Fasciopathie plantaris in de sport

VSG jaarcongres 2014
Fasciopathie plantaris in de sport
nieuwe ontwikkelingen na de richtlijn
Dr. Fred Hartgens, sportarts
Achtergrond
In opdracht van Vereniging voor Sportgeneeskunde
Mono-disciplinaire richtlijn:
Fasciopathie/fasciosis plantaris bij sporters
Dr. Han Inklaar
Dr. Fred Hartgens
Drs. Ingrid Janssen
Gepubliceerd 2012
Doelstellingen
1. Overzicht van evidence-based therapeutische
mogelijkheden bij fasciopathie plantaris
2. Therapeutische ontwikkelingen sinds de richtlijn
3. Synthese tot een evidence-based leidraad voor
therapie bij fasciopathie plantaris
Fasciopathie plantaris
Gangbare naam is fasciitis plantaris of hielspoor
“-itis” duidt op ontsteking
hielspoor duidt op röntgenbevinding
Histologisch beeld:
Beginfase: ontstekingscellen fasciitis
> 3 maanden: degeneratieve afwijkingen Overgangsfase fasciitis -fasciosis
Mengbeelden
Neutrale term: Fasciopathie plantaris
fasciosis
Fasen fasciopathie plantaris
C
O
N
T
I
N
U
U
M
Fase 1:
acute ontstekingsreactie
(eerste 4-6 weken)
Fase 2:
overgangsfase - dysrepair
Fase 3 :
chronisch degeneratieve fase
(na 3 maanden)
Cook and Purdam, BJSM 2010
Epidemiologie fasciopathie planatris
Algemene bevolking
10% krijgt ooit plantaire hielpijn
Meer dan 90% betreft fasciopathie plantaris
Fasciopathie plantaris is verantwoordelijk voor
11-15% van alle voetklachten waarvoor
professionele medische zorg wordt gezocht
Vaak als self-limiting geduid, maar 20% van de
patienten heeft 4 jaar na het ontstaan nog
steeds klachten
Zorgkosten : $ 192 – 376 miljoen per jaar in VS
Radford et al, 2006
Riddle et al, 2004
Tong et al, 2010
Wie krijgen het ?
Risicogroepen
Staand beroep
Personen met overgewicht
Militairen
Sporters
Sporters
Incidentie : 7-8% van alle blessures is gelocaliseerd aan hiel/voet (in NL)
Prevalentie: 6% van alle blessures is gelocaliseerd aan hiel/voet (in NL)
Veiligheid.nl, 2014
Differentiaal-diagnostiek plantaire hielpijn
Weke delen aandoeningen
Fasciopathie plantaris
(Insertie-)tendinopathie diepe
kuitmusculatuur
Atrofie fat pad
Ruptuur fascia plantaris
Fibromatosis plantaris
Ossale en gewrichtsaandoeningen
(Stress-)fractuur calcaneus
Bone bruise calcaneus
Ossale tumor
Ossale infectie
Arthropathie
“more than 90% caused
by plantar fasciopathy”
Neurologische aandoeningen
Entrapment n. calcaneus mediale
Entrapment n. plantaris laterale
Tarsale tunnelsyndroom
Radiculopathie L5-S1
Thomas et al, J Foot Ankle Surg, 2010; Hartgens en v.d.Togt, Mod Med, 2011
Risicofactoren
Algemeen
Biomechanische factoren
Leeftijd > 40 jaar
Cavusvoet
-
Degeneratie fascia met verlies elasticiteit
Varus malalignment knie
-
Verdikking fat pad
Overpronatie
Overgewicht
Overmatige eversie OSG
Lang staan, m.n. op harde ondergrond
Verkorting achillespees
Hypertonus kuitmusc
Sporters
Hypomobiliteit enkelgewrichten
Hypertonus hamstrings
Hardlopers
Hypomobiliteit DF van MTP-1
Te snelle opbouw sport(ieve) belasting
Rontgenologische heelspur
Vermoeidheid
Verdikking fascia plantaris
Overbelasting
Di Caprio et al, 2010; Ribeiro et al, 2011; Beeson, 2014
C
O
N
T
I
N
U
U
M
Fase 1:
acute ontstekingsreactie
(eerste 4-6 weken)
Fase 2:
overgangsfase - dysrepair
Fase 3 :
chronisch degeneratieve fase
(na 3 maanden)
Inklaar, Hartgens en Janssen, 2012
Behandeling initiele fase (Fase 1)
Adviezen aan patient
Beperken blootsvoets lopen
Beperken belasting in staan en lopen
Geen schoenen met platte zolen
Cryotherapie thuis
Oefentherapie (spierversterking,
stretching)
OTC inlegzolen, hakjes, hielkappen
Gewichtsvermindering
Overwegen
Orale NSAID
Injectie corticosteroiden
Iontophorese corticosteroid
Taping
Fase 1 - OTC arch support / heel cup
Effect van zooltje wel, maar van heel cup niet onderbouwd!
