tal van specialisten op allerlei vakgebieden om hen heen. Zelf hebben beide heren ruime ervaring in senior managementposities, waardoor het duo weet wat er komt kijken bij het ondernemerschap, ook wanneer het vijf voor twaalf is binnen een bedrijf. In zo’n urgente situatie bestaat de aanpak van Wegstapel & Houben uit een drieluik: analyseren, plannen en realiseren. Allereerst worden de oorzaken van de problemen in kaart gebracht, daarna wordt er een plan voor verbetering opgesteld en tot slot wordt het plan van aanpak samen met de ondernemer en andere sleutelguren binnen een onderneming gerealiseerd. ‘Wij hebben niet de illusie dat we de markt beter kennen dan de ondernemer’, zegt Wegstapel. ‘Maar wij nemen wel de vaardigheden mee om het bedrijf weer op de rit te krijgen. Daarom is die samenwerking met de ondernemer ontzettend belangrijk, want met een heldere analyse van de marktpositie én de bedrijfspositie vergroot je de kans op succes.’ Cijfers als indicator De rol die Wegstapel & Houben in de realisatiefase op zich neemt, kan het best omschreven worden als een gedreven ‘meewerkend voorman’. Want het tweetal schrijft namelijk geen verbeterrapporten zonder zelf ook aan de slag te gaan in de vorm van advisering en/of operationeel interim bestuur. Zo kwam Houben bij een productiebedrijf dat in nancieel zwaar weer dreigde te komen. Na de analyse bleek dat het bedrijf twee nieuwe producten aan het assortiment had toegevoegd. Om deze te produceren, moest de ondernemer de machines inzetten waar ook de zeven basisproducten mee geproduceerd worden. Maar het machinepark kon slechts één product per moment fabriceren. Kijkend naar de winstmarge woog de productie van de twee nieuwe producten simpelweg niet op tegen de zeven basisproducten. Het is een trend die Wegstapel en Houben vaak terugzien bij ondernemers waar het water tot aan de lippen staat: onvoldoende inzicht in de nanciële cijfers. Niet dat het duo cijfers heilig verklaart. De cijfers van een onderneming zijn voor hen een hulpmiddel, als de eerste indicator van hoe groot het probleem binnen het bedrijf is. Daarna worden de oorzaken in kaart gebracht, met andere woorden: waar zit het lek? Sommige ondernemers wijten de bedrijfsproblemen aan de economische crisis, maar volgens Wegstapel & Houben zijn er vaak andere oorzaken aan te wijzen voor de problematiek. ‘Een crisis is niet de reden dat een bedrijf in moeilijkheden komt’, legt Houben uit. ‘Het is een katalysator die aanwezige problemen binnen een bedrijf eerder aan het licht brengt. Maar de echte oorzaak ligt toch vaak binnen de eigen organisatie.’ Twan Houben Jan Wegstapel ‘Een crisis is niet de reden dat een bedrijf in moeilijkheden komt. Het is een katalysator die aanwezige problemen binnen een bedrijf eerder aan het licht brengt.’ Meetbaar resultaat Na de eerste twee stappen stellen Wegstapel en Houben een plan van aanpak op om de oorzaken aan te pakken en een gezond perspectief voor het bedrijf te bieden. Voor het pragmatische tweetal start dan het belangrijkste stadium, want in deze implementatiefase moet de verandering die op papier is gezet in de praktijk bewerkstelligt worden. Wegstapel & Houben trekt nauw samen met de ondernemer op om het gewenste resultaat te realiseren. Bij de uitvoering hiervan komt effectieve communicatie in beeld en zetten ze hun bestuurlijke ervaring in door als klankbord van de bestaande leiding of als interim bestuurder te fungeren. Van tevoren worden meetbare doelstellingen en een eindtermijn van de implementatiefase afgesproken. Wanneer de resultaten zijn behaald, moet de ondernemer de kar wel weer alleen trekken. ‘We maken de ondernemer niet verslaafd aan advies’, zegt Wegstapel. ‘We maken hem juist zelfbewust door zijn bedrijf te benchmarken met dat van vergelijkbare ondernemingen. Daarmee laat je op een objectieve manier zien waar het bedrijf momenteel staat en waar het naartoe kan gaan als de hele organisatie de schouders eronder zet. Dat glorende toekomstperspectief wakkert vaak weer het heilige ondernemersvuur aan.’ Meer informatie www.wegstapelenhouben.nl WEGSTAPEL & HOUBEN september/oktober 2014| brookz | 53 vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.brookz.nl aangeboden Dit is een selectie van bedrijven j die te koop p worden aangeboden g op p de website van Brookz. Voor meer bedrijven, j aanvullende informatie en de contactgegevens g g van de verkopende partij, zie www.brookz.nl E-TAILER GEPERSONALISEERDE VOEDINGSSUPPLEMENTEN Profielnr 20545 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een onderneming actief op het gebied van verkoop van voedingssupplementen. Het bedrijf onderscheidt zich van andere aanbieders door haar supplementen af te stemmen op de persoonlijke behoefte van klanten o.b.v. een uitgebreide voedingstest. METAALVERWERKER Profielnr 20541 Omzet 12,3 mln Omschrijving Een metaalverwerkend bedrijf dat kleine, middelgrote en grote series met een gezonde mix produceert. Het Duitse bedrijf beschikt over lage loonkosten en bevindt zich niet in de grensregio van Nederland. BEDRIJFSGENEESKUNDIGE DIENSTVERLENER Profielnr 20538 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een bedrijf dat specialistische medische diensten verleent aan bedrijven en instellingen door heel Nederland. De onderneming is uniek in zijn soort en behoort tot de top in Nederland. AANLEG/HANDELSBEDRIJF GROENDAKEN Profielnr 2537 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een onderneming gespecialiseerd in aanleg en handel van groendaken. Zij adviseert, levert en monteert complete groendaken in opdracht van particulieren, architecten, aannemers, hoveniers, verenigingen van eigenaren, instellingen en overheden. 54 | brookz | september/oktober 2014 SALES RECRUITMENT-BUREAU Profielnr 20539 Omzet 0,1 mln Omschrijving De onderneming biedt zakelijke diensten aan ter ondersteuning van de directie, sales en HR-management. De onderneming werkt binnen de profit sector, als wel binnen de publieke sector. WEBSHOPS TUINARTIKELEN (BUITENLEVEN) Profielnr 20210 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een label met een vijftal webshops, gespecialiseerd in tuinartikelen voor het buitenleven. De onderneming is momenteel gericht op de particuliere markt, maar is uit te breiden naar de zakelijke markt (onder andere hoveniers, architecten, etc). INSTALLATIEBEDRIJF KLIMAATBEHEERSING VERHUURDER RACY SPORTWAGENS Profielnr 20145 Omzet 0,1 mln Omschrijving Een bedrijf dat racy sportwagens verhuurt aan bedrijven/organisaties als team-event, maar ook aan particulieren. Daarnaast bereidt de onderneming dagtours voor, eventueel in combinatie met koffiestops, lunch, diner en hotel. INTERNATIONALE UITZENDER/ DETACHEERDER Profielnr 20079 Omzet 10,0 mln Omschrijving Een toonaangevende speler op de markt voor nationaal- en internationaal uitzenden en detacheren. De onderneming is gespecialiseerd in de arbeidsbemiddeling van vakpersoneel en heeft een groot netwerk in Oost-Europa. PRODUCENT SLOEPEN EN TENDERS Profielnr 20125 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een producent van stijlvolle sloepen en sportieve tenders, in verschillende types en formaten. De productie geschiedt in het buitenland en de assemblage in Nederland. Tevens voert het bedrijf het onderhoud van alle type sloepen uit en is er een winterstalling. HANDELSONDERNEMING OUDE DRANKEN Profielnr 20132 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een installatiebedrijf in luchten klimaatbehandeling voor met name utiliteitsbouw, kantoorgebouwen en horecagelegenheden. Bij een groot deel van de klanten wordt jaarlijks op contractbasis onderhoud en service verricht aan de installaties. Profielnr 20113 Omzet 1,1 mln Omschrijving Het investeringsfonds, onderdeel van de handelsonderneming, heeft de uniekste en grootste voorraad oude dranken ter wereld op het gebied van