ONZE
DICHTERS
door
GUST. van ELRING
ONZE DICHTERS
Van dit bock werden de eerste Vijfhonderd Exemplaren gedrukt op zwaar
Engelsch Verge papier, genummerd van
een tot vijfhonderd, waarvan dit is
ivo. i 6 8
ONZE DICHTERS
DOOR GUST. VAN ELRING
MET BOEKVERS1ERING
DOOR FRITS LENSVELT
VAN DEN LAATSTEN
TIJD EN DE DAARAAN VOORAFGAANDE
EEUW
U]TGEGEVEN DOOR MEULENHOFF & Co.
TE AMSTERDAM IN HET JAAR MCMVIll
Bock-, Courant- en Steendrukkerij G. J. Thieme, Nijmegen.
ALPHABETISCHE INHOUD.
Bladz.
Bladz.
Card S. Adama v. Scheltema 295
Josephus Albertus Alberdingk
133
Thijm
..
. .
288
Seerp Anema
161
Gentil Th. Antheunis
246
Frans Bastiaanse
120
Nicolaas Beets
Jan van Beers
1 37
29
Jacobus Bellamy
Samuel J. van den Bergh . . 119
Willem Bilderdijk
Katharina W. Bilderdijk65
Schweickhardt
172
Marie A. Boddaert
Pieter A. M. Boele van Hensbroek 193
277
Julius de Boer
76
Adriaan Bogaers
270
Pieter Cornelis Boutens. . .
235
Eduard Th. J. Brom
269
Bernard Canter
158
Frans de Cort .
Isaac da Costa
79
Louis M. H. Couperus . . . 232
J. Clant van der Mijll—Piepers 168
293
Rene de Clercq
105
Jan M. Dautzenberg
Napoleon Lieven Destanberg. 146
28
Dichter onbekend
Multatuli (Eduard Douwes
131
Dekker)
89
Prudens van Duyse
157
Jan van Droogenbroeck . .
221
Frederik van Eeden
Gustaaf v. Elring (A.T.A.Heyting) 308
Fiore della Neve (Martinus G. L.
191
van Loghem)
145
Petrus Augustus de Genestet
Julius de Geyter
1 53
289
Caesar Gezelle
Guido Gezelle
1 48
315
Alex Gutteling
102
Bernard ter Haar
51
Jan Frederik Helmers
Frederik L. Hemkes
1 95
Jan Pieter Heye
124
Willem Hofdijk
Cornelis Honigh
1 75
. 259
Gerrit C. van 't Hoog
66
Joh. Immerzeel Jr.
B. Ph. de Kanter
129
Jan Jacob L. ten Kate .
Johannes Kinker
45
227
Edward B. Koster
. 212
Willem J. Th. Kloos
V
•
•
•
•
•
ALPHABETISCHE IN HOUD.
Bladz.
Bladz.
Stephanie Helene Lapidoth—
Swarth
218
Karel L. Ledeganck
96
Jacob van Lennep
86
Cornelis Loots
47
Gijsbert W. Lovendaal
18o
Virginie Loveling
159
Barth. Hendrik Lulofs
• • • 70
Marie Metz—Koning
248
H. A. Meijer
113
Victor de Meijere
274
P. H. van Moerkerken . .
298
19.7
Victor A. de la Montagne
Hendrik C. Muller
201
Pieter Nieuwland
41
Willem G. van Nouhuys . . 1 99
Jeanette Nyhuis
285
Willem A. Ockerse
39
Karel van den Oever..
306
Edmond van Offel
267
Augusta Peaux
.
215
Hippolyt Jan van Peene
117
Hendrik Barthel Peeters •
140
Willem L. Penning
164
Allard Pierson
155
Jan Poelhekke
128
Karel M. P. Pol de Mont . 208
Everhardus Johannes Potgieter . 106
Gerrit Hendrik Priem
242
.
Soera Rana (I. Esser)
176
Joannes Reddingius
282
Jacques Karel Rensburg . . . 262
Jeanne Kloos—Reyneke van
286
Stuwe
251
Giza Ritschl
2o6
Albrecht Rodenbach
Henriette Roland Holst—Van der
254
Schalk . .
.
160
Ant. L. de Rop
Jan Theodoor van Rijswijck
115
Herman J. A. M. Schaepman
280
Carel Scharten
. 237
Johannes B. Schepers .
Hendrik J. Schimmel
1 39
18I
Theodoor Sevens
63
Adam Simons
55
Antoni C. W. Staring
Albertine Steenhoff—Smulders . 265
A. J. Storm van 's Gravesande 72
304
Nico van Suchtelen
, 68
Hendrik F. Tollens .
163
Hugo Verriest . • •
, 238
Albert Verwey
Carel Vosmaer . •
. . . 142
36
Jan van Walre
183
Willem Leonard Welter
.
. 73
Jan Frans Willems.
126
Antony Winkler Prins .
186
Jacob Winkler Prins
Carel G. Withuys
75
Karel P. E. M. van. de Woestijne 300
. 204.
Willem Zuidema ,
VI
CHRONOLOGISCHE INHOUD
:-:
(met vermelding der jaartallen)
BladD.
Bladz,
Willem Bilderdijk (1756— I 83 I )
28
Dichter onbekend
Jacobus Bellamy (1757— I 786) 29
36
Jan van Wake (1759-1837)
Willem A. Ockerse (1760 -- 826) 39
Pieter Nieuwland ( 1 7 64- 1 794) 4 1
Johannes Kinker (1764-1845)
45
Cornelis Loots (1765-1834 • 47
Jan Frederik Helmers (1767—
1813)
51
Antoni C. W. Staring (17671840) ...... • . . .
5
Adam Simons (1770-1834)• • 63
Katharina W. BilderdijkSchweickhardt ( I 776-1830) . 65
Joh. Immerzeel Jr. (1776-1844) 66
Hendrik F. Tollens ( I 78o-1856) 68
Barth. Hendrik Lulofs (178770
1849)
A. J. Storm van 's Gravesande
(1788-1860) 72
Jan Frans Willems (1793-1846) , 73
CarelG.Withuys(1794-865) 75
Adriaan Bogaers (1795-1870). 76
Isaac da Costa (1798-1860) 79
Jacob van Lennep (1802-1868) 86
Prudens van Duyse (1804-1859) 89
Karel L. Ledeganck (I 805—
96
1847)
B. Ph. de Kanter (1805-1865) 100
Bernard ter Haar ( x 806—i 880). 102
Jan M. Dautzenberg (1808 —
105
1869)
Everhardus Johannes Potgieter
(1808-1875)
106
Jan Pieter Heye (1809-1876) II0
H. A. Meijer (1810— x 854) . 113
Jan Theodoor van Rijswijck
(18i1-1849)'
I I.5
Hippolyt Jan van Peene (I81'—
•
117
1864)
Samuel J. van den Bergh (18141 r9
1868) ,
Nicolaas Beets (1814-1903) 120
Willem Hofdijk (1816-1888) 124
Antony Winkler Prim (,18171908)
126
Jan Poelhekke (1819-1881) 128Jan Jacob L. ten Kate (1819—
1294
1889)
Multatuli (Eduard Douwes Dekker (1820-1887)
Josephus Albertus Alberdingk
Thijm (1820-1889) • . • • 133.
Jan van Beers (1821-1888) • 137
Hendrik J. Schimmel (18241907).
1 39
Hendrik Barthel Peeters (geb
1825),
1 40
Carel Vosmaer (1826-1888) 142
Petrus Augustus de Genestet
(1829-1861) . . . . • • 1 45
Napoleon Lieven D'estanberg
(1829-1875) 146,
Guido Gezelle (1830,-1890 • 1 43
Julius de Geyter (1830-1905). 153
Allard Pierson (183,-1896) '55
Jan van Droogenbroeck (Jan
Ferguut : 1834-1902) . . 157
Frans de Cort (1834-1878) 158
Virginie Loveling (geb. x 836) . 159
Ant. L. de R op (1837-1895) 160
Gentil Th. Antheunis (geb. 1840) 161
Hugo Verriest (geb. 1840) . . 163
,
VII
CHRONOLOGISCHE INHOUD.
Bladz.
Bladz.
Willem L. Penning (geb. 1840) 164
J. Clant van der Mijll—Piepers
(geb. 1842)
68
Herman J. A. M. Schaepman
( 18 44-1 903) ..... • • 1 7 1
Marie A. Boddaert (geb. 1844). 172
Cornelis Honigh (1845-1896). 175
Soera Rana (Isaac Esser, geb
18 45)
176
Gijsbert W. Lovendaal (geb .1847) i8o
Theodoor Sevens (geb. 1848) . 181
Willem Leonard Welter (geb
1849)
183
Jacob Winkler Prins ( 18 49 1906)
186
Fiore Della Neve (Martinus
G. L. van Loghem, geb. 5849) 191
Pieter A. M. Boele van Hensbroek (geb. 1853)
193
Frederik L. Hemkes (1854—
195
1887)
Victor A. de la Montagne (geb
197
5854)
Willem G. van Nouhuys (geb
5854)
199
Hendrik C. Muller (geb. 1855) 201
Willem Zuidema (geb. 1855) . 204
Albrecht Rodenbach (1856206
1880)
Karel M. P. Pol de Mont (geb.
208
1857)
Willem J. Th. Kloos (geb. 1859) 212
Augusta Peaux (geb. 1859) . 215
Stephanie Helene LapidothSwarth (geb. 1859) . . . . 218
Frederik van Eeden (geb. 1860) 221
Edward B. Koster (geb. i86i) 22 7
Louis M. H. Couperus (geb. 1863) 232
Eduard Th. J. Brom (geb. 1864) 2 35
Johannes B. Schepers (geb. 1865) 237
Albert Verwey (geb. 1865) . 238
Gerrit Hendrik Priem (geb. i 865) 242
Frans Bastiaanse (geb. 1868) 246
Marie Metz—Koning (geb. 1868) 248
Giza Ritschl (geb. 1869) . 251
Henriette Roland Holst —Van
der Schalk (geb. 1869) 254
Gerrit C. van 't Hoog (geb. 1869) 259
Jacques Karel Rensburg (geb
1870)
262
Albertine Steenhoff—Smulders
265
(geb. 1871) .
.
Edmond van Offel (geb. 1870 267
Bernard Canter (geb. 1871) 269
Pieter Cornelis Boutens (geb
27o
1871)
Victor de Meijere (geb. 1873) 2 74
Julius de Boer (geb. 1873) 277
28o
Carel Scharten (geb. 1873) .
Joannes Reddingius (geb. 1873) 282
Jeanette Nyhuis (geb. 1874) . 285
Jeanne Kloos—Reyneke van
286
Stuwe (geb. 1874)
Seerp Anema (geb. 1875) . 288
289
Caesar Gezelle (geb. 1876)
Rene de Clercq (geb. 1877). 293
Carel S. Adama van Scheltema
(geb. 1877). 295
P. H. van Moerkerken (geb. 1877) 298
Karel P. E. M. van de Woestijne
(geb. 1878) 300
Nico van Suchtelen (geb. 1878) 304
Karel van den Oever (geb. 1879) 306
Gustaaf van Elring (August Theodoor A. Heyting, geb. 1879) 308
Alex Gutteling (geb. 1884) , • 315
V I II
LUST VAN BOEKEN
WAARAAN DE GEDICHTEN DER HIERONDER GENOEMDE
DICHTERS ONTLEEND ZIJN.
WILLEM L. PENNING, Schakeering, W. Gosler ; Sint Jans
Lot, Meindert Boogaerdt Jun. ; De Beweging, Maandschrift.
J. CLANT VAN DER MIJLL-PIEPERS, De Nederlandsche
Spectator, Uit de papieren eener grootmoeder, P. N. van
Kampen & Zn.
HERMAN J. A. M. S CHAEPMAN, Herdenkings-artikel, De
Amsterdammer.
MARIE A. BODDAERT, Serena, H. Honig.
CORNELIS HONIGH, Mijne Lente, J. D. Brouwer.
SOERA RANA, Gedichten (2 din.), Hollandia Drukkerij.
GYSBERT W. LOVENDAAL, Lied der Liefde, J. B. Wolters.
THEODOOR SEVENS, Rozen en Doornen, W. Rogghe.
WILLEM LEONARD WELTER, Liederen, W. A. Kirberger.
JACOB WINKLER PRINS, Sonnetten, Zonder Sonnetten,
Liefdes Erinnering, G. H. Priem.
FIORE DELLA NEVE, Walter, Holkema & Warendorf.
PIETER A. M. BOELE VAN HENSBRoEK, Liefde en Leed,
L. J. Veen.
FREDERIK L. HEMKES, Gedichten, E. J. Brill.
VICTOR A. DE LA MONTAGNE, Gedichten, Wereldbibliotheek.
WILLEM G. VAN NOUHUYS (Waalner.), Poezie, W Gosler;
Gedichten en Gedachten, Van Heusden.
HENDRIK C. MULLER, Verspreide Gedichten, P. den Boer.
WILLEM ZUIDEMA, Tijdschrift en Handschrift.
ALBRECHT RODENBA CH, Al de Gedichten, Julius de Meester.
KAREL M. P. Pot. DE MONT, Lentesotternijen, A. Hoste ;
Claribella, Beyers ; Iris, Buschmann.
WILLEM KLoos, De Nieuwe Gids, Maandschrift.
AUGUSTA PEAUX, Tijdschriften.
S. HELENE LAPIDOTH-SWARTH, Poezie, Gedichten, P.
N. van Kampen & Zn.
FREDERIK VAN EEDEN, Ellen ; Van de passielooze lelie,
Lioba, De Broeders, W. Versluys.
EDWARD B. KOSTER, Verzamelde Gedichten, C. Bredee.
Lotus M. H. COUPERUS, Een Lent van Vaerzen, Orchideeen, L. J. Veen.
EDUARD TH. J. BROM, Felice e. a. gedichten, J. R. van
Rossum.
IX
JOHANNES B. SCHEPERS, Zelfkeur, Wereld-bibliotheek.
ALBERT VERWEY, Verzamelde Gedichten, Dagen en
Daden, De Kristaltwijg, W. Versluys.
GERRIT H. PRIEM, Meta e. a. Gedichten, C. L. G. Veldt.
FRANS BASTIAANSE, Natuur en Leven, S. L. van Looy.
MARIE METZ-KONING, Verzen, C. A. J. van Dishoeck.
GIZA RITSCHL, Verzen, P. N. van Kampen & Zn.
Liederen, W. Versluys.
HENR. ROLAND HOLST-VAN DER SCHALK, De Nieuwe
Geboort, Maas & Van Suchtelen ; Opwaartsche Wegen,
H. A. Wakker & Co.
GERRIT C. VAN 'T HOOG, Iris, Maas & Van Suchtelen.
JACQUES KAREL RENSBURG, Japansche Verzen, Lohengrin, Cohen.
ALBERTINE STEENHOFF-SMULDERS, Verzen, J. W. van
Leeuwen ; Tijdschriften.
EDMOND VAN OFFEL, Bloei, L. H. Smeding.
PIETER CORNELIS BOUTENS, Verzen, Praeludien, Maison
Blok ; Stemmen, P. N. van Kampen & Zn. ; Spel van
Platoon's Leven, J. Waltman Jr.
BERNARD CANTER, Verzen, Vennootschap Letteren &
Kunst.
VICTOR DE MEYERE, Verzen, L. H. Smeding.
CAREL SCHARTEN, Voorhal, Erven F. Bohn.
JOANNES REDDINGIUS, Johanneskind, Wereld-bibliotheek.
JULIUS DE BOER, Twintigste Eeuw, Maandschrift.
JEANNETTE NIJHUIS, Verzen, H. Honig.
JEANNE KLOOS-REYNEKE VAN STUWE, De Nieuwe Gids,
Maandschrift.
SEERP ANEMA, Van Hollands Kusten, P. N. van
Kampen & Zn.
CAESAR GEZELLE, Primula Veris, C. A. J. van Dishoeck.
RENE DE CLERCQ, Handschrift.
CAREL S. ADAMA VAN SCHELTEMA, Zwervers Verzen,
Van Zon en Zomer, Eenzame Liedjes, W. L. & J. Brusse.
P. H. VAN MOERKERKEN, Verzen, S. L. van Looy.
KAREL P. E. M. VAN DE WOESTIJNE, Verzen, C. A.
J. van Dishoeck.
Nico VAN SUCHTELEN, Verzen, Maas & Van Suchtelen.
KAREL VAN DEN OEVER, Het Drievuldig Beeld, Jan
Bouchery.
GUSTAAF VAN ELRING, Gedichten, Van der Haar &
Van Ketel ; Harald de Skalde, Holkema & Warendorf ;
Handschrift.
ALEX GUTTELING, Een Jeugd van Liefde, W. Versluys.
X
ONZE DICHTERS
WILLEM BILDERDIJK
(I
756
-
1 8 3 1)
EERZUCHT
Gelijk op 't schor geluid van Mayor's wapenkreet
Een jonge hengst zijn moed ten oorlog voelt ontbranden,
Met opgeheven hals zijn forsche borst verbreedt,
Het schuimende gebit doet knarsen op de tanden,
De lange manen schudt, en snuivende in het rond
En rook en vlammen blaast, en op zijn sterke lenden,
Daar hij zijn stalen hoef slaat in den weeken grond,
Zijn ruiter vroolijk voert in 't dichtst van 's vijands benden ;
Niet anders voelt mijn geest zijn ijver aangespoord,
Om in de wakkre rij van Febus' gunstelingen,
Door d' onverwelkbren glans der Lauwren aangespoord,
Naar d' opgehangen prijs met fieren moed te dingen.
DE WARELD
Wat zijt ge, o samenstel van onbegrijplijkheden ?
o Schaakling van gewrocht en oorzaak zonder end ?
Wier mooglijkheid de geest ternauwernood erkent ;
Wier dadelijk bestaan een nacht is voor de reden !
o Afgrond ! dien 't besef geen weg vindt in te treden !
Wat zijt ge ? Een bloote schijn, het zintuig ingeprent ?
Een indruk van 't verstand, waarom 't zich vruchtloos wendt ?
Een denkbeeld, dat we ons zelf uit ijdle meening smeden ?
Of zijt ge integendeel een wezen buiten mij ?
Bestaat ge ? is dat bestaan geen enkle droomerij ?
Of is 't een wijziging van eenig ander wezen ?
Dus vraagde ik reis op reis, tot God mij 't antwoord gaf,
Hij sprak : 't bestaan is mijn' ; wat is, hangt van mij af,
De Wareld is mijn stem, en roept u, mij te vreezen.
W. BILDERDIJK
EEN ROTS IN BRUISENDE ZEE
Laat golf bij golf van 't ziedend ruim
Den steenklip vrij bestoken !
Zij brijzlen zich tot nietig schuim ;
Hij, staat, en is gewroken.
LEVEN
Siert het frissche rozebloed,
Tooit des krokus gouden gloed,
Bollen wang en hairen ;
Koomt een half voltrokken eeuw
Met des levens wintersneeuw
't Wagglend hoofd bezwaren :
Hult de kriekende ochtendstond
't Lachen van den kindermond
Met aanminnig blozen ;
Legt het flauwende avondlicht
Zilvren glinster op 't gezicht
Van den tandeloozen :
Neemt het lichaam toe of af,
Rijst het, duikt het naar het graf ;
Zegt niet dat we leven :
Door zich-zelve te vergaan
Is te strijdig met bestaan,
Om het naam te geven.
TROOST
Schoon de Abeel met tak en wortel
Door het onweer neder sla,
Rots en steenklip stort' te mortel,
't Scheurt geen trouwgepaarden tortel
Van zijn lieve wederga.
2
(?)
W. BILDERDIJK
Neen, hij dekt haar met zijn vlerken,
Houdt haar aan zijn borst geprest,
Weet haar 't trillend hart to sterken,
En op een der lage berken
Sticht hij haar een ander nest.
Daar, in 't stille loof gedoken,
Vliegen ze aan elkanders hart;
Paren, kussen, streelen, stroken
Van vernieuwden gloed ontstoken,
En verzoeten zich de smart:
Stellen wind — en bliksemsnorren,
Schrik en donder uit hun zin;
Trekkebekken, kirren, korren,
Laten bloem en tronk verdorren;
En zijn zalig in hun min.
GRAAF FLORIS DE VIERDE
Trompetten en schalmeien doorklonken hof en wal :
De Ridders vloeiden samen op 't daavrend Feestgeschal.
Van 't overwelfde venster, van Klermont's opperzaal,
Zag Blanka, de overschoone, den rijken wapenpraal,
Daar lag zij in het venster, behangen met fluweel,
In 't midden van heur maagden, gedoscht in 't aadlijk geel.
Daar stond zij voor het venster, in 't hemelsblauw gewaad,
Gelijk het korenbloempjen in 't rijpend graanbed staat.
Zij droeg een gouden keten met diamanten boot;
Die hong haar van de schouders en wapperde in haar' schoot.
Haar voile boezem zwoegde, haar nieuwsgier oog vloog rond,
Een blos besteeg haar wangen, een lack haar heuschen mond.
Zij zag de fiere ridders, versierd met zijde en goud;
Zij zag hun fiere rossen, op hun berijders stout.
3
W. BILDERDIJK
Zij zag die fiere rossen, met Korduaan getoomd,
Bekleed met purpren dekken, met franjen rijk omzoomd.
Zij zag de Ridders draven op 't steigerende ros,
Het moedig hoofd omwemeld met struis- en reigerbos.
Zij zag hun wapens blinken, met kleuren groots bemaald ;
Hun breede bandelieren, beschilderd met de naald.
Zij zag de wapenschilden, gedragen rij aan rij,
Door rijkgedoschte knapen in 't blinkend eerlivrei.
Zij zag de Baanderollen van Graaf en Koningskind
In duizend bochten golven, en zweven op den wind.
Haar oog begon te glanzen van schuldelooze vreugd,
En dwaalde, vol verrukking, door al de Ridderjeugd.
Ach, zeg mij, riep zij driftig, van argwaan ongewis,
Wie order al die Ridders de Graaf van Holland is !
Haar Ega hoort haar 't vragen, en ziet haar vorschend aan.
Haar mond verbleekt en siddert, haar hart begint te slaan.
Zij slaat haar oogen neder en hals en borst wordt rood ;
Zij voelt haar knieen schudden ; haar leden, koud als lood.
Zij wil, maar kan niet spreken, en ziet, noch denkt, noch hoort
Noch weet den blik te ontduiken, die door haar boezem boort!
„Zie (sprak hij, grijnzend lachend) in gindschen Gravenstoet,
Op 't wapenveld van goude, dien Liebaart, rood als bloed.
Dat is de Graaf van Holland, die Ridder, zoo volmaakt !
Beschouw hem wel ter degen, want weet, zijn stond genaakt."
Zoo spreekt hij en verlaat ze, en geeft zich naar beneen,
En Blanka glipt een panel langs wang en boezem heen.
De schoone wijkt van 't venster, en zet zich bevend neer !
Daar is voor Blanka's oogen geen feest of schouwspel meer.
4
W. BILDERDIJK
Daar breekt de gouden keten, en schiet haar in den schoot !
De steen verliest zijn luister, en kondigt schrik en dood.
In 't midden van de Helden, op 't brieschende genet,
Reed Floris blij en moedig, met statelijken tred.
De Schildknaap aan zijn zijde, droeg speer en veldbanier,
En witgepluimde hellem met openstaand vizier.
Zijn helder voorhoofd glansde, van vreugd, van majesteit ;
Van 't blinkend git der lokken, om 't edel hoofd verspreid.
Zijn treffend oog vereende in 't hemelschoon gelaat,
De heuschheid van een Ridder; het vuur van een soldaat.
Den glimlach van 't genoegen, den blos van echten moed ;
En de onmiskenbre trekken van 't Frankisch Koningsbloed.
In 't midden van de Helden stak 't Prinslijk hoofd zich uit,
Gelijk de fiere lelie bij 't needrig heidekruid.
In 't midden van de Heiden scheen al wat om hem vloog,
Als voor zijn dienst geschapen, te hangen aan zijn oog.
In 't midden van de Helden, hong aller hart hem aan ;
En, niemand, die zich vleide, met hem gelijk te staan.
Daar reed men naar de poorte, waarboven Blanka zat,
En zag de Hofjonkvrouwen, wier rij zij om zich had.
Hij heft het oog naar boven en biedt den schoonen stoet,
Die afziet uit de vensters, een Ridderlijken groet.
Hij heft het oog naar boven, en valschen Klermont's speer
Doorboort hem 't argloos harte, en ploft hem zielloos neer.
Het bloed ontvliet de wonde ; het licht, zijn brekend oog,
Dat rondziet naar zijn Moorder en wraak vraagt van omhoog.
Een schreeuw gaat op ten hemel, en alles woelt dooreen !
Maar niemand zag de wonde dan brave Kleef alleen.
5
W.
BILDERDIJK
e*3
Hij grijpt zijn Heldendegen, Graaf Floris' vriendschapspand,
En wringt den laffen moorder dat staal in 't ingewand.
Daar hoort de ontroerde Blanka den gruwel en zijn straf !
Daar ziet de ontroerde Blanka, op beide lijken of !
Haar knieen knikken samen ; haar bloed en adem stolt ;
Zij gilt en liet het leven ; en 't zwart tooneeldoek valt.
AAN DEN HOLLANDSCHEN WAL
'k Heb dan met mijn strammen voet,
Eindlijk uit d'onstuimen vloed,
Holland's vasten wal betreden!
'k Heb mijn kromgesloofde leden
Op zijn bodem uitgestrekt;
'k Heb hem met mijn lijf bedekt;
'k Heb hem met mijn arm omvademd;
'k Heb zijn lucht weer ingeademd;
'k Heb zijn hemel weergezien,
God geprezen op mijn knien,
Al de doorgestane smarte
Weggebannen uit mijn harte,
En het graf van mijn geslacht,
Dit mijn rif teruggebracht ! —
'k Heb dit, en genadig God!
Hier voleinde ik thans mijn lot!
Laat, na zoo veeljarig sterven,
Mij dat einde thans verwerven!
Dit, (3 God, is al mijn hoop
Na zoo wreed een levensloop
OVERWERKING VAN DEN GEEST
(uit: de Ziekte der Geleerden)
Dan legt men de eerste schuld op schuldeloozen deelen,
Die 't zichtbaarst lijden, en, door 't lijden, lijden telen,
Terwijl men mistast in den oorsprong van het kwaad.
6
W, BILDERDIJK
Dit neemt verborgen toe : Geneeskunst doet geen baat :
De zorg, de kwelling groeit; en nare angstvalligheden
Beneevlen tot den troon der onbegrijpre reden :
't Verstand, door 't dwalen van zijn werktuig, schokt en zwiert
Niet anders dan het roer dat heel de hulk bestiert,
Wanneer de helmstok faalt, door stormweer weggeslagen,
Nu Oost- dan Westwaarts draait naar golf en stroomen jagen,
En 't halfontredderd schip te loor stelt in 't gevaar.
Dan zwoegt het stofloos deel, benepen, angstig, naar,
Bestormd door schimmen, door onzichtbre hersenspoken,
Als razernijen, uit den afgrond losgebroken,
En zucht, en jammert, als met geessels fel gezweept.
Dan, in den maalstroom van verbeelding weggesleept,
Miskent de mensch zich-zelv', en wenscht zich nooit geboren.
De dolk der wanhoop blinkt om 't hart hem door te boren :
Hij hijgt naar 't sterfuur, als naar de uitkomst van zijn ween,
Of, (wondre samenloop van tegenstrijdigheen,
Die uitersten vereent !) door kille vrees gedreven,
Schept ijdel doodsgevaar, en siddert om te sneven !
Hier dreigt hem dolk of zwaard, en daar bedrieglijk gift !
Daar monsters, hol van oog ; daar, gruwlijk tooverschrift !
Daar voelt hij slang of draak, die 't krimpend lijf doorknagen ;
Daar waant hij breekbaar glas voor lichaam om te dragen,
En schreeuwt van stervensangst op d' allerminsten schok ;
Daar waant hij zich den voet gekluisterd in den stok,
Van buigend stroO gevormd, of met een laps doorregen,
Of, tot een pap verweekt, en machtloos tot bewegen.
Ja (Hemel, tot wat perk kan zinsverbeelding gaan !)
De wijze waant zich-zelv' een garst- of tarwegraan,
Vreest dat hem 't gretig hoen voor voedsel op zal pikken,
En gilt, in 't hoenderkot een moordhol aan te blikken !
Ja, wreed het diep verval van 't edel denkvermogen ;
Wanneer 't verstoorde brein, op vreemde wijs bewogen,
Verbeelding schimmen biedt, uit ijdle lucht gevormd,
En 't radeloos verstand met nietge angst bestormt !
Of als men, speelpop van een bloot werktuiglijk prikkelen,
Geen denkbeeld meer herkent of vatbaar is te ontwikkelen,
Geheugen, oordeel mist, zijn eigen-zelv' ontvalt,
In kindsche onnoozelheid met kinderspeeltuig malt,
En kindren-zelv' tot spot, tot schimp wordt en verachting !
o Wrange, o gruwbre vrucht der lange breinverkrachting !
7
W. BILDERDIJK
Helaas ! die sterke geest, die, aarde en lijf te groot,
't Oneindige als 't Heelal in zijne omvaaming sloot ;
Die Godheid, die Monarch, die met den donder speelde,
Zich zetelde op het niet, en wareldstelsels teelde,
Den tijd en 't lot beval, de schepping buigen dee,
Ligt van zijn troon gebonsd, bij 't onvernuftig vee !
De hand, voor wie heel de aard aanbiddend nederknielde,
Die klei en marmersteen, die hout en doek bezielde,
Die 't hart betooverde in de luitsnaar (ach, mijn God !)
Voert thans de zeepblaaspijp, bekrast het traliekot,
Of krimpt voor 's tuchtknaaps roe o God van dood en leven,
Bewaar, bewaar het hoofd, waarin uw gaven zweven !
o ! Rukke, eer zulk een lot het woedend brein verrass',
't Genadig woord ons weg : „Keer, stervling, keer tot asch !"
P O EZIJ
(uit : De Ziekte der Geleerden)
o Zuivre Telg van 't hart, vergode Poezij !
Hoe roert ge en ziel en brein door zoete razernij
En zelfbegoocheling 1 Wie kan uw vlam hedwingen ?
Ach, Dichters ! kent ge u-zelv', gevoelt ge u onder 't zingen ?
Neen, weggetrokken in een hemel van gevoel,
Verkondt ge orakeltaal op Febus' wichelstoel,
U-zelven duister, leest ge in d' afgrond van 't verborgen,
En vliegt de schepping door op vleugels van den Morgen.
Ge ontblaakt, en 't ijdel niet neemt lichaam en bestaan !
't Onzichtbre doet voor 't oog het zichtbre stofkleed aan,
En zweeft, in kleuren die geene Iris uit kan drukken, —
In bloemfestoenen, die betoovren, die verrukken, —
In zonneglansen, of in bliksemstralen uit,
En lacht of siddert, naar den toonval van uw Luit.
Wat is, verdwijnt ! wat was, herteelt zich ! 't ongeboren
Springt, op uw wenken, als een watersprong, te voren !
't Heelal bezielt zich door uw adem, voelt met u ;
En de eindlooze Eeuwigheid smelt in 't ondeelbre NU
8
W. BILDERDIJK
MINERVA
Minerva vond de veldfluit uit,
En speelde 't eerste lied,
Aan d'oever van Permessus' vliet
Gehukt in 't jeugdig kruid.
De boschgoon sluipen op den klank
Bedeesd en luistrend aan,
En laten kruik en druivendrank
Voor dezen wellust staan.