Biomechanische correctie door steun van de voetboog door een OTC
zooltje leidt binnen 6 weken tot pijnreductie, houdt tot 12 weken aan
een heel cup heeft geen effect op pijn
Winemiller et al, 2003; Landorf et al, 2006; Lee et al, 2009
Fase 1 – Padding, strapping en taping
Kortdurende pijnreductie , geen effect op functie
Ondersteuning van de voetboog
Hyland, 2006; Landorf, 2005; Lynch, 2007; Martin,2014; Radford, 2006; VandeWater, 2010
Fase 1 - ontstekingremming
Iontoforese met
corticosteroid
NSAID
Celecoxib in combinatie met rust,
stretching, heelcup en nachtspalk
Geen effect op pijn of functieherstel na
1, 2 en 26 weken
Donley et al, 2007
In andere studies waar combinatietherapieen werden gegeven, bleek
NSAID van geen additionele waarde
Martin et al, 2014
Expert opinion:
NSAID kan onderdeel uitmaken van
therapie bijfasciopathie plantaris
Donley et al, 2007; Thomas et al, 2010
Dexamethason 0,4%
resulteerde in vermindering
van pijn die tot 4 weken kan
aanhouden
Gudeman et al, 1997
Osborne and Allisson, 2006
Fase 1 - ontstekingremming
Corticosteroidinjectie
Injectietherapie met methylprednisolon,
betamethason of triamcinolon:
Reductie van pijn binnen 2-4 weken
Pijnreductie kan 6-12 maanden
aanhouden
De resulaten bij chronisch bestaande
klachten zijn overtuigender dan in acute fase
Prednisoloninjectie werkt slechts kort
Crawford, 1999; Porter, 2005; Tsai, 2000; Tsai, 2006; Kalaci, 2009
Fase 1 – stretching fascia plantaris
Niet bewezen effectief in acute, wel in chronische fase
Stimulatie synthese collageenweefsel en -matrix
)
Radford et al, 2006; DiGiovanni et al, 2003; DiGiovanni et al, 2006
Fase 2 - 3 : Orthosen
Richtlijn:
Het is aannemelijk dat inlegzolen effectief zijn voor de vermindering van pijn en de
verbetering van de functie van de voet en verbetering van de fysieke belastbaarheid bij
fasciopathia plantaris met mogelijk een beter effect bij een cavus voet als risicofactor
Crawford et al., 2003; Stuber et al., 2006; Burns et al.,2007;
Hawke et al., 2008; Landorf et al., 2008; McPoil et al., 2008;
Lee et al.,2009; Tatli et al., 2009; Uden et al., 2011
Nieuwe publicaties:
versterken het belang van inlegzooltjes, prefab of
custom made, om het mediale voetgewelf te
ondersteunen en impact op hiel te reduceren,
m.n. als overmatige pronatie ondersteund wordt
Resultaten:
functieverbetering en pijnreductie op korte (<
2wkn) en lange termijn (> 1 jaar)
Lee et al,2012; Martin et al, 2014
Fase 3 – Rekken fascia middels nachtspalk
Nachtspalktherapie effectief in chronische fase: pijnreductie en functieherstel
Geeft ‘s nachts permanente rek op de fascia plantaris en moet minstens 1-3 maanden
gedragen worden
Meest effectief indien klachten meer dan 6 maanden bestaan
Verschillende soorten:
Prefabricated
Custom made
Strassbourg Sock
Hartgens et al, 1999; Batt et al, 1996; Crawford et al, 2008; Powell et al, 1998
Fase 3 - shockwavetherapie
Dizon et al, 2013 Systematic Review met Meta-Analyse, 11 RCT’s:
Reductie ochtendpijn
Middelmatige intensiteiten reduceren algemene pijn en pijn bij inspanning
Middelmatige en hoge intensiteit zijn effectief voor functieverbetering
Aquil et al (2013), Systematic Review and Meta-Analysis, 7 RCT’s
Reductie pijn na 12 weken (composite VAS score, VAS score)
60% Reductie ochtendpijn en startpijn
Verbetering Roles and Maudsley score
Yin et al, 2014 Systematic Review met Meta-Analyse, 7 (quasi-)RCT’s:
Lage intensiteiten verbeteren de functie
Reduceert pijn
Effectief bij meerderheid patiënten met chronische klachten
Fase 3 - Shockwavetherapie
Systematic Revies - Placebo controlled RCT’s
Author
Device
Energy density
(mJ/m2)
Schockwaves
Treatments
Rompe et al (1996)
Morning pain
Pain in rest or during
daily activities
Siemens Osteostar
0.06
1000
3
n.a.
Positive
Abt et al (2002)
OssaTron
0.08
1000
1
Positive
Positive
Haake et al (2002)
Dornier Epos Ultra
0.08
4000
3
Negative
Negative
Speed et al (2003)
Siemens Sonocur Plus
0.12
1500
3
Negative
Negative
Gerdesmeyer et al (2008)
Electro Medical Systems
0.16
2000
3
Positive
Positive
Rompe et al (2003)
Siemens Sonocur Plus
0.16
2100
3
Positive
n.a.