cognac, armagnac, whisky en port. Een groot deel van de collectie is ruim 200 jaar oud en nog steeds perfect op dronk. OP- EN OVERSLAGBEDRIJF SPECIALIST HAARWERKEN Profielnr 20183 Omzet 0,9 mln Omschrijving Het bedrijf voert onder meer op- en overslagwerkzaamheden uit voor klanten die de merchandising regelen voor grote merken. Maar slaat ook geïmporteerde producten op, om deze vervolgens op afroep binnen Nederland af te leveren. Profielnr 20169 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een onderneming in de verkoop van haarwerken, die door het bedrijf worden ontworpen en bij de klant aangebracht. De verwachting is dat door uitbreiding van het aantal vestigingen de groei de komende jaren nog verder kan worden versneld. PROFIELEN WEBSHOP TASSEN EN ACCESSOIRES PRODUCENT FASHIONACCESSOIRES Profielnr 20263 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een webshop op het gebied van tassen en accessoires, met maandelijks ca. 290.000 bezoekers en met een gemiddeld conversieratio van 1.4%. Het bedrijf heeft een aansprekend en breed assortiment van sterke (A) merken. Profielnr 20131 Omzet 4,3 mln Omschrijving Een onderneming met twee sterke merken in fashion-accessoires. Het bedrijf ontwerpt haar eigen producten en laat deze produceren. Ongeveer een kwart van de omzet bestaat uit private label. De verkoop vindt voornamelijk plaats in Noord/ West-Europa. LINNEN-VERHUURBEDRIJF EVENEMENTEN Profielnr 20239 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een bedrijf gespecialiseerd in de B2B-verhuur van linnen voor evenementen, variërend van klein tot zeer groot. De onderneming heeft de gehele bedrijfsketen in eigen beheer: van inkoop tot verkoop, productie tot en met logistiek, wasserij/strijkerij en onderhoud. GROOTHANDEL TEGELS Profielnr 20205 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een tegelgroothandel actief in de in- en verkoop van (rest-)partijen keramische tegels ten behoeve van de particuliere markt. Klanten worden bereikt middels de website, mond-tot-mond reclame en advertenties in regionale huis-aan-huis bladen. IMPORTEUR NON-FOOD ARTIKELEN Profielnr 20217 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een succesvolle importeur van non-food artikelen onder private labels/fabrieksmerk in een nichemarkt. Het klantportfolio bestaat uit de grotere landelijk opererende retailketens in de Benelux. LEVERANCIER WEEGAPPARATUUR Profielnr 20077 Omzet 0,9 mln Omschrijving Het bedrijf levert alle weegapparatuur en levert standaard automatiseringsoplossingen voor weegtoepassingen en voor processen voor productie en logistiek. Hiervoor ontwikkelde het bedrijf een uniek. PRODUCENT FIJNMECHANISCHE ONDERDELEN HANDELSBEDRIJF REISARTIKELEN Profielnr 20271 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een metaalbewerkingsbedrijf actief in de productie van hoogwaardige, fijnmechanische onderdelen. De onderneming is in staat het gehele productieproces van tekening tot (sub-)assemblage op te pakken voor haar klanten. Profielnr 20273 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een handelsonderneming die zich richt op enerzijds op het verkopen van (reis-)koffers, (reis-)tassen, portemonnees en andere lederwaren en reisartikelen en anderzijds op schoenreparaties en het vervaardigen van sleutels. SPECIALIST IDENTIFICATIEOPLOSSINGEN Profielnr 20192 Omzet 2,2 mln Omschrijving Het bedrijf is een specialist in identificatie-oplossingen met de focus op toegevoegde waarde door middel van producten en advies. De onderneming biedt oplossingen voor identificatievraagstukken in de vorm van standaardoplossingen en maatwerk. WEBSHOP COSMETICA/ PARFUMERIE Profielnr 20130 Omzet 1,9 mln Omschrijving Een webshop die zich met name richt op cosmetica, parfumerie, natuur- en gezondheidsproducten. Het bedrijf is gericht op met name zelfzorggeneesmiddelen, gezondheidsproducten, verpleegartikelen en cosmetische producten. INSTALLATIEBEDRIJF Profielnr 