Wat zong zij ? Van den bergsneeuwleeuw
Dien Herkules verwon;
En hoe hij bij een meisjen spon,
Hij, monsterschrik der eeuw !
Het spinrad snorde door haar zang,
En gonsde na in 't oor;
En 't kusgeklap op mond en wang
Klonk somtijds dwars daar door.
Nu ving zij van de wildbaan aan
En zong Diane's stoet.
Men hoorde 't kraken van den voet
Door d'afgeworpen blaan.
De pijlen rammlen door 't gerucht;
De boogstreng krakt en drilt;
De schicht vliegt schuiflend door de lucht;
De bloedstroom ruischt om 't wild.
Het mastbosch staat van rondom stom,
En wordt niet hoorens moe :
Het windtjen plooit zijn vlerkjens toe,
En speelt met blad noch blom. —
Maar de Echo vangt een toontjen op,
En alles vliegt in roer:
Nu hupplen veld en heuveltop,
Met schaterend rumoer.
9
W. BILDERDIJK
wat klinkt die zangtoon schoon !
Zie daar den rechten trant !
Dit klatert over bosch en land !
Dit laatste spant de kroon !
Die weerklank daar, van ha ! ha! ha!
Die treft en hart en zin!
Minerva speelt bevallig ja;
Maar de Echo doet niet min." —
Minerve, die een blos kreeg, zweeg,
Nam 't fluitjen van den mond,
En wierp het lachende op den grond,
Terwijl zij de oogleen neeg.
Zij zet den voet op 't piepend riet,
En trapt den halm in tween :
„Zing, Echo, zing uw eigen lied !"
En ijlings vloog zij heen.
DE LEEUW
De Leeuw, die moed, en tanden heeft, en klauwen,
Wordt, ja, vermoord, maar in geen toom gekneld.
De muilband is voor slaperige beren;
Maar voor geen Leeuw, zich-zelf bewust als Leeuw,
Nooit zal hij naar den pijpzak dansen leeren
Van hem, wien 't hart moet siddren van zijn schreeuw.
Spant strikken, fluit, of doet de trommel roeren,
Hij wordt verlokt, gebonden, noch ontzet.
Die, bruit hij eens, zijn gorgel meent to snoeren,
Moet Simson zijn, geen Fransche Nicolet.
KOORGEZANG
(uit: Willem van Holland)
Rust vredig, rust in 't stof der graven,
Gij, Dooden, rust van 't aardsche wee!
Wij rhengen zang en offergaven
Op deez' uw stille legerstee.
I0
W. BILDERDIJK
eir
Verblijdt, verblijdt u, matte zielen !
Uw zuchten klommen naar den Troon.
Door ons die op uw grafsteen knielen
Wordt u dit reukwerk aangeboon.
Gij slaapt in schaftw der Kruisaltaren,
Met meer dan rozen overdekt;
Besproeid met bloed der martelaren;
Door twist noch krijgsrumoer gewekt!
Rust lijken, rust in deze Choren,
En wacht op 't jongst bazuingeschal!
Eens zal de blijde morgen gloren,
Die deez' uw sluimer breken zal.
GOD'S TROON
De onwrikbre Troon, op diamanten
Geplant, omneveld met het licht,
Heeft knielende Englen tot trauwanten,
Met neergeslagen aangezicht.
Zij dekken de oogen met hun vlerken,
In kringen afgedeeld en perken,
En vastgekluisterd door 't ontzag;
Volzalig in de rijke stralen
Die de Almacht op hen neer doet dalen :
Maar zaliger, tienduizendmalen,
In 't licht van d'ongeschapen dag,
Wanneer hun stem door 's Hemels zalen
Het driewerf heilig galmen mag!
ZELFHEID
(uit : De Kunst der Poezij)
'k Besloot geen Wijsgeer meer, maar waarlijk mensch to zijn.
Nu zonk dat blauw verschiet van bergen zonder toppen,
Van wolken, rijk in glans, maar dor van regendroppen !
'k Bleef in mij-zelv' bepaald, doorzocht mijn eigen ziel,
II
W. BILDERDIJK
En vond de waarheid daar, die zich verscholen hiel.
'k Zag alles opgelost in 't eenig zelfgevoelen;
Dat grondslag van mijn zijn, bewustheid, en bedoelen;
Wat is, betrekklijk tot mijn wezen, en niets meer;
Ja, 'k gaf de waarheid op, maar vond haar glansrijk weer.
Van toen was Dichtkunst mij geen spel meer van verbeelding.
Mijn hart ontschoot den slaap der zwijmzucht, der vereelding;
Het was zich-zelv' gevoel, en breidde in Hemelgloed
Zich tot die polen uit, waar ijs en winter woedt;
Omvademde Oost en West, en peilde zee en starren.
De Hemel daalde omlaag, en de Aarde ontschoot heur harren ;
Een nieuw Heelal ontlook, gelijk de bladerkroon
Der frissche lenteroos haar nog verborgen schoon
Uit groene zwachtels drijft, voor dauw, en tnorgenstralen,
En Zefirkusjes, en verliefde nachtegalen.
Toen zweefde ik, als de bie van Hybla, over 't kruid;
Toen breidde ik door 't Heelal mijn stoute vlerken uit,
En waagde 't, adelaars die in de wolken hangen,
Te trotsen, en de lucht al steigrend saam te prangen;
Ja, in dat licht te zien, waar Dirce's fiere zwaan
In spiegelt, daar hij drijft langs de onbezochte baan,
En donders, onverwrikt, rondom zich heen hoort klateren:
Ik dacht om Ikarus, noch ongenoemde wateren,
Wier vloed wellicht een naam ontleende van mijn val.
Ik hoorde in zuivrer stroom der Heemlen maatgeschal,
De morgenstarren, die in 't wandlen op hun paden
Door d' ether suizen als de sprinkhaan door de bladen,
Of blauwende haagdis, die door de doornen glipt.
Ik zag geen hemel meer, met vonklend goud bestipt;
'k Zag leven, 'k zag gevoel ; 'k zag geesten, meer verheven,
Maar aan mijn' geest verwant, door de ijdle vlakte zweven
En 't al bevolken, 't al bezielen met hun heir.
Ik daalde op 't veldgebloemt' in mijn betoovring neer,
En zag gevoel en zin, zag liefde en zelfgenoegen
De schepping, waar zij gaapte, in banden samenvoegen,
Wier knoop mijn hart omvatte, en alle heil omsloot.
Toen kende ik 't leven eerst, en wist dat ik 't genoot:
Toen leerde ik in mij-zelv' mijn ganschen wensch besluiten:
Toen zong ik, en geen boei kon mijn verheffing stuiten:
'k Was doof voor d' ijdlen wind die lof en laster fiuit;
En ademde in mijn zang mijn eigen boezem uit.
I2
W. BILDERDIJK
SLOT VAN AFSCHEID
Wat verschijne, wat verdwijne,
't Hangt niet aan een los geval.
In 't voorleden ligt het heden ;
In het nu, wat worden zal.
Opgaan, blinken en verzinken,
Is het lot van ieder dag :
En wij alien moeten vallen,
Wie zijn licht bestralen mag.
Of de kronen luister toonen,
Volken, Staten, bloeiend staan.
Langer ronde duurt hun stonde,
Maar hun avond spoedt toch aan.
Doch de dampen dezer rampen,
Doch de nevels dezer nacht,
Zullen breken bij 't ontsteken
Van den dag waarop zij wacht.
Mocht mijn lippen dat ontglippen,
Wat mijn brekend oog hier ziet !
Mocht ik 't zingen en mij dringen
Door dit wemelend verschiet !
Ja, zij zullen zich vervullen
Deze tijden van geluk !
Dees ellenden gaan volenden ;
En, verpletterd wordt het juk.
Holland leeft weer, Holland streeft weer,
Met zijn afgelegde vlag,
Door de boorden van het Noorden
Naar den ongeboren dag.
13
W. BILDE R DIJK
Holland groeit weer ! Holland bloeit weer !
Holland's naam is weer hersteld !
Holland, uit zijn stof verrezen, zal opnieuw ons
Holland wezen
Stervend heb ik 't u gemeld !
Stervend zong ik, stervend wrong ik
Deze heilvoorspelling uit !
't Sterflot wenkt mij, gij, herdenkt mij
Als u 't juichensuur ontspruit !
(uit : De Geestenwareld)
Zoo sprak ik, als mijn ziel een zacht gevoel ontwaarde,
Dat me aan mij-zelv' onthief en aan dees kwijnende aarde.
Geen stof meer, dacht mij, trok mijn denkvermogen aan.
Ik ademde geen lucht, noch voelde 't hart mij slaan,
Maar was van heldre glans doorwemeld en doortogen.
't Was heel mijn lichaam licht. en duister voor mijne oogen.
't Gevoel mijns aanzijns werd veredeld en vergood.
Een hooger zintuig dan mij eigen was, ontsproot,
En 'k zag door 't weefsel heen van eigen ingewanden
En vezeldraden en gevlochten zenuwbanden.
'k Doorstroomde, als 't zuiver licht den heldren waterdrop,
Den dichten stofklomp, en geen afstand hield mij op.
En wat mij overbleef van dit ons schijnbaar leven,
Scheen me als een droomverschiet door 't wakend brein to
zweven.
Ziedaar, dus riep me een stem in 't binnenst van mij-zelv',
Maar die me als de Echo van een eindloos ruim gewelf,
Van alle kant terug en in een punt gedreven,
Verdubbeld tegenklonk en mijn gebeent' deed beven.
„Ziedaar, o stervling, wat gij zijn moet,
wat gij wordt.
Thans ligt ge in 't kiemend zaad ! — Zie opwaart, eer gij mort !"
Zoo klonk de Godsstem, en wat zag ik ? — Myriaden
Van wezens, die in 't licht, als eigen hoofdstof, baadden,
Omringden me, en hun heil vloot over in mijn borst.
'k Bezweek van weelde, en o, indien ik spreken dorst,
14
W. BILDERDIJK
(Wat zeg ik ? spreken kon, en, vlammen uit mocht schieten
Voor woorden die in lucht en ijdlen klank vervlieten !)
Wat maalde ik in dit uur ! wat voerde ik in mijn zang,
U eindloos hooger, en met uitgebreider zwang,
Dan de arend van 't gebergt' : ja, waar de wolkgordijnen
Deze aard voor 't hel gezicht der laagste Serafijnen
Omhangen, als een tent, die 't hobblend wiegjen dekt,
Waarin 't bekreten wicht zijn tengre leedjens rekt
En om de voedster kermt, die in haar moederzorgen
Hem duizend weldaan spilt, zijn kindschheid nog verborgen ;
Daar, in een kring geschaard, het rijpere geslacht
Zijn schreiende oogjens met genoegen tegen lacht.
DE ROZEN
Ik heb ze zien bloeien
Bij 't uchtend ontgloeien ;
Nu hangen de bladen en storten in 't stof,
Tot speeltuig der stormen,
Tot aas van de wormen,
Tot schaamte van d' op haar zoo pralenden Hof.
Toen zogen haar knopjens
De lavende dropjens,
Tot parels geronnen uit hemelschen dauw :
Nu missen zij kleuren,
En spreiden geen geuren,
Eer de avond de velden nog wikkelt in 't grauw.
Zoo zag ik geslachten,
Zoo schoonheid en krachten
Ontluiken en bloeien, maar luttel bestaan !
Zoo lach en verblijden
In jammer en lijden
Voor 't schemerend Westen des levens vergaan.
Zoo 't zingen en springen
Voor 't handen verwringen
Verwisseld, in min dan een vluchtigen wenk.
15
W. BILDERDIJK
't Zijn alles slechts bloemen,
Waarop wij hier roemen ;
't Is alles een dauwdrop, een morgengeschenk.
DE HUWELIJKSWET
(uit: De Echt)
o Eerste, o hoogste wet, die d'Almacht gaf bij 't leven,
Gij, door haar vinger zelv' in 't sterflijk hart gedreven
En onuitwischbaar ! Wet, die aarde en stof erkent,
En dier- en plantrijk eert, waarheen ons oog zich wendt!
Gij, zaligheid van stof, op 't aardrijk, in de wateren,
Sinds zij 't „Vertalrijkt u" door lucht en zeen deed klateren,
Waarvoor de worm slechts leeft,
En zegen van 't bestaan !
En weerkeert tot het niet, als hij gehoorzaamd heeft!
Die 't plantjen blindlings volgt in 't telen van zijn zaden,
Bezwangerd door een lucht met bloemstofmeel beladen!
Wat zijt ge aan Adam's kroost, dan 't zegel van die Echt
Die, eens voor de eeuwigheid, de harten samenvlecht'.
Neen, 't is de wellust niet, die op de lichte vlerken
Des Zefirs henenvliegt door hof en wandelperken,
En hier op 't roosjen aast, daar 't eglentiertjen kust,
En ginds zijn heeten dorst op 't leliekelkjen bluscht !
Neen 't is geen wufte drift, waarvan zich 't hart voelt zwoegen
Naar 't oogenbliklijk zoet van wisselziek genoegen,
Die heil, die zaligheid in 't harte stort. De wet
Der Almacht is verknocht aan 't heilig huwlijksbed.
Waar ooit de dartle knaap zich in den slijkpoel bade,
Geen lust, dan in den arm der teergeliefde Gade:
Geen kroost, geen dierbaar kroost, waarin ge u-zelv' herteelt,
Dan uit haar zuivren schoot, die heel uw aanschijn deelt,
In wie alleen gij leeft; wier lijden en genieten
Uw ramp, uw wellust maakt in 't stofloos samenvlieten;
Wier adem gij vervult, en wier gevoelig hart
Geen droppel bloeds verwarmt dan die u heilig werd.
Rijs stouter, o mijn toon ! en donder den verwaten
In 't oor, als Ebal's stem. — Vergaan zij, die u haten,
o Keten, goudener dan 't fijnst gezuiverd goud,
i6
W. BILDERDIJK
643
Verband der maatschappij, en menschdom, uw behoud !
Aan u hangt Volk en Staat ; de toekomst, die 't verzwelgen
Van 't rijpe heden doet door nieuwgesproten telgen,
En 't vluchtig oogenblik op deez' verganklijke aard
Tot eeuwigheden vormt, steeds uit zichzelf herbaard;
En, 't uitzicht, dat de dood braveeren durft in 't woeden!
Door u is 't dat Natuur zich d'arbeid ziet vergoeden
Van 't geen zij voortbracht en verteerd ziet, keer op keer ;
En 't sterven waar gij heerscht, is geen versterven meer.
Gij plant de zielen voort uit oud- en oudervaderen,
Wien een ontzagbre dag hun afkomst zal vergaderen,
Als parels, aan een snoer geregen, niet in 't gras
Geworpen en verstrooid als onrijp boomgewas,
En door den voet des tijds in 's aardrijks slib vertreden. —
Uw schakels druppelen van loutre zaligheden,
Van balsem, die de smart van 's levens ramp verzacht;
En tijd nog lotgeval heeft op haar during kracht.
Maar 't zijn geen handen, 't zijn geen leden, die ge omvademt.
Onstoflijk is uw aard, als hij die in ons ademt,
De onsterfelijke Geest. En 't zich hervindend een
Vlijt in uw banden saam, gevoel en aardgemeen.
ORANJE
Vlecht Oranje om den hoed !
Holland rijst met nieuwen moed
Uit den schoot der waatren !
Huppelt vroolijk in het rond !
Daver' Holland's vruchtbre grond !
Laat de vreugde schateren!
Holland grijpt de wapens aan,
Om den vijand of to slaan;
't Plant de legervanen;
En het uitgetogen zwaard
Zal den fieren Leeuwstandaard
't Spoor der zege banen.
2
17
W. BILDERDIJK
Holland blinkt in 't krijgsgeweer;
Holland vlamt op krijgsmans eer;
't Zal zijn haard bevrijden,
En de God, die wondren doet,
Zegent aller braven moed;
Hij zal met ons strijden.
LEVENSTREK
Zoetbittre, wreede Levenstrek,
Den stervling ingedrukt,
Om wien hij met verharden nek
Voor juk en slagen bukt;
Ach! waarom roept gij in 't verdriet,
Da.ar 't afgepijnigd hart
In 't stille graf een toevlucht ziet,
Ons weder tot de smart?
AAN DE VERBEELDING
(fragment)
Gij, die in 't werkend brein met verw en klanken speelt.
't Voorledene aan 't verstand uit ijdlen damp herteelt.
't Onstoflijke overkleedt met zichtbre nevelwalmen,
En tastbre beelden vormt uit lichaamlooze galmen;
Verbeelding, welige aar, en vruchtbre moederschoot,
Uit wien, door 't hart bevrucht, dat nieuw heelal ontsproot,
Waarin, op vleuglen van zijne almacht rondgedragen,
De Dichtgeest zwiert en zweeft met Godlijk zelfbehagen,
En warelden vol glans hervoort roept uit heur graf!
Kom, houd me uw spiegel voor, en reik me uw tooverstaf!
Vergeefs is 't dat de zang in zachte golving vloeie,
Vergeefs, zoo 't warme hart van 't vuur der kunstdrift gloeie,
Ontbreekt gij, — verw en toon ontleenen zich aan 't hart;
Gij schildert bij 't gevoel van d' aangeblazen Bard,
En stort uw beeldschat uit, en schept hem zonneglansen,
In wier bedwelmend Licht d' onzichtbre Geesten dansen
En hupplen op 't gedreun der Luitsnaar, die de hand,
Ontbreekt gij, zuiver grijpt, maar nooit volkomen spant.
I
8
W. BILDERDIJK
APRIL
Van waar April,
Die zotte gril,
Die dartle woestheid in den wil,
Die bij uw eerste dagen
't Vernieuwde bloed
Zoo bruisen doet,
Zoo wild door de aders jagen ?
Gewis, wanneer
Het jaar zijn keer
Bij 't vroolijklachend Lenteweer
Van voren aan gaat vangen,
Daar 't beekjen ruischt,
En 't boomtjen zuist
Met verschen dosch omhangen;
Het geurig kruid
Den grond ontspruit,
En 't aardrijk als een jonge bruid
Met nieuw gebloemt' koomt sieren ;
Dan schijnt er mee
Door veld en zee
Een dartle geest to zwieren.
Een wondre lust
Die 't hart ontrust
En door geen noeste zorg gesust,
Zich uitstort in 't verstrooien,
Een tergend gift
Dat 's boezems drift
Ontwikkelt uit zijn plooien.
Wanneer 't gediert
Uw weerkomst viert,
Door nieuwen levenstocht bestierd,
Met huppelen en kwelen;
Is 't brein verward
En 't ledig hart
Zoekt kinderlijke spelen.
19
W. BILDERDIJK
Van daar, van daar,
Is ieder jaar,
Bij blonde jeugd en grijzend haar,
Geteekend met dat razen,
Wanneer gij 't hoofd
De nacht ontrooft
Om alles te verdwazen.
De mingodes,
Die schuimprinses,
Begroette u van haar schulpkales,
En noemde u naar haar Godheid.
Zij vloeit u in
Met vreugde en min,
En — mengeling van zotheid.
Maar ga, April,
Volbreng uw wil
Bij 't wenden van des aardrijks spil,
Wij lachen bij uw grappen.
Ook wijzen mag,
Een enklen dag,
Een dwaze gril ontsnappen.
Ook mij ontviel,
Hoe dof van ziel
Bij 't dobbren N an mijn kranke kiel
In 't uiterst van te strand en,
Een luchte luim,
En schuim, voor kruim,
Ontvingt gij uit mijn handen.
HERDERGIFT
Wanneer mijn Lize wederkomt,
Wat schenk ik haar op trouw ?
Een sijsjen, dat verruklijk zingt,
En huppelt in zijn kouw :
20
0-3
W. BILDERDIJK
Maar 't sijsjen, als ik 't wel bedenk,
Is al te snel van vlucht,
En 't blijk van mijn genegen hart
Vloog mooglijk door de lucht.
Het schoonste roosjen uit den hof,
Met morgendauw besproeid : —
Maar 't roosjen is zoo wonder teer,
En al te ras verbloeid.
En 't traantjen dat Aurora stort
Blinkt (ja) verteedrend zacht ;
Maar nimmer, nimmer, worde 't waar,
Dat ik haar tranen bracht !
Het fluitjen, dat ik gistren sneed,
Zoo liefelijk van klank : —
Maar neen, zijn toontjens zijn maar wind
En 't rietjen broos en krank.
Een spartlend vischjen uit den vliet,
Gevangen in mijn fuik ?
Een bontgevlerkte dagkapel,
Betrapt op de anjerstruik ? —
Ach ! 't vischjen prale op zilvren glans,
Het vlindertj' op zijn bont !
't Is vaal bij Lize's blanke hand,
Bij Lize's rozenmond !
Wat dan, wanneer zij wederkoomt,
Wat schenk ik Lize best ? —
Een trekkebekkend tortlenpaar
Op 't uitgebroeide nest.
Ja, 't torteltj', aan zijn weerpaar trouw
En teeder voor zijn broed,
Is 't giftjen dat aan Lindor past,
En Lize streelen moet !
2I
eei
W. BILDERDIJK
OPDRACHT DER KREKELZANGEN
(aan J. Clarisse)
Al is de krekel schraal en rank,
Al piept hij wat vervelend,
Toch keert hij tot u weer in dank,
Zijn oude deuntjen kwelend.
Het beestjen is van 't veld gejaagd
Bij 't vallen van de halmen ;
Maar klein is 't hoekjen dat hij vraagt
Om d' adem uit to galmen.
0 gun hem, aan uw wijen haard
Een holletj' in to springen :
Haast kwelt hij niemand meer op aard
Door 't steeds eenzelvig zingen.
MORGENSTOND
De Herder drijft zijn lammrenkudde
Ter weide met zijn staf ;
Maar de Ochtendstond het starrenleger
Van 's hemels blauwend heiveld af.
De Hemelkoning gaat verschijnen,
Geringen, maakt ruim baan !
Het Oost ontsluit zijn tentgordijnen,
Hij treedt in voile schittring aan.
Hoe statig zijn zijn vaste schreden
Door 't eenzaam hemelvlak !
De schaduw tuimelt naar beneden,
En stelt zich 't aardrijk tot een dak.
Vergeefs ! Zijn glans zal ze achterhalen,
Hij volgt ze op 't zwevend spoor,
Daar is geen wijkplaats voor zijn stralen
Zij dringen de avondpoorten door.
22
W. BILDERDIJK
Verheug u, Aardrijk, in zijn luister
Ontsluit u voor zijn gloed !
Breekt, teedre bloesems, door uw kluister,
En brengt hem 's levens morgengroet !
Ruischt, Zefirs, door de loovrenzalen,
En meldt het, waar Hij naakt !
En hupt en jubelt, Boschkoralen
Die op zijn Heldenstap ontwaakt !
Slaat, slaat u neer, vermetele oogen,
Waar Hij 't gelaat onthult !
Natuur erkent zijn Alvermogen,
Natuur is met zijn gloed vervuld.
Juicht, dier en plantrijk, bij zijn naderen :
Zijn kracht is aller kracht
Zijn licht doorstroomt ons aller aderen,
Zijn luister is ons aller pracht !
UITBOEZEMING
Onze bede
Zij om vrede,
Groote God !
Vree van binnen !
Vree der zinnen !
Vree met elk besturingslot !
Vree van buiten,
Zonder muiten,
Zonder walging in 't genot !
Schenk die vrede
Te aller stede,
T' alien tijde, God van vree,
En ons harte
Draagt de smarte,
Die uw hand ons zendt, gedwee !
Ja we danken
Ze als de kranken
't Zich to heelen. lichaamswee !
23
W. BILDERDIJK
NIETIGHEID
Ach ! al des stervlings roem is niet
Dan blinkend ijs en ruischend riet.
Het ijs versmelt, het rietjen knikt,
Als zon of woud het tegen blikt.
Waar blijft dan 't schitterschoon kristal ?
Waar 't oorbehagend pijpgeschal ?
Een rukjen slechts, een zonnestraal !
Daar ligt des hoogmoeds flonkerpraal.
DE DICHTER
Niet slechts gelijk de nijvre Bij
In 't aardvernieuwend jaargetij
Op 't vliezen vlerkjen bromt en snort,
Op hyacinth, jasmijn, en rozen,
Zweeft Dichtkunst voor- en voorwerp door,
En schildert voor 't verrukt gehoor
Den wierookgeur en 't bloeiend blozen,
Met d' eedlen balsem dien zij stort
Tot heeling van den krachteloozen ;
Doch meer is 't wat een geest vermag
Die teugels aanneemt noch gezag.
Als de Arend van d' azuren boog
Nu als een pijlschot van omhoog
In eens op zijn beoogden prooi
Terneder stort met bek en klauwen ;
Nu, zwevende in een lager lucht,
't In kringen omsluit door zijn vlucht
Die 't red- en raadloos dier benauwen
Met altijd enger vleugelplooi,
En 't moed en krachten doen verflauwen
Tot hij 't, in doodsangst afgemat,
In de uitgestrekte nagels vat :
Zoo is der ware Dichtren lied,
Dat nu eens stout door de ader schiet
En aangrijpt waar zijn geest op staart ;
24
0-3
W. BILDERDIJK
Dan, als in stille lucht geheven,
Het eigen voorwerp van zijn gloed
Met zachter bruisen van het bloed
In neveldroomen schijnt te omzweven,
Met regelvaste en kalme vaart,
Om, op zijn ademtocht gedreven,
Het aan te grijpen in zijn schoon
Met streelingvollen hartentoon.
Wat wil men 's Dichters vrijen zang
Dan sluiten in een rag van dwang,
't Geen 't vrije zelfgevoel doorbreekt
Om met wijd uitgebreide pennen
Te kleppren waar het hart hem voert,
Dat zich aan alle band ontsnoert
Om vrij naar willekeur te rennen,
Waar dauw uit hooger hemel leekt,
En 't oog zijn spoor niet weet te erkennen,
Terwijl hij met een Godenmond
De orakels van 't gevoel verkondt ?
Neen, Dichter door het hart gevormd,
Veracht al 't kruipend stofgewormt,
Dat in eenvormig aardgewoel
Zich tot een luchtsprong durft vermeten,
En (daar 't de kunstles klinken doet
„Zoo is het, dat men steigren moet !")
Den aadlaar binden aan een keten
Daar 't op hun rechterstoel gezeten
Noch geestdrift kent noch zielsgevoel. —
Zing vrij, en zwier, en daal, en rijs,
Naar geen u opgedrongen wijs !
ZIELZUCHT
Zoo de wijsheid
Aan de grijsheid
Waar verknocht,
En de ervaring
Zielsopklaring
Schenken mocht
25
e#3
W. BILDERDIJK
'k Zou de dagen
Niet beklagen
Vol van pijn,
Die me een leven
Heeft gegeven
Dat me moest tot leerschool zijn.
Maar, o Hemel !
In 't gewemel
En gewoel
Rondged reven
Door een leven
Zorder d.oel ;
Prooi der stormen ;
Aas der wormen ;
Asch en stof ;
Heb ik 't leven
Weg zien zweven
Als een boomblad in den hof.
Wat 's den blinden
't Ondervinden
Van het licht,
Zoo 't zijn stralen
Onder 't dwalen
Op hen richt ?
't Geeft hunn' oogen
Geen vermogen
Om to zien ;
't Zijn de handen
Aan de wanden
Die hem bijstand moeten bien.
Op U hopend,
Die 't ons opent,
Bleef 't gezicht
In dit duiser
Naar Uw luister
Heen gericht;
Maar — wat zag ik !
Wat vermag ik
't Graf ten buit !
eei
w
W. BILDERDIJK
Blind geboren
Is 't verloren,
Zoo Gij 't oog mij niet ontsluit.
Immer droever,
Thans op d'oever
Van het graf,
Onder 't breken
Van den weeken
Wandelstaf,
Strek ik de armen
Onder 't kermen
t' Uwaart heen!
Zij me in 't donker
Slechts een Honker
Van Uw heilzon afgebe'en!
27
DICHT ER ONBEKEND
PATR IOTTENLIED
Wat zullen onze patriotjes eten,
Als zij in 't leger zijn?
Een kiekske aan 't spit gesteken,
Dat zullen onze patriotjes eten.
Kapitein, luitenant,
Vaanderig, sergeant,
Tamboer, korporaal,
Patriotjes altemaal,
Kameraden, kameraden.
Wat zullen onze patriotjes drinken,
Als zij in 't leger zijn?
Den wijn uit zilveren pinten,
Dat zullen onze patriotjes drinken.
Kapitein, luitenant, enz.
Waarop zullen onze patriotjes slapen,
Als zij in 't leger zijn?
Op een bed met schoone lakens,
Daarop zullen onze patriotjes slapen.
Kapitein, luitenant enz.
Waarmee zullen onze patriotjes schieten,
Als zij in 't leger zijn ?
Met een kanon op vier wieltjes,
Daarmee zullen onze patriotjes schieten.
Kapitein, luitenant,
Vaanderig, sergeant,
Tamboer, korporaal,
Patriotjes altemaal,
Kameraden, kameraden.
28
JACOBUS BELLAMY
: :
(1757-1786)
AAN MIJNE ZIELE
Mijn ziel, mijn edelst deel, zoo nauw aan 't stof verbonden,
En echter immer vrij !
Wie zijt gij ? kunt gij 't stip van uwe wording weten ?
Kent gij uw eigen kracht ?
Gelijk een adelaar, op onvermoeide vleugels,
Door onzen dampkring vliegt;
Zoo vliegt gij menigwerf op vleugels der verbeelding
Door 't ruim der schepping heen!
Gij ziet, met eenen blik, een duizendtal van zonnen!
Wie meet uw grootheid dan?
Straks boeit verrukking u aan twee bekoorlijke oogen —
Waar is uw grootheid dan?
Als, in den arm des slaaps, 't vermoeide lichaam sluimert,
Rust gij dan ook, mijn ziel?
Of vormt gij dan een reeks van spelende gedachten,
Ondanks uw eigen wil?
Gelijk 't geheugen vaak het denkbeeld dier gedachten,
Bij 't vormen zelfs, verliest;
Hebt gij dus ook, mijn ziel, den juisten stond vergeten,
Waarin God's hand u schiep ?
Uit eeuwigheid gevormd, gevoelt gij uw bestemming !
En, trotsch op dit gevoel,
Slaat ge over 't stortend puin, van al het ondermaansche,
Een blik in de eeuwigheid !
Een zaligend geluk is 't doel van uw begeeren;
Maar menigwerf, to dwaas,
Betooverd door den schijn van dartelende schimmen,
Miskent ge uw waar geluk!
29
e€5
J. BELLAMY
Gelijk een vluchtig schip, ondanks zijn roer en zeilen,
Wanneer de stuurman slaapt,
Een speeltuig is des winds; zoo slingren u uw driften,
Wanneer uw rede slaapt!
Maar, wen g' -u.w plicht volbrengt, dan is uw gansche wezen
Gelijk een adem Gods,
Die, op de groene kruin der hooggetopte boomen,
De blaadjes zacht beweegt!
Dan doet ge, in 't drijvend oog, de dankbre tranen blinken!
Dan is 't, of 't logge vleesch
De onmeetbre vatbaarheid uws wezens kan gevoelen
Voor 't onbegrensd geluk!
Mijn ziel, u zelf zoo vreemd, gij zult u beter kennen
In 't rijk der eeuwigheid.
Dit zij u hier genoeg, dat gij in uw bestemming
Uw grooten Schepper voelt!
DE DOOD
Gelijk een man, die van verlangen gloeit,
Om bij zijn vriend to zijn,
Die op het land, aan de andre zij des meers,
Zijn stifle woonplaats heeft,
Op 't zien der zee, die hevig bruist en woedt,
Een koude siddring voelt;
Zijn angstig oog ziet starend op het schip,
Dat slingrend rijst en daalt;
De stormwind giert, en snort door 't hooge tuig
En beukt het clondrend zeil;
De stuurman wenkt — de man verwint zijn schrik,
Hij denkt aan zijnen vriend;
En stapt gerust in 't worstelende schip,
En steekt naar d' andre zij!
