Lees artikel - Bijbel in Gewone Taal

blad metchap
een Boods
Nr.18
26 September 2014 - € 2,50
Thema:
De Bijbel in
Gewone Taal
vertelt
Willem de Vink
de Bijbel
eenvoudig na
DE VERTALER SPREEKT – EVANGELIE IN 1000 WOORDEN – ‘VÉÉL SPULLEN’
ACHTERGROND
TEKST: CLAZIEN VERHEUL BEELD: NBG EN ROYAL JONGBLOED
‘Goed dat er een
Bijbel in GEWONE
TAAL komt’
Dit najaar, in oktober 2014, verschijnt er een nieuwe vertaling van de Bijbel: de Bijbel in Gewone
Taal (BGT). Clazien Verheul heeft als neerlandicus meegewerkt aan de vertaling en ze vertelt wat een
buitengewoon project dit vertaalwerk is geweest.
Z
oals de naam al zegt is het een
vertaling in gewone taal. Dat wil
zeggen: in taal die iedereen kent.
Er worden bekende woorden gebruikt,
en de zinnen zijn overzichtelijk en niet
te lang. De tekst is duidelijk opgebouwd
en ingedeeld in korte stukken. Boven
elk stuk staat een opschrift dat de kern
noemt van het stuk dat volgt.
Leesbaar en duidelijk
Er zijn in Nederland al veel bijbelvertalingen beschikbaar. We kunnen kiezen
uit vertalingen met oude vertrouwde
formuleringen of vertalingen in hedendaags Nederlands. Maar een bijbel die
zo leesbaar en duidelijk is als de Bijbel in
Gewone Taal, is er nog niet, en het is goed
dat zo’n vertaling er komt.
Er zijn veel mensen die het moeilijk vinden om de taal van de Bijbel te begrijpen.
En er zijn veel mensen die die taal wel
kunnen volgen, maar het fijn vinden om
direct te begrijpen waar het om gaat.
16
ELISABETH
In de Bijbel in Gewone Taal is de taal voor
niemand meer een probleem om over de
inhoud na te denken of er met anderen
over te praten.
Vertalen in twee stappen
Vertalen gaat in twee stappen. Eerst moet
uitgezocht worden wat een tekst betekent. Voor sommige teksten is dat niet
eenvoudig, onder andere omdat de Bijbel
eeuwen geleden geschreven is. De lezers
van toen die een brief van Paulus kregen,
hadden soms aan een half woord genoeg
om te snappen waar hij het over had.
Dat is voor ons nu heel anders. Vaak is
heel wat studie nodig om de tekst zo te
vertalen dat ook de lezer van nu genoeg
informatie heeft.
De tweede stap bij het vertalen is zoeken naar de beste formulering, die de
brontekst recht doet en duidelijk maakt
wat de tekst wil zeggen. Voor de Bijbel in
Gewone Taal komt daarbij: formuleren op
een eenvoudige, duidelijke en aansprekende manier: Zijn de woorden bekend
genoeg? Loopt de zin goed of moeten de
woorden in een andere volgorde? Is het
duidelijk wat deze zin met de vorige en
de volgende zin te maken heeft? Moet er
‘maar’ tussen de zinnen of ‘want’? Waar
begint de nieuwe alinea? En snapt de
lezer wel wie ‘hij’ is in deze zin en welke
plek met ‘daar’ bedoeld is?
Ik werk als neerlandicus bij het Nederlands Bijbelgenootschap. Vertalen is daar
een samenwerking tussen een neerlandi-
‘Voor mijn leerlingen is
het een aanwinst, maar stiekem
ook voor mij’
Maak je geen zorgen
Luister naar mijn woorden:
Maak je geen zorgen over eten
en drinken. Want je leven is veel
belangrijker dan eten en drinken.
En maak je geen zorgen over
kleren. Want je lichaam is veel
belangrijker dan kleren.
26
Kijk eens naar de vogels in de
lucht. Ze werken niet op het land
en ze bewaren geen graan in een
schuur. Jullie Vader in de hemel
geeft ze te eten. En jullie zijn
voor hem veel belangrijker dan de
vogels. 27 Maak je dus geen zorgen.
Dat heeft geen zin, je blijft er geen
dag langer door leven.
Matteüs 6:25-27
25
cus en een deskundige op het gebied van
de bijbelse talen, het Hebreeuws en het
Grieks. Bij de eerste vertaalstap heeft de
brontekstkenner de leiding, bij de tweede
stap de neerlandicus.
Een van de teksten waar ik met veel plezier aan gewerkt heb, is uit Matteüs (zie
kader).
