Volkskrant linkerpagina

12
DE VOLKSKRANT
WOENSDAG 30 APRIL 2014
Binnenland
De stille getuigen van het Joodse
Met de vondst in een Scheveningse kelder van een joodse
huwelijksakte uit 1928 begint een zoektocht tot in
Baltimore. ‘Detectives’ speuren naar het Joodse verleden
van de Harstenhoekweg.
Door Bart Dirks
A
ls Alexander van
der Linden op een
middag aan het
klussen is in het
huis dat hij en zijn
moeder net hebben gekocht – oude
tapijten weghalen,
vertimmerde deuren slopen – besluit
hij de kelder te doorzoeken. Terwijl
hij naar Hebreeuwse synagogale liederen luistert van Pierre Pinchik, een
vooroorlogse opname, daalt hij af via
een luik in de inbouwkast.
Het huis ligt aan de Harstenhoekweg in Scheveningen, vlakbij het Kurhaus. Het keldergewelf is gevuld met
duinzand en oorlogspuin. Van der
Linden herinnert zich hoe hij vroeger
met zijn broertje speelde in een andere woning in de straat, met net zo’n
kruipruimte.
Bij het bouwlicht ziet hij vergeelde
kranten uit de Tweede Wereldoorlog,
bankafschriften van een zekere familie Van Leeuwen, een kwitantie van
het Nieuw Israëlitisch Weekblad. Dat
trekt zijn aandacht, want zijn eigen
Joodse familie heeft ook ‘een beladen
geschiedenis’, zoals hij zelf zegt. ‘Ik
was meteen on high alert.’
Een in vieren gevouwen document
steekt uit het zand. Van der Linden
herkent het onmiddellijk: het is een
ketubah, een in het Aramees opgestelde huwelijksakte die volgens de
joodse wet door getuigen en de chatan (bruidegom) wordt ondertekend.
Het contract beschrijft de verplichtingen van de bruidegom naar de bruid.
‘Dat betekende dat hier voor de oorlog ook al een Joodse familie woonde.
Ik was er ondersteboven van.’
Hij haast zich naar rabbijn Katzman
Advertentie
campus Den Haag van de Universiteit
Leiden, hebben ze een complete
muur behangen met historische
foto’s en documenten over de Harstenhoekweg. Cijfers verwijzen naar
de huisnummers, actielijsten naar
onderlinge verbanden en losse eindjes. ‘We noemen ons wel eens gekscherend detectivebureau Verbeek &
Willems’, zegt Wim Willems, hoogleraar sociale geschiedenis. ‘Dit lijkt wel
zo’n wand uit een politieserie.’
Den Haag
Harstenhoekweg
Kurhaus
Den Haag
300414 © de Volkskrant
0
1 km
om het Aramees te vertalen. Het papier is aangevreten door de muizen,
maar de namen zijn nog leesbaar. De
akte blijkt van Isaac van Leeuwen en
Judith de Groot te zijn, getrouwd in
1928. Hoe is het dit echtpaar vergaan?
Woonden ze tijdens de Tweede Wereldoorlog ook nog op dit adres? Hebben ze de Shoah overleefd? Zijn er kinderen, kleinkinderen?
Van der Linden, nu 34 jaar, vindt de
ketubah in 2005, maar zijn zoektocht
naar de familie Van Leeuwen strandt
na verloop van tijd. Hij is echter niet
de enige die nieuwsgierig is naar de
vroegere bewoners van het huis. Vorig jaar kwam het onderzoek in een
stroomversnelling toen hij in contact
kwam met de historici Wim Willems
en Hanneke Verbeek.
Op hun werkkamer aan het Lange
Voorhout, een statig pand van de
Diamanthandelaren
Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden er 17.500 Joden in Den Haag. De bekendste Joodse buurt is het Spuikwartier, maar ook elders, zoals in
Scheveningen, woonden veel Joodse families. In de Tweede Wereldoorlog zijn
op meer dan 3.000 Haagse adressen
Joodse inwoners weggevoerd of ondergedoken. Na de bevrijding zijn er
slechts 2.000 teruggekeerd. Velen van
hen zijn vervolgens naar de Verenigde
Staten of Israël geëmigreerd.
De Harstenhoekweg neemt een bijzondere plaats in deze geschiedenis
in, zegt onderzoekster Hanneke Verbeek. ‘De straat werd rond 1910 opgeleverd. Tussen 1916 en 1918 staan er
180 Joodse gezinshoofden in de straat
geregistreerd. Het zijn vooral Poolse
en Duitse diamanthandelaren die uit
Antwerpen moesten vluchten wegens de Eerste Wereldoorlog.’
Bij de volkstelling van 1920 zijn de
meeste gezinnen alweer vertrokken,
maar in de jaren twintig en dertig vestigde zich een tweede lichting Joodse
families op de Harstenhoekweg.
Kooplieden, een bakker, een slager. En
Isaac van Leeuwen en Judith de Groot,
het echtpaar van de trouwakte uit
De trouwakte uit 1928 van Isaac van Leeuwen en Judith de Groot.
1928, met hun dochters Elly en Rachel.
Via bekenden, diplomatieke kanalen en het Holocaust Memorial Museum in Washington DC, weten Willems en Verbeek de familie Van Leeuwen te traceren. Op hun onderzoeksmuur met foto’s en documenten
hangt ook een portret van Isaac van
Leeuwen, volgens de gezinskaart van
de bevolkingsadministratie ‘koopman in radio-artikelen’. Hij poseert,
keurig in pak, buiten op een stoel.
Achter hem staat een barak.
‘De foto is gemaakt in kamp Westerbork’, zegt Verbeek. ‘Hij vertrok vrijwillig naar Westerbork, want hij
dacht zo zichzelf en zijn gezin te kunnen redden. Hij is in 1943 omgekomen in concentratiekamp Auschwitz,
44 jaar oud. Zijn vrouw en twee dochters overleefden de oorlog. De dochters zijn in de jaren vijftig naar de VS
geëmigreerd.’
In Scheveningen is de deportatie
van de Joden bij veel buurtbewoners
uit het bewustzijn weggezakt. Het
Browser
Analyse
Internet Explorer
De browser van Microsoft is
zo lek als een mandje. Toch
blijven gebruikers er stug
mee doorsurfen en zijn zo
een makkelijke prooi.
W
eer is er een weeffout ontdekt in Internet Explorer.
Eentje die de webbrowser van Microsoft wagenwijd openzet voor hackers. Eentje die
hen op een website kwaadaardige
software laat verstoppen die naar
onze computer overspringt zodra we
argeloos voorbijsurfen.
Wie treft er blaam?
De hackers? Zoals je een slecht
deurslot de inbreker niet kunt aanwrijven, kun je hackers moeilijk kwalijk nemen dat ze van onze nood hun
deugd maken.
Microsoft dan? Het bedrijf heeft
geen smetteloze reputatie op het gebied van software. Volgens een be-

Download Report