30
J. BELLAMY
Zoo zal ik ook, wanneer de koude hand
Des doods mijn boezem drukt,
Een lichten schrik gevoelen in mijn ziel;
Doch, die verdwijnen zal,
Zoodra ik denk aan mijne onsterflijkheid,
En Jezus, onzen vriend.
Zing, mijn lieve Vriend! de zangen,
Die Anakreon van Tejos
Voor zijn Grieksche meisjes dichtte!
Zachten wellust, scherts en kusjes,
Zong Anakreon van Tejos.
Zacht en lieflijk, als een windje,
Dat door de ongesnoerde lokken
Van een jonge schoone dartelt,
Zijn Anakreon's gezangen.
DE DRIE BEVALLIGHEDEN.
Is Aglaia deftig, schittrend,
Is haar schoonheid meer dan schoonheid,
Even als de grooische luister
Van een heldren nacht des winters:
Kwijnt in Euphrosine's oogen
't Vuur der zachte, en teedre liefde;
Teekent heur bevallig wezen
Niets dan teederheid en liefde:
Is Thalia frisch en jeugdig,
Even als een lenteroos;
Lacht zij even als de hemel
Op een schoonen lentemorgen:
3
J. BELLAMY
Al die schoonheid is in Fillis
Door Natuur to zaam vereenigd.
Deftig, schittrend als Aglaia,
Zacht en teer als Euphrosine,
Frisch en jeugdig als Thalia,
Dus is mijn bevallig meisje.
HET ON WEDER
Hoe is natuur zoo stil, zoo plechtig !
Het dartel windje kwijnt,
En lispelt, op een trillend blaadje,
Zijn laatsten adem uit.
Geen vogel zingt nu blijde tonen,
Maar zwijgt eerbiedig stil.
De coos, dat sieraad van de maagden,
Hangt treurig naar den grond.
De dag verwisselt zijn gewaden
Voor 't somber kleed des Nachts.
De zee kust, kabblend, heuren oever —
De gansche schepping bidt !
Daar breekt uit opgepreste wolken
Een felle bliksemschicht !
Daar rolt de klaterende donder .
De gansche schepping beeft !
Zoo schrikklijk klaterde de donder,
Toen God de wereld sprak. —
Nog beeft de wereld voor die stemme,
Die schrik is dankbaarheid.
Daar vaart de Godheid op heur stormen.
Door 't siddrend landschap heen.
Hoe beven honderdjarige eiken
Gelijk een lillend riet.
Paleizen stuiven voor Naar wielen
Als nietig stof daarheen.
Daar storten trotschgebouwde torens
Als smeltend ijs terneer.
Zoo zinkt uw grootheid, wufte vorsten,
Als God door donders spreekt !
32
J. BELLAMY
Als hij gewapend met zijn bliksem
Zijn forsche orkanen ment.
Dan werpen de verschrikte golven
Haar lillend schuim omhoog.
Dan werpen zij de zwaarste kielen
Als lillend schuim omhoog.
Daar lacht, door de uitgewoede wolken,
Het lieve zonlicht weer.
Zoo lacht een held na 't bloedig strijden
Met tranen in 't gezicht.
Nu dartelt weer een lieflijk windje
Door 't afgematte bosch,
En kust de frissche regendroppen
Van 't schommlend loover af.
Nu beuren weer de schoone bloemen
Heur lachend hoofd omhoog.
Nu zingen weer de lieve vogels,
In 't bosch, een dankbaar lied.
Nu vaart de Godheid op de geuren
Van 't frissche lentekruid.
Nu durft al 't schepsel haar genaken
De gansche schepping juicht !
DE LENTE
Thans is 't Lente ! thans is 't Lente !
Vroolijk is Natuur !
Thans is 't Lente ! thans is 't Lente !
Alles lacht en juicht !
Planten, boomen, dieren, menschen,
Alles voelt den gloed
Van het zuiver vuur der Lente —
Alles leeft en juicht !
Vlugge geesten, hemelingen,
Dalen nu op de aard,
Juichen, om het heil der menschen,
Zingen van God's macht.
3
33
#3
J. BELLAMY
Op de vlugge zuidewindjes
Varen zij omhoog —
Lachend zien zij naar beneden;
Dalen zingend weer:
„Is de hemel schoon en prachtig,
Prachtiger dan de aard ?
Neen ! deze aard, zoo schoon en heerlijk,
Is de hemel zelf!
Hier, dit schoon en statig boschje
Is een heiligdom !
Hier zien wij oprechte menschen,
Dankbaar neergeknield!
Ja! deze aarde is u een hemel,
Dankbaar sterveling!
U, die in het oog der Lente
't Licht der Godheid ziet.
Zuivre vreugde, hemelvreugde,
Lacht op uw gelaat,
Als gij hier, in 't statig boschje,
Uwen God aanbidt. —
Wij, wij zagen uwen Vader
In den lusthof Gods.
o ! Hoe zalig, hoe gelukkig
Was hij in dien hof!
Gij, o menschen, woont nog heden
In den lusthof Gods ...!"
De englen zwijgen. Dankbre menschen
Heffen zingende aan :
„Thans is 't Lente! thans is, 't Lente!
Vroolijk is Natuur!
Thans is 't Lente! thans is 't Lente!
Alles leeft en juicht!
God der Lente, groote Schepper!
Zichtbaar in Natuur!
Ja! wij zien u, in de Lente —
Voelen u in 't hart!"
34
J. BELLAMY
DE RIJMERS
Een stoet van kreuple rijmers
Kwam, op een schoonen morgen,
Aan 't lusthuis van Apollo.
De lach van vergenoegen,
Van vleiende eigenliefde,
Speelde op een ieders aanzicht ;
Zij hadden lieve rijmpjes
Den Dichtgod voor te zingen;
Zij stonden voor den tempel
Aan Foebus' dienst geheiligd;
Zij pronkten in verbeelding
Reeds met de lauwerkransen,
Die, voor hun schoone zangen,
Apollo hun zou geven. —
Daar ging de tempel open!
Apollo trad te voorschijn
In al zijn pracht en luister!
De goede rijmers trilden. —
„ Gij hier?" dus sprak Apollo,
„Gij Kier? . . . bij mijnen tempel? ..."
Daar vluchtten fluks de rijmers,
En geen van al die rijmers
Kwam ooit weer op den Zangberg.
Ach! Zangster! zou het waar zijn?
o Foebus! zou het waar zijn?
35
JAN VAN WALRE
•
( 1759-1 837 )
DE PERZER EN ZIJN PAARD
Een Perzisch koning, uit den slag
Gekeerd in zegepraal,
Gaf aan zijn helden eere-goud,
Zijn hof een feest-onthaal
Geen weidschen disch, geen praalbanket,
Geen dartlen zang of dans
Maar wedloop op het moedig ros,
En kamp met zwaard en lans.
Een jeugdig krijgsman van het heir,
Door moed zijn glorie waard,
Snelt mee het stuivend renperk in,
Op zijn vlamoogig paard
De schuim vliegt, langs het gouden bit,
Uit d' opgestoken bek
Het purpren neusgat briescht en snuift,
Het hair krult langs den nek
De klepper slaat, ten rit gereed,
De hoeven in den grond
En rekt het hindevormig lijf,
En zwiert den staart in 't rond.
Daar klinkt de schelle sein-trompet
Den ruiters in het oor —
De loop vangt aan — een stofwolk rijst —
Des Perzers ros vliegt voor !
Het edel dier, zijn meester trouw,
Behoeft noch spoor, noch roe —
En, eer zelfs de andren d' eindpaal zien,
Komt hem de zege toe.
Nu galmt de juichtoon in het rond,
Die 't handgeklap vervangt,
Terwij1 de vorst om 's jonglings hals
De gouden keten hangt.
36
J. VAN WALRE
Dees huppelt, op zijn Arabier,
Des konings stoet voorbij;
De glorie kroont hem van alom,
Zelfs van zijn weerpartij.
Nu springt hij van den zadel af,
Omhelst en dankt zijn paard;
Droogt hem het zweet van hals en borst,
En wascht hem hoef en staart ;
Het edel ros verheft den nek,
Het ademt zegepraal,
En antwoordt op zijns meesters dank,
In hem verstaanbre taal.
De koning, door het schoon bekoord
Van 's jonglings strijdgezel,
Spreekt : „dat men voor dit pronkjuweel
Hem duizend Minen tell !"
De Perzer schudt de fiere kruin ;
Hij klemt zich aan zijn ros,
En zijn verheven zelfgevoel
Geeft antwoord met een blos.
„Staat" (zegt de Vorst) „gij, tot dien prijs,
Uw Arabier niet af ?
Wat deedt ge, zoo mijn gunst u zelfs
Tweeduizend Minen gaf ?"
„Vergeef mij, Koning !" (spreekt de Pers)
„Mijn paard is al mijn schat ;
Daar is voor mij niet een kleinood,
Geen goed, zoo waard als dat;
Het voert mij, sneller dan de wind,
Den vlugsten struis voorbij ;
Het rent — maar stapt of struikelt nooit,
En waakt en vast met mij."
„En zoo ik u een rijk gewest,
De macht van Landvoogd gaf ?"
„Vergeef mij, Koning!" (zegt de Pers)
„Ik sta mijn ros niet af!
Vergeef me, — al trof, o machtig Vorst!
Voor gunst me uw ongena,
Hoe scheidde ik van een metgezel,
Door wien ik nog besta?
Hij voert mij moedig in den strijd,
37
J. VAN WALRE
Voelt, zonder dwang, mijn wil,
En, in het snelste van zijn vaart,
Staat hij onmerkbaar stil.
Zie nog het teeken in zijn borst
Van 's vijands wreed geweer;
Eerst bracht hij trouw mij uit den nood,
En viel toen machtloos neer;
En toen ik viel door 't Grieksche staal,
Mijn klepper bleef mij bij,
En dekte mij voor nieuwe wond,
En schreeuwde om hulp voor mij."
„Dan ware" (sprak der Perzen Vorst),
„Zoo 'k om uw ros u vroeg,
Misschien mijn gansche Koninkrijk
Voor d'afstand niet genoeg ?"
„Neen, Heer! voor geenen prijs, hoe hoog,
Wierd u mijn ros gegund,
Dan — voor een waren vriend — zoo gij
Dien voor mij vinden kunt !"
38
WILLEM A. OCKERSE
(1760-1826)
EEN LENTEAVOND IN MIJN TUINHUIS
'k Zie over 't zalig land,
Dat door des bouwmans hand
Gedolven ligt aan voren;
Waar, uit de malsche kluit,
Ginds peulvrucht, elders welig koren,
En vlas en klaver spruit.
'k Zie in een ruim verschiet,
Wat vreugde 't vee geniet',
Nu 't in de wei gaat grazen,
En 't jonge spruitje smaakt,
Terwijl de melkster met verbazen
't Gezwollen uier raakt.
Een westenwindje speelt
Op 't veldgewas, en streelt
Met zachten aam de velden,
Het jong en dartlend groen,
Veel frisscher dan 't laurier der helden,
Kleurt sterker bij dien zoen.
De kraai en zwaluw zweeft
Langs 't zaadveld, aast en leeft
Van 't geen hem de akkers bieden;
De boschduif en het hoen,
Op voedsel tuk en moe van 't spieden,
Durft ook zijn lust voldoen.
Nog zwijgt des leeuwriks lied
In 't hooge luchtruim niet;
'k Hoor 't minziek duifje kooren ;
De spreeuw spot, roept en fluit;
Het vinkje doet zijn maatslag hooren;
De kievit lacht het uit.
39
W. A. OCKERSE
Daar heft een Seraf aan,
Wiens godlijk tonen-slaan
Leert al 't gevogelt zwijgen,
Het lied der nachtegaal
Doet 't luide zangkoor ooren krijgen,
En luistren naar zijn taal.
Bedeesd, verrukt, bekoord
Door 't goddelijk akkoord,
Zwijgt, voelt, aanbidt de schepping.
Neurt soms een flauwe stem,
Nauw slaat deze orgelaar zijn repping,
Of alles hoort naar hem.
Zelfs 't windje stremt zijn vaart,
Schijnt luisterend, bedaard,
Der boomen loof to schommlen;
Men hoort slechts nu en dan
Een donder in de verte romnalen,
Die 't feest niet storen kan.
Een bliksem scheurt de lucht,
Van levensvocht bevrucht,
En doet de wolken baren;
Nu droppelt van omhoog
Een vloed op kruiden, bloemen, blaren:
't Lept al zijn lippen droog.
Herschapen is natuur!
Dit is haar zalig uur;
't Heelal aanbidt zijn Vader !
0 heilge nachtegaal!
Uw zang breng' Hem ons loflied nader;
kent die hemeltaal.
Hij
De heerlijke avondzon,
Die 't wolkenheer verwon,
Doet de aarde in goud zich baden.
En ik, — die God genoot,
Zijn liefde aanschouwde in Zijne daden,
'k Verlies mij in Zijn schoot.
40
PIETER NIEUWLAND
(1
7 64-1 7 94)
:
ORION
Wie heft met statelijke pracht
Bij de achtbre stilte van den nacht
Uit d' Oceaan het hoofd naar boven?
Wie blijft in 't aanzien van Diaan,
Die vruchtloos poogt dien gloed to dooven,
Met onverzwakten luister staan ?
Zijt gij 't Orion, voor wiens licht
Der kleiner zonnen flikkring zwicht,
Als 't licht der maan voor Febus' glansen ?
Rijs, groote Orion ! rijs omhoog.
Zijt welkom, held ! aan onze transen!
Verruk, verruk ons starend oog!
Wat sterreglans, die eerbied baart,
Praalt op uw gordel, knods en zwaard,
Bezaaid met tintelende vieren!
Zie Betelgeuze's rooden gloed
Uw schouder naast Beatrix sieren
En Rigel flonkren op uw' voet.
Ik zie, daar u de Stier ontvlucht,
Voor de opgeheven vuist beducht,
Den Noordschen Beer van verre grimmer).
De bloedige Aldebaran zelf
Ontwijkt uw knods bij 't statig klimmen
En ruimt u plaats aan 't stergewelf.
Zoo drijft ge in 't schoon Elysisch woud,
Daar zich der helden schare onthoudt,
Voor u de woeste dieren henen.
Zoo hebt ge, in 's werelds morgenstond,
Met al uw' luister vroeg verschenen,
Aurora's teeder hart gewond
4
P. NIEUWLAND
Dit zag de wreevle Jachtgodin,
Haar wrok ontvlamde om deze min,
Zij deed u door haar schichten sneven.
Jupijn verijdelde dien nijd:
Door hem aan hooger trans verheven,
Blinkt gij daar eeuwig, haar ten spijt.
Rondom u schittren zon bij zon,
Daar Sirius en Procyon
Met diep ontzag uw schreen verzellen.
Wie noemt in klanken, zwak van toon,
Die heiren, door geen oog to tellen ?
Wie schetst hun godlijk, eeuwig schoon ?
8 Gij gelei-ster van mijn held,
Die, als gij onze zon verzelt,
Uw naam verleent aan onze dagen!
o Heldre Hondster, zou uw licht
De voorbo8 zijn van felle plagen,
Ons siddren doen op uw gezicht?
Neen 't bijgeloof verzon dien waan ;
Mij lacht uw glans beminlijk aan,
Vorstin der hooge sterrenchoren!
Voel daar mijn eerbied op u staart,
Gedachten in mijn ziel geboren,
Wier vlucht mij opvoert boven de aard.
Is elk dier lichten, die gij ziet,
Zelfs 't kleenste, dat uw oog ontvliedt,
o Stervling! slechts voor u in wezen?
Is, bij 't gezicht van 't stergewelf,
Geen denkbeeld ooit in u gerezen,
Dan 't nietig denkbeeld van u zelv' ?
Vermeetle! draait voor u alleen
De gansche schepping om u heen?
Is ze u alleen ten dienst gegeven,
U, die, uit nietig stof geteeld,
Het broos genot van 't vluchtig leven
Met vlieg en mier en made deelt?
42
P. NIEUWLAND
Zijt gij op aarde zoo gering,
Die aarde, trotsche sterveling,
Is een der duizend duizend bollen,
Die om dezelfde groote zon
In afgeperkte banen rollen,
Licht scheppen uit dezelfde bron.
Elk, elk gevoelt haar heerschappij :
Die streeft bestendig haar op zij,
Daar deze uit afgelegen streken
Haar eens in vijftig eeuwen groet,
Of licht, haar wijd gebied ontweken,
Slechts eens bestraald wordt door haar gloed.
Elk lichtjen, dat gij tintlen ziet,
Zelfs 't kleenste, dat uw oog ontvliedt,
Is zulk een bron van licht, omgeven
Van werelden, die zonder tal
Als stofkens door elkander zweven
En veilig zijn voor schok en val!
Verbeelding ! is u niets te hoog,
Zoo leer mij gindschen heldren boog,
Den goddelijken Melkweg kennen.
Voer langs dat breed en glansrijk spoor
Mijn' tragen geest op vlugge pennen
Den wijden kreits der schepping door.
Die baan, wier zacht en lieflijk licht
Slechts wolkjes vormt voor 't scherpst gezicht,
Is een gestel van sterrenheemlen,
Wier eindloos flauwe tinteling
Van verre schijnt dooreen te weemlen,
Zich samensmelt tot eenen kring.
Hebt gij de grenspaal nu ontdekt,
Weet gij, hoever de schepping strekt,
0, stervling, eindig van vermogen,
Zoo sla nog eens uit dat verschiet
Op held Orion's beeld uwe oogen,
En zink, verzink dan in uw niet.
43
P. NIEUWLAND
Orion ! uw volmaakte glans
Voert mij omhoog van trans in trans,
Ontrukt mijn geest aan 't aardsche duister !
Mijn oog beschouwt u uren lang,
En telkens vindt het nieuwen luister
En nieuwe wondren voor mijn zang.
Is 't waar ? of faalt mijn zwak gezicht,
Dat ginds een kring van bleeker licht
Meent in uw prachtig zwaard te ontdekken,
Een dunne vlek, wier flauwe schijn
Zich telkens poogt aan 't oog te onttrekken?
Wat mag dat glinstrend wolkjen zijn?
Dat glinstrend wolkjen, sterveling !
Is ook een Melkweg, in wiens kring
Ontelbre sterrenstelsels weemlen,
Den uwen licht in glans gelijk!
Verbeelding! daal ! verlaat die heemlen,
Eer mijn geschapen geest bezwijk!
44
J. KINKER.
:-: (176 4-1845) :-:
DE TOONKUNST
Licht, maar met donkerheid omgeven,
o Toonkunst, is uw grondgebied.
Wij hooren 't om ons henen zweven,
Wij voelen 't krachtig in ons leven;
Maar 't stoflijk oog bereikt u niet!
Gelijk een geeft waart gij in 't duister
Met ongeziene pracht en luister
En met een nevelwolk omgord;
Maar fonklend zijn de onzichtbre stralen,
Die ge in de harten neer doet dalen,
Waarin gij trillend nederstort.
Ons aanzijn is een weefsel snaren,
Maar dat bezield is, voelt, en geeft,
Op 't minst geritsel weerklank geeft,
En, met uw galm omhoog gevaren,
Met u eenstemmig trilt en beeft,
Het heer der driften stemt de tonen
Van 't kunstig weefsel, waar ze in wonen,
Waarin zij sluimren of, ontwaakt,
Met onweerstaanbre branding woelen
En 't leven sterker doen gevoelen,
Wanneer 't in voile werking blaakt.
Dit hooggestemd, inwendig leven,
Dat ons in hooger king doet zweven,
Of nederbotst in lager sfeer,
Dat ons verheldert of doet treuren,
Schetst gij ons, Toonkunst, met uw kleuren,
In u hervinden wij ons weer. —
Al te arm, te onmachtig zijn de talen,
Ora 't innerlijk gemoed te malen,
Of in het diepst van 't menschlijk hart
Met wissen uitslag door te dringen,
En de eindelooze wijzigingen
45
J. KINKER
Der hoop en vrees, der vreugde en smart
Te volgen in haar kronkelingen.
De Toonkunst slechts doorziet het spoor
Van 't wonderoord, waarop wij staren,
Dringt tot zijn diepsten schuilhoek door,
Doorwoelt en schudt de fijnste snaren
Van 't menschlijk hart, dat hijgt en smacht
En dorstend op haar invloed wacht.
Veelstemmig trilt het met haar tonen,
Het volgt haar leiding zonder dwang;
't Weerkaatst den galm van haar gezang,
't Schijnt in haar klankenwolk to wonen
Het giet zich met haar stroomen uit,
Smelt in den vloed van 't maatgeluid
En blijft er vastgekleefd aan hangen
Geen zangtoon, die bedwelming teelt,
De ziel verdooft, slechts de ooren streelt.
En 't hart bewustloos houdt gevangen, —
Geen wild geruisch, dat machtloos woelt,
En, daar het verder niets bedoelt,
Ons tergt, door onvoldaan verlangen
Is 't voorwerp, waar de kunst naar streeft,
Waarin zij ademt, waar ze in leeft. —
Neen! — Hooger doel bestiert haar pogen :
Zij wil de ziel aan 't stof ontboeid,
Van tintlend hemelvuur doorgloeid,
Door 't edelst zelfgevoel verhoogen. —
46
CORNELIS LOOTS
:-:
7 6 5 -18 34)
( 1
LOF VAN FREDERIK HENDRIK
Verheft den nooit gezongen zang,
Die rijst tot in de wolken,
En boven wolk en neevlendrang,
0 vrij gestreden volken!
Uw zang zwijg' voor den donder niet,
Dien Frederik Hendrik's vuist nog zoo verbolgen schiet.
Klaroenen klinken om den muur,
Den grensmuur dezer landen;
Daar blijft de viam van 't oorlogsvuur
Nog lichterlaaie branden ;
Maar 't vuur blaakt Spanje's wiek alleen:
Prins Frederik Hendrik drijft de vonken voor zich heen.
Ja, de oorlogsdonder rolt op zee,
En dreigt ook onze stengen,
Maar meest zien wij, van veilge ree,
Des vijands scheepstuig zengen.
Hij vindt in de open golf zijn graf;
Prins Frederik Hendrik's staal leidt bliksems van ons af.
Wij gaan ten dans op 't forsch geluid
Van trommen en trompetten;
De zang zet zich al hooger uit,
Bij 't knallen der musketten ;
De maatstaf, die den toon moet slaan,
Is Frederik Hendrik's kling: hij voert de rijen aan.
Met elken nieuw gewonnen wal
Verbreeden wij die rijen,
En dag aan dag laat grooter tal
Ter feest zich willig leien;
Haast danst, op eigen vrijen grond,
Wat Nederlander heet, naar de eigen luit in 't rond.
47
C. LOOTS.
De welvaart lokt ons, zonder dwang
Den feestkelk vol te schenken;
Wij zingen geen geveinsden zang
Naar Prinselijke wenken:
Wij loven, uit de vrije borst,
Het bloeiend Vaderland, en om dien bloei den Vorst.
De wachthoorn, die den oorlogstoet
Roept zoo onzacht te wapen,
Schijnt in een hoorn van overvloed
Voor Nederland herschapen.
De krijgswolf, nooit verslindens moe,
Is zat, vergeet zijn aard, en werpt den roof ons toe.
Wij wisten noch van Oost noch West,
Noch van ziju gouden stranden;
En Spanje sleepte in 't gierig nest
Den kostbren oogst dier landen,
En wierp, voor dubblen prijs, een deel,
Naar welgeval, ons toe, uit zijn verzade keel.
Maar nu gaat onze vrije vlag,
Langs diepe watersporen,
Ook 't oord begroeten, waar de dag
Wordt jeugdiglijk geboren;
En wat er Spanje heeft gezaaid,
Daarvan wordt de eersteling door Nederland gemaaid.
De blanke parel, 't rijk bezit
Van bruine Spaansche schoonen,
Past ook wel aan een hats, zoo wit,
Als Neerland's maagden toonen ;
Kust, maagden! kust den Held de hand,
Die u met paarlen siert en gloeiend diamant.
Of gaat ter spelevaart op 't Y,
Vangt uit bepekte kielen
Den wierookgeur der specerij,
Waarmee eens 't Oost dorst knielen
Voor Hem, in wien 't de teekens vond
Eens Konings, zoo als nooit regeerde op 't wereldrond.
48
ei3
C. LOOTS
Nu moog de schouwburg 't breed gordijn
In 't hoogste toppunt halen;
Wij zullen niet meer vreemdling zijn
Bij wondren, die daar pralen :
Wat Fabeleeuw ooit heeft verdicht —
Door wondren, die wij zien, is Nederland gesticht.
Ontsluit vooral het kerkportaal,
Den toegang tot de altaren ;
Dat elk, uit eigen offerschaal,
Den wierook op doe varen ;
De vrije ziel, vol dankensstof,
Vergeet God's grootheid niet, bij Fredrik Hendrik's lof.
VONDEL
Gij, Vondel, gij, als held en gids
Nog nooit vervangen aan de spits
Van Neerland's dichterscharen ;
Gij, door geen ander legerhoofd
Ooit afgelost, van staf beroofd,
Door geen nog te evenaren !
OOGSTLIED AAN ST. JACOB
Sint-Jacob reikt ons, blij te moe,
Den overrijpen graanhalm toe,
Als weldaad uit den hoogen.
Op, landvolk ! op, 't is meer dan tijd,
Dat gij de zwellende aren snijdt,
Van zwaarte neergebogen.
Het veld, zoo arm en nu zoo rijk,
Het lachend veld, aan goud gelijk,
Schijnt u om hulp te vragen ;
't Land schreeuwt van onder d' overvloed,
Dat gij zijn last verlichten moet,
Te moeilijk om te dragen.
Zoo komt de koe, met d'uier vol,
Die van de vette klaver zwol,
Van zelf den melker tegen,
4
49
C. LOOTS
En biedt aan hem de milde borst,
Die ze als onnutten last slechts torst,
Hem tot een rijken zegen.
Nu met een juichend vreugdgeschrei,
Dat over akker rolt en hei,
En klinkt tot in de steden,
De zeisen langs den grond gezwaaid,
En wat zoo zorglijk werd gezaaid,
Al dartlende afgesneden.
Nu, daar van heldren hemeltrans,
God's gunst lacht in den zonneglans,
De schoven saamgebonden;
En, zweeft de jeugd er dansende om,
Het danklied van den ouderdom
Wordt stil omhoog gezonden.
Nu, nu met de armen, forsch gespierd,
Den vlegel boven 't hoofd gezwierd,
Dien beurtlings neer doen komen
Op 't graan; elk kloek, elk even rad,
Omhoog, omlaag, den slag hervat:
Zoo moet de koornzee stroomen.
Fluks, knaap! de wagenas gesmeerd,
Den dissel stadwaarts heen gekeerd,
De paarden ingespannen.
Laad op: al kraakt het hellend rad;
Draaf, hol naar de uitgevaste stad;
De honger zij verbannen!
Elk steekt het hoofd ten venster uit,
En juicht, als ware een vette buit
Den vijand afgenomen,
Elk groet u met een blij gemoed,
Die van den gouden arenvloed
Den rijken oogst ziet komen! i)
i) de laatste regels laatste strofe ietwat gewijzigd tot een slot (het vers
is langer).
50
JAN FREDERIK HELMERS
(1767-1813)
BARDENZANG,
(Lof van het eiland der Batavieren)
KooR
VAN BARDEN
Barst los! bezielt u, heilge snaren !
De lofzang ruisch' deze eiken rond :
't Gevoel stroome uit uw hart, gewijde priesterscharen!
Heft aan, o Wodan's harpenaren!
't Geldt de eer van d' ouderlijken grond.
TWEE BARDEN
Dat hij verga, die, diep verbasterd,
Den vaderlandschen grond miskent,
Den grond van zijn geboorte lastert,
En 't heilig graf der vaadren schendt !
Hij leev', maar leve een slaaf der slaven !
Zij n rif, verworpen, onbegraven,
Zij 't aas, waarop 't gevogelt brast !
Zijn naam zij elk een vloek in de ooren,
En 't kroost, den onverlaat geboren,
Zij eeuwig met dien vloek belast!
Wat oorden, in zijn kronklend zwieren,
De Rijngod met zijn urn bespat,
Het schoon gewest der Batavieren
Schenkt hij een dubblen waterschat.
Waar wrocht natuur ooit schooner weiland,
Dan hier, op dit gelukkig eiland ?
De grond biedt hier een zee van graan,
't Wild springt in schailw der eiken kruinen,
En 't strand schenkt ons zijn eeuwge duinen
Ter borstweer tegen d' oceaan.
51
J. F. HELMERS
Roemt, Romers, op uw lauwerbosschen!
Onze eik staat als der boomen vorst.
Wat pocht ge op purpren druiventrossen!
Het nat des Rijns lescht ook den dorst!
Wat stoft ge op marmeren schouwtooneelen!
Daar moet gij, slaven ! zelf op spelen,
Bevallig sneven naar de kunst !
Gelukkig, zoo gij, in uw sterven,
Een nietig oogmerk moogt verwerven,
Een schandlijk blijk van 's dwinglands gunst.
Ook wij, wij hebben spelen, dansen,
Maar spelen van een eedler aard.
Wij hupplen om door scherpe lansen,
Ons speeltuig is het schild en zwaard.
Wij roemen op geen praalgebouwen,
Een zode dekt hier 't oudren graf:
Maar eeuwig leven ze in ons midden,
Ja! eeuwig blijven wij aanbidden
Den schoot, die ons het aanzijn gaf.
Wij sluiten in geen tempelwanden
De Godheid op, haar macht ten spot!
Een tempel, niet gevormd met handen,
Verheffen wij den eeuwgen God.
't Is onder 't weefsel van 't gebladert
Der eiken, dat elk Wodan nadert,
En dankbaar daar zijn beden uit:
Wij, trotsch op de eer der Batavieren,
Wij blijven dezen grond versieren,
En 't vaderlijk gebeent' wordt nooit der Roomren buit.
't Is wellust voor den grond to sneven
Waaronder de asch der oudren rust,
Waarop uw kroost ontving het leven,
Waarop gij 't eerst uw gade, als moeder, hebt gekust.
Op welk gewest ge uw eeuwge stralen,
O God des dags! ooit of laat dalen,
Op geen gewest ziet ge, in 't Heelal,
Zoo schoon als Bato's vrije velden,
De wieg en bakermat van helden,
Waar Rome's broed voor vluchten zal.
52
J. F. HELMERS
KOOR :
Barst los ! bezielt u, heilige snaren!
De lofzang ruisch' deze eiken rond !
't Gevoel stroome uit uw hart, gewijde priesterscharen !
Heft aan, 's Wodan's harpenaren!
't Geldt de eer van d' ouderlijken grond,
De lof stijge als een vlam naar boven!
Hoe ! zou de wolventeelt van uit het Roomsche nest
't Bataafsche yolk en roem en adel rooven ?
Een mistwalm zou de zon verdooven,
Waarop Germanje de oogen vest ?
Neen, welpen van den broederslachter !
Vergeefs verheft ge uw zwakke Goon.
Waar, waar bleeft gij, Saturnus' zoon, I)
Versteende, machtelooze wachter! —
Toen Brennus' toorts de vlam in 't ledig Rome ontstak,
En d' ijzren arm, als nietig riet, verbrak ?
Barst los ! bezielt u, heilige snaren !
De lofzang ruisch' deze eiken rond !
't Gevoel stroome uit uw hart, gewijde priesterscharen!
