© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 10 januari 2015 Leonie Cornips (1960, Heerlen), bijzonder hoogleraar Taalcultuur in Limburg aan de Universiteit Maastricht, doet onderzoek naar de relatie tussen de gesproken talen en dialecten in Limburg en de identiteit die eraan ontleend wordt. Hier doet ze tweewekelijks persoonlijk verslag van haar zoektocht. Appelsien en djoeken O het woord oudjes denigrerend en ver het woord appelmag daarom verdwijnen, sien (Venloos appevinden de deelnemers aan de verkielesien, Maastrichts appeleseen) heb ik me zing Weg met dat woord! van het Inaltijd verbaasd, omdat stituut voor Nederlandse Lexicologie het zo intrigerend ‘andersom’ is ver- (INL). Dat geldt overigens ook voor geleken met sinaasappel. De appel in het vrij recente woord ‘participatiesamenleving’ en ‘kids’ in plaats van kinhet woord is prima te begrijpen. deren. Op de website etymologieMaar sinas of sinaas, wat is de oorbank.nl zijn ontelbare voorbeelden sprong van dat woord en waarom van veranderende woordbetekeniskan het voor of na ‘appel’ staan? Volgens het recent verschenen boek- sen te vinden. Soms is een woordbeteje Waar komt pindakaas vandaan? En kenis van vroeger nog maar moeilijk voor te stellen. Het alomtegenwoordi99 andere vragen over woorden betekent het woord sina(a)s oorspronke- ge ‘leuk’ kon vroeger ‘lauw’, ‘halfwarm’ betekenen. Het Woordenboek lijk China. In de zestiende eeuw nader Nederlandsche Taal noteert in men de Portugezen zaden van een 1810: ‘leuk water en zoete citrusvrucht zout’. Meer alledaagmee uit China. se betekenissen van Via Italië ver‘leuk’ waren ‘kalm, spreidden die bedaard’ die nog vruchten zich enigszins te herkenrazendsnel door nen zijn in samenheel Europa. Die stellingen als doodvruchten noemde leuk en leukweg. De men naar het taalkundige Marlies land van herPhilippa noteert dat komst: ‘China’s ‘leuk’, in het Groappels’ of ‘appels nings (lúk) ‘beuit China’. China daard, slim’ kan uitin het zeventiendrukken en op de de-eeuwse NederVeluwe (luekes) lands komt in tekjuist het tegengestelsten vaak voor als de: ‘onnozel, dom’. Sina. Sinaasappel Soms kan de betekein het Nederlands nis van een woord heeft dus de volgper individu verorde: ‘China’s/ [email protected] schillen. Ik heb lang na’s appel’ en het gedacht dat het Limburgse appelwoord ‘scheutig’ gierig of zuinig betesien: ‘appel uit/van China/Sina’. Dit vrolijke boekje informeert ook kende, totdat ik erachter kwam dat waar uitdrukkingen vandaan komen. het precies het tegengestelde uitdrukt: goedgeefs of vrijgevig. Later Laat ik nu altijd gedacht hebben dat hoorde ik mijn vader ‘scheutig’ in de ‘een bot vangen’ daadwerkelijk iets met een bot of met een vis te maken betekenis van ‘gierig’ gebruiken, dus had. Maar niet dus: ‘bot’ in deze uit- ik heb het waarschijnlijk van hem overgenomen. Een studente van mij drukking betekent in ouder Nederlands waarschijnlijk ‘het uiteinde van heeft ooit een jonge man lange tijd voor haar taalkundig onderzoek geeen touw’. Als je bot vangt, haal je volgd en geïnterviewd. Hij was van dus alleen een los stuk touw op. Het verrast me altijd als ik opeens de Bijlmermeer in Amsterdam-Zuidoost naar het Westerpark (Amsterdoor heb hoe een uitdrukking of woord in elkaar steekt. Het plezier als dam-West) verhuisd. In het interview vertelt hij hoe het werkwoord kind toen ik ontdekte dat het ‘aard-appel’ is in plaats van het uitge- ‘djoeken’ uit het Surinaams-Nedersproken aar-dappel. Dan wordt zo’n lands in beide wijken iets anders betekent. De betekenis van djoeken is volwoord helder. gens hem in het Westerpark ‘afgeDe betekenissen van woorden staan overigens nooit vast, maar brei- zwakt’. Hij vertelt: ‘Als iemand je den zich uit ten koste van andere, ver- dreigt van ik ga je djoeken in Westerpark dan betekent het alleen maar dwijnen of worden vager; zelfs het prikken, maar als iemand in de Bijlmaken van dikke woordenboeken gaat dit niet tegen. Ambachtelijke be- mer ‘ik ga je djoeken’ tegen je zei, dan werd je gewoon bang. Dan wist je geroepen van vroeger zijn verdwenen en daarmee ook woorden als dorsvle- woon dat iemand anders gewoon gel en varshaak. Het woord gastarbei- naar je toekomt en die steekt je geder maakte plaats voor allochtoon en woon neer. In Westerpark is het gewoon heel anders’. De goede woordnu is allochtoon op zijn retour, ombetekenis kennen is dus soms van ledat al deze termen op een gegeven moment als minder positief en discri- vensbelang, afhankelijk van waar je je minerend beleefd worden. In 2014 is bevindt en met wie je spreekt. TAALCULTUUR LEONIE CORNIPS RNIPS
© Copyright 2024 ExpyDoc