Een verademing
Het was een prachtig project om aan
te werken. Het was een uitdaging om
te zoeken naar eenvoudige én mooie,
aansprekende taal. En het was fijn om
te ervaren dat deze vertaling veel kan
betekenen voor mensen. Er zijn geregeld
proefvertalingen getest door groepjes
meelezers in kerken, scholen, diaconale
projecten en gevangenissen. De verslagen
van die groepen waren stimulerend en
bemoedigend. Een predikant schrijft dat
de deelnemers aan zijn gespreksgroep
enthousiast worden om in de Bijbel te lezen, dat ze het gevoel hebben dat ze grip
krijgen op de tekst. En een godsdienstleraar die met zijn klas een stuk uit Galaten
las: ‘Het lezen in de klas is een verademing dankzij de korte zinnen en het
goede taalgebruik. Voor mijn leerlingen is
de Bijbel in Gewone Taal een aanwinst.
Maar stiekem ook voor mij, omdat zelfs
voor een geoefend bijbellezer je ogen
soms opengaan voor iets wat je eerder
nooit was opgevallen.’
Confronterend
De BGT is niet alleen gemakkelijk te lezen
en goed te begrijpen: door de gewone
taal komt de tekst ook dichtbij. Daardoor
hadden de mensen in een bijbelkring in
Alkmaar het moeilijk met Job 3. De tekst
was voor hen heel confronterend omdat
ze vaak ook zelf een uitzichtloos leven
hebben. Maar in Haarlem reageerden uit
Angola en Eritrea afkomstige vrouwen
juist positief op dezelfde tekst; ze vonden
Jobs klacht heel herkenbaar, maar vertelden dat ze in hun moeilijke leven Gods
kracht ervaren hadden.
Huis van bewaring
Een paar keer ben ik aanwezig geweest
bij zo’n meeleesgroep. Zo was ik in
het bijbeluur in het huis van bewaring
in Haarlem, dat beter bekend is als de
Koepelgevangenis. In een klein zaaltje
kwamen zo’n vijftien mannen en jongens
bij elkaar onder leiding van de gevangenispredikant, en om beurten lazen ze een
stukje voor uit Johannes 1.
ELISABETH
17
>
‘In het huis van bewaring
merkte ik dat de taal
geen drempel was’
En daar merkte ik hoe het werkt als
de taal geen drempel is. Iedereen kon
meedoen. Er hoefde geen zin twee keer
gelezen te worden, en er hoefden geen
vreemde woorden uitgelegd te worden.
Er ontstond snel een boeiend gesprek
over licht en donker in het leven, over
opnieuw geboren worden en over God
niet zien maar toch ervaren.
Een gevangenispredikant in een ander
huis van bewaring schreef net zoiets:
‘De tekst loopt als een trein. Er zijn geen
moeilijke woorden, en alles is duidelijk en herkenbaar. De tekst roept goede
vragen op. Iedereen is serieus bezig en
vraagt wanneer het de volgende keer is.
Het blijkt dat zo met de Bijbel bezig-zijn
een heel goede methode is om het christelijk geloof aan de orde te stellen.’
Boek voor het leven
Ik ben in 1992 bij het Nederlands Bijbelgenootschap gekomen na jaren werken
in het onderwijs, aan de lerarenopleiding
en aan de universiteit. Ongeveer in 1992
begonnen we met De Nieuwe Bijbelvertaling, en ook aan die vertaling heb ik als
neerlandicus meegewerkt. Ook dat was
een prachtig project. In de NBV is de
hele breedte van het Nederlands gebruikt
om de finesses van de brontekst weer te
geven en om recht te doen aan de eigen
(advertentie)
Ik
geef
om
jou!
13.9 2014 – 1.3 2015 Naastenliefde door de eeuwen heen
In Museum Catharijneconvent kunt u t/m 1 maart genieten
van een grote tentoonstelling over de zorg voor onze naasten.
Prachtige kunst- en gebruiksvoorwerpen en ‘levende objecten’
vertellen het verhaal over naastenliefde vroeger en nu.
Tegen inlevering van deze bon krijgt u
het tweede kaartje voor Ik geef om jou! kado.
Ook geldig i.c.m. museumkaart.
18
ELISABETH
2=1!
stijl en het bijzondere taalgebruik van
elk bijbelboek. Voor dat project was het
de uitdaging om de taal in te zetten in al
zijn rijkdom, om nu eens ingewikkelde
en bloemrijke taal te kiezen en dan weer
naar veel gewonere formuleringen te
zoeken.
In 1992 was mijn jongste dochter bijna
twee, nu is mijn kleinzoon anderhalf.
Kort na het verschijnen van de Bijbel in
Gewone Taal word ik zelf vijfenzestig. Dan
komt er een eind aan mijn werk aan de
Bijbel, maar de Bijbel zelf zal met me
meegaan naar de volgende levensfase.
Ik blijf genieten van de verhalen in de
Bijbel, ik blijf er wijsheid en troost in
zoeken. De Bijbel is een boek dat een
leven lang meegaat – en daarom is het
goed dat er steeds opnieuw aansprekende
vertalingen komen.
•
Clazien Verheul is neerlandicus in het team Vertalen
van het Nederlands Bijbelgenootschap.

Download Report