Heft aan, o Wodan's harpenaren!
't Geldt de eer van d' ouderlijken grond.
TWEE BARDEN.
Ja, ja, wij hebben stof tot roemen!
't Is hier, in 't heilig eikenwoud,
Dat, ongezien van 't yolk, op geur van jonge bloemen,
De schoone Hertha zich onthoudt.
Hier praalt haar goddelijke wagen;
Hier staan haar runderen in 't wit gareel geslagen!
Hier durven wij haar de offers bien,
Wanneer ze, in maagdelijke plassen,
Haar schoone leden blank gaat wasschen,
Nooit strafloos door het oog eens stervlings aangezien.
1) Jupiter.
53
J. F. HELMERS
03
-
Wel hem ! die 't daglicht mag ontvangen,
Bataven! op deez' heilgen grond :
Meer zoet zijn hier de vooglenzangen!
Meer schoon is hier de morgenstond!
Meer zacht lonkt hier een zoontje u tegen,
In moederlijken arm gelegen;
De traan zelfs, hier door u geweend,
Baart minder smart in Bato's dalen!
Meer kalm ziet gij hier 't licht der oudren graf bestralen!
Meer vreedzaam rust hier uw gebeent !
DE ELYZEESCHE VELDEN
Een zuivre lucht kleedt hier met purperglans de velden,
Een zachte rozengeur golft over 't jeugdig land,
Met lauwerbosschen en gewijde mirth beplant.
Hier groeit onsterflijk ooft aan dikgezwollen trossen,
Het zilver beekje glijdt door eeuwig groene bosschen,
Omzoomd met bloemen, die zich spieglen in 't kristal:
Een andre zon beschijnt dit zalig zielendal,
Wier zachte stralen door de olijvenblaadren zweven,
En ongevergd aan de aard haar schatten op doen geven !
Der jaargetijden loop is nimmer hier bekend,
Elk drinkt hier in de vreugd der altijd schoone lent;
Ja de aard van alles is bier eeuwig, onverderflijk,
't Is alles hier genot, en dat genot onsterflijk.
REMBRANDT
Gij zijt, o Rembrandt! die Prometheus, die de stralen
Der zon, als machtig God, op uw paneel deedt dalen,
En 't gloeiend zonnevuur rooft van den hemelboog.
U, Rembrandt, zing ik niet, gij zijt mijn zang to hoog.
54
ANTONI C. W. STARING
(1 7 67- 1 840)
HERDENKING
Wij schuilden onder dropplend loover,
Gedoken aan den plas;
De zwaluw glipte 't weivlak over,
En speelde om 't zilvren gras;
Een koeltjen blies, met geur belaan,
Het leven door de wilgeblaan.
't Werd stiller; 't groen liet of van droppen ;
Geen vogel zwierf meer om;
De dauw trok langs de heuveltoppen,
Waarachter 't westen glom;
Daar zong de Mei zijn avondlied!
Wij hoorden 't, en wij spraken niet.
1k zag haar aan, en, diep bewogen,
Smolt ziel met ziel ineen.
0 tooverblik dier minlijke oogen,
Wier flonkring op mij scheen!
0 zoet gelispel van dien mond,
Wiens adem de eerste kus verslond!
Ons dekte vreedzaam wilgenloover;
De scheemring was voorbij ;
Het duister toog de velden over;
En dralend rezen wij.
Leef lang in blij herdenken voort,
Gewijde stond! geheiligd oord!
C■3
55
A. C. W. STARING
SPELONK
Het hol, waar binnen 't licht
Voor tastbaar duister zwicht;
Dat diep, naar 't hart der aard,
In bochten nedervaart;
Waar 't piepend nachtgespuis,
De vale vledermuis,
Aan wand en bogen kleeft;
De pad haar schuilplaats heeft;
De kille hagedis
Bij d' ingang wachter is.
WATERLOOP
Nu baant zich 't Nat
Een heimlijk pad,
En tjilpt en fluistert,
In bloem en blad
Voor 't oog verduisterd.
Nu dartelt vrij,
Op gouden zanden,
De stroom voorbij.
Hij schuurt zijn randen
Allengskens uit,
En sleept den buit
Van kleiner vlieten
Geweldig voort ;
En golven schieten,
Van ver gehoord,
Langs 't rotsig boord.
Nu vangt een dal
Den Waterval.
Een glinstrend kleed
Ligt stil verbreed,
In 't nieuwe perk.
Het loofgewemel,
Het bonte zwerk,
De blauwe hemel,
Zien statig neer
Op 't effen Meer.
56
6.3
A. C. W. STARING
e•3
AVONDVAL
De laatste dagstraal verwt den top
Der klippen; de dartele mug danst uit haar schuilhoek op;
De zangers in 't geboomt verstommen;
De kever snort in 't rond; de logge vlinders brommen.
JEZUS' HEMELVAART
God's paleis ontsluit zijn deuren;
't Voorhof zendt zijn wierookgeuren,
Bij der englen vreugdegroet,
Hem, die stierf en leeft, to moet.
Talloos vloeit de schaar hem tegen;
Heilig palmloof dekt zijn wegen;
Beurtlings dreunt bazuingeschal —
Trilt de harp, in Salem's wal.
Ziet, hij nadert! Starend knielen
Serafs, Cherubs, Menschenzielen;
Harpklank en bazuingalm zwijgt,
Daar hij Zion's kruin bestijgt!
's Heeren burcht verheft zijn tinnen;
Hij, die stierf en leeft, gaat binnen;
Op zijn paden stroomt het licht
Van zijns Vaders aangezicht!
BACCHUS KOMST TOT ARIADNE
Hij nadert onverzeld,
Des Hemels Lust, de sterke Held,
Die Rhetus' wreevle schaar kon stuiten;
Die tucht en wet aan 't ruw geslacht,
O Indus, op uw oevers bracht,
En naast uw rieten graan deed spruiten.
57
A. C. W. STARING
Hoe lacht zijn vriendlijk oog ! hoe glanst
Zijn aangezicht van onverwelkbre jeugd ! —
Zijn linker draagt de spies met veil bekranst;
Zijn rechter houdt de schaal der vreugd.
Hulpzaam liet het Paphisch Wicht
Vocht uit Lethe, van zijn schicht,
In den Wijnteug droppen.
Niet vergeefs ! de Slaapster voelt,
Als 't nat haar dorren mond bekoelt,
Geen smart meer in heur boezem kloppen;
Slechts blijft de min! Doch Theseus' beeld
Versmolt in Liber's z) wezenstrekken;
om toovergloed to wekken,
Om schooner vlam
Wiens wederschijn ook op 't verleedne speelt !
0 zoet bedrog ! gekust van 's Minnaars lippen,
Ontwaakt ze, en groet een God als Bruidegom.
Haar treft geen vrees, al rankt, aan de oeverklippen,
Op eens de wilde wijngaard om.
Door haar gelokt, verschijnt, van tusschen 't loover,
Het tijgerspan. Zij stijgt ten wagen in,
(Lyaeus' Bruid !) en draaft de stranden over;
Daar 't woelt van naadrend hofgezin.
't Io klinkt! Bacchanten springen,
Under 't zingen
Voor den gouden wagen uit.
Io roept met wild geschater,
Faun en Sater;
Roept Sileen', die d' optocht sluit.
Triton huwt zijn kronkelhoren
Aan hun koren.
Pan, op 't galmend duin, blaast mee.
't Io klinkt! Bachanten zingen,
Onder 't springen:
Io, Evan, Evoe !
i)
58
een der namen van Bacchus.
A. C. W. STARING
Nu rinklen de bommen
In 't vreugdegeschal.
Nu dreunen de trommen,
Nu davert het dal.
Waar de Telg van Dione
De Minnenden beidt,
En het leger der Schoone
Met rozen bespreidt.
't Io klinkt ! Bachanten springen,
Onder 't zingen,
Naar de omkranste grot vooruit.
Io roept, met wild geschater,
Faun en Sater,
Als de grot het Paar besluit.
Nu rinklen de bommen,
In 't vreugdegeschal!
Nu dreunen de trommen !
Nu davert het dal !
ZEFIR EN CHLORIS
Zefir lag ontsluimerd neer,
Bij den gloed der middagstralen ;
't Avendlied der nachtegalen
Wekt den slaper weer.
Zachtkens wiegt de berk haar kruin;
Fluistrend staan de popeldreven,
Als hij vroolijk aan komt zweven,
Langs het scheemrig duin.
0, hoe geurt het van rondom;
Nu zijn lucht in 't bosch blijft hangen!
Chloris lokt, vol zoet verlangen,
Haren Bruidegom.
59
A. C. W. STARING
Zie, daar zweeft hij 't loover uit!
Door de struiken afgezegen,
Plengt hij dartlend bloesemregen
In den schoot der Bruid.
ADELINE VERBEID
Schooner prale uw milde lentezegen,
Bloemrijk oord, langs Adeline's wegen.
Nachtegalen, juicht haar „welkom!" toe,
Als zij nadert, wie ik hulde doe.
Paart uw lied aan 't lied der filomeelen,
Minder zangkoor, uit de hooge abeelen.
Laat het meigroen met het beekkristal
Samenruischen, bij den waterval.
Moge uw schaar, gij zefirs in de hagen,
Balsemgeur haar offrend tegendragen.
Toeft niet langer! Adeline komt!
Zwevend naakt zij, en mijn zang verstomt.
MEIZANG
't Is Lente ! Lente!
Het feestgeschal
Van „Lente! Lente!"
Klinke overal!
Hoe geurt de wasem
Der berkenspruit!
Hoe zacht is de asem
Van 't vriendlijk zuid!
De bijtjes dragen
Weer honing aan;
De tortels klagen,
De wachtels slaan.
In weide en dreven —
In vliet en poel —
Zwiert vroolijk leven —
Is blij gewoel.
6o
fei
A. C. W. STARING
Was 't meerder weelde,
Dan lentevreugd,
Die Adam streelde,
In Eden's jeugd?
Of breidde de aarde,
Toen de Eerste Bruid
Haar bruidkrans gaarde,
Zich schooner uit?
ZANG BIJ DEN HAARD
Welkom, Winter ! kraakt uw ijs ?
Vult uw sneeuw de dalen ?
'k Heb hier dooiweer aan den haard,
En geen brand te halen.
Blaast gij storm, door 't vliegend zwerk?
Muur en dak kan 't lijden.
Giet gij vocht in stroomen neer ?
't Valt mijn glas bezijden.
Krimpt de dag ? te minder nood,
Om bij licht te gapen.
Rekt de nacht ? het komt hem wel,
Die gepaard mag slapen.
Laat de hof geen sappig ooft
Op mijn tafel blinken ?
Drooge spijs teert even goed,
Bij wat ruimer drinken.
Plas dan, Winter, met uw flat;
Storm en vries daarbuiten;
Jaag uw lichte vlokken rond,
Voor mijn dichte ruiten;
Geef ons half rantsoen van dag,
En een schotel minder;
Welgemoed, bij zang en wijn,
Klaag ik van geen hinder.
61
A. C. W. STARING
LOF DES VADERLANDS
Wij verheffen zingend
Ons roemrijk Vaderland;
Wij, aan den Rijn, aan Schelde en Ijssel,
En aan den breeden Oceaan gezeten;
Tot voorspoed opgeklommen
Langs 't pad van tegenspoed;
Door voorouderlijken band tezaam verknocht.
Wie zal ons trotsen, door een naam to prijzen,
Die uitsteek' boven dien
Der manhafte Friezen;
Die den naam der Bataven gelijk zij ?
De dubbele Lauwerkrans I)
En de Olijf van Pallas
Sieren groenend onze slapen.
Van de uiterste
Grenzen der aarde
Gaat een heilwensch op —
Paart zich eene zeegnende stem
Met dit ons Koorgezang:
0 Vaderland, uw voorspoed groeie!
Moog' welverdiende roem
Uw deel zijn, alle tijden door!
van Mars en van Apollo.
62
ADAM SIMONS
:-:
(1
77o - 18 34)
AAN MIJNE LANDGENOOTEN
(in
181o,
bij de inlijving)
Vergeet uwe afkomst, o Bataven!
En staat den grond der vaadren af;
Daar liggen zij met eer begraven,
Wier fierheid u dat erfdeel gaf.
Lang sloeg Euroop wangunstige oogen,
Op uwe ontelbre zegebogen,
Weleer door reuzen trotsch gesticht;
En de Oceaan zag, op zijn stranden,
Die zuilen, door geen menschenhanden,
Maar halve Goden opgericht.
De Schelde, Maas en Waal bespoelden
De zoomen van uw vruchtbren grond,
Waar gij, toen hooge vloeden woelden,
Der stroomen moedwil tegenstondt.
Hoe juichten vaak die blijde boorden,
Wanneer zij Ruyter's donders hoorden,
En zagen Nassau's legervaan!
Hoe bloeiden uwe vrije landen;
De Ganges bood zijne offeranden,
En de Amazone u schatten aan!
Maar ach! waar zijn die gouden dagen?
Geboeid ligt gij verachtlijk neer;
Wie zou zich aan uw redding wagen?
Uw wimpel ziet geen zeeen meer !
Gesloopt zijn uwe vest en muren,
Afhankelijk van nageburen,
Wordt ge, in uw eigen land, bespot!
Gewend aan vreemde taal en zeden,
Beschreit ge, in uwe ontvolkte steden,
Uw val en droevig overschot!
63
A. SIMONS
Gelijk de pest geheele straten,
En huis aan huis, met schrik vervult,
De vreeze en rouw het erf verlaten,
En barge nood geen toeven duldt;
Zoo zult ge u, o Bataven ! spoeden,
Als honger en barbaarschheid woeden,
En Neerland hijgt, een rampwoestijn!
Als motte en roest uw goed verteren,
De landzaat, met gescheurde kleeren,
Hier bedelaar en slaaf zal zijn!
Ach, ach ! de nacht der rampen nadert,
Gehuld in zwarte duisternis,
Wanneer 't verderf zijn prooi vergadert,
't Geweld des doods een zegen is !
De nachtuil zal in tempels schuilen,
De wolf bij uw paleizen huilen, I)
En lijken scheuren uit hun graf;
De vreemdeling uw woeste steden,
Ontroerd en angstig, binnentreden,
En vegen zijne tranen af!
Neen, als de najaarsstormen loeien,
En de oceaan houdt hoog gericht,
Zijn steile golven landwaarts vloeien,
Uw wal voor zijne woede zwicht;
Als hij den grond keert in moerassen,
Uwe akkers dekt met wijde plassen,
En drenkelingen spoelt aan strand;
Dan zal de zeeman, op die baren,
Door uw gezonken steden varen,
En vragen: waar was Nederland?
1) Door de Napoleontische oorlogen kwamen de wolven inderdaad weer
naar Europa.
64
KATHARINA W. BILDERDIJKSCHWEICKHARDT
:-;
(1776-1830)
AAN DE BIJEN
Wilt gij weten zachte Bijen,
Daar gij steeds om 't zoete zweeft,
Wat, voor bloem en kruiderijen,
Eindloos zoeter honing geeft?
Vliedt die teedre rozentippen
Die hier Flora's hand verspreidt;
Zuigt uit Amarillis' lippen
Ongelijkbrer zoetigheid.
Slechts in 't streelend zonnegloeien
Spuiten Flora's telgen uit;
Die bij Amarillis bloeien
Worden nooit des winters buit.
't Kort genot van Flora's rozen
Wijkt met d' eersten zonnegloed;
Die bij Amarillis blozen
Zijn een onuitputbaar zoet!
Eer ge naar die rozenplekken
Uw gezwinde vlerkjens neigt,
Moet ik echter u ontdekken
Wat u onvermijdbaar dreigt!
Ik mocht eens die lippen drukken,
Geen ik kwijnend boeten moet)
Waagt gij 't van heur zoet to plukken
Wacht, — o wacht u voor haar gloed!
5
65
JOH. IMMERZEEL
(1776-18 44 )0
JR.
OP EEN ETS VAN JAN LUYKEN
(Egypte geslagen door Mozes)
Wat voor taafreel van ijslijkheden
Ontsluit zich voor mijn vorschend oog ?
De vooglen tuimlen naar beneden,
Gebliksemd uit den wolkenboog;
Een jacht van schrikbre hagelsteenen
Raast door den breeden vuurstroom henen,
Die uit den zwarten hernel stort :
Een ijs, dat, waar het nederklettert,
De lenden klooft, de schedels plettert,
En mensch en dier ten moordtuig wordt.
Vergeefs, o voerman! is uw trachten
Met sterke vuist en vasten voet,
Uw vierspan spot met menschenkrachten,
En rept zijn hoeven door den gloed.
Uw zwaaiend voertuig spat in stukken,
En, wie 't gevaar zich tracht te ontrukken,
Springt in den muil des doods, of rolt
Met de armen vast in krat en wielen,
Totdat na duizendvoud ontzielen,
Uw kar hem 't hoofd te morsel holt.
Hier ligt de trek-os neergeslagen,
En snuift den dood in met de lucht;
Daar spartelt voor d' ontwielden wagen
De bloem der rossen, blind gevlucht,
En tracht, met half geknotte pooten
De borstgareelen los te stooten,
Briescht hijgend, slaat den kop verwoed,
En wringt ten grond de ontvelde lenden,
Om 't haaglend ijs er of te wenden.
En stuiptrekt in haar laatste bloed.
Exodus IX, 23-25.
66
J. IMMERZEEL
De rappe kernel rekt, wat verder,
De Borst- en gorgelspier uiteen;
En vaart, gejaagd door vuur en herder,
Met wijden stap door 't ploegvee heen
Om te eer ter staldeur in te trekken.
Ginds, onder omgestormde hekken
En afgescheurd geboomte, dat
Een veilge schuilplaats scheen te bieden,
Vergaat een trits van akkerlieden
Met vriend, en gade, en huwlijksschat.
Alom, waar 't oog zich heen moog wenden,
De rust verjaagd, de schrik verwekt ;
Alom tooneelen van ellenden,
En de aard' met lijken overdekt. —
Zoo dit, aloude Egyptenaren!
Uw schrikbre plagen eenmaal waren,
Hoe hard was uwe tuchtroe dan !
Verbeelding kon, in 't stoutst beseffen,
De kunstkracht hooger niet verheffen, —
't Is al wat ze ijslijks scheppen kan. —
GRAFSCHRIFT VAN EEN FILOSOOF
Naakt was ik, toen ik werd geboren;
Naakt lig ik onder dezen steen;
'k Heb, sedert ik op aard verscheen,
Dus niets gewonnen of verloren.
Is 't wonder, dat de mensch in 't leven
Het beste spoor zoo moeilijk vindt ?
Twee gidsen, die hem voort doen streven,
En beurtlings wenk en spoorslag geven,
Fortuin en Min zijn beiden blind.
67
HENDRIK F. TOLLENS
(1780-1856
)
BIJ HET LIJKJE VAN EEN KIND
't Kruipend rupsje, moe gekropen,
Afgetobd in de enge cel,
Brak zijn kluisje fladdrend open,
Klapwiekte uit zijn dorre schel.
Zie, daar wiegt het, zie, daar zweeft het,
Aardschen damp en druk ontvlucht;
Hooger vliegt het, hooger leeft het,
Zat gespeeld in lager lucht.
Voedster, droog de natte wangen,
Tuur niet op de doode pop,
Blijf niet aan het webje hangen,
't Vlindertje is niet weer te vangen:
's Hemels englen vingen 't op.
IN EEN ZOMERNACHT
Allengs omsluiert weer zich d'aarde
Met scheemrend avondlicht;
Langs bed en bloemperk in de gaarde
Gaan weer de kelken dicht;
De stilte zijgt, zoo ver we staren,
Op beemd en dreven neer,
En schudt een tochtje nog de blaren,
Geen vogel roert zich weer.
Met elken aanblik om ons henen,
Krimpt telkens de omtrek in;
Reeds zijn de heuvlen ginds verdwenen,
Met kerk en torentin,
Het land versmelt, de wouden slinken;
't Verschiet wordt weggevaagd;
De wereld schijnt in 't niet te zinken
Met wat zij heerlijks draagt.
68
H. F. TOLLENS
Maar zie ! zie rond, zie op naar boven!
Het hel gestarnte straalt:
DAL. wordt de sluier weggeschoven,
Als hier de nevel daalt.
Wat gouden glanzen, zilvren vlekken
Aan 't onbegrensd azuur !
Wat zonnen, die, hoe meer we ontdekken,
Vermeerdren op den duur !
Verheffend schouwspel! blijde luister
Voor 't opgeklaard gezicht!
't Zij hier beneden tastbaar duister,
Wij zien daarboven licht.
Omhoog den blik ! het hart ten hoogen!
De nacht zink' neer, wat nood ?
Als de aarde wegdrijft uit onze oogen,
Rolt zich de hemel bloot.
69
BARTH. HENDRIK LULOFS
(1
7 8 7 -18 49)
GELDERSCH AVONDTAFEREEL
Mat rust de gloor van 't stervend westerrood
Op 't akkerveld, bedekt met golvend graan;
't Gestarnte steekt aan 's hemels blauw gewelf
Reeds hier en daar zijn stille vuren aan.
Hoe statig hangt daar boven 't eikenwoud
De gouden lamp der vriendlijk' avondster,
En schiet, door 't minste wolkje niet omfloersd,
Zoo koel, zoo kalm heur stralen heinde en ver !
Het nachtkleed breidt zich over 't aardrijk nit,
Het drok gewoel des dags verdooft alom;
Maar eenzaam paart het windje zijn gesuis
In 't lindeloof aan 's kevers dof gebrom.
De dorpsklok galmt het sterflied op den dag
Van grijzen trans in hol gedommel nit;
Weemoedig klinkt van 't bruine heigebergt'
De schapenschel met avondlijk geluid.
De krekel tjilpt in 't geurenspreidend gras,
Waarop de dauw in zilvren droppen rust,
En gindsche beek de bloemen aan haar boorl.
Al murmelend, in zoete sluimring kust.
Nu, keert de landman, van het akkerwerk
En 't zwoegen in den brand der zonne moe,
Door 't avondkoeltje vriendlijk aangewaaid,
Met stille schreen weer naar zijn woning toe,
Die, overschauwd van bloeiend lindeloof,
En aan den kleimuur met klimop begroeid,
Zich ginds verheft en flauw nog in het rood
Des avonds straalt, dat op het mosdak gloeit.
70
e•3
B. H. LULOFS
TerwijI de rook, met purperblauwen walm
Zacht golvend, uit den lagen schoorsteen klimt,
En 't haardstee-vuur gastvrijelijk van ver
Door 't klein geruite en enge glasraam glimt.
't Verlangend kroost snelt met een blij gejuich
Al huppelend den vader tegemoet,
Wiens trouwe hond, vast kwispelstaartend, hem
Met vreugdgeblaf aan zijne deur begroet.
Gulhartig klinkt hem, als hij binnentreedt,
Uit 's ega's mond het „goeden avond !" toe,
En straks verkwikt hem 't smaaklijk bruin brood
En 't melkgerecht der zuivelrijke koe.
Dan steekt hij weer 't berookte pijpje in brand
En smookt tevreen, en voor het bedwaarts gaan
Laat hij de vlam nog eens met heldren schijn
En luid geknap door dorre rijzers gaan.
Tot hem herhaald en vaakrig hoofdgeknik
Aan 't rustuur maant, en hij op 't boersche bed
Zich nedervlijt, en onbekommerd slaapt,
Tot Phoebus 't oost opnieuw in vlammen zet.
Dan slaat hij weer net frisschen lust en kracht
De hand aan 't werk, dat weide of akker biedt. —
Gelukkig hij, voor wien des levens beek
Zoo stil, zoo kalm, zoo effen henen vliet !
7
:-:
A. J. STORM
:-:
VAN 's GRAVESANDE
(1788-186o)
DE WAARHEID
De waarheid is een brood, slechts goed voor scherpe tanden;
Een spijs, die aan den disch liefst elk voorbij laat gaan ;
Een boek, dat menig slechts gedwongen neemt in handen ;
Een bruid, waarnaast geen mensch als bruigom graag wil staan.
72
JAN FRANS WILLEMS
(1
793 -18 46
)
UW TAAL, UW VOLK
0 Belgen ! uw geluk is aan uw taal verbonden;
Slaat uw geschiedrol op ; waar gij uw recht geschonden,
Uw heil vertreden vindt, de landspraak vindt ge er bij,
En haar verdelging steeds het doel der dwinglandij;
Want om naar eisch der kunst een moedig paard te temmen,
Moet men, door 't slaafsch gebit, vooral zijn mond beklemmen;
Die kunstgreep is aan Spanje en Frankrijk nut geweest,
In 't onderdrukken van den Nederlandschen geest.
Zulks tuigt nog, onder meer, het pui'n dier schouwtooneelen,
Waarop de Vrijheid sprak, in Treur- en Zinnespelen
Of heeklend Referein. Gezegend was die tijd,
Toen onze steen, elkaar uitdagende ten strijd,
Op 't feestlijk Landjuweel, door spreuken, door gedichten,
Der vaderlandsche deugd, der tale een eerzuil stichtten! —
Waarop een goede Vorst, ook vorst der Rhetorijk
En rechter in den kamp, het prijsgoud fonstqck
Den winnaar overgaf, zijn hoofd met lauwren kroonde,
En 't kunstenminnend yolk hem met gejuich beloonde!
DE DOODGRAVER
Altijd, altijd spaaien
Om den Dood te paaien!
Hij bezorgt mij brood.
Beedlaars, vorsten, slaven,
'k Moet het al begraven,
Alles, klein en groot.
Deze platte schedel
Was eens rijk en edel,
Groette niemand schier;
73
J. F. WILLEMS
En dit borstgebeente
Droeg eens puikgesteente
Van den juwelier.
Gene kop met haren
Was v6or weinig jaren
De allerschoonste vrouw:
Honderd dartle kwantjes
Kusten haar de handjes,
Zwoeren eeuwig trouw.
Altijd, altijd spaaien
Om den Dood to paaien !
Hij bezorgt mij brood.
Beedlaars, vorsten, slaven,
'k Moet het al begraven,
Alles, klein en groot.
74
CAREL G. WITHUYS
(1794-1865)
HONGAARSCH STRIJDLIED
(uit: De val vau Sigeth)
God! Gij zijt goed!
Liefde van U blinkt op wallen en velden;
Liefde in den val en de zege der helden ;
Liefde in de vlammen, en liefde in den vloed!
God! Gij zijt goed!
God! Gij zijt goed!
Rondom bedreigen ons dood en gevaren,
Smeltende sneeuw zijn de dunnende scharen ;
Maar wij staan rustig, daar Gij ons behoedt!
God! Gij zijt goed!
God! Gij zijt goed!
Met U is 't licht te verwinnen of sterven;
Hier doet Gij lauwren, daar palmen verwerven,
Hooger dan 't leven verheft Gij den moed!
God! Gij zijt goed!
God! Gij zijt goed!
Heilig ons zwaard om Uw recht te verweren!
Niet op het Kruis moet de Maan triomfeeren !
Heilig ons zwaard, en versmaad niet ons bloed!
God! Gij zijt goed!
z NV" ,..daNlIP"
75
ADRIAAN BOGAERS
..
(179 5 - 1870)
ANDALUZIE
. Europa's lusthof, weeldrig oord,
Dat, door een wal van Pyreneen
Beveiligd tegen 't grimmig Noord,
Van verre alleen zijn dreigen hoort !
Bekoorlijk strand, gelaafd door zeeen,
Wier golf de kleur draagt en den glans
Van d'eeuwig heidren hemeltrans !
Doen elders nog de gure buien,
Des Winters nasleep, bij zijn vlucht,
Heur krijgstuig klettren door de lucht,
Wat deert het u, bevoorrecht Zuien ?
U mint Natuur zoo trouw als teer
Voor 't vlokkig kleed der kille dagen,
Strooit ze op uw velden, op uw hagen
Een sneeuw van zilvren bloesems neer.
Stoll' elders vliet en meer tot schotsen,
Uw beekjes, Andaluzia !
Wat zon er op- of onderga,
Ontspringen vroolijk aan de rotsen,
En glijden, lachend, door het dal,
Of domlen zacht op mostapeten,
Gerust, dat nooit het ijs zijn keten
Om 't kronklig lijf hun smeden zal.
Hoe lieflijk menglen, in uw bosschen,
Granaat, olijf boom en limoen
De kleurschakeering van hun groen,
Den wasem van hun bloementrossen !
Waar bloost de druif met hooger gloed,
Dan in 't gebladert van den wingerd,
Wiens wortel door uw klippen wroet,
Wiens rank zich om uw olmen slingert ?
Ontsteekt het zwerk in zomervuur,
76
A. BOGAERS
Uw boomgaard weeft u loofgordijnen,
Gij sluimert, tot in 't golfazuur
De sterren van den avond schijnen :
Dan komt het koeltjen aangezweefd,
En waait uw boezem met zijn wieken,
Die nog naar 't frissche zeevocht rieken,
Waarin hij ze eerst gedompeld heeft.
Geen wonder, neen ! dat Islam's drommen,
(Die eens van 't Afrikaansche strand
Naar uw bebloemden oeverrand,
Bij 't Allah-juichen overzwommen)
Toen ze, in het zweet van heldendaan.,
Zeeghaftig uw gebergt beklommen,
Verrukt, betooverd, bleven staan;
De speren, die hun vuisten drilden,
Ver neder wierpen bij hun schilden;
De bloedspat wischten van 't rapier :
Voortaan uw vruchten wilden eten,
En, eigen vaderland vergeten,
De boorden der Guadalquivir
(Voor psalmen, die het Kruis vereerden)
Hun ridderzang herhalen leerden
En 't mingekweel der Moorsche Tier !
Geen wonder, dat, toen later dagen
(Bij omgewentelde oorlogskans)
De Saraceensche Maan en Tans
Voor Christenvloek en Christenslagen
Bezwijken, zwichten, vallen zagen,
De vluchtling dobbrende op het meer
Dat Maan en Kruis voortaan zou scheiden,
Met oogen die van weedom schreiden,
Terugzag naar het zoet weleer,
En hen, die in de slachting bleven,
Gelukkig sprak, dewijl uw schoot
(Het laatst, wat gij den Moor kondt geven !)
Hun kil gebeent' een grafstee bood.
0 ! vaak nog zoekt van gindsche zoomen
Des ballings blik uw lustverschiet :
Hij tuurt, hij zucht . . .. de dag vervliet ;
77
A.
BOGAERS
Daar brengt de scheemring zoete droomen!
Hij riekt uw rozen weer; — hij spoort
Zijn blijden hengst langs berg en dalen; —
Hij ziet uw marmren steden pralen,
Herkent moskee, paleis en poort
En vloekt hem, die zijn mijmring stoort.
78
ISAAC DA COSTA
(1798-186o)
DE GAAF DER
POEZIJ
Gevoel, Verbeelding, Heldenmoed,
Tot eene ondeelbre kracht verbonden,
Te zaam gesmolten tot een gloed,
En door den boezem uitgezonden,
Op vleugelen van melodij,
Om al wat ademt te betooveren,
Om al wat hart heeft te veroveren —
Ziedaar de gaaf der Podzij !
Gevoel, dat plotseling ontwaakt
Bij ieder indruk uit den hoogen,
Zich uitbreidt, meedeelt, brand en blaakt
Met telkens aangegroeid vermogen!
En ieder zenuw trillen doet
Door fijner dan lichamelijk prikkelen,
En hemelwellust weet te ontwikkelen
Uit ieder druppel van ons bloed !
Verbeelding, grijpende om zich heen,
Om voedsel voor die vlam te vinden,
En machtig, het Heelal tot een,
Een enkel denkbeeld te verbinden!