20035 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een installatiebedrijf dat zich richt op het ontwerpen, adviseren, uitvoeren en beheren van installaties (water, sanitair, gas, riolering). De onderneming is reeds 35 jaar actief in de regio Rijnmond en staat bekend als een betrouwbare en solide partner. BOUWBEDRIJF Profielnr 20187 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een bouwbedrijf dat centra ver- en afbouwt, zowel van buiten als van binnen, en onderhoudswerkzaamheden uitvoert voor onder andere stichtingen, overheid en particulieren. De onderneming is gespecialiseerd in de zorgsector. ENERGIEDIENSTVERLENER ONDERWIJS Profielnr 20090 Omzet 0,1 mln Omschrijving Het bedrijf levert energiediensten aan het (voortgezet) onderwijs gericht op drie onderwerpen: leren van energie, besparen van energie en korting op energie. Leerlingen worden hier actief bij betrokken. E-TAILER Profielnr 20140 Omzet 1,5 mln Omschrijving De onderneming richt zich op het ontwikkelen, beheren en exploiteren van ca. 20 branchespecifieke webshops. Deze e-tailer is actief met de nieuwste online technieken voor e-commerceplatforms. WELLNESS-CENTER Profielnr 20186 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een wellnesscentrum met een ruim en compleet aanbod aan sauna’s, zonder grootschaligheid na te streven, maar juist in te zetten op rustig genieten, sfeer en uitstraling. Het volledig sauna- en wellnessaanbod wordt aangeboden tegen een zeer concurrerende prijs. SCHILDERSBEDRIJF Profielnr 20170 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een schildersbedrijf dat met name gespecialiseerd is in onderhoudsschilderwerk en alles wat daarbij van belang is (meerjaren onderhoudsplan, technische adviezen, etc.). De orderportefeuille is goed gevuld. september/oktober 2014 | brookz | 55 vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.brookz.nl ONTWERP- EN VORMGEEFBUREAU INSTALLATEUR BRANDBEVEILIGING BEDRIJF IN SLOOPWERK, AFVAL EN INFRA Profielnr 20180 Omzet 8,5 mln Omschrijving Een creatief bureau voor conceptontwikkeling, DTP, pre-press, vormgeving, copy, printmanagement en fotografie en beeldbewerking. Ook op het gebied van nieuwe media/digitale kanalen kan er ondersteuning geboden worden. Profielnr 20034 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een installatie- en servicebedrijf dat over vaste medewerkers beschikt die borg staan voor kwaliteit en betrouwbaarheid. Dit is een van de redenen waarom de uitstekende klantenportefeuille ongeveer 3.000 klanten omvat. FULL-SERVICE ONLINE DIENSTVERLENER METAALBOUWBEDRIJF Profielnr 20266 Omzet 12,5 mln Omschrijving Een onderneming dat onder andere sloopwerk, asbestsanering, bodemsanering, afvalinzameling, afvalverwerking en infra uitvoert. Dankzij het totaalpakket aan diensten en de specifieke vergunningen heeft de onderneming een unieke positie in de markt verworven. Profielnr 20155 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een full-service online dienstverlener voor onder meer online strategy, brand identities en look & feel, interaction design, realisatie front-end en back-end. Zowel het ontwikkelen als het uitvoeren geschiedt inhouse. GROOTHANDEL HALFFABRICATEN Profielnr 20240 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een groothandel/fabrikant van halffabricaten voor de meubelindustrie. De producten bestaan uit elektrische en mechanische delen, die de klanten verwerken in hun high-tech meubelen. BEWERKER KUNSTSTOF HALFFABRICATEN Profielnr 20030 Omzet 2,2 mln Omschrijving Een metaalbouwbedrijf dat producten als deuren, poorten, ramen, balustrades en etalages levert. De veelzijdigheid en korte levertijden van het bedrijf vormen de basis van het succes. LEVERANCIER ZORGAPPARATUUR Profielnr 20278 Omzet 4,0 mln Omschrijving De onderneming verkoopt en installeert zorgapparatuur voor een bepaalde nichemarkt. Door deze apparatuur kunnen bepaalde handelingen sneller uitgevoerd