Marks et al (2008)
Swiss DolorClast (EMS)
0.16
500-1000
3
n.a.
Negative
Ogden et al (2001)
OssaTron
0.22
1500
1
n.a.
n.a.
Ogden et al (2004)
OssaTron
0.22
1500
1
Positive
Negative (0.06)
Gollwitzer et al (2007)
Duolith SD1 System
0.25
2000
3
Negative
(0.06)
Positive
Wang et al (2006)
OssaTron
0.32
1500
1
n.a.
Positive
Kudo et al (2006)
Dornier Epos Ultra
0.36
3500
1
Positive
Negative (0.05)
Malay et al (2006)
Orthospec System
0.36
3800
1
n.a.
Positive
Theodore et al (2004)
Epos Ultra Dornier
0.36
3800
1
Positive
n.a.
Mehra et al (2003)
Swiss DolorClast (EMS)
?
2000
3
n.a.
Positive
Hartgens, 2014 (in preparation)
Fase 3 – Botulinum toxine A
Het is aannemelijk dat locale injectie van botulinum toxine A effectief is bij de
behandeling van fasciopathie plantaris
Eenmalige injectie vermindert de pijn binnen 2-3 weken
Het effect neemt in de maanden daarna toe, en kan wel een jaar of langer
aanhouden
Effect berust waarschijnlijk op:
Anti-inflammatoire effect
Analgetisch effect
Induceert parese locale spieren
Babcock et al, 2005; Placzek et al, 2006; Huang et al, 2010;
Peterlein et al, 2012; Diaz-Lips et al, 2012
Fase 3 – acupunctuur en dry needling
Acupunctuur
Er zijn aanwijzingen dat acupunctuur effectief is bij de behandeling van
pijn bij een fasciopathia plantaris
Karagounis et al., 2011; Zhang et al., 2011
Dry needling
Het is nog onduidelijk of dry needling effectief is bij de behandeling van
fasciopathia plantaris
Tillu et al., 1998; Perez-Milan et al., 2001
Nieuwe ontwikkelingen (1)
Manuele therapie
In richtlijn 2012 niet opgenomen.
Manuele mobilisatie van heup, knie, enkel en voet gecombineerd met dagelijkse
thuisoefeningen verbeterden pijn en functie na 4 en 26 weken.
Manuele behandeling inclusief myofasciale triggerpoints van de spieren van de
onderste extremiteit vermindert de pijn en functie binnen 4 weken, maar niet na
26 weken.
Bentingham et al., 2012; Renan-Ordine et al., 2012; Martin et al, 2014
Nieuwe ontwikkelingen (2)
Plaatjesrijk Plasma
In richtlijn 2012:
aannemelijk dat het effectief kan zijn,
maar nog onvoldoende bewijsvoering.
Systematic review:
8 studies waarvan 3 gerandomiseerd,
geen placebo-gecontroleerde studie
Resultaat:
alle auteurs claimen verbetering van
de klachten
Franceschi et al, 2014
High-load strength training
In richtlijn 2012: niet opgenomen
Vergeleken inlegzolen plus high-load
training met inlegzolen plus stretching
fascia plantaris
Resultaat:
Foot Function Index na 3 mnd verbeterd,
maar na 1, 6 en 12 maanden geen verschil
Rathleff et al, 2014
Update aanbevelingen (1)
Fase 1: acute ontstekingsreactie
(eerste 4-6 weken)
Beperken blootsvoets lopen
Beperken belasting in staan en lopen
Geen schoenen met platte zolen
Cryotherapie thuis
Oefentherapie (spierversterking, stretching)
OTC inlegzolen, hakjes, hielkappen --- belang inlegzolen is toegenomen
Gewichtsvermindering
Overwegen:
Orale NSAID --- bij veel pijn
Injectie corticosteroiden --- bij veel pijn, heeft effect voor maanden
Iontophorese corticosteroid – in NL weinig toegepast
Taping --- slechts kortdurend effect
Update aanbevelingen (2)
Fase 3 : chronische degeneratie
(na 3 maanden)
Rekoefeningen fascia plantaris
Nachtspalk --- bij groot deel fascia aangedaan, vooral >6mnd klachten
Manuele therapie
Injectietherapie corticosteroiden
Shockwavetherapie --- effectiefst indien klachten < 12 mnd bestaan
Overwegen:
Injectietherapie Botulinum toxine A
acupunctuur
Update aanbevelingen (3)
Fase 2: overgangsfase – dysrepair
Wellicht de moeilijkste fase om de juiste therapiekeuze te maken. Afhankelijk
of klachten meer meer fase 1 of fase 2 gekenmerkt zijn :
Inlegzolen
Manuele therapie
Rekoefeningen
Geen evidence voor (ongeacht de fase van klachten):
PRP
Dry needling
High-load strength training
Bedankt voor uw aandacht !

Download Report