De buit, die zich haar kracht vergaart,
Is, beide, Toekomst en Verleden,
Haar buit, natuurs verborgenheden,
Haar buit, de hemelen en de aard!
Des Dichters hand stort wel geen bloed,
(Hij is geen gruwzaam tweedrachtstichter !)
Maar echter in zijn wezen — moed!
En zonder heldenmoed geen Dichter!
Moed, die naar recht of waarheid spreekt,
Tirannen vreest, noch schandschavotten,
Noch voor het woedend samenrotten
Eens God vijandig' yolks verbleekt!
79
I. DA COSTA
HEIM WEE
Kennst du das Land?
Kent gij het land, waar hoog de ceder wies?
Een adem Gods door 't moerbeiboomdal blies?
Van 't eelste bloed de bruine druiftros zwol?
De olijftak glom, van malsche koornen vol?
Kent gij dat land ? daarheen, daarheen
o Leidsman mijner vaadren ! voer mijn schreen!
Kent gij de stad ? Haar hoog en heerlijk huis
Beeldde, eeuwen door, bij palm- en lofgeruisch,
Met offerbloed, in 't heiligdom gebracht,
Den Redder af, door eigen yolk geslacht.
Verstrooide schaar, daarheen, daarheen!
De Rijksstad ligt niet voor altoos vertreen.
Kent gij dat yolk ? Zijn dooden levee weer !
Zijn stammen gaan weer opwaart, God ter eer.
Zijn oog aanschouwt, wiens hart zijn misdrijf brak.
Vergeving stroomt uit d'ader, dien 't doorstak.
Daarheen, o aard, den blik ! daarheen.
wean!
Uw heil vangt aan bij 't einde
OOSTERSCHE POEZIE
Ik ben geen zoon der lauwe Westerstranden!
Mijn Vaderland is daar de Zon ontwaakt!
En als de gloed der Libyaansche zanden,
Zoo is de dorst naar dichtkunst, die mij blaakt !
Wat is me een krijg, gevoerd door menschenzonen,
En ondersteund door machtelooze Goon?
Wat, heel deze aard, en 't geen zij nog kan toonen ?
't Misvormde lijk van 't uitgebloeide schoon!
Wat zijn mij uw vergankelijke idealen,
Gij Grieksche Bard, of wie zijn voetspoor drukt?
De Hemelen, de Heemlen moeten dalen,
8o
I. DA COSTA
Zoo de echte Geest der Dichtkunst u verrukt !
Vermoogt gij dit, Helleensche Puikpoeeten ?
Vermoogt gij dit, gij, Barden van het Noord ?
Neen ! Gij alleen, Jeruzalem's Profeten,
Verkondigers der Godheid en Haar woord !
Bevoorrecht kroost van uitverkoren Vaderen !
Gij, Jesse's Zoon, tot wiens doorluchte stam
Dat bloed behoort, dat lof bruist door mijn aderen,
En nog verkondt van waar het d'oorsprong nam !
Gij, Koningskind ! verengelde Izaias
Van 't Godsbesluit ontzaggelijkste tolk !
Die, Wraakheraut, maar Bode des Messias,
Doodschrik en hoop dooreen strooit over 't yolk ;
Die de Engelen het Heili g, Heili g, H eili g,
Waarmee hun koor God op zijn troon begroet,
In vleuglenschailw voor 't vuur zijns weerschijns veilig,
In uw gezang voor de aard herhalen doet !
Gij, Heiligen ! Gij zijt de ware Dichters !
Uw taal is ziel ! in zielenmelodij
Verheft ge uw stem, gij, aardsche Hemelstichters !
Het heidendom wijkt sidderend op zij !
Mijn hart springt op, en wil zijn boei ontglippen,
En golven met uw hymnen Hemelwaart !
De kou der koorts bevangt mijn bleeke lippen !
Rondom mijn hart is 't brandend bloed vergaard !
Mijn Vaderen ! geeft me adem, krachten, woorden !
En storte ik uit hetgeen mijn borst doet gloen !
Verhoort gij mij, zoo zullen mijn akkoorden
Den psalm van 't Oost in 't West weergalmen doen !
Bezielt gij mij, zoo zal ik de aard bezielen,
En hupplen doen ter glorie van haar Heer !
In assche zal de Godverloochnaar knielen,
En Hallels op doen stijgen God ter eer,
Wanneer mijn mond d'Almachtige zal zingen,
Den Opperheer van Eeuwigheid en Tijd,
Den Legervorst, die vlammende Englenkringen
Tot wachters heeft, en op de wolken rijdt ! —
Slaat u dan uit, mijn dichterlijke vleugelen !
Al moet ik ook neertuimlen in uw vaart !
'k Vermag het niet, u langer in to teugelen !
Ik ben vermoeid van 't kruipen over de aard !
6
8i
I. DA COSSA
Mijn Tier ! hef aan, en doe de snaren bruisen !
Verhef ! verbaas ! sleep weg ! doordring ! doorgloei !
Mijn zielsgevoel, breek open uwe sluizen !
En, Goddelijke Hymne, vloei !
AANHEF VAN : GOD MET ONS
In diepten verzonken van leed en ellende,
Het hart in bedwelmende droomen verward,
Door prikkels van onrust wier bron ik niet kende,
Gedreven, gefolterd tot eindlooze smart,
Heeft de aarde mij lang in mijn dorheid gedragen,
In morrende wanhoop aan wereld en lot :
Een knagend verlangen verteerde mijn dagen,
Een woede van honger naar zielengenot !
Ik zocht het, ik riep wat dit hart zich verbeeldde,
In alles wat de aarde verlokkendst belooft ;
In brandende driften, in bruisende weelde,
In Ridderverdienste, die 't maagdenhart rooft,
In palmen, gewassen voor wereldbedwingeren,
In zangen, bewonderd door 't luistrend gewelf .. .
Maar 't schaduwbeeld vluchtte voor d' indruk der vingeren ;
't Was ijdelheid, ijdler dan de ijdelheid zelf.
AANHEF VAN CAIN
Heil ! geest der poezij ! wien 'k aan 't welluidend ruischen
Der vleugelen erken, en aan het felle bruisen
Mijns boezems, wien uw komst ontzet, en wellust baart ;
Heil ! voor mijn oog, vermoeid van deez' verouderde aard,
Voert ge uit de diepe nacht van 't dichterlijk voorleden
Tooneelen, waar de praal van al haar ijdelheden
Bij wegzinkt, weder op ! tooneelen, vol van gloed,
(Schoon mee bevlekt met zonde, en overspat met bloed)
Uitvoerig, weeldrig en getrouw ! Want wat Geschichtkunst
Met flauwe trekken schetst, voltooit uw hand, o Dichtkunst,
Met verwen, gloeiende van waarheid ! Ja ! mijn oog
Aanbidt die in 't taafreel, dat ge uitrolt van omhoog !
82
e-43
I. DA COSTA
t rte;
Welaan dan ! dat mijn mond dit stoute beeld verkonde !
Den eerstgeborene der menschheid en der zonde
Bezinge ik ! 't gruwelstuk van Adam's oudsten zoon
En Abel's vroegen dood, der Onschuld heerlijk loon !
Maar gij ! verlaat mij niet, en schenk me een tweede leven,
Dat ik geheel mijn ziel zoo zuiver weer mag geven
In klanken, als die ziel, gelouterd van deze aard,
Het ideaal weerkaatst, dat gij haar openbaart !
,
(Uit: Vijf-en-twintig jaren)
En ondertusschen bleef een tijdvak van tien jaren,
Steeds oorlogszwanger, steeds onmachtig dien to baren,
Zijn loop vervolgen. 't Is rumoer van krijgsgerucht,
En tevens vrede, rijk in onafzienbre vrucht.
Beschaving breidt zich uit met nooit beproefde spanning,
Gescherpt als door de vrees voor plotslinge verbanning
Door 't losgerukt geweld der dolle woestaardij.
Een nieuwe levenskracht doorstroomt de Maatschappij
Der volken ; kunst aan kunst door ijvervuur geprikkeld
En mededinging die geen grens kent, wordt ontwikkeld
In duizend richtingen, met steeds versnelden spoed !
Natuur, tot in het diepst haars heiligdoms doorwroet,
Legt voor het vorschend oog geheimenissen open,
Verbanden, spelingen, die telkens samenloopen
Tot nieuwe bronnen voor 't Vernuft. De Wetenschap
Verstout zich niet alleen een steeds verwijden stap,
Maar paart en huwt zich, de eene aan d' andre, en geeft zich
spruiten,
Vertalrijkt dag aan dag, dan treedt zij, fier, naar buiten,
In 't leven, en verlaat het stoffig boekvertrek
Voor ruimer dampkring en voor schittrender bestek ;
En streeft al verder van ontdekking tot ontdekking,
Tot telkens dieper kracht- en levenslust-verwekking,
En richt verbonden met den Wereldhandel op,
En voert de wonderen der Nijverheid ten top.
Het menschdom spiegelt zich, betooverd, in de weelde,
Die vereenvoudiging der werktuigschepping teelde,
In woning, in kleedij, in levenswijs en staat
Verjeugdigd, ja, kan 't zijn, in houding en gelaat.
83
I. DA COSTA
Een nieuwe loopkring is voor heel deze aard begonnen,
Uit kool- en ijzermijn ontsprongen haar de bronnen
Van snelheid, macht en licht. Het helle koolvuurgas
Vervangt de tinteling van 't maagdelijke was.
Het zeegevaarte voelt zijn ingewanden leven,
En roept geen drijfkracht meer van buiten, om te zweven.
Ja meer ! de vrije zee, waarin de stoomboot zwemt,
En 's aardrijks vaste korst, in ijzren band geklemd,
Waarop de spoortrein gonst, wedijvren met elkander.
Zie langs zijn tweelingslijn dien fellen Salamander !
Vuur sist het uit zijn buik, die rommelt over d'aard.
Hij voert bevolkingen en legers in zijn staart,
Metalen tenten, die met bliksemende wielen
Wat stand houdt, waar hij schreeuwt, verplettren en vernielen.
Hij runt, hij vliegt, hij mkt, verwaten en verwoed,
Afgronden in 't gezicht, en bergen te gemoet,
Die wijken, of, doorboord, een open heirbaan laten.
De steden naadren tot elkander ; volken, staten
Doorkruisen, mengen zich. Een zelfde stoomvaartkracht
Sleept heel ons menschdom voort, en effent heel onze aard,
Bij 't ruischen van een zee muziek- en zangakkoorden,
Waar 't lied van Strauss mee stemt, en invalt met deez' woorden
„Zie hier uw goden! Kunst en kracht en industrie !
En voorts ! Geen eerdienst meer dan d'eerdienst van 't Genie !"
DE MOEDER ISMAELS
(Uit: Hagar)
De moeder Ismaels !
Een moeder veler volken
Ook zij ! — Wel dekten eens verwarrende onheilswolken
De ster der moeder en des zoons, wanneer de dorst
Der schroeiende eenzaamheid het leven in de borst
Des jonglings, reeds ten grave als uitgestrekt, ging dooven.
Maar neen ! des Engels stem spreekt deernis uit van Boven.
Gij zult niet sterven, zoon uit Abram ! De woestijn
Heeft zich een oogenblik uw graf gewaand te zijn, —
Die woestenij zal eens uw glorien getuigen!
Voor u zal stam aan stam het hoofd met eerbied buigen
Bij 't gonzen van uw boog, o schutter ! Vrij en fier
Plant, kennende zijn bloed, de zwervende Arabier
Uw naam voort en uw beeld, Zijn hand is tegen alien
84
ce)
I. DA COSTA
Geen menschlijk bondgenoot, die hem te beurt zal vallen, —
Het dier slechts in zijn dienst! geen koutertrekkende os,
Geen jacht- of huishond, — maar zijn kernel en zijn ros.
Zijn kernel ! — 't Levend schip, dat door de zandzeebaren
Zijn koers houdt, rijk bevracht met keur van Oosterwaren,
't Woestijnpaard, dat in 't zaal, hem door natuur gewrocht,
Zijn ruiter rustig voert door d' eindeloozen tocht,
Hem knielend afwerpt en weer opvangt, en, waar de oogen
Vergeefs een waterdrop als uit te lokken pogen,
De karavane met zijn reuk ten dienste staat,
En wellen opspoort, die nog laven. Op de maat,
Van dat de zon herrijst, vervolgt het dier te vrede
Met onvertraagden vaart, met onverhaasten trede,
Gelijk de kloknaald tikt, zijn weg, tenzij zich 't lied
Versnelle, waar ook hij gevoelig 't oor aan biedt :
De klaagzang niet altijd eentonig, van den drijver,
Of wel, de lofzang van den pelgrim, vol van ijver
Maar lijdzaam, die aan 't eind van 't onverkwikkend pad
Jeruzalem zal zien, de onsterfelijke stad.
Zijn ros ! — De roem van ouds, de vriend van zijn berijder,
Dat ros steeds, waar de spreuk van d' Idumeeschen lijder
Ter eer zijns Gods van zong „Wie gaf het paard zijn kracht,
Zijn heldenhart ? Wie heeft zijn hals bekleed met pracht
Van manen, golvende op den wind ? Men ziet hem dansen
Gelijk een sprinkhaan, bij de bliksernende lansen,
De pijlen, rootlend in hun koker, en het zwaard
Dat flikkert in zijn oog, voor galm noch glans vervaard;
Een wolk gaat opwaarts van zijn snuiven, — met zijn hoeven
Verslindt hij 't slagveld of hij trappelt het tot groeven
En ijlt het harnas te gemoet, of schuimt en woelt,
Terwijl hij aan 't gebit zijn krijgsdrift woedend koelt,
En antwoord brieschend op den donder der trompetten,
Waarbij de vaandelen zich in beweging zetten."
De moeder Ismaels!
85
JACOB VAN LENNEP
(1802-1868)
LIED VAN HET GANGSPIL
Den ouwe, die is er een lustige kwant ;
Maar 'k heb wel hooren verhalen,
Als dat hij, zonder den luitenant,
Al gauw uit den koers zou dwalen.
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi ! Ha ! o ! hi ! ho !
De luitenant is een wakkere held,
Maar bovenal in het vloeken.
Zij zeggen, dat, als de gal hem wat kwelt,
Hij 't op de matrozen wil zoeken.
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha! o! hi ! ho !
De stuurman is er een vent als goud,
Maar 'k heb wel eens gelezen,
Dat, als je 't op den keper beschouwt,
Het niet meer dan koper zou wezen.
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha! o! hi ! ho !
De bootsman is een man als een vlag :
Ik liet mij in de ooren knoopen,
Als dat men hem 's morgens nooit nuchteren zag
En 's avonds altijd bezopen.
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha ! o! hi ! ho !
86
J. VAN LENNEP
(,)
De pil, die is een geleerde sinjeur,
Ofschoon hem wordt nagegeven,
Als dat hij zijn heele leven deur
Maar een recept heeft geschreven.
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha! o! hi ! ho !
De kok, die is een nobele baas :
Zij zeggen wel, om hem te smaden,
Hij schaft het zwoerd en 't been aan de maats ;
Waar 't spek blijft, mogen zij raden . . .
Of 't waar is — kijk, dat weten wij niet :
Wij draaien maar voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha! o! hi ! ho !
De bottelier is een recht juweel :
En willen we ons wat verfrisschen,
Dan giet hij den drank in zijn eigen keel,
Dat wij ons niet zouden besissen.
Maar . . . geeft hij een slok nu, dan klagen wij niet :
Dan draaien wij voort en wij zingen ons lied,
Hi! Ha! o! hi ! ho !
JAGERSLIED
(uit : Jacoba en Bertha)
Op gezellen ! op ! ter jacht !
't Muffe bed ontweken !
Reeds begint in gouden pracht
't Zonlicht door te breken,
Hondgebas en valkgefluit,
En des horens schel geluid,
Roepen u ter slaapstede uit.
Ziet, hoe schoon de morgen lacht.
Op gezellen ! op ! ter jacht !
Op gezellen ! op ! ter jacht !
't Zonlicht is gerezen.
Hij, die rust voor onrust acht,
Mag geen jager wezen.
87
J. VAN LENNEP
De ochtendmist trok blozend op,
En de morgenpareldrop
Glinstert op den bladertop,
Wijl de heeter zonnegloed
Vaart en beken dampen doet.
Op gezellen ! op ! ter jacht !
'k Weet de plaats to vinden
Waar het boschzwijn heeft vernacht,
Onder 't loof der linden.
Gistren volgde ik nog zijn tred,
'k Heb wel op den eik gelet,
Waar 't den slagtand heeft gemet.
Nooit ontgaat het 's jagers macht !
Op gezellen ! op ! ter jacht !
88
PRUDENS VAN DUYSE
(18 04-1859)
DE AVONDBEDE
Weer is nachtrust zacht, met bezielde gebeden,
Neergedaald. Zie, liefelijk lichtgeschemel,
Zoet als de oogstraallonk van de beste moeder,
Breekt ons vertrek in.
't Blinkt op 't aanschijn af van mijn jongste knaapje,
Die nog lacht en speelt in zijn guldene droomen;
't Blinkt op de echtkoets af, waar mijn gade sluimert,
Zilvrig van tinten.
Heilig schouwtooneel, dat mij ginds de hemel,
Hier mij 't aardrijk biedt
overstroomde bronwel
Van een wellust, waardig des Vaders aanblik,
Die op mij neerziet.
Bij den straalkrans, weemlend om kind en gade,
Stijg ik Godstroon-waart in verrukte aanbidding;
'k Zie een altaar staan in die wieg en echtkoets,
Dat ik den Heer
Gun mij nog wat tijds op der aard te leven,
Zoo 't mag zijn ! o Heer, voor die wieg en echtkoets.
Zalig is 't, daarbij van geluk te droomen,
't Oog op uw heemlen.
0, als 't uur eens slaat, dat ook deze sponde.
Mede in rustbed keer', waar geen droom om fladdert,
En ik, ach voor 't laatst nu, de vaderhand nog
Reik aan de mijnen:
Schemer' dan zoo schoon en zoo zielverheffend
Ook die maan voor ons, als een hemelrouwtoorts,
Met het waskaarslicht van die veege stonden
Samen versmeltend.
89
ei")
P. VAN DUYSE
Zie ze liefdrijk neer op mijn eenzaam graf bed,
Heilig vreealtaar, als een teedre moeder
Die nog eens haar kind, in zijn wieg aan 't sluimren,
Stil komt aanschouwen.
Zoo, wen 't nachtfloers hangt over 't zwijgend aardrijk,
En de maan 't spitsbogige venster doorbreekt,
Werpt ze, als koorlamp, stil op het heilig outer,
Plechtige stralen.
DE HEUVEL DER ALVINNEN
Op den heuvel vond ik ruste,
Waar de slaap mij de oogen kuste,
Zacht van lieverlee geloken,
Als de rozen,
V6Or het morgenblozen,
In hun knopjes nog verdoken.
En ik zag twee meisjes naken,
Met bezielde maagdenkaken.
De eene zag ik handenklappen,
De andre schoone,
Met een bloemenkrone,
Mij bevallig naderstappen.
„Jongling, rijs: Koom met ons dansen !
Zie de maan gaat reeds aan 't glansen.
Koom van wellust met ons droomen
Met ons springers
Waar mijn zusters zingen.
Haast u met ons saam to komen."
Met verhief ze een liefdeliedje.
En nu ruizelde het vlietje,
De eiken zongen vol verblijden,
Uit het loover
Vloeiden zangen over
Van de vogeltjes, die vrijden.
90
P. VAN DUYSE
(76
„Jongling, blijf met ons verkeeren,
Ik zal u de runen leeren,
Waarvoor beer en ever wijken,
En de draken,
Die het goud bewaken,
Krimpen, zwijmlen, en bezwijken."
En ik zag de blanke Alvinnen
Haren dans vol zwier beginnen.
Oogverduizlend als de baren,
Lustig dagen,
Hand in hand geslagen,
Voor mijn oog heur schoone scharen.
Luister!
„Luister, lieve slaper !
Spot gij met den liefdekluister
Der Alvinnen, 't zal u rouwen:
Op een teeken
Zal u 't staal doorsteken !"
En mij dreigde 't oog dier vrouwen.
En een dolk blonk opgeheven !
Maar, gelukkig voor mijn leven,
Zong de haan : en 't dreigend wapen
Week en zwenken
Zag ik ze op een wenken,
Eeuwig zoude ik anders slapen.
Reiziger, die om blijft dwalen,
In het bosch bij de avondstralen,
Leg u daar niet sluimrig neder,
Maar ontwijk die kuste
Menig, die er rustte
Zag de zijnen nimmer weder!
DIANA'S SLUIER
Het was in 't lachend jaarsaizoen,
De vogels zongen luid,
Daar lag Kupido, d'erge guit,
En loerde in 't hooggeschoten groen,
En dacht: 'k ga op Diana los,
Al dekk' haar 't dichte bosch.
91
P. VAN DUYSE
Aurora keek ternauwernood
Ter kimmen uit; de trans
'Monk nog van gouden glans,
Doorschilderd met het morgenrood,
Of reede toog door 't boschgeblaart
Diana, rap ter vaart.
Zij liep en rende, en rotste vast
Door haar geliefd gebied,
Wanneer ze op 't onverwachtste ziet
Het vroolijk kind, den schalken gast,
Die, met zijn elpenbeenen boog
Voorzien, haar hield in 't oog.
Zij weet, dat wie Kupido wil
Ontsnappen, vluchten moet.
Dies, met gewiekten voet,
Vliegt ze, als de luchtige Camil,
Maar, ach, tot haren grooten spijt
Raakt zij haar sluier kwijt.
De liefde grijpt met dartle hand
Dien blanken buit, en staat.
Nu vliegt, met dit sieraad,
Naar moeder, onze stokebrand,
En grimlacht, nooit zoo blij to moe,
Haar reeds van verre toe.
„Zie eens, wat of ik vergenoegd,"
Zegt hij, „tot gifte u bied.
Neen, schooners is er niet,
Bij maagden-schaambaarheid gevoegd.
Uw gordel, moeder, naar ik acht,
Heeft zelve minder macht."
HEMELSPRAAK
Als de purperen zon gaat slapen,
Zegt zij aan Ons-Lieven-Heer:
„Goeden avond, beste Vader.
Wek, bij tijd, mij morgen weer."
92
("3
P. VAN DUYSE
Als de sterrekens ontwaken
Met hun gouden kleedjen aan,
Zeggen zij tot duizend engelen :
„Komt, en laat ons spelen gaan."
Als de zilveren maan weer opstaat,
Met haar lachend aangezicht,
Zegt zij : „Kind, ik kome kijken,
Of gij stil te slapen ligt."
DE GEEST DER HAARDSTEDE
„Wat zingt, bij den moore, die kookt, in de schouw,
0 moeder, zoo geestige tonen?
Vast is het geen krekel, den haarde getrouw:
Nooit wist ik een enkele er wonen;
Vast is het geen ruischende wind, die er hijgt:
Hoor, stil is de lucht, en het windeken zwijgt."
„O dochter, het is een beschermende geest,
De geest van den huislijken haarde,
Hij viert met ons iedere lustige feest,
Die hier ons de liefde bewaarde,
En zingt: o, wat heil is zoo duurzaam en zacht,
Als 't heil, dat u binnen den huize verwacht ?
0 dochter, hij spelt u het zoetste geluk,
Dat ge ook in den echte zult smaken.
Gij kende onder 't dak van uwe ouders geen druk,
En wist ze gelukkig te maken.
Eens zingt ook die geest, als ge een kindeken wiegt:
De geest van den haard is een vriend die niet liegt."
OMTRENT ROME
Niet ver van de eeuwge stad, reeds half in puin gezonken,
Vorstin des aarderijks, gezeteld op een graf,
Droomde ik in 't avonduur, aan 't schouwspel vastgeklonken,
Dat sprekend mij omgaf.
93
P. VAN DUYSE
Het Coliseum klom voor mij ; de zon, ter kimmen
Gedaald, stierf langzaam, en haar jongste purpren gloed
Beschemerde den reus, die de eeuwen door blijft klimmen,
Maar wankelt op zijn voet.
Een zacht, heimzinnig licht ontlook op mijne bane,
En, zwijgend, zwom al 't veld in zilvren tooverglans,
En, als een lampbol, dreef de vriendelijke mane
Langs effen hemeltrans.
En 'k zag bij een fontein, van overoude dagen,
Omtrent de puinen van een schoonen zegeboog,
Een jonge vrouw, die, met de blikken neergeslagen,
Haar kind vol liefde zoog.
Als een Madonabeeld, door Rafael's penseelen
Of Michel-Angelo's kunstbeitel opgedaagd,
Zat zij daar, op een steen, om ziel en zin to streelen,
Lief als een moedermaagd.
En ik bekeek ze een poos, en sprak : „Sabijnsche vrouwe,
Wie heeft dien zegeboog, thans puin, eens opgericht ?"
„O vreemdling, 't is door u, dat ik dit eerst aanschouwe,"
Sprak zij met kalm gezicht.
DE GRAANKORREL.
Drie duizend jaren zijn vervlogen.
Den nacht der pyramide onttogen,
Herziet de momie 't licht : een wenk !
Geen windsels, die ze meer omprangen,
Heur hand ontsluit : wat houdt ze omvangen ?
Een korrel, heilig grafgeschenk.
De onschatbre schat, dien zij bewaarde,
Vertrouwt men aan de moederaarde :
Uit haren schoot ontkiemt, en schiet
Omhoog, met milde korenaren,
Een kloeke halm, die voort zal haren,
En 't momiegraan weer alien biedt.
94
P. VAN DUYSE
Die korrel, stijgend uit den nachte
Der tombe, dat is de gedachte :
Wie stelt aan heur bevruchting grens ?
Geen menschenmacht kan Naar vernielen.
Onsterflijk voedsel van de zielen,
Blijft zij het erfdeel van elk mensch.
Ken, dichter, dan uw priesterwaarde :
Uw rijk is niet van dezer aarde.
Sta voor geen roem uw zending of !
Zing liefde, hoop, geloof en rede,
En draag een korrel met u mede !
't Staat vast : eens breekt zij uit uw graf.
DE LETTERGANS
Rax zong rijmen zonder smaak :
„De vaderlandsche taal ontwaak !"
Wie of zoo iets hem aanbevool ?
Rax is de gans van 't kapitool.
VROEGER EN NU
Die vroeger zeide, of schreef, of prenten liet,
Wat ieder dacht, die dacht, werd, zonder sagen,
Na kort proces, het paste hem of niet,
Gehangen of verbrand, of doodgeslagen.
Men leeft nu slimmer met zoo'n stouten gast,
Men laat hem zonder brood of broodambt loopen,
Verduikt zijn schrift, waar niemand tegen bast,
En laat hem met den dood zijn moed bekoopen.
95
KAREL L. LEDEGANCK
(1805-1847)
ELEGIE
(fragment)
De Schepper wist een Neil bij elken ramp to stichten :
De haagdoorn draagt de roos, de bergrots heeft de bron,
De nacht praalt met een kleed van glinsterende lichten,
En ieder blad des wouds biedt schaduw voor de zon.
De storm, die ceders velt, jaagt misten heen en dampen,
De schrikbare oceaan bergt schatten boven maat,
En 't menschdom, samenhang van boosheid en van rampen,
Heeft als een zegening de moeder tot sieraad !
o, dit woord viel uit den mond der engelen
De moeder,
Voorzeker op de tong van d' eersten sterveling,
Toen hij in eenen klank, in eenen galm wou mengelen
Al 't edelst, dat uit God in schepslen overging:
De zachte lijdzaamheid, 't verheven zelfverachten,
De balsemende troost in rouw en bange smart,
De liefde in al haar schoon, de liefde in al haar krachten
En, wat geen tong ooit meldt, het moederlijke hart !
Een hart, dat als een vat vol heilge wondergaven
Den omtrek zalig maakt, waarin 't zijn geuren brengt,
Dat, nimmer uitgeput, hoeveel er zich aan laven,
Nog altijd voller wordt, hoe meer 't zijn schatten plengt !
En zoo, zoo was heur hart in al zijn teeder pogen.
Wanneer zij nederzat bij haar zoo talrijk kroost,
Sprak zij tot ieder oog de zachte taal der oogen.
En ieder had haar zorg, en ieder had haar troost.
Aandoenlijk was 't tooneel van haar veelvuldig streven:
Een zuigling aan de borst, een spelend op haar schoot,
Een kwijnend in de wieg, met angst in slaap gedreven,
Terwijl ze aan andre nog haar gulden lessen bood!
Zij mochten een voor een om hare gunst verlangen,
Of komen altezaam en hangen aan haar zij ;
De kring in 't algemeen had gansch haar hart ontvangen,
En nog dacht iedereen : „de voorrang is aan mij. '
Haar ziel was als de zon, die op de blaadren wiegelt,
96
K. L. LEDEGANCK
Die tevens op heel 't veld en op elk bloempjen lacht,
Die zich in d' oceaan en in het dropje spiegelt
Met even vollen glans en even volle pracht.
o Moeder, die zoo lang deze aard mij hebt verhemeld !
Wanneer de weedom mij met looden handen drukt,
Ontwaar ik soms uw beeld, dat voor mijne oogen wemelt,
Terwijl het hangend hoofd mij op den boezem bukt.
En als ik eenzaam dan door veld en wouden dwale,
En als een zachte wind dan in mijn haren speelt,
Zeg, zweeft gij in de lucht, waarin ik ademhale,
En is die wind uw ziel, die mij het voorhoofd streelt ?
Of als ik soms des nachts, om weer aan u te denken,
De legerspond verlaat en 't firmament betracht,
Zeg, leeft gij in die ster, die mij schijnt toe te wenk en,
En is dit licht uw oog, dat mij dan tegenlacht
0 neen ! dit alles niet. Ver boven 't denkvermogen
Van 't zwakke schepslendom is uwe woon gesticht ;
Doch alles wat de ziel door klanken of vertoogen
Kan aandoen, brengt me een schijn, een zweem van uw
gezicht.
De tonen eener harp, de geurige avondluchten,
De kleuren van 't gebloemt, de zilverglans der maan,
Het murmlend brongesuis en Philomele's zuchten,
't Doet alles mij een stond aan uwe zijde gaan.
Maar ach ! een oogwenk slechts, en deze stond is henen,
En 'k stort weer in mij zelv' als in een afgrond neer.
Helaas ! en mij rest niets dan op uw graf te weenen,
Verlaten hier omlaag, o moeder ! tot wanneer ? . . . .
TOEKOMST VAN HET VADERLAND.
Verbeelding ! streef met mij de snelle vlucht der jaren
Vooruit, en laat mijn geest, door uwe wonderkracht
Ontheven aan deze aard, op later nageslacht
In volgende eeuwen, zien ; — laat me in de toekomst staren !
De nevel, die tot nog mijn oog omwolkte, zwicht . . . .
God ! welk een paradijs vertoont aan mijn gezicht
Zijn veldelijke pracht, zijn lachende landouwen,
7
97
K. L. LEDEGANCK
Waarin de zuiderwind, als door een Eden, waait ?
Wat zijn die stroomen, die hun bochten daar ontvouwen,
Die steden zonder tal, langs hunnen boord gezaaid ?
Herken ik in den vloed die ginder naar het noorden
Zich wendt, den Scheldestroom en zijnen slangloop niet ?
Vloeit ginder niet de Maas in 't blauwende verschiet ?
0, welk een zee van graan ruischt, goudgeel, langs hun boorden,
En lacht den Iandman toe, die daar zijn schat erkent !
't Is loover, bloem en ooft waarheen men de oogen wend' !
Natuur heeft dit gewest ten lusthof uitverkoren :
Hier leent haar de Akkerbouw de nooit vermoeide hand,
En beide storten hier, vereend, hun voile horen,
Als gouden regen, uit op 't overvruchtbre land !
Daar ginds, waar Schelde en Lei haar waatren samenmengen,
Daar doet een weidsche stad, met majesteit, zich op ;
Daar voert de nijverheid haar schrandre kunst ten top,
En wondren, nooit gedacht, bestaat ze er voort te brengen !
Daar verder, waar de Scheld' zich wendt in breeder boog,
Prijkt eene tweede stad, met torens hemelhoog :
Hier is de handelsplaats der wereld !
duizend kielen
Verheffen in het dok haar statig mastgeboomt ;
Wie telt de volkren ooit die op de marktplaats krielen ?
De schatten van het Oost alhier te zaam gestroomd ?
En ginder waar de Senne aan rijke landgezichten
Een frissche koelte leent, en 't landschap tegenlacht,
Verrijzen voor het oog, met morgenlandsche pracht,
Paleizen zonder tal en marmren praalgestichten !
Hier is 't verblijf der weelde, en hare milde gunst
Kroont hier vernuft en deugd, sticht templen aan de kunst,
En leert penseel en her 's lands hoogen lof voldingen :
Hij in wiens forsche hand zich 't roer des staats bevindt,
Deelt hier zijn weldaan uit, en oogst er zegeningen,
Daar 't land als Vorst hem eert, doch meer, als Vader mint !
Wat zie ik ? Welk een drang, wat eene ontelbre menigt'
Stroomt, juichend, hier te zaam en doet de zwoele lucht
Weergalmen van gezang en schaatrend feestgerucht ?
Een zelfde broedermin heeft aller hart vereenigd !
98
K. L. LEDEGANCK
't Is of een deugdzaam yolk, dat groot en machtig wierd,
Na eeuwen, nog den stond van zijn geboorte viert !
'k Hoor eendracht, vrede en macht in 't zegelied verkonden
Dat hier in galmen stijgt, ter eer van trouw en moed,
Terwijl de donderstem van honderd koopren monden,
o Belgie ! uwen naam op uw banieren groet
Ja! 'k mocht, mijn Vaderland ! dus in de toekomst lezen :
Ofschoon reeds op uw grond de zon van voorspoed schijn',
Zoo schittrend zal uw lot in volgende eeuwen zijn,
Zoo onbeperkt het heil, dat u bestemd is, wezen !
Dus spelt de dageraad, die opklimt aan den trans,
Het kiare daglicht voor en heldren middagglans !
Dus praalt de lieve lent', met bloem en groenend loover :
Een sombre neveldamp betrekt nog soms de lucht ;
Maar in het zomertij zijn damp en neevlen over,
En dan eerst prijkt het veld met rijpe en kostbre vrucht!
99
B. PH. DE KANTER
(1805-1865)
HET ZEEBAD
Heil u, onmeetbare zee !
u groet ik, o schuimende golven,
Schoon, als 't azuur van den trans ! rein, als de boezem der
maagd !
Luchtig door 't windje gestuwd, begroet ge den jeugdigen
morgen,
Kantelend over elkaar vloeit ge naar 't bochtige strand !
Welkom ! het lust mij opnieuw in uw dartlende plassen te treden,
'k Dompel wellustig me opnieuw in uw verkwikkenden schoot !
Ja, 't is verkwikkend en zoet, op de golvende deining te wieglen,
Mild overspat met het schuim, waar ge de branding mee klieft !
'k Zie haar weer naadren, de baar
ze bereikt me — op
mijn borst zal ze breken
Hooger nog, rollende golf! — blanker nog, sidderend schuim !
Komt, o gij alien ! ja komt, in wier boezem het vonkjen des
!evens
Flauwer en flauwer reeds glimt, ziet, uw Bethesda is hied
Leven, gezondheid, en sterkte, zij drijven den stokkenden
bloedstroom
Sneller door de aadren, en 't hart klopt weer vernieuwd en
verjongd.
Nogmaals bestelp mij, o zee ! met uw voile, verfrisschende
stroomen !
Hooger weer, tuimlende golf! blanker weer, glinsterend schuim !
Hooger nog steeds I
maar, hoe nu op eenmaal zoo zacht
en zoo kabblend ?
Stil, als de beek, die bedaard groenende weiden bespoelt ?
Nadert een schoone wellicht (voor spiedende blikken verborgen !)
Die van uw golfjens, o zee ! lieflijke koeling begeert ?
Daarom gewis nu zoo stil, en om vriendlijk haar tot u te lokken,
Kust haar uw spiegelend vocht zachtkens den teederen voet.
Immers toch zijt ge van ouds de vriendin, ja, de moeder der
schoonheid :
Steeg Afrodite niet zelve eens uit uw golven omhoog ?
00
B. PH. DE KANTER
Ja, daar verrees ze, daar stond ze, in hemelsche Godengestalte,
Kende, gevoelde zich zelf, blikte om zich heen en — gebood !
Liefde bezielde den schoonen, van 't nat nog beparelden boezem;
Goden en menschen verrukt staarden het wonderwerk aan. —
Doch waar vervoert mij de Muze ? . . . Vaart wel thans,
wieglende baren !
Lang noch bevochtige uw vloed minzaam des vaderlands kust !
Zijt het en blijft het ten zegen, en schenkt den bewoners uws
oevers
Immer gezondheid en kracht, bloeiende welvaart en heil !
'Or
BERNARD TER HAAR
(18o6-18 8o)
AAN DE STERREN.
Zijt gij witgevlokte schapen,
Die de Nacht als Herder weidt,
En, wanneer de zon gaat slapen,
Langs den blauwen hemel leidt ? —
Zijt gij zilvren lelieknoppen,
Die des avonds opengaan ?
Waait ge in geurge balsemdroppen
Den vermoeiden sluimring aan ? —
Zijt gij 't waskaarslicht-geflonker
Dat het hoogaltaar verguldt,
Als in 't plechtig zwijgend donker
Zich de ontzagbre Domkerk hult ? —
Zijt gij 't kustlicht ons en baken
Boven 's werelds golfgebruis ?
Flikkring uit de vensterdaken
Van het Vaderlijke Huis ?
Blikt een zaalge in iedre sterre
Naar zijn dierbren van omhoog ?
Brengt gij lonk en groet van verre,
Vriendlijk pinkend met uw oog ? —
Zijt gij 't kruis en ridderteeken,
Mar gehangen aan de borst,
Als de Christen onbezweken
Hier het kruis der rampen torst ?
Neen ! gij zijt een boek vol Psalmen,
Die in vonken staan gegrift ;
Duizend liedren spelen, galmen
Uit uw zilvren letterschrift !
102
B. TER HAAR
TEPLITZ.
Weest met vreugd gegroet, gij bergen, die u baadt in rozengloed,
En uw halfverlichte toppen als een altaar rooken doet !
Langs de kronkling van uw boorden dool ik hier in d'uchtendstond ;
Nooit verzadigd van 't aanschouwen, sla ik ruim mijn blikken rond.
Zie, hoe 't Ertsgebergte in 't Noorden hoog en breed zijn
ringmuur bouwt !
Zie, hoe leunend aan zijn wanden 't kerkje in de diepte schouwt !
Zie, als ge over bosch en velden weer het oog op 't Zuiden slaat,
Hoe, als zwaar geharnast ridder, 't burchtslot op die rotspunt
staat !
Hoe Bohemen's steilste bergreus, die van verre ons scheemrend
groet,
Wolken draagt als zwanenveeren om zijn donkerblauwen hoed !
Zie, waar Bilin's rotsen grauwen, hoe d'ontzagbre steenkolos,
Midden uit een zee van bergen, oprijst als een steigrend ros ! —
Wat al schaduwen en glanzen ! wat al tinten, licht en bruin !
Zonnevonken, die als stofgoud spranklen om der heuvlen kruin !
Opgehangen veldtapeten ! Lichtgeel graan, gelijst in 't groen !
Donkre wouden, die in 't ruischen zacht hun waaiers golven doen !
Reuzenstammen, die zich slingren om der bergen steilsten trans,
Maar zoo weinig 't hoofd hun drukken als het kind zijn
bloemenkrans !
Duizend schoonheen, duizend wondren, waar het starend oog
hier dwaalt,
Door den zonnig-blauwen koepel van God's hemel overstraald !
Op de bergen aam ik vrijer ;
Op de bergen stijgt mijn moed ;
Ruimer wordt mijn blik en blijer,
Wat me ook anders treuren doet !
Frissche stroomen van gedachten,
Lijdensmoed en levenskrachten
Drink ik met die berglucht in.
Lichter valt hier 't stil gelooven ;
Alles trekt de ziel naar boven,
Alles wekt een eedler zin.
10 3
B. TER HAAR
Heel de schepping wordt me een tempel,
Maar ik kniel niet op zijn drempel,
'k Sta hier op zijn hoogste tin !
Zie, hoe 't diep in 't dal gaat lichten, nu zich 't gaas der
neevlen scheurt
Hoe zich 't prachtig landschap opent en met pracht van
verven kleurt ! —
Als een jonkvrouw, die haar sluier opslaat, en met schalkschen blik
En een zoeten glimlach fluistert : zie, z66 lieflijk schoon ben ik !"
Zie die bontgemengde scharen, die de lustwarande in 't dal
Staag doorkruisen en doorwoelen, onder juublend feestgeschal !
Wis, bij 't ruischen van die klanken, pijnt geen bange zorg het hart !
Zwelgend in die zoete tonen, voelt de ziel zich vrij van smart !
Wis, stond hier uw levenstente, rijkgezegend ware uw lot !
Waar steeds nieuwe stroomen vlieten van geneugt en zingenot !
104
JAN M. DAUTZENBERG
(1808-1869)
DE STRAAL DER GODHEID
Duisternis vliedt heen en het morgenlicht beeft
Bleek en zacht vooreerst in den verren oosten,
Tot de purperschijn den verheev'nen bergtop
Kleurt en den wijngaard.
Zilverdauw dekt bloem en gebladert; ieder
Druppel wil eenmaal in der zonne heilglans
Glinstren, eer hij sterft en tot wolk en dampkring
Weder terugkeert.
Elk bestaan op aarde is gelijk den dauwdrop.
Vurig wenscht ons hart in den duistren dalgrond,
Dat der Godheid straal op hetzelve neerschiet'
En het doortintel'.
Daal de nacht dan of met den naren doodsangst,
's Hemels schicht doorboort wat de vrees omsluiert :
Duisternis vliedt heen en de hope glanst hel,
Over den grafkuil.
LIEFD E
Wat van der zonne doortinteld den rozen de peerlende dauw is,
Wat op het zodentapijt glinstrende sterrekens zijn,
Wat diamant en karbonkel, vereend in der krone des vorsten,
Dat is liefde, gespreid over een maagdlijk gelaat.
Liefde is lavende dauw in der brandende hitte des levens,
Liefde is de geurendste bloem, welke de bane versiert,
Liefde is een edelgesteente, dat blik en harte betoovert,
Liefde op der liefste gelaat, dat is een hemel op aard'.
1 05
EVERHARDUS JOHANNES
POTGIETER
(1808-1875)
PAPEGAAIEN-DEUNTJEN
Wat leid ik toch een leven,
Het prinsjen van de buurt !
Mijn stok is bruin gewreven,
Mijn kooi is glad geschuurd,
En ik kan klontjes krijgen,
Voor 't praten en voor 't zwijgen.
Ai, Lorretjen,
Kaporretjen,
Kapoe, kapoe, kapoe,
Houd mij je bekjen toe!
En zou ik mij dan storen
Aan 't smalen van dien knaap,
Die steeds wat nieuws wil hooren,
Die me uitscheldt voor een aap,
En mij zoo graag zou dwingen,
Een eigen lied te zingen ?
Neen Lorretjen,
Kaporretjen,
Kapoe, kapoe, kapoe,
Is daar te snugger toe!
Ik ken wel mijns gelijken,
Die wandlen over straat,
Die met een degen prijken,
Die zitten in den mad;
Zij kregen 't beste hapjen
Door krek te doen als Papjen.
Een Lorretjen,
Kaporretjen,
Kapoe, kapoe, kapoe,
Waar past die al niet toe?
Io6
E. J. POTGIETER
DIEUWERTJEN
Dieuwertjen ! heugt je nog de avond voor Paasch ?
Eer ik je vragen ging, stapte ik mijn plaats,
Mijn woning, mijn schuren, mijn stal nog eens om,
Vast peizend : tot alles is zij wellekom.
Wit van hagel, maar warm trots de kou'
Haalde ik de klink op : je zat bij de schouw ;
Ik lichtte mijn mantel ; jij wierpt op het vier
Een musterd, en 'k dacht : zij ziet gaarne mij hier.
Echter was 't later als jeukte mijn scheen,
Schoof ik je dichter, je schooft verder heen,
En toen 'k, bij de kast, om het jawoord je vroeg,
Was 't vremd, dat de fluit niet aan diggelen sloeg.
Vreezen en beven — het had schier geen end' :
't Huis van je moeder was jij zoo gewend,
Al droeg ik ten leste in mijn armen je er uit,
Ons dorpjen zag nooit een droeviger bruid.
Dieuwertjen ! heugt je nog de avond voor Paasch ?
Onder dat wiegekleed giert onze Claes.
Ai, kus hem, en zeg, zoo het nog stond te doers,
Of jij nu wel aarzelen zoudt zoo als toen !
SHAKESPEARE
't Is zoet, op 't land slechts in de grens der heemlen
De grenzen van ons eigen erf te zien,
Op meer en vloed, die weide en woud omweemlen,
In stulp en slot als meester te gebien !
't Is zoet, het lijf aan weerlichtsvaart te wagen,
't Gehoornde wild in 't veld te gauw te zijn,
Of veer met veer in 't blauwe ruim te jagen :
Is toch dat zwerk zoo als deze aarde mijn !
't Is zoet, de heide in hovers om te scheppen,
Een paradijs te toovren uit een plas,
107
E. J. POTGIETER
Tot drasse grond de sikkels zich zie reppen,
Tot wuivend groen het kaal gebergt verrass',
En in den wind, die omzwiert door dat koren
En in dat loof, 't geen ruischend schaduw leent,
Het voorspel van het lofgezang te hooren,
Eens reiende om ons sluimerend gebeent !
Maar zoeter is 't, op grootschen troop geheven,
In elken tijd, gelijk bij ieder yolk,
Naar lust en luim, het leven mee te leven,
Van 't wel en wee der gansche menschheid tolk ;
Maar zoeter is 't, op stouter ros te stijgen,
Dat, de adelaar beschamend in zijn vlucht,
Hoe hoog het ga, van aarzlen weet noch hijgen
Op steigren uit, verkeert in vuur de lucht !
Hij ziet, hij vindt : gebieder der gedachte !
Hij sticht, hij spelt : beheerscher van 't gevoel,
En aller hart blijkt speeltuig voor zijn klachte,
En aller hoofd wordt dienstbaar aan zijn doel.
Een schepterstaf, dien 's levens grenzen over
Hij zwaaien blijft met onverjaarbaar recht,
Daar verder vreemde er telkens frisscher loover,
Daar 't laatste kroost nog lauwren er om vlecht !
Of deerde een tits voorbijgevaren eeuwen
Den dichtervorst van dezen dageraad ?
Verflauwde in zijn Romeinen 't hart van leeuwen ?
Werd Timon heusch ? Slaapt Shylock's christenhaat ?
't Vereende Itaalje ontworstelde aan 't verleden :
Verwinnende of verwonnen steeds slavin !
Maar als van ouds biedt ze ook in 't vrije heden
De schoonste roos den zanger van haar min !
Germanje durve op Dana's erfgrond rooven,
Als Hamlet peinst grijpt meegevoel haar aan;
En welk geloof de tijdgeest moog' verdooven,
Waar Banquo rijst, voelt ge u met siddring slaan. !
Bezieler nog der britsche volkshistorie,
Ontvouwer nog der plooien van ons hart,
Omschittert heel het Eilandrijk zijn glorie
Die later kunst de trouwe leidstar werd !
Io8
E. J. POTGIETER
SCHOONHEID
Zoo vaak door d'aardsche schemeringen
De stralen dringen
Waar 't schoone in blaakt,
Is 't ons to moede in 't bad van luister,
Als wend de kluister
Der ziel geslaakt.
Gemoed en geest versmaen de weelde,
Die kort maar streelde,
Ontboeid aan 't slijk,
En beuren fluks verbreede wieken
Naar 't uchtendkrieken
Van hooger rijk!
109
JAN PIETER HEYE
:-:
(1809-1876)
DE ZILVERVLOOT
Heb je van de Zilvervloot wel gehoord;
De Zilvervloot van Spanje?
Die had er veel Spaansche matten aan boord,
En appeltjes van Oranje.
Piet Hein, Piet Hein,
Zijn naam is klein,
Zijn daden benne groot;
Die heeft gewonnen de Zilvervloot.
Zei toen niet Piet Hein, met een aalwaerig woord:
„Wel jongetjes van Oranje,
Kom klim 'reis aan dit en dat Spaansche boord,
En rol me die matten van Spanje !"
Piet Hein, enz.
Klommen niet de jongens als katten in 't want,
En vochten ze niet als leeuwen ?
Ze sloegen de Spanjers wel duchtig to schand,
Tot in Spanje klonk hun schreeuwen.
Piet Hein, enz.
Kwam er nu nog eenmaal zoo 'n Zilvervloot,
Zeg zou jelui nog zoo kloppen?
Of zoudt ge u veilig en buiten schoot
Maar stil in je hangmat stoppen?
„Wel Hollands bloed
Heeft nog wel moed !
Al bennen we niet groot,
We zouen nog winnen een Zilvervloot!"
II0
J. P. HEYE
DE RUYTER
1k zing er al van een Ruyter koen,
Maar niet van een ruiter te paard ;
Toch was hij wel Engelsche dravers te gauw,
Hij maakte wel Fransche vervaard.
Hij reed er al op zijn houten ros,
De zee in een ommezien rond,
En landen en stranden, ze beefden voor 't ros
Als 't brieschte met koperen mond.
En wie maar niet snel ter zijde sprong,
En wie voor oud-Holland niet boog,
Dien sloeg er dat ros met zijn hoef, dat het bloed
Uit neus en ooren hem vloog.
Toen was nog ons land zoo stout en vrij,
Toen was het zoo krachtig en groot :
Maar 't ros werd al zachtjes vernageld en oud ;
De Ruyter, De Ruyter was dood.
Och Vlissinger Michiel, Ruyter koen,
We pantseren nu wel ons paard ;
Maar wanneer zal 't draven en brieschen op zee,
Als toen Gij er ruiter op waart ?
OP DE ROTS
Reusachtig teekent tegen 't blauw der lucht
forsch gebouwd,
Zich de omtrek of des landmans
Die 't zaad, door hem der rotsige aard betrouwd,
Nu ziet gerijpt tot halmen, zwaar van vrucht;
Hij wet de sikkels,
die in 't zonnelicht
Weerkaatsen, als de zilvren boog der maan,
En (als een rij van krijgers) valt het graan
Voor 't snijdend zwaaien van de scherpe zicht.
En langs het bergpad —
met een kostbren last
III
J. P. HEYE
Van schoven, die 't op hoofd en schouder draagt,
Ziet gij 't jong volkje —
en, dalwaarts, vrouw of maagd,
Die 't koren op de breede wagens tast. —
Als nijvre mieren weemlen zij dooreen
Van d'eersten straal, die de Oosterkim verguldt,
Tot zich het dal in blanken sluier hult,
Wen de avondzon den hoogsten top bescheen.
o Wat in lager streek, door noeste vlijt,
De mensch ontwoekert aan het golfgeklots, —
Betwist hij bier aan de ijzerharde rots,
Waar zij verweert door 't knabblen van den tijd;
En dwingt het heikruid
(dat, als lichtgrauw haar,
Op 't reuzen voorhoofd van den rotsklomp groeit)
Een krans to dragen,
waar de winde in bloeit,
Gevlochten met den gouden korenaar.
112
H. A. M E IJ E R
:-:
(1810-
1854)
:-:
VAARWEL AAN JAVA
Vaarwel gij land van berg en vloed
En eeuwig groenend woud !
Uw palmbosch wuift zijn afscheidsgroet
Van verre ons na op 't zout!
Het rimplend zeevlak bloost en lacht,
Door 't rijzend licht getooid,
Met menig eiland van smaragd,
Op 't gouden kleed gestrooid !
Het koeltje speelt, met blij gegons,
Zijn windharptoon op 't want.
In 't wijkend Oosten, achter ons,
Verslindt de zee het land !
De zilvren vlammenvoor alleen,
Die 't vaartuig achterliet,
Wijst in de grauwe verte heen,
Waar 't wegzonk in het niet.
En alles lacht, waar 't oog zich wendt :
De blauwend' ethertrans,
Het blinkend meir, het wijkend land,
De witte zeilenglans !
Reeds vlood in 't Zuiden Bantam's re8
En Pontangh's land voorbij,
En blauwt in 't Westen, ver op zee,
Sumatra's bergenrij.
En elke stond zinkt voor ons oog
Een eiland weg in 't meir,
En geeft, aan d'avondkimmenboog,
Een nieuwe spits ons weer.
De zeewind krult den donkren vloed,
Met kabblend golfgeraas,
En jaagt de kiel om d'ijzren voet
Van Kaap Sint-Nicolaas.
8
11,3
H. A. MEIJER
Reeds volgde een avond, koel en mild,
Den fellen middagbrand,
En staat de zon — een gouden schild —
Op gindschen heuvelrand.
Zij weidt nog eens haar blikken rond
Door 't gloerierijk verschiet,
Alsof zij Sunda's rijken grond
Met tegenzin verliet.
Reeds spreidt de heldre keerkringsnacht
Zijn mantel op ons spoor.
't Gestarnte licht, in zilvren pracht,
Den viuggen steven voor.
Daar bliksemt in onbluschbren glans,
Hoog boven 't zeegetij',
De trotsche Orion aan den trans,
Aan Aldebaran's zij !
Ginds prijkt de beer van 't kille Noord,
Wiens licht, met bleeker straal,
Op Zutphen's pyramiden 1) gloort,
In koele winterpraal.
Nu straalt ge, o grootsche lichtenstoet !
Op 't donker Oosterstrand ;
Nog weinig stonden, en uw gloed
Verheldert Nederland !
Straks daalt uw vuurblik van omhoog
Op 't dierbaarst land van de aard,
En ach ! ik volg met treurig oog
Uw luisterrijke vaart.
Mij wacht nog menig duistre stond
En eindloos lange dag,
Eer Holland's aangebeden grond
Mijn blik ontmoeten mag !
i) De Zutphen-Eilanden, zeer hoog, onder den wal van Sumatra.
(g3
I14
JAN THEODOOR
VAN RIJSWIJCK
(1811-1849)
DE POLKA
Maar welk verlichte Vlaming lacht er
Die fransche nieuwigheid niet uit ?
Een stap voorop en twee naar achter,
Ziedaar al wat die dans besluit !
Meent ons Parijs dit nu te leeren ?
Wel ! dat is zeker toch niet waar ;
Gij zijt bedrogen, fransche heeren,
Wij dansen zoo al veertien jaar.
Wij zien bijna geen andre dansen
In dagelijkschen omgang meer ;
Daarin zijn wij de rappe franschen
Vooruit geschoven dezen keer.
Let maar eens goed op ons regeering,
En vraag het yolk eens hier en daar
Naar handel, nijverheid en nering . . .
Zij dansen hem al veertien jaar.
't Is waar, daar zijn er die hun sprongen
Nog richten naar den ouden trant,
Die immers voorwaarts zijn gedrongen,
Als hadden zij het lot in hand ;
Maar die kan men zoo zelden vinden,
Zij zijn er zoo verduiveld raar ;
De polka wist ons te verblinden :
Wij dansen hem al veertien jaar.
En op mijn woord, 't is niet gelogen,
't Is alles waar wat ik vertel ;
't Is in de Kempen laatst geplogen,
Daar dansen hem de boeren wel.
Steeds zijn wij bij het rugwaarts treden,
Helaas ! te ras van zessen klaar ;
Let bij den dans eens op ons schreden :
Zoo dansen wij al veertien jaar.
I15
J. TH. VAN RIJSWIJK
Ons vijf ministers slaan tezamen
De maat, te Brussel, op 't orkest ;
En zonder wikken noch beramen
Polkeert ons landje wonder best.
En wie er zich wil tegen stellen,
(Want zeker valt de sprong wat zwaar !)
't Moet alles eens den dans verzellen,
Begonnen over veertien jaar.
Wanneer dit spel eens op zal houen,
Is iets wat nog geen mensch verstaat ;
Met hoop de toekomst aan te schouwen,
Is wat ik aan een ieder raad.
Mijn her alleen blijft uitgezonderd,
Geen dwang ontzet mijn vrije snaar,
Wat storm er boven ons ook dondert,
Ik zing nog als voor veertien jaar I
JACHTLIED
Op ! op ! het woudzwijn nagezet,
Steekt op uw hoorn en jachttrompet :
Het ondier vlucht
Zijn krocht ontsneld,
De hond vervolgt
Het met geweld.
Komt op ! 't gehuil doorklinkt het bosch,
Vooruit ! en spoort het weigrend ros.
Valt aan, valt aan
Met roer en spriet,
Sluit of den weg
Eer 't ons ontschiet.
Daar stort het machtloos neer ten grond,
Door 't vliegend lood te diep gewond ;
Hoezee ! hoezee !
Het ligt verplet ;
Steekt op en hoom
En jachttrompet. —
ee;
I16
HIPPOLYT JAN VAN PEENE
( 1 81 1 -1864)
DE VLAAMSCHE LEEUW
Zij zullen hem niet temmen,
Den fieren Vlaamschen leeuw,
Al dreigen zij zijn vrijheid
Met kluisters en geschreeuw.
Zij zullen hem niet temmen,
Zoolang een Vlaming leeft,
Zoolang de leeuw kan klauwen,
Zoolang hij tanden heeft.
De tijd verslindt de steden,
Geen tronen blijven staan ;
De legerbenden sneven —
Een yolk zal nooit vergaan.
De vijand trekt to velde,
Omringd van doodsgevaar ;
Wij lachen met zijn woede,
De Vlaamsche leeuw is daar.
Zij zullen hem niet temmen,
Zoolang een Vlaming leeft enz.
Hij strijdt nu duizend jaren
Voor Vlaandren's dierbaar lot,
En nog zijn zijne krachten
In al haar jeugdgenot.
Als zij hem machtloos denken
En tergen met een schop,
Dan richt hij zich bedreigend
En vreeslijk voor hem op.
Zij zullen enz.
Wee hem den onbezonnen,
Die, valsch en vol verraad,
Den Vlaamschen leeuw komt streelen
En trouweloos hem slaat.
1
17
H. J. VAN PEENS
Geen enkle handbeweging
Die hij uit 't oog verliest,
En voelt hij zich getroffen,
Hij stelt zijn mane en briescht.
Zij zullen hem niet temmen,
Zoolang
Vlaming leeft,
Zoolang de leeuw kan klauwen,
Zoolang hij tanden heeft.
een
ft!
118
SAMUEL J. VAN DEN BERGH
(1814-1868)
SPOORLOOS
De sneeuw dwarrelt neer van de transen
In vlokken, den stormwind ten prijs;
Gevederde starretjens glansen
Op weide en op spiegelend ijs,
Nauw daalt er een vlokjen ter neder,
Of 't wordt weer door andre bestrooid;
Geen sterfelijk oog ziet ze weder:
Wie telde de sneeuwvlokjens ooit!
De lente genaakt, en de wellen
Ontwaken verheugd uit den droom;
De golfjens, zij hupplen en snellen
De rotskruinen of naar den stroom :
Zij wentlen, en onder het vlieden
Omarmen ze elkander zoo zoet;
Geen sterfelijk oog mag bespieden,
Waarheen ieder golfjen zich spoedt.
Ontelbare bloempjens verheffen,
In 't eenzame en zwijgende woud,
Waar nimmer ze een zeissen kan treffen,
Haar kruin, door het mos overschailwd ;
In stilte haar schitterende verwen
Te ontblooten, ziedaar heur genot!
En als zij verwelken en sterven,
Beweent er geen enkle haar lot.
En ook in der Dichteren harte
Is bloempjen bij bloempjen ontbloeid,
Gevoedsterd door dauw van de smarte,
Door dauw des genoegens besproeid:
Zij geuren, verwelken, en nimmer
Heeft sterfelijk oog ze bespied: —
Is bloeien en sterven niet immer
Het lot van de bloem en het lied ?
I
19
NICOLAAS BEETS
: :
( 8I
-
903 )
:-:
LIEFDE
(op een theina van Walter Scott)
Liefde lokt een zoet geluid
Uit de dwarse herdersfluit,
Lacht de lieve vrede ;
Klinkt de schorre krijgstrompet,
Op het brieschende genet,
't Pantser aan, en 't krijgshelmet
Op de blonde lok gezet,
Trekt ze strijdwaarts mede.
In de feestelijke zaal
Blinkt zij in haar blijdste praal,
Regelt scherts en zangen;
Naar de meiboom is geplant,
En de landjeugd, hand aan hand,
Omspringt naar den boerschen trant,
Naakt zij met haar rozenband,
Huppelt ze in de rangen.
Zij regeert, op 't blijde veld,
Zij in 't woelig krijgsgeweld,
Zij in 't hofgewemel;
Sedert 's werelds eerst begin
Voerde zij haar wetten in;
Ze is gedaald van hooger tin;
Enkel hemel is de min,
Enkel min de hemel.
120
N. BEETS
ZAANSCH LIEDEKEN
Het Y is breed, de Zaan is breed!
Wie wil de Zaan bevaren?
De meisjes zijn er net gekleed,
Zooals voor honderd jaren.
Haar oogen blauw en blank haar vel:
Ik mag de Zaansche meisjes wel.
Het Y is breed, de Zaan is breed:
Wie wil de Zaan bevaren?
Men vindt er molens bij de vleet
En rijke molenaren;
Maar wie de slanke dochters ziet,
Denkt aan de dikke molens niet.
Het Y is breed, de Zaan is breed:
Wie wil de Zaan bezoeken?
Czaar Peter droeg er 't ambachtskleed
En at er pannekoeken;
Maar 't heeft hem levenslang berouwd,
Dat hij geen Zaansche had getrouwd.
HET BOERTJE VAN HEEMSTEDE
Daar kwam een boertje getogen
Van Heemstee naar de Glip;
Zijn hoedje stored in zijn oogen,
En treurig hing zijn lip.
Meteen kwam Neeltje van Gelder,
Zij ging dat zelfde pad;
Haar kousjes waren zoo helder,
Haar jakje zat zoo glad.
„Jan Sijmen! wil jij me niet groeten?
Of zie je me niet misschien ?
Hoe kijk je zoo naar je voeten?
Wat is daaraan to zien?
121
N. BEETS
Heeft stiefmoeder je bekeven?
Heeft stiefbroer je gekweld ?
Of is er niet overgebleven
Van 't lieve kermisgeld ?"
„Mijn stiefmoer is goed van geesten,
Mijn stiefbroer is naar stad:
Ik wou, dat ik zoo veel beesten
Als dertiendhalven had."
„Had ik zoo veel dertiendhalven
Al uit mijn moertjes goed,
Ik mestte mijn eigen kalven,
Jan Sijmen! Wees welgemoed!
Ik melkte mijn eigen beesten.
Ik reed mijn eigen zwart,
Maar was niet zoo treurig van geesten,
Noch kwelde mijn jonge hart."
„Mijn eigen koetjes te weiden,
Mooi Neeltje! dat zou nog gaan;
Maar 'k wou de menschen me zeiden,
Wie aan de karn zou staan!