worden en zijn de handelingen minder belastend voor het verplegend personeel. CAMPING (NOORWEGEN) KOELTECHNISCH BEDRIJF Profielnr 20118 Omzet 0,5 mln Omschrijving De activiteiten zijn met name gericht op het leveren, in bedrijfstellen en onderhouden van airconditioning- en luchtbehandelings-installaties voor de industrie en de woning- en utiliteitsbouw. STAALCONSTRUCTIEBEDRIJF Profielnr 20249 Omzet 5,0 mln Omschrijving De onderneming ontwerpt, levert en monteert staalconstructies, dak- en gevelbeplating. Tevens kan de onderneming op maat speciale metaalwaren ontwerpen en maken. JACHTHAVEN Profielnr 20087 Omzet 1,2 mln Omschrijving Een specialist in bewerking van kunststof halffabricaten tot maatwerkproducten. De onderneming staat bekend om haar hoogwaardige kwaliteit, kennis, service en strakke levertijden. Profielnr 20212 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een vakantiepark/hyttepark op ruim 29 ha. grond in het zuiden van Noorwegen. Hierop staan 17 vakantiewoningen, gloednieuw restaurant, sanitair gebouw, kinderspeeltuin en 100 plaatsen voor kampeerders. WEBSHOP KEUKENAPPARATUUR ONLINE MARKETINGBUREAU Profielnr 20166 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een webshop in keukenapparatuur met een eigen showroom. Het betreft een unieke combinatie in diverse websites, elk specifiek gericht op een of meerdere apparaten. Men is vanaf 2006 online en dagelijks trekken de websites ca. 1.000 bezoekers. Profielnr 20039 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een online marketingbureau dat onder andere zoekmachinemarketing, remarketing, website-analyse, conversie en social media-advertising inzet. Het bedrijf heeft enkele onderscheidende tools ontwikkeld voor versnelling van activiteiten en communicatie/rapportage. LEVERANCIER AUDIOVISUELE APPARATUUR INSTALLATIEBEDRIJF KLIMAATBEHEERSING HANDELSBEDRIJF GARAGEDEUREN Profielnr 20211 Omzet 4,2 mln Omschrijving Een leverancier van audiovisuele apparatuur via verhuur en verkoop. Daarnaast wordt de productie van evenementen verzorgd en is er een eigen technische dienst. Profielnr 20074 Omzet 1,9 mln Omschrijving Een installatiebedrijf gespecialiseerd in klimaatbeheersing, koel- en vriestechniek en warmteterugwinning. Alle monteurs van de onderneming zijn STEKgediplomeerd. Profielnr 20055 Omzet 0,4 mln Omschrijving De onderneming levert, monteert, repareert en onderhoudt diverse merken garage- en bedrijfsdeuren. Tevens worden carports en overkappingen verkocht en gemonteerd. 56 | brookz | september/oktober 2014 Profielnr 20042 Omzet 0,1 mln Omschrijving Een jachthaven gelegen in het watersportgebied van Zuid-West Friesland. Verhuur van ligplaatsen, stalling en aanverwant. Bij de jachthaven (90 ligplaatsen) is een luxe villa gesitueerd. PRODUCENT BETONELEMENTEN Profielnr 20254 Omzet 0,5 mln Omschrijving De onderneming produceert, handelt in en levert diverse soorten en maten betonelementen. Het bedrijf heeft tientallen unieke mallen in eigendom. De onderneming bestaat meer dan 20 jaar. PROFIELEN LEVERANCIER KOELSYSTEMEN AUTOVERHUURBEDRIJF Profielnr 20150 Omzet 4,0 mln Omschrijving De onderneming levert tailormade koelsystemen ten behoeve van transport van speciale producten. Het bedrijf is trendsetter in haar branche. De voorsprong op de concurrentie is dermate dat iedere mogelijke bedreiging kan worden gepareerd. Profielnr 20020 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een gerenommeerd autoverhuurbedrijf dat beschikt over ruim 20 vervoersmiddelen voor de verhuur. De onderneming is regionaal georiënteerd en gevestigd in de provincie Gelderland. ITALIAANS VAKANTIECOMPLEX GROOTHANDEL BEDRIJFSUITRUSTING/ APPARATUUR Profielnr 20107 Omzet 0,1 mln Omschrijving Een vakantielandgoed op de noordhelling van de Etna (Sicilië) van ruim 5,5 ha, dat bestaat uit 8 luxueuze huizen, een fraai Palmento, zwembad, sportveld en wijn, fruit- en olijfgaarden. SOFTWARE-ONTWIKKELAAR Profielnr 20189 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een software-ontwikkelaar van uitgebreide ERP managementsoftware, standaard software op maat, verkoop van ondersteunende hardware en SaaS (Software as a Service). De activiteiten zijn bedrijfsbreed; abonnement, besturing, internet en app. PRODUCENT PIJPLEIDINGSYSTEMEN Profielnr 20071 Omzet 7,5 mln Omschrijving Een producent van pijpleidingsystemen, waarbij de activiteiten zich richten op de ontwikkeling, constructie, fabricage, montage en reparatie van (kunststof) leidingsystemen, tanks, vormstukken en opvangbakken voor transport en opslag van vloeistoffen en gassen bij industriële en infrastructurele projecten. Profielnr 20281 Omzet 8,0 mln Omschrijving Een groothandel in bedrijfsuitrusting en -apparatuur. De verkoop vindt plaats via de websites, in combinatie met de showroom en een goede advisering. TANDHEELKUNDE-PRAKTIJK Profielnr 20028 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een tandheelkunde-praktijk met de modernste apparatuur, in totaal 7 behandelkamers naast een ruime receptie en wachtkamer, röntgenkamer, technische ruimten en een relax- en eetruimte voor de medewerkers. CONGRES-ORGANISATOR Profielnr 20136 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een bedrijf in de initiatie, organisatie en uitvoering van congressen onder eigen label. De onderneming organiseert naast congressen ook aanvullende masterclasses. GROOTHANDEL BRILMONTUREN VERHUURDER VAKANTIEVERBLIJVEN (ITALIË) Profielnr 20014 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een groothandel met eigen magazijn en brilmonturen van ongeveer 12 merken op voorraad. De onderneming importeert de monturen en levert deze aan opticiens en optometristen in Nederland. Profielnr 20206 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een top-3 speler van vakantieverblijven in een populaire regio in Italië, met een aanbod van meer dan 200 vakantieverblijven op 80 verschillende locaties. Accommodaties zijn veelal landelijk gelegen en voorzien van een zwembad. BOUWMANAGEMENT EN -BEGELEIDINGSBUREAU Profielnr 20235 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een bedrijf dat overheden (gemeenten), zorginstellingen, schoolbesturen en (grote) zakelijke klanten begeleidt in huisvestingadvies, bouwmanagement, procesmanagement, bouwkostenmanagement, ruimtelijke ordening, aanbestedingsprocedures en contractmanagement. BEDRIJFSKLEDING-PRODUCENT Profielnr 20099 Omzet 0,8 mln Omschrijving Het bedrijf ontwikkelt, produceert en levert bedrijfskleding op basis van de wensen en eisen van opdrachtgevers. De onderneming is een nichespeler in het verkopen van bedrijfskleding. TECHNISCH BEVEILIGINGSBEDRIJF Profielnr 20117 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een technisch beveiligingsbedrijf waarvan de activiteiten bestaan uit onder andere het adviseren, leveren en installeren alsmede onderhouden van elektronische alarminstallaties, toegangscontrolesystemen, camerasystemen en veiligheidshang- en sluitwerk. HOTEL (4-STERREN) Profielnr 20094 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een 4-sterren hotel met een eigen restaurant en 34 kamers met in totaal 65 bedden. Er bestaan mogelijkheden tot uitbreiding. Het hotel geniet een goede reputatie en de bezettingsgraad van het hotel is goed. METAALBEWERKINGSBEDRIJF Profielnr 20110 Omzet 1,2 mln Omschrijving Een goed geoutilleerd metaalbewerkingsbedrijf in een niche-markt. Het bedrijf onderscheidt zich door het leveren van toegevoegde waarde in combinatie met een hoge mate aan vakmanschap. SCHILDERSBEDRIJF Profielnr 20063 Omzet 1,7 mln Omschrijving Een schildersbedrijf gespecialiseerd in schilderen, glaszetten en wandafwerking. De onderneming kent een lange historie en is gegroeid naar een allround-bedrijf. Het bedrijf kent een stabiele afnemersgroep, zowel zakelijk als particulier. ZAKELIJKE DIENSTVERLENER Profielnr 20276 Omzet 2,5 mln