Mijn eigen zwartje te bitten,
Mooi Neeltje ! dat was nog wat;
Maar wie zou achter me zitten
Als 'k markten ging in stad ?"
Mooi Neeltje verschoot van verven,
Haar hartje sloeg zoo luid ;
Zij dacht al zoo menigwerven:
„Och! was ik Jan Sijmen zen Bruid !"
Jan Sijmen keek onder haar hoedje :
„Mooi Neeltje, kijk me reis an ?"
„Wel foei, Jan Sijmen! wat moet je ?
Gedraag jou als een man!"
„Moet ik me als een man gedragen,
Mooi Neeltje, liefste mijn!
Zoo zweer ik jou, al mijn dagen,
Dat jij er mijn wijf zult zijn."
122
N. BEETS
DE MOERBEITOPPEN RUISCHTEN
„De moerbeitoppen ruischten" ;
God ging voorbij ;
Neen, niet voorbij, Hij toefde ;
Hij wist wat ik behoefde
En sprak tot mij.
Sprak tot mij in den stillen,
Den stillen nacht ;
Gedachten, die mij kwelden,
Vervolgden en ontstelden,
Verdreef hij zacht.
Hij liet zijn vrede dalen
Op ziel en zin ;
'k Voelde in zijn vaderarmen
Mij koestren en beschermen
En sluimerde in.
Den morgen die mij wekte
Begroette ik blij,
Ik had zoo zacht geslapen
En Gij, mijn schild en wapen
Waart nog nabij.
1 23
WILLEM HOFDIJK
(1816-1888)
IN DE MIDDELEEUWEN
Eedlen varen
Met valk en hond en ros ter jacht,
Als de ochtend heengluurt door de blaren
En 't wild nog voortdroomt van de nacht.
Van dennenstam en hazelaren
Vlecht de Eremiet zijn eenzaam huis,
En kranst met eiloof 't esschen kruis.
In 't golvend vlak der blauwe meiren,
Waaraan de moede Weidman poost,
Verschalkt de visscher 't waterkroost.
De nijvere eierrapers keeren
Met pols, en snoer, en eierschat,
Van kreek en poel langs 't drassig pad.
De vooglaar zwerft langs moer en zudde
Het lokkend aas aan lijn en hoek.
De herder drijft de trage kudde
Naar weide en heideveld en broek.
De heirbaan dreunt van hoefgekletter ;
En schittrend in den zonnegloed,
Rent Ridderschaar en Ruiterstoet
Met vendelpronk en trompgeschetter
Tornier- en krijgsfeest to gemoet.
DE GRAAF VAN KENNEMERLAND
Dc blanke krijgshelm straalde
De blonde lokken bruin ; de breede zwaardriem praalde
Met gulden doppen, en het stalen ringpantsier,
Dat Borst en heup omsloot met adellijken zwier,
Was kunstnaars arbeid en met zilverdraad doorvlochten :
De purpren beenriem, die in slingerende bochten
De groene hoos omsloot van 't schoeisel tot de dij,
I 24
W. HOFDIJK
Droeg schittrend goudsmeewerk door 't glanzen van de zij.
En bood het bruin gelaat geen schoon gevormde lijnen —
Daar blonk een fierheid uit, die eerbied wist te mijnen,
Schoon ook de bovenlip in 't blonde knevelpaar
Den bloei des jonglingtijds getuigde. 't Viel niet zwaar
In houding en gelaat dus d'Edeling te erkennen,
Wien bloed als aanzien reeds 't bevelen deed gewennen ;
Wiens zilvren lijfriem niet vergeefs het heupzwaard droeg ;
Wiens vuist niet dreigend slechts zich om den heirbijl sloeg.
OUDSTE TIJD VAN NEDERLAND
De nevel der barbaarschheid
Ring zwaar, en dunde nauw aan 't Zuiden voor de schaarschheid
Van enkle stralen lichts, het Oosten uitgestroomd,
En borend in die nacht meer dan verwellekoomd.
Maar 't Noorden, overzwermd van onbekende horden,
Die als het kruid der heide ontloken en verdorden,
Ontstonden, streden — en vergingen, op een boom
Woest als hun aard, wild als hun tochten, en den toom
Zoo min gewend als zij — het Noorden tartte 't dagen
Van ander Licht nog, dan wat stoflijke oogen zagen,
Bij 't bloot bestaansbesef. Half Neerland, nog in zee
Bedolven, bood den voet der zwervers oord nog stee
Dan eerst op Drenthe's grond, waar donkre boschwaranden
De heuvelige hei belomren tot de stranden
Des Noorder-oceaans. Daar sloeg een stout geslacht,
Van nauw bekenden stam, als uit de diepste nacht
Der tijden opgedoemd, zijn hutten aan de stroomen ;
Fier, krachtig, hoog van stal, gelijk hun eikenboomen,
Maar ruw ook als dier schors, en immer zegelwerk
Des wordingstaats !) in deugd en ondeugd even sterk.
't Metaal lag ongewerkt. De vuursteen, ongeschapen
In wigge, in vlijm, in akst, werd werktuig, pronk, of wapen ;
De rheebokshoorn werd priem, en 's woudbeers schouderblad
Gewet tot zeisen, dat de veldgerst wierp in 't zwad.
De krijg was feest ; de vrede een winter voor het harte,
Dat dan in felle jacht de rust des vredes tartte,
1 25
ANTONY WINKLER PRINS
(1817-19o8)
DE ALPENHOORN
Nu eens hoog en schel van toon,
Dan weer krachtig, diep en schoon,
Is 't geluid van d'Alpenhoren ;
In zijn langgerekt geschal,
Uit des herders borst geboren,
Woont de weemoed bovenal.
Hoor, zijn toon rolt statig voort :
Maar welk liefelijk akkoord
Schijnt om 't berggevaart to zweven ?
Door de rotsen wordt de galm
Honderdvoud teruggegeven,
In een heilgen hemelpsalm.
Tegen elken storm bestand,
Trilt en beeft de sterke wand
Voor den luchtstroom van den herder,
En die trilling deelt zich mee,
Kaatst terug en golft weer verder
In een breede klankenzee.
Keur van hemelharpgeluid
Zwelt de harde rotsen uit,
En veikwikt de luistrende ooren ;
Neen, geen klank zoo schoon op aard,
Als de toon, door d'Alpenhoren
Opgewekt in 't berggevaart.
AAN DEN OOSTENWIND
Ha, de oostenwind is weergekomen,
Zijn adem blaast kristal
Op 't vlak der pas ontboeide stroomen
En pluimen langs den wal.
126
A. WINKLER PRINS
Gij hebt de droeve wolkgordijnen
Van 't zonlicht weggestormd
En laat haar 't zilvren pad beschijnen,
Door u dees nacht gevormd.
Wie zal uw pracht en rijkdom melden ?
Waarheen uw adem waait
Is zelfs 't verstijfde gras der velden
Met diamant gezaaid.
De zilvren sterren in het donker
Ontsteekt ge in nieuwen gloed,
U blinkt met tintelend geflonker
Orion to gemoet.
't Is of door vreugd en frissche krachten
De sterveling herleeft,
Alsof het ruischen van uw schachten
Een nieuwen dampkring geeft.
'k Wensch zelfs de blijae vogelkoren
Der groene Meimaand niet,
Zoodra de weerhaan op den toren
Naar 't morgenzonlicht ziet.
Dan snort weer langs verstijfde vloeden
Het staal der viugge schaats,
En rinkelende sleden spoeden
Zich snel van plaats tot plaats.
Uw koude doet een vuur ontbranden,
Dat nergens weerstand vindt,
Wij roepen, schoon wij klappertanden :
Wees welkom, oostenwind !
127
JAN POELHEKKE
:- •
(1819- 18 81)
:
-:
DE DOORNEKROONBLOEM
Toen Jezus aan 't kruis hing, op Golgotha's top,
Toen hief onder 't kruis een kleen bloempjen zich op,
En 't blonk er, als waren de blaadren bedauwd
Met vonklende droppen van 't zuiverste goud.
De rechterhand Gods, zoo verscheurd en doorwond,
Verhief zich ter plaatse, waar 't bloemetjen stond;
Daar leekte van boven een purperen drop,
En 't bloemetjen ving in drie blaadren hem op.
't Werd nacht . . . . de aarde beefde . . . . en 't bloemetjen sloot
De blaadren, en borg het juweel in zijn schoot ;
En toen 't zich weer opdeed, door 't zonlicht bestraald,
Toen stond ieder blad met een bloeddrop bemaald.
En 't goudgele kelkjen hief hooger zich op,
En weldra ontsproot er een groenende knop ;
En om ieder knop — nooit gedragen voorheen —
Daar wond zich nu kronklend een doornekrans heen.
En nog draagt dit bloempjen den bloedrooden drop ;
Nog vouwt het, als 't nacht wordt, zijn bladertjens op;
Nog torst ieder knopjen een dorenen kroon ;
— 't Gedenkt aan het lijden van 's Eeuwigen Zoon.
128
JAN JACOB L. TEN KATE
(181 9- 18 8 9)
DE UCHTENDSTOND
(uit: De Planeeten)
Hoe zoet to luistren
Naar d'Uchtendstond!
Een murmlend fluistren
Gaat heimlijk rond.
De koeltjes suizen,
De takken ruischen,
En tikklend spat
In zware drupplen
De dauw van 't blad,
En biggelt op 't mos, waar de krekels hupplen,
En 't bietjen, al momlend, de reis hervat !
En half nog droomend
Door 't zandbed stroomend,
Ontwaakt de vliet
En zingt andante
Heur morgenlied,
Terwijl vast de pluimige waterplante
In 't golfje zich baadt
En wiegt op de maat.
En uit de zode,
Die ritslend bewoog,
Stijgt de Uchtendbode,
De leeuwrik, omhoog,
En fluit zijn zangen
Met blij geschal,
En blijft tusschen Hemel en Aarde hangen,
Onwis wie van beide hij kiezen zal !
— En nu ook herleven, op berg, in dal
De vooglenheir en,
En kwinkeleeren
En schudden de wiek,
Als strooiden ze al zacht met de donzen veeren
9
129
J. J. L. TEN KATE
De lucht vol muziek!
En lustig loeien
In 't klaverveld
De grazende runders, de blanke koeien,
Wie de uier zwelt ;
Terwijl roept snuivend,
De manen wuivend,
Het ros overluid,
Daar 't hinnikt en stampent, zijn vrijheid uit !
LENTEAVOND
AIs peinzend rust de Lentlandouw,
De groene blaadjes ritslen nauw,
Een Zondagsstilte heerscht alom
Als huivert in een Heiligdom ;
Geen vogel zingt, het wolkje zelf
Staat stil aan 't klare luchtgewelf.
Een avondklokje luidt van ver,
Juist boven 't bosch gloeit de eerste ster,
En door de stilte, omhoog, beneen,
Zweeft zacht een Onze Vader heen.
ONT WAKEN
Ik droomde
een droom vol tegenstrijdigheden,
Half Licht, half duisternis, half waar, half waan,
Nu Profecij, dan Echo van 't verleden,
Vaak beide in eens, en immer — half verstaan.
'k Greep schimmen, die mij door de vingren. gleden ;
Ik vloog, of kroop, maar niets werd afgedaan;
'k Heb in een uur genoten en geleden,
Heel 't bonte lot eens Levens ondergaan.
Daar blonk de dag — de onzichtbre banden braken :
'k Rees op, nog met de tranen op de kaken,
En glimlachte om mijn dwaze hersenschim.
En 'k juichte : „o God, als aan de levenskim
De morgen Uwer heerlijkheid zal blaken,
Wat glimlach zal dat wezen bij 't ontwaken !"
130
MULTATULI
(EDUARD DOUWES DEKKER)
(1820-1887)
LIED VAN SAIDJAH
Ik weet niet waar ik sterven zal.
Ik heb de groote zee gezien aan de Zuidkust, toen ik daar
was met mijn vader om zout te maken.
Als ik sterf op de zee, en men werpt mijn lichaam in het
diepe water, zullen er haaien komen.
Ze zullen rondzwemmen om mijn lijk, en vragen: „wie van
ons zal het lichaam verslinden dat daar daalt
in het water ?"
Ik zal 't niet hooren.
Ik weet niet waar ik sterven zal.
Ik heb het huis zien branden van Pa-ansoe, dat hijzelf had
aangestoken, omdat hij mata-glap was.
Als ik sterf in een brandend huis, zullen er gloeiende stukken hout neervallen op mijn lijk.
En buiten het huis zal een groot geroep zijn van menschen
die water werpen om het vuur te dooven.
Ik zal 't niet hooren.
Ik weet niet waar ik sterven zal.
Ik heb den kleinen Si-oenah zien vallen uit den klappaboom,
toen hij een klappa plukte voor zijne moeder.
Als ik val uit, een klappa-boom, zal ik dood nederliggen aan
den voet in de struiken, als Si-oenah.
Dan zal mijne moeder niet schreien, want zij is dood.
Maar anderen zullen roepen: „zie, daar ligt SaIdjah !" met
harde stem.
Ik zal 't niet hooren.
Ik weet niet waar ik sterven zal.
Ik heb het lijk gezien van Pa-lisoe, die gestorven was van
hoogen ouderdom, want zijn haren waren wit.
131
MU LTATULI
Als ik sterf van ouderdom, met witte haren, zullen de klaagvrouwen om mijn lijk staan.
En zij zullen misbaar maken als de klaagvrouwen bij Palisoe's lijk.
En ook de kleinkinderen zullen schreien zeer luid.
Ik zal 't niet hooren.
Ik weet niet waar ik sterven zal.
Ik heb velen gezien te Badoer, die gestorven waren. Men
kleedde hen in een wit kleed, en begroef hen
in den grond.
Als ik sterf te Badoer, en men begraaft mij buiten de dessah,
oostwaarts tegen den heuvel, waar 't gras hoog is,
Dan zal Adindah daar voorbijgaan, en de rand van haar
sarong zal zachtkens voortschuiven langs h_ et
gras . . . .
Ik zal het hooren.
13 2
JOSEPHUS ALBERTUS
ALBERDINGK THUM
(18 20-188 9)
VONDEL'S BEDEVAART NAAR AGRIPPINE
Zoo kom ik dan aan d'avond van mijn leven,
En eer mijn Zon voor goed in 't Westen daalt,
Om Keulen's kaai verschuldigde eer te geven,
Van d'Amstel naar den Rijn gedwaald.
De Rijksvorstin, een glimlach op de koonen.
Voert ginds den staf waar Oost en West voor buigt;
Mijn Agrippijn, gemijterd met Drie kronen,
Nog van een hooger wijding tuigt.
Al hangt mijn hart aan de Amstel en haar boorden,
Die krielen van den drang eens nijvren yolks ;
De Rijnwind vaart mij tegen met akkoorden
Van 't harpgeluid eens Hemeltolks.
Hier klinkt in 't lied, hier op de tong der klokken
De lofzang rond van d'eersten Godsgezant,
Die tot God's eer en 't Hemelsche opgetrokken,
Alhier den staf van Petrus plant.
Hij heeft gebloeid in vruchten waard te roemen ;
Met d'eelsten dauw zijn wortel wierd gedrenkt ;
't Sneeuwwit en 't rood verhalen, in zijn bloemen,
Wat Maagden-bloed hier werd geplengd.
De boom wies op, en 't breed gespreide loover
Verstrekte een dak voor pelgrims van alom ;
Maar schaduwde ook de dierbre bed-sponde over,
Waar Moeders oog mij tegen-glom;
Waar met de melk, uit milde spenen stralend,
Me in 't harte drong een zucht voor poezij,
Die nooit meer wijkt, en mij, ter grafkuil dalend,
Nog juichen doet met de Englenrij.
13 3
J. A. ALBERDINGK THIJM
Men zegt, dat toen bij Moeder, na heur smarte,
Een blijde blik door schreiende oogleen brak
En kleene Joost haar werd gelegd aan 't harte,
De dierbre mond dees woorden sprak:
„Twee Englen zag ik zweven voor mijn sponde:
D'een droeg de harp, en d'andre een lauwerhoed;
Zij troostten mij in die benauwde stonde,
En zongen 't kind een welkomstgroet.
De kroon, de harp, scheen hem bestemd te wezen ;
Maar 'k zuchtte stil en door de weeen heen :
Geeft, Englen-lief, geen grootheid mij te lezen,
Maar blijft hem bij, en richt zijn schreen."
Heeft dat die lust voor dichtkunst mij geschonken?
Klinkt nog die harp weldadig mij in 't oor ?
Kon mij die kroon tot liefde en moed ontvonken,
Toen ik de Treurspelbroos verkoor ?
'k En weet het niet: maar 'k weet, dat nederleggend.
Ter stede waar mijn Moeder leed en bad,
En in den droom haar droomgezicht herzeggend,
Ook ik een nieuw gezichte had
Ik snikte en kreet; — ik sloeg mijn oogen open :
Een Englenpaar, in sneeuw wit, lang gewaad,
Uit teere zorg tot voor mijn bed geslopen,
Hield daar de wacht met zoet gelaat.
Daar zij malkaar met poeslen arm ontvangen,
Bezwoeren zij den droom, die 't zilvren hair
Ontrusten kon, en zie, mijn bleeke wangen
Herleven, op hun lief gebaar.
Mij dacht bij 't zien dier hoofdjens naast elkander :
Is Petrus' staf nog eens in bloei gegaan ?
Doet Agrippijn den grijzen Nederlander
Twee cozen voor zijn bedstee staan ?
1 34
J.
A. ALBERDINGK THIJM
Gewis, zij zijn als roode en witte rozen,
Maar uitgebot op d'ouden Vondels stain !
Mocht ik begaan — daar wierd niet lang gekozen :
'k Nam beiden mee naar Amsterdam. I)
BIJ DE UITROEPING VAN PADS LEO XIII, 1878
Wat schalt daar over de wereld,
Verkondend een nieuwen dag !
Wat bruising van orgelakkoorden
Vervult ons met vreugde en ontzag !
De „groote vreugde" is onzer :
„Wij hebben onzen Paus" :
De wereld buigt vol eerbied :
Sit, Jesu, tibi laus !
De ster der Oostersche Wijzen
Is heerlijk weer opgegaan
Al de andre wereldlichten
Verbleeken op haar baan.
Vernagel uw mortieren,
Gij die vandaag gebiedt
Op de Englenburcht van Rome
Men derft uw schoten niet.
Der volken stemme vervangt ze
Die buldring van 't kanon
En de aardbol beeft op zijne assen,
Nu Petrus weer verwon.
Een Leeuw, uit Juda geboren,
De schrik aller Attila's,
Eert d' „Ergernis" der wereld,
En scheldt haar wijsheid dwaas.
1) Tot recht begrip van het hier uitgewerkte beeld moet men zich uit den
bruiloftszang (Van Lennep X, 572) herinneren, dat de eerste geloofsverkondiging aan den Rijn gerekend wordt de H. Maternus te wezen, van wien
men geloofde, dat hij den eigen staf van Petrus uit Rome was gaan halen.
Met dien staf, zegt de legende, wekte hij een doode op. Vondel laat hem
dien staf te Keulen in de aarde zetten en zich dezen daar tot een boom
ontwikkelen. De traditie van bloeiende staven komt, gelijk men weet, in
velerlei vormen hagiografisch voor.
13 5
J. A. ALBERDINGK THIJM
Toch trillen alle de volkren,
Bij 't schittren van Leo's kroon !
En heel Italie fluistert :
„Wat is hij groot en schoon !"
De volkeren verdwijnen ;
Maar toch herleeft de Paus :
De „groote vreugde" is onzer :
Sit, Jesu, tibi, laus ! I)
0 U,
136
Jesu, zij
lof!
JAN VAN BEERS
(1821-1888)
LICHT
(bij het genezen mijner blindheid)
Licht!
Wat is licht?
Diepten der hemelen,
Diepten der zeeen,
En gij, o aarde,
Antwoordt mij, antwoordt mij,
Wat, wat is licht?
Zie! als het daagt in het Oosten, dan juicht
Gij heemlen; dan tintelt van vreugd
Het grondeloos blauw uwer spheren; dan kleedt
Gij de wiegende wolken in purper en goud:
En gij bloost:
Liefelijk bloost gij,
Gelijk eene maagd,
Die den beminde
Van verre ziet komen,
Glanzend van liefde
Ziet komen tot haar!
Zie! als het daagt in het Oosten, de zee !
Uit den afgrond des afgronds
Ruischt er een liefdegemurmel, en grootsch
Glimlacht de onmeetlijke vlakte!
En de aarde!
Hoor! als de morgen,
Met zijne lippen
Van dauw en van rozen,
Haar wakker kust,
Hoor, wat een hymne er dan opstijgt van de aarde.
13 7
J. VAN BEERS
Duizend miljoenen van zielen
Zingen : wees welkom, o licht!
Bosschen en bergen en dalen,
En stroomen en beken,
En alle de ontwakende vogels,
En alle de ontluikende bloemen
Zingen: wees welkom, o licht!
Aarde, zee en hemel,
Gij, die juicht van vreugde,
Als het licht verschijnt,
Aarde, zee en hemel,
Weet gij dan wat licht is?
Zeg? is 't geen weerschijn der levende glansen
Waar de englen hierboven
Op drijven, op wiegen ?
Is het God's adem niet,
Die albezielend
De schepping omruischt ?
Is 't zijne goedheid niet ?
Is 't zijne liefde niet ?
Ja! zijne liefde,
Die in den beginne,
Door 't eindeloos duister,
Haar vleugelen uitsloeg over 't heelal;
Ja, zijne liefde,
Die iederen morgen
Over 't heelal nog haar vleugelen uitslaat;
Zijn liefde, die wakend
Gelijk eene moeder,
Heur schepselen gaslaat,
Heur schepselen koestert!
Zeg! is het licht niet de liefde van God ?
138
e#3
HENDRIK J. SCHIMMEL
(182 4-- 1907)
AAN MIJN VADERLAND
(x April 1872)
Drie eeuwen vloten heen, sinds d'Oceaan ontstegen,
De Geus voor Brielle's vest zijn leuze schallen deed ;
Een suizing vaart door 't land en de echo allerwegen
Herhaalt een jubelkreet.
Drie eeuwen vloten heen, sinds aan deez' weeke stranden
De korrel werd gestrooid, waaruit de Vrijheid wies ;
De horen klonk, die door de ontkrachte Nederlanden
't Lied der verjonging blies.
Drie eeuwen ! Vrij zijn nog de nijvre zeven landen ;
Geen enkle parel zelfs verloren ze uit hun kroon !
Neen, de erfenis, aanvaard uit zijner vaadren handen
Verkwistte niet de zoon.
Vier feest, mijn vaderland, gedenkend het verleden,
Hoe ge eens herschapen zijt, en nog u steeds herschept !
De Prinsevlag ontplooid, waaronder gij gestreden
En overwonnen hebt !
139
HENDRIK BARTHEL PEETERS
(geb. 1825)
HET WEVERKEN
Wanneer ik, lieve moeder,
Mij slapen leggen wou,
Zag ik een minzaam kindje,
Geplaatst voor een getouw.
Hoe fraai was dat getouwken !
Zoo blank als fijn ivoor !
Het kindje had een schootje
Van roode zijde voor.
De kleine schietspoel had men
Uit louter goud gesneen ;
De hand van 't kindje wierp ze
Snel door het garen heen.
Het weefde een linnen kleedje
En zong zoo zoet een lied !
Ge zingt veel liedjes, moeder,
Zoo schoone kunt ge niet.
Een ander spoelde 't garen
Dat aan zijn wieltje hong,
't Hernam 't refrein van 't liedje
Zoo fijn, als 't eerste zong.
Als alles nu gespoeld was,
Nam 't eenen zilvren kam,
Daarbij een krans van rozen,
Waarmee het naar mij kwam.
Het kamde mijne haren
Besprenkeld met een drop
Vol aangename geuren,
En gaf me 't kransken op.
T 40
H. B. PEETERS
Het kleed was toen geweven
0 moeder, 't was zoo wit !
't Is zeker, dat mijn beste
Die reinheid niet bezit.
En boven aan het kleedje
Was rijke kant gedaan
Het weverken deed stille
Het witte kleed mij aan.
Toen knielde 't naast mij neder
En zegde teer en fijn
Met lachjes om de lippen :
„Slaap zacht, o kindekijn !" —
Een traan uit 't oog der moeder
Rolde op des kindjes koon.
Wat was het met zijn kransken
En met zijn doodskleed schoon !
1 41
CAREL VOSMAER
(1826-1888)
OCHTENDGLOREN
(uit: Nanno)
Langzaam sleept de heilge nacht haar sluier,
IJler, doorschijnend aan d'uiterste slippen,
Weg van de aard' en de laatste sterre
Dooft haren glans.
Zacht ontwaakt uit den sluimer het leven,
't Windeken suizelt,
Licht als een zucht in den morgen ;
Over het groenige bleek van de lucht
Glimmert een gelige tint,
En het eerste wolkje met rozenvlerkjes
Zweeft van de diepten omhoog.
Fjoe-fjoe-fjoe ! tsio-tsio-tsio-io !
Fluiten de vroegst ontwaakte gevleugelde zangstertjes blijde,
Nu zij, van boven, den morgen al onder de kimmen ontwaren.
Klapwiekend stijgt op de vleugelen
Druipend van 't vloeiende goud aan de kim
d'Ochtend in 't kleed van saffraangeel,
Maagdlijke bode des daags ;
En de gloed op haar blozende wangen
Kondigt het rijzen des lichtgods.
Nu heft in voile majesteit de albezieler
Boven de blauwende zee
't Hoofd met den gouddiadeem ;
't Zilveren schuim verguldt zich,
Goudstof wemelt in 't kustzand,
Bruinrood tinten de stralen de rotsen ;
En de kronen der pijnen
Verkonden aan myrten, olijven, cypressen,
Dat de daggod naakt, en zij brengen het over
En verder en verder aan lagere struiken.
't Aardrijk lacht, in het leven herboren,
Iedere bloemkelk plengt
Aan den rijzenden god zijnen dauwdrop.
1
42
C. VOSMAER
AQUA-FORTI
Weet gij wat etsen is ? — Het is flaneeren
Op 't koper ; 't is in 't zomerschemeruur
Met malsche vedelsnaren fantaseeren.
't Zijn hartsgeheimtjes, die ons de natuur
Vertrouwt, bij 't dwalen op de hei, bij 't staren
In zee, naar 't wolkjen in het zwerk, of waar
In 't biezig meer wat eendjes spelevaren ;
't Is duivendons en klauw van d'adelaar.
Homeros in een nootje, tien geboden
Op 't viak eens stuivertjes ; een wensch, een zucht,
Gevat in fijn geciseleerde oden.
Een ras gegrepen beeldj' in vogelvlucht.
't Is op 't gevoelig goudkleur koper malen
Met d'angel eener wesp en 't fulpen stof
Der vlinderwiek, gegloeid van zonnestralen ;
De punt der naald, die juist ter snede trof
Wat in des kunstnaars rijke dichterziel
Uit fantasie en leven samenviel.
CARADRIUS
Er leefde in oude tijden
Een vogel, Caradrius,
Wiens wondre gaaf verhaald is
In 't boek Physiologus.
Hij zweefde in hooge wolken
Des nachts over d'aarde heen ;
Maar streek op breede vlerken
Soms onbemerkt naar beneen.
Hii wist verborgen dingen,
Waar zelfs geen klerk van las,
En of den doodlijk kranke
Genezing nog mooglijk was.
Was 't lot den mensch beschoren,
Dan vlood hij ver uit het oog ;
Maar mocht hij weer genezen,
Dan naderde hij van omhoog.
143
C. VOSMAER
En over den kranke buigend,
Zijn bek aan den veegen mond,
Onttoog hij den bleeken lippen
De krankheid, en verzwond.
Ter hooge zonne vloog hij
En louterde zich in 't licht ;
Dan had ook weer de zieke
Genezend zich opgericht.
VERLANGEN
De lentezonne, ze glanst alweer,
En alles vangt aan te bloeien,
Geen ijzig sneeuwkleed ligt er meer,
En de stroomen, ze tintlen en vloeien.
Weer hebben duin en bosschen kleur.
De vogeltjes heldere zangen,
De bloemekens ademen fijnen geur;
— Verlangen, o zoet verlangen!
MELANCOLIA
Als men ten laatste heeft gevonden
Waar heel de ziel naar smacht,
Dan is 't te laat, de dag verzwonden,
Reeds valt de nacht.
Als 't kleed ons past, is het versleten,
Als men het boek kent, is het uit,
Als men het leven komt te weten,
Dan valt het scherm dat alles sluit.
1 44
PETRUS AUGUSTUS
:-: DE GENESTET
(182 9-1861)
DOLCE FAR NIENTE
Ik lig in Holland's dierbaar duin,
Zoo zacht in 't lauwe zand,
En naast mij zit een blozend kind,
Een dochter van het strand.
Een zilvren wolkje speelt en drijft
Aan 's Hemels blauwen boog ;
Een zoele vrede straalt en daalt
Op aarde van omhoog.
Het zilvren wolkje lacht en lokt,
Als riep het: „o ga mee,
Reis met mij naar een beter land,
Ver over zee bij zee !
Zeg, knaap, indien ge eens vleuglen hadt,
Zeg, vloodt gij de aarde niet ?
't Is heerlijk in dees vrije lucht,
In 't grensloos wolkgebied."
Maar ik — ik lig in Holland's duin,
Zoo goed in 't lauwe zand,
En naast mij zit een blozend kind,
Een aardig kind van 't strand ....
Neen, schoon ik, wolkje, met u mee
Mocht vlien naar 't schoonste land ....
'k Ben nu te lui, 'k heb nu te lief,
'k Bleef liggen vier in 't zand.
I0
145
NAPOLEON LIEVEN
DESTANBERG
(1829-1875)
ALS 'T KALF VERDRONKEN IS
Toen ik nog jong van jaren was,
Koos ik een oudje voor mijn vrouw,
Maar als ik haar acht dagen had
Da, de, di, do, dagen had,
Het was mij al berouw.
1k ging gaan bidden aan een beeld,
Vol treurigheid en overleg,
En zei: o lieven, zoeten Heer,
Za, ze, zi, zo, zoeten Heer,
Haal toch mijn oudje weg.
En als ik weder kwam naar huis,
Mijn oudje had er al gestaan.
Ik kocht een kist en 'k heb er haar
'k Ha, 'k he, 'k hi, 'k ho, 'k heb er haar
Maar vliegens in gedaan.
En als ik op het kerkhof kwam,
De grafstee was daar al gemaakt:
„Grafmaker, draag ze zachtjens aan,
Za, ze, zi, zo, zachtjens aan,
Dat 't oudje niet ontwaakt."
En delf er haar maar warrem in,
Dat zij niet meer van hier verhuist.
Zij heeft mijn arme jonge jeugd
Ja, je, ji, jo, jonge jeugd,
Al veel to lang gekruist.
14 6
N. L. DESTANBERG
(e)
En als ik weder kwam naar huis,
'k Verdronk mijn vreugd, en mijnen rouw,
En na drie dagen kwastpartij,
Kwa, kwe, kwi, kwo, kwastpartij,
Koos ik een jonge vrouw.
Smijt gij een puit weg, g' hebt een pad :
Dat spreekwoord en is geen bedrog.
Och zoeten Heer, och lieven Heer,
La, le, li, lo, lieven Heer,
Had ik mijn oudje nog !
147
GUIDO GEZELLE
(1830-1899)
TOT DE ZONNE
Zonne, als 'k in mijn groene bladen
En vol waterpeerlen sta
En dat gij komt uitgevaren,
Schouwt mijn bloeiend herte u na.
Tronend op den troon gezeten
Van den rooden dageraad,
Wilt het blomke niet vergeten,
Dat naar u te wachten staat.