Omschrijving De dienstverlening richt zich op grootwarenhuizen, filiaalbedrijven in de doe-het-zelf-sector, modeketens, supermarktketens, filiaalbedrijven in de sportartikelenbranche, distributiecentra en veel meer. De dienstverlening vereist speciaal getrainde medewerkers. GEOTECHNISCH ADVIESBUREAU Profielnr 20002 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een bedrijf dat gespecialiseerd is in geotechnisch advies en bodemonderzoek. De onderneming behoort tot de top-bureaus in Nederland met toonaangevende projecten en goede, langdurige relaties met een groot aantal aantrekkelijke opdrachtgevers. september/oktober 2014 | brookz | 57 vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.brookz.nl UITZENDBUREAU AFVAL-CONTAINERSERVICE METAALVERWERKER Profielnr 20032 Omzet 2,8 mln Omschrijving Een uitzendbureau met een focus op schoonmaak-, bouw- en industriebranche (zoals bouwopruiming en lichte sloopwerkzaamheden). Voor het reguliere schoonmaakwerk heeft ze een sterke positie bij opdrachtgevers in haar regio (omgeving Rotterdam). Profielnr 20046 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een afvalcontainer-ontzorgingsbedrijf met een volledige bedrijfsuitrusting, voertuigen, containers, weeginrichting en inclusief het bedrijfsterrein (4.000m2) en de bedrijfsgebouwen (500m2), waaronder een ruime woning. Profielnr 20228 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een metaalverwerkend bedrijf waarvan de activiteiten bestaan uit bewerking van diverse metalen en kunststoffen, met een uitgebreid machinepark. De onderneming is gevestigd in een modern bedrijfspand INSTALLATEUR SATELLIET/ TELECOM (ZUID-SPANJE) Profielnr 20041 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een installateur in satelliet- en telecommunicatie-apparatuur gevestigd in Zuid-Spanje. De onderneming levert ook beveiligingsinstallaties waarmee de klant zijn (vakantie-)huis op afstand in de gaten kan houden. WEBSHOP MODE-ACCESSOIRES Profielnr 20144 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een webshop gespecialiseerd in mode-accessoires voor de bovenkant van het middensegment. De onderneming werkt met een breed pallet aan artikelen. Men richt zich met name op de Nederlandse markt, maar aan uitbreiding naar Duitsland wordt hard gewerkt. Brookz werkt o.a. samen met de volgende partners 58 | brookz | september/oktober 2014 DISTRIBUTIECENTRUM Profielnr 20052 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een distributiecentrum van een voormalig transportbedrijf. Het bedrijf heeft een groot terrein in Zuidwest-Nederland welke strategisch voor de regio benut kan worden als distributiecentrum en/of opslagdepot. Waardevol netwerk Ondernemers. Investeerders. Adviseurs. Brookz is met 10.000+ ondernemers, investeerders en adviseurs het meest gebruikte professionele overnameplatform van Nederland. Wij brengen sinds 2007 (potentiële) kopers, verkopers en adviseurs direct met elkaar in contact. Gemiddeld worden er iedere week via Brookz twee bedrijven verkocht. Wilt u zelf een profiel plaatsen of als adviseur worden aangesloten op het Brookz-platform? Neem dan contact op met Wietze Willem Mulder, T 020 – 303 87 30 of E [email protected] S c i e n c e P a r k 4 0 0 | 1 0 9 8 X H A m s t e r d a m | 0 2 0 3 0 3 8 7 3 0 | w w w. b r o o k z . n l 07.10.2014 STUDIO 21, HILVERSUM scaling up NLevator organiseert de 1ste Nationale Groei Masterclass met vermaard ‘groei goeroe’ Verne Harnish. Zijn nieuwste boek ‘Scaling up’ - Rockefeller Habits 2.0 - vormt de basis van zijn unieke groeimethode. Nu exclusief in Nederland! Deze masterclass is ideaal voor iedereen die een organisatie leidt, alleen of in een team. Bent u ondernemer, directeur, manager of lid van het MT, dan voegt deze masterclass veel waarde toe. meld je nu aan op: www.nationalegroeimasterclass.nl gebruik coupo n code BROOK Z14 en ontvang het boek Scaling up gratis .NL partners
© Copyright 2024 ExpyDoc