Langs die hooge hemelpaden,
Zonne, nimmer klemmens moe,
Volge ik u, van zoo 'k mijn bladen
Met den morgen opendoe :
Komt en zoekt mijn herte en vindt het,
U behoort het, te alder tijd,
U verwacht het, u bemint het,
Die mijn hemelminnaar zijt.
's Avonds, als het wordt te donkeren,
Als ge in 't gloeiend westen daalt,
Schouw ik naar uw laatste vonkelen
Zinkend met u nederwaard.
Hangende op mijn staal gebogen,
Weene ik toen den nacht rondom,
Van u niet te aanschouwen mogen :
Kom toch weere, o zonne, kom
HOORT
Hoort hoe die twee waterleikes,
Vluchtig vlietende onder 't gers I),
Over zand en over keikes
Nooit van loopen 'n zijn te wers :
s) gran.
148
G. GEZELLE
Hobbel — dobbel — drets — en drevelend,
Krinkele winkele weg, al krevelen,
Nu alhier en dan aldaar,
Loopen ze . . . ai 'k en weet niet waar.
Nauwlijks eerst een duimka diepe,
Nieuw geboren onder 't zand,
Worden z' haast een zelver striepken
Half zoo breed als heel mijn hand :
Rimpel — dimpel — donkel — dansend,
Uit ende in malkaar gekranseld,
Nu alhier en dan aldaar,
Loopen ze . . . ai 'k en weet niet waar.
GIJ BART OP EENEN BERG
Gij badt op eenen berg alleen,
En . . . Jesu, ik en vind er geen
Waar 'k hoog genoeg kan klimmen
Om U alleen to vinden :
De wereld wilt mij achterna,
Alwaar ik ga
Of sta
Of ooit mijn oogen sla ;
En arm als ik en is er geen,
Geen een,
Die nood hebbe en niet klagen kan ;
Die honger, en niet vragen kan ;
Die pijne, en niet gewagen kan
Hoe zeer het doet !
o Leert mij, armen dwaas, hoe dat ik bidden moet !
WINTERSTILTE
Een witte spree
Ligt overal
Gespreid op 's werelds akker ;
Geen mensche en is,
Men zeggen zou,
Geen levend herte wakker.
149
G. GEZELLE
Het vogelvolk
Verlegen en
Verlaten, in de takken
Des perebooms
Te piepen hangt,
Daar niets en is to pakken !
't Is even stille
En stom, alhier
Aldaar ; en, ondertusschen
En hoore ik maar
Het kreunen meer,
En 't kriepen, van de musschen.
MEIDAG
De kerzelaar zijn trouwgewaad
Heeft aangedaan :
Vandage moet hij, meidag is 't,
Ter bruiloft gaan.
Elk taksken is een priem nu, die,
Bewonden, wit,
Tot tenden, in een witte schee
Van blommen zit.
Beruwrijmd was hij schoon, wanneer
De winter woei:
Veel duizendmaal is schoonder nu
Zijn blomgebloei.
Te winter was zijn schoonheid als
Een' beeltenis
Des levens ; koud en ijdel, zoo
De schaduw is.
Geen schaduwbeeld en is hij nu,
Geen schijn, maar al
Dat schoon is, al dat levende, en
Dat liefgetal.
1.50
G. GEZELLE
't Is bruiloft, en 't is zonneweer :
De zomermeid
Den bruidegom verwacht, die haar
Was toegezeid.
BONTE ABEELEN
Wit als watte en teenegader
Groen, is 't bonte abeelgeblader.
Wakker, als een wekkerspel,
Wikkelwakkelwaait het snel.
Groen vanboven is 't, en zonder
Minke, wit als melk, vanonder.
Onstandvastig volgt het, gansch,
't Onstandvastig windgedans.
Wisselbeurtig, op en neder,
Slaat het, als een vogelveder :
Wit en grauw, zoo, &Or de lucht,
„Borate-abeelt" de duivenvlucht.
TWEE HORSEN
Ze stappen, hun bellen al klinken,
De vrome twee horsen to gaar ;
Ze zwoegen, ze zweeten; en blinken
Doet 't blonde gelijm van hun haar.
Ze stappen, ze stenen, ze steven
De stringen ; en 't ronde gareel,
Het spant op hun' spannende lijven :
De voerman beweegt ze aan een zeel.
15 1
G. GEZELLE
De wagen komt achter. De rossen,
Gelaten in 't lastig geluid
Der schokkende, bokkende bossen,
Gaan, stille en gestadig, vooruit.
Geen zwepe en behoort er te zinken,
Geen snoer en genaakt er een haar!
Zoo stappen, hun' bellen al klinken,
De vrome twee horsen, te gain
WEDERWIJVEN
Hoe wijsterwaster vliegt de lucht
Vol witte en lange stressen
Van wolken, die ontvlochten zijn
Lijk haar van tooveressen.
't Zijn wederwijven, boos en fel
Die, kwaad van hande en vinger,
Malkanderen te keere gaan
En vechten slag om slinger.
De wind zit in ik weet niet welk
Geweste, 't buischt en 't bommelt
Alhier, aldaar een zwepe los,
Die deur de wolken schommelt.
Ze stuiven heinde en verre, en van
Malkaar gescheurd, in stressen
Van wijsterwaster vechtende, en
Verwaaide tooveressen.
PALMENDAG
Hosannah, zingt,
't Is palmendag.
Jerusalem,
Slaat open
Uw' deuren al,
Komt uitewaard,
En kust, in 't zand
Gekropen,
15 2
Het voetspeur en
De stappen van
Het veulen, dat
Vol eer
Is voerende in
Jerusalem.
— Hosanna, zingt ! —
Den Heer !
JULIUS DE GEYTER
(1830-1905
)
HET KAERELSLIED I)
Ik wil van den Kaerel zingen,
Al met zijnen langen baard.
Hij laat geenen Ridder hem dwingen;
Ontembaar is hij van aard.
En of zijne kleeren ontnaaid zijn
Zijn hoofd met een hoedje bekapt ;
En mag zijn kaproen ook verdraaid zijn,
Zijn kousen en schoenen gelapt ;
Al eet hij maar wrongelen, kaas en brood ;
Al slaapt hij op strooi en kruid ;
Vrij als het veulen, kent hij geen nood,
En lacht de Ridders uit.
Hij is een vrij man geboren,
Ter zee, op 't veld of in 't bosch.
Waarom zou geen plek hem behooren,
Geen akker voor paard of os ?
De Ridder heeft alles genomen;
Men kruipt als hij gebiedt:
Bij duinen en vlakten en stroomen,
Dat doet de Kaerel niet!
Al eet hij maar wrongelen, kaas en brood;
Al slaapt hij op strooi en kruid;
Vrij als het veulen, kent hij geen nood,
En lacht de ridders uit.
Neen, Ridder hij wordt u geen slave;
Ter kermisse blijft hij gaan,
Met gespen, knijf en stave;
Zijn wijf met haar mantelken aan.
Daar pijpen de cornemuizen;
Daar springen en dansen ze rond;
x) gedicht als tegenhanger van een woest middeleeuwsch spotlied op de
kerels, stammende uit den burgeroorlog, en sterk van stijl.
153
J. DE GEYTER
Daar zwieren ze langs de huizen ;
Daai zingen z' uit klinkenden mond :
Al eet ik maar wrongelen, kaas, en brood ; enz.
Zijn wijf is een lustig daeme ;
Hij ploegt, en zij, zij spint ;
Hij kust en bluscht ze zoo gaeme;
Ook winnen zij kind op kind.
Ter kermisse drinken zij wijne ;
Want wijne hoogt het verstand.
Nu is er de waereld de zijne,
Met steden, kasteelen en land.
Al eet hij maar wrongelen, kaas, en brood ; enz.
Zij willen den Kaerel doen greinzen,
Al dravende over 't veld ;
Hij 's koener dan ze peinzen :
Hij beeft voor geen geweld.
Zij willen hem slepen en hangen ;
Te lang is hun zijn baard .
0 Ridders, als hij u moet vangen,
Wie weet hoe gij dan vaart ;
Al eet hij maar wrongelen, kaas en brood ;
Al slaapt hij op strooi en kruid ;
Vrij als het veulen, kent hij geen nood,
En lacht de Ridders uit.
1
54
ALLARD PIERSON
(1831 -1896)
APHRODITE PERSEPHONE 1)
Mijn grootste wellust is rnijn haat ! —
De schoone boezem, 't lonkend oog,
Doen, in den ongelijken strijd,
Ons ras bezwijken. Diepe smaad !
Vernederende toovermacht,
Die 't mannenhart in boeien slaat !
Hij die den glans der schoonheid dooft,
Hergeeft den man zijn wil, zijn kracht.
Een man slechts hij, die eenzaam gaat
Zijn weg ; een held, die man alleen,
Die, Schoonheid ! met uw pijlen spot ;
Die, priester Gods, zichzelf genoeg,
Geen leven toewijdt aan den Dood.
Breng niet der valsche uw brekend hart ;
Klaag, zoo gij klaagt, aan beemde en rots ;
Slechts de Echo zij uw zielsvriendin !
DE BALLING
Moede van een plaats to vragen
In der wijzen statig koor,
Neemt het dichterwoord zijn afscheid
Van 't gesloten menschenoor.
't Zweeft ten hemel, waar 't een plaatse
Naast den engel is bereid,
Die met machtloos mededoogen
Ons verdwaasd geslacht beschreit.
HET IDEAAL
Eeuwig verre,
Eeuwig nabij !
Nu zoo gemeenzaam,
Naam van de Godin der liefde, wanneer de Grieken haar tevens dachten
als Godin des doods.
155
A. PIERSON
In elk uwer trekken,
Als 't aangezicht
Van den trouwste der vrienden;
Dan onpeilbaar,
Onbereikbaar;
Vluchtend wie u bemint!
Aan mijn borst, aan mijn borst !
Dat 'k u in mijn armen sluit' !
Wat blikt gij mij toornig aan,
Mij, schuldig menschenkind?
Ga van mij uit!
'k Heb brood en toespijs
Met u gegeten
Aan 't strand der zee;
Maar een wolk omhulde u
En voerde u mee!
Nu zijt gij hoog,
Hoog boven mij in de heemlen gezeten!
0 wondre deining:
Zacht is het juk,
Eng is het pad.
0 wondre beurtzang,
Doodsklok en juichtoon:
Eeuwig verre,
Eeuwig nabij !
UIT DEN KORAN
Niets baat het u de afkeergen to vermanen,
God heeft hun 't hart verzegeld en het oor.
Dat ze in hun trots zich boven andren wanen!
Geen lichtstraal dringt in hun beneevling door.
Wie twijfelt of dit Boek door Allah werd gegeven,
Toone iets, dit Boek gelijk, maar door hemzelf geschreven!
156
JAN VAN DROOGENBROECK
(JAN FERGUUT :
1834-1902)
DE MOLEN
Daar staat hij,
Met zijne grijze kap,
Zijnen langen staart,
Zijnen steilen trap,
En vier roode wieken,
Hoog in de lucht,
Die zwieren en zwaaien
In voile vlucht.
Aan eene koorde hangt de zak,
En de molenaar, wit bestoven,
Fluit een deuntjen op zijn gemak;
Hij fluit een deuntjen, blij van zin,
En trekt den zak het venster in.
De wieken zwaaien en zwieren,
De wieken draaien en gieren;
De steenen knarsen en vonken,
Waartusschen het graan is gezonken;
Van boven was dit graan geheel,
Van onder is het stuivend meel. —
Zoo God het niet meer woolen liet,
Raakte de molenaar in 't verdriet ;
De man en wist niet wat beginners,
Hij moet met den wind zijn broodjen winnen.
157
FRANS DE CORT
(1834-1878)
MOEDER EN KIND
Wanneer ik weeldedronken
Mijn blozend kind beschouw,
En die 't mij heeft geschonken,
Mijn aangebeden vrouw;
Zoo vraag niet, wie van beiden
Mijn hart het meest bemint:
Mijn hart en kan niet scheiden
De moeder van het kind.
Ik doe mijn armen open
En sluit ze erin bijeen,
En vreugdetranen loopen
.
Mij langs de wangen heen
„Ach ! wist gij," spreek ik stille,
„Hoezeer gij wordt bemind,
Gij, kind, om moederswille!
Gij, moeder, om uw kind !"
JAN BREYDEL
Jan Breydel sprak: „Nu zij 't gedaan
Met Vlaandren's nood!
Van nacht, o makkers! zal 't er gaan
Van kappen, kerven, klieven, slaan;
Voor geenen Franschman kraait de haan
Bij 't morgenrood !
Nu liggen zij to bed gestrekt,
Met bloed van weerloos yolk bevlekt . .
Wie zal het wezen. die hen wekt? — de dood!"
15 8
VIRGIN IE LOVELING
(geb. 1836)
ZATERDAGAVOND
De koelte van den avond
Verspreidt zich over 't dal;
De koeien keeren loeiend
Terug weer naar den stal.
De krekel ronkt in 't lover,
De rietmusch zingt niet meer;
De leeuwrik daalt in 't koren
Weer op zijn nestjen neer.
De velden in het ronde
Zijn duister reeds omhuld;
En lichte wolkjes zweven
In 't Westen nog verguld.
De spade op breeden schouder,
Vermoeid en uitgeput,
Keert thans de landman weder
Naar zijn geliefde hut.
't Is Zaterdag. Verkwikkend
Is 't scheemrig avonduur;
De vloer is rood, en 't koper
Blinkt in den gloed van 't vuur.
't Zal morgen Zondag wezen:
De dag der rust is zacht
Voor hem die heel de weke
In 't werk heeft doorgebracht !
't Is rustig in de velden,
En vrede is in 't gemoed,
Dat, sterk door 't rein geweten,
De rust niet vreezen moet.
159
ANT. L. DE ROP
(1837-1895)
DE NAJAARSZONNE SPRANKELT
De najaarszonne sprankelt
Op 't gelend looverdak
Haar schoonste tooverkleuren,
En speelt langs 't vijvervlak.
Een vlucht van bonte kraaien
Strijkt neder in het bosch,
En nog een enkle vlinder
Zweeft wapprend over 't mos.
In 't effen water spieglen
Twee zwanen, blank van veer,
Uit dons gewrochte gondels,
Zacht wieglend op het meer.
De haan steekt op de hoeve
Zijn heldere klaroen,
TerwijI nog tortels kirren
In 't laatste beukengroen.
Hol ratelt op den straatweg
De postkar door het woud,
En sijsje en vlasvink fluiten
In 't dichte kreupelhout.
i
6o
GENTIL TH. ANTHEUNIS
(geb. z 8 40)
'T MUIZEKE
In 't kamerke waar het wiegske gong,
Een muizeke uit zijn gaatje sprong.
Hippelend, trippelend ding;
Het draaide 't kopken rechts en links
En 't wipte voorwaarts, vlug en flunks.
Muizeke, muizeke, maak geen lawijt,
Of anders ons kindje ontwaakt en krijt.
't Liep rechts en links, 't liep hier en daar
En kwam bij 't wiegske nader en naar,
Hippelend, trippelend ding;
Het richtte zich op en 't rook en zag
Of daar geen kruimelke koek meer lag.
Muizeke, muizeke, maak geen lawijt,
Of anders ons kindje ontwaakt en krijt.
Er lagen veel kruimelkens op den grond,
Neem, muizeke, 't kindje heeft ze u gejond,
Hippelend, trippelend ding;
En 't peuzelde en 't at zijn buikske vol,
En „een, twee, drie" 't was weer in zijn hol.
Muizeke, muizeke, zonder geluid,
Mijn kindje slaapt wel — en mijn liedje is uit.
VAN 'T WIEGSKEN IN 'T GRAF
Er blies een nijdige rukwind
En knakte een bloemeken af.
Een kindeken is gestorven:
Van 't wiegsken naar het graf!
G. TH. ANTHEUNIS
Wie zal zijn graveken dekken?
De madelievekens blank.
Wie zal het stillen en sussen ?
De vogels met lied en zang.
Wie zal hem sprookjes vertellen?
De linde in den maneschijn.
Wie zal het trouw bewaken?
Het blikkerend starrekijn.
Wie zal het kindeken drenken?
De dauw valt lavend neer.
Wie zal het 's morgens wekken ?
Och, niets en niemand meer.
162
HUGO VERRIEST
(geb. 1840)
AVONDSTILTE
't Wordt laat, en 't zwijgen zinkt met stillen avond neder,
En, stille, de avond dringt me in 't eindloos diepe hert,
En 't eindloos herte, moe van 't wentlen weg en weder,
Staakt 't wentelen en rust in stifle zoete smert.
0 smert, geen zoetheid kan aan 't rustend zoet genieten,
Het zoet genieten van uw ijdele eindloosheid,
Uwe ijdele eindloosheid die 't droomen vol kan gieten,
Het stille droomen van des avonds eenigheid.
't Is eens en avond, en de duisternissen dalen
In halve duisternis doorschijnend in den nacht,
Waar schijnend heldre sterren aan den hemel pralen,
Den hemel licht doorlaaid in heldre sterrenpracht;
Die sterrenpracht die ginds oneindig wendt en wiegelt,
Oneindig wendt en wiegt in 't meteloos gespan,
En meetloos in den kleenen klaren dauwdrop spiegelt,
Den dauwdrop, mijne ziel, die 't eindloos spieglen kan.
Het eindloos hangt daar hoog en ligt hier neer te droomen,
Te droomen in de vlakte en in het zwijgend woud,
Het woud dat zwijgend rijst met halfverlichte boomen,
Die boomen vormeloos die schijnen eeuwenoud :
Want eeuwenoud is 't al en meteloos te samen
Als samen stilte ligt en nacht op de natuur,
Natuur, onroerbaar stil waar blad noch boomen aamen,
Noch de adem van den tijd waait in de drijvende uur.
De drijvende uur ligt stil op roerelooze boomen,
En roerloos voor den bosch strekt 't ongemeten land,
Het ongemeten land dat donkre verten zoomen,
Die verten meteloos lijk zeeen zonder strand.
En zeeen zonder strand van stille zoete smerte,
Van smert onroerbaar, kalm en vrij van bitterheid,
Onroerbaar liggen, kalm, in 't zwijgend eindloos herte,
Met 't eindeloos gevoel der eeuwige eendloosheid.
163
WILLEM L. PENNING
(geb. 1840)
VLUCHTHAVEN
De kerstnacht vlagt van alle schepen
Behalve hier tangs laan en veld;
Met pak en zak vertrokken manschap
Heeft roer en zeilen rust besteld;
Een lange rust ; het tuig geborgen,
Slaapt romp bij romp den winterslaap;
's Nachts komt aan boord een waker — slapen,
En daarvan droomen doe 'k als knaap.
En 'k droom van 't scheepsvolk thuis bij kerstvuur
In 't echte land van Vriezebaard ;
En over hun verlaten schepen
Wiekt ganzeveer in wilde vaart.
— „Kerstganzen!" prevelt, van 't gesnater
Ten halve ontwaakt, de grage knaap;
En droomt alweer van vloot en haven,
Vreemd dag en nacht in diepen slaap.
SJEEZEN
In suizend snellen draf.
Kwam van den weg een paar dozijn dier hooge
Beschilderde en vergulde sjeezen op ons af,
Die toen vooral de trots van Holland's landman waren:
Hoe sierlijk zaten evenzooveel paren
Elk op zijn ranken vederlichten troon
Als in een schommelende schelp ten toon —
Adoon met Venus door de lucht aan 't spelevaren !
164
W. L. PENNING
Een bloemtuil in het knoopsgat, wende Hij
Aan 't aanstaande overwicht der glundre vrijster;
Want zie ! de zweep als schepter, mende Zij —
Haar hart verliezend maar het spoor niet bijster;
Jong Holland in beteekenisvolle vrijerij
BEN'S VERHAAL
In 't vuur der dankbaarheid had ik wat luid gesproken ;
Ben werd half wakker, uit een naren droom zoo 't scheen —
't Kind worstelde, en zoo bitter droef klonk zijn geween
Alsof zijn kleine hartje was gebroken ;
„Wat is er, Ben ?"
't Kind snikte, en prevelde iets
Van een — juweelen ring ....
Had Ben," verweet zijn vader
Zich met een grooten schrik, „jets opgevangen ? ."
— Niets,
Althans niets in 't verband, bleek nader.
„Mijn jongen ! drink eens . . . . Z66 — nog meer ? . . . . voorzichtig maar !"
Het bedje schudde iets minder nu van 't snikken ;
En de oproermaker werd ons-beiden pas gewaar,
Of — dreigende in zijn woordenvloed te stikken,
Terwijl 'k zijn tranenstroom te drogen zocht —
Vertelde Ben met horten en met beven —
vandaag aan Sientje een ring gegeven
Da/
En z dien dadelifk aan Kobus had verkocht,
Verkwanseld, voor gekleurde griffels en twee zoenen
Nu zou ze 'm trouwen, en den ring die had Mie-kee
De naaister, bij het Joodje dat ook snoepgoed nee,
Voor Ben gekocht an uit haar zak betaald
Ee'n groene,
Twee gele en drie oranje-parels bovenop —
En vender alles goud./
Wou Ben met Sientje vrijen
En met de veters van haar schoenen paardje rit en,
Dan moest ze een ring, een e'chten hebben, en witdrop
Op
voorhoofd droeg ze een ferroniere, en buiten
165
vtr
W. L. PENNING
Een leeren hoed; en Kobus (in zijn zak) vier duiten
Voor peper, die hij niet betaald had . . . .
Hij was slecht,
En Sientje valsch ; maar Vringetje was echti
„En nooit meer wil ik naar 't bewaarschool ! nooit weer buren
Bij Sientje en Kobus!" zoo besloot —
Met kijkers daar Klaas Vaakling uit kwam turen —
Mijn kamer
ach ! in zeekren zin ook lotgenoot.
We dekten 't kind heel luchtig toe, heel teeder ;
En schoven 't raam op, om den rook; 't gordijn er v66r
En onze pijpen merkend, spitsten wij het oor —
„De lijder slaapt," zei Just, „kreeg hij zijn ring ooit weder,
En waar' die omgetooverd in een echt juweel
Als dat van wijlen Job, — vol hartstocht voor het Schoone
Heeft nochtans deze jongste mijner zonen
't Geloof aan liefde en trouw verloren voor een deel —
Vroeg kreeg dat hartje een deuk
Nacht Tom
nooit wordt het heel !"
GOUDEN BRUILOFT
Uchtend overbloosde uw land ;
Vroolijk stondt gij hand in hand
Voor uw groenen boom gebogen ;
Vroolijk zaagt ge elkaar in de oogen,
Vroolijk naar de twijgen op —
Hopende op wat bloesemknop !
Middagzilver sierde uw land ;
Dankbaar stondt gij hand in hand
Voor uw hoogen boom gebogen ;
Dankbaar zaagt ge elkaar in de oogen ;
Dankbaar oogend naar den top,
Telde uw hart de vruchten op !
Avondgoud verheugt uw land ;
Peinzend stondt gij hand in hand
Voor uw donkren boom gebogen
— Moedig ziet ge elkaar in de oogen :
Over ritselenden top
Gaan de wondre starren op!
166
\"i
W. L. PENNING
HERFSTLACH
Schoonheid's lach in 't uur van scheiden,
Weelde's laatsten zegepraal,
Kleurenfeest bij rouwgeritsel
In de koele Oktoberzaal
—
Zomer-schijn doet ge eens nog gloren,
Levenslamp van Winter's Bruid ! ..
„Zomer's Weduwe" ter eere,
Flikkert ge op — en sprikkelt uit.
IN DEN NACHT
Hoe vaak in droomen eensklaps mist' ik u .. .
En angstig zoekend — want in lijfsgevaren,
Hulploos in doodsgevaren wist ik u —
Zoekend die mij zocht, raadloos bleef ik waren;
En denkend mij uw angst, slaakte ik een kreet —
Die juichtoon werd, naast u me ontwaken deed!
In droomen voorgevoeld had ik uw dood.
Nu hij u wegnam, hoor ik vaak in droomen
Uw stem zoo klaar als ik die ooit genoot,
En zie ik u blijmoedig naderkomen;
Zalig verrast, klopt dan mijn hart zoo luid
Dat ik ontwaak . . . .
En 't sprookje is gruwzaam uit.
NOODELOOZE BEKOMMERING
Scheen 't heiligschennis, buitenshuis — ook te gewagen
Van liefde's teerste, van haar innigste bestaan,
Aan hoorders dacht zoo min mijn roemen als mijn klagen,
Maar dichter is hij niet, die hoorders tracht te ontgaan ;
Een toevlucht, ongezocht, heeft soms mijn hart te danken
Aan 't door zijn woord gestemd, aan 't diep verwant gemoed ;
De menigte
blijft ver ; zoo ze al iets hoort, zijn 't klanken;
Onschendbaar huist in 't lied, mijn ziel ! uw heiligst goed.
1
67
:-:
J. CLANT
VAN DER MIJLL-PIEPERS
:-:
(geb. 1842)
HERFSTAVOND
De avond valt,
In nevelen verzinkt
De zon, een gouden bol.
Witte dampen stijgen op
En kruipen langs de velden,
En hullen 't grazend vee
In 't kille nachtgewaad.
Hijgend, dampend,
Komt uit den nevel
Het paard met de huifkar to voorschijn ;
Het briest en blaast
En schudt zich de vochtige manen.
Ginds heeft de landman
De wachtende koeien
Ontlast van Naar melkschat,
En bergt in het bootje
De blinkende emmers.
Het hooger duin, begroeid
Met eikenstruiken,
Schitterend rood en geel,
En donker sparrengroen,
Gloort nog in rossen gloed.
Doch verder, hooger reikt de nevel
Tot hij ook hier zijn sluier heeft gespreid.
Allengs verzinken
Velden en duinen
In een zee van dampen,
Waar de hoeven uit rijzen
Als donkere rotsen.
De reiziger huivert
En wikkelt zich dicht in zijn mantel,
En denkt aan zijn vriendlijke woning,
168
J. CLANT VAN DER mqLL-PIEPERS
Waar het haardvuur glimt
En het Iamplicht glanst ;
Waar een welkom hem wacht
En een groet der liefde,
Uit kinderoogen,
Lachende sterretjes
Lichtend in 't duister.
OP DE SOERENSCHE HEIDE
Gouden sluiers spreidt de avondzon
Over de kruinen van 't mastbosch ;
In gulden gloed
Gloren de naakte stammen,
Waartusschen tintelt teeder blauwe lucht.
Daarachter ligt de hei,
De wijdgestrekte,
In golvend heuvelig verschiet.
En 'k dool het zandpad langs, omzoomd
Met rosse hei en geurend geitenblad,
Door 't sappig eikenloof zich slingrend
Vrij en wild.
Stil, eenzaam is 't rondom.
Mijn voet bestijgt
Met langzaam loomen tred
Den heuvel, groen omkranst
Van wuivende varens,
Waar 't oog van hoogen top
De ruimte overziet.
In goudglans badend ontvouwen
Voor mijn warenden blik
Zich groene landouwen, rijpende halmen,
Beschaduwde hoeven en 't kabblende beekje
Het lieflijke, lachende leven.
En achter mij in vurigroode vlammenzee
Verzinkt de zon.
Het donker sparrenhout, het gele zand der hei
169
3. CLANT VAN DER MULL - PIEPERS
Strekt, wislend, zich in eindloos ver verschiet
Somber en droef,
Vreugdeloos verlaten,
Als een vereenzaamd menschenleven.
Daar klinkt een stem —
Gezang stijgt op met jeugdig frisschen klank,
En klokjes klinken
Door 't lage eikenbosch
De helling langs.
Een goudstofwolk omhult
In 't mulle zandpad
Kudde en herder,
Die, vroolijk zingend,
Zijne tingelende schare vooruitdrijft,
Langs de lachende velden
Ter veilige schaapskooi,
Achter hem ligt nu de eenzame heide,
Doodscher en killer
In smeltende scheemring.
En ook ik daal omlaag,
Wendend den blik
Naar het wenkende leven,
Waarheen mij wees
Met goudene vingren
De scheidende zon
170
:-:
HERMAN
:-:
J. A. M. SCHAEPMAN
(1844-1903)
: Frans Hals)
Dat 's mijn geheim .... steeds zocht ik naar het Licht
En vond het ook, zooals men 't liefste vindt
Als men 't maar zoekt met vingdingrijke liefde.
Ik vond het, niet in 't bonte kleurgewiegel,
In fellen gloed naast fellen schaduwslag,
Neen, in wat zwart en wit, zoo naast elkaar gezet.
En toch gescheiden en toch samensmeltend,
Den vleeschtoon beurend tot zijn voile hoogten,
Zoo dat de kloeke koppen zien en spreken,
De mooie handen krachtig 't leven grijpen;
Dat 's mijn geheim .... zoo kan ik menschen scheppen
En levend zetten op het doode doek,
Dat 's mijn geheim en mijn onsterflijkheid !
Ik weet het wel, de heeren en de dames
Regenten, regentessen van 't Oilmanhuis,
Zij schudden 't hoofd om d'ouden, armen Hals,
Zijn hand wordt zwak, 't penseel begint to beven,
Het schijnen maar wat zwarte kladden verw,
Zoo zwart en wit gesmeten en gestreken.
Blindweg, zoo zonder teekening of lijn,
ziet toe, mevrouwen en meneeren,
Blindweg
Ziet toe, ziet toe, herkent ge uzelven niet,
Uzelven gansch, niet 't sterfelijke alleen,
Maar heel 't onzienlijk, heel 't onstexflijk deel.
Geslachten zullen gaan en zullen komen,
Geslachten in kunstknutselarij verward,
maar beter dagen
Zij zullen u niet zien,
Met betere geslachten dagen op.
Vereerend zullen ze opzien en het hoofd
Ontblooten om den adel dien Frans Hals
Gemaald heeft in uw tronies en gestalten,
Uw namen zullen leven door mijn naam.
17I
MARIE A. BODDAERT
(geb. 1844)
LENTEBOOMGAARD
Hier is jonge aarde een wijde bloesemhalle.
Boomen en boomen zoover de oogen reiken
Doen takske aan takske in guile blijheid prijken
Met bloesemsneeuw, sneeuwigste sneeuw van alle.
Is 't niet of uit zonhemel neer kwam strijken
Een vlucht van vlindertjes, zoo neergevallen
In droomerig verpoozen ; duizendtallen
Van vlerkjes fijn, die vleugelbloempjes blijken?
Al mondjes 't leven drinkend in de lucht,
Gretig, intens. En 't goudiicht neergezegen
Liefkoost en koestert ze. Ritsling van vlucht
Van kleinen vogel even.... Dan bewegen
Noch ritslen meer....Al stilte, al teerheid: zacht
Om ons van 't leven mysterieuze macht.
MAANLICHT
Geklommen was de maan naar boven,
Had wolken stil uiteengeschoven,
Uit sneeuwengrot leek zij te turen,
En zilversneeuw in 't rond te sturen.
't Was of de warme zomeraarde
Het koelend zilver gretig gaarde;
Al meer en meer had ze opgevangen,
Tot al van zilver was anvangen.
Een koel, blank kleed dat verre strekte
En velden wijd en weien dekte ;
Blanktrossige boomen daar geheven
Leken in zilvermeer te leven.
172
M. A. BODDAERT
Zilver was 't al. De duinen lagen,
Als reuzen door den slaap verslagen,
In glimmend pantser breed terneder.
Een zeemeeuw sloeg de zilverveder,
Dreef door het zilver van de heemlen,
En bleekte weg in 't zilverscheemlen
Boven de zee van licht doorglommen,
Waar kleine slaaprige golfjes zwommen.
MORGENSPELEVAART
Doe zacht de riemen zinken in de zee
Van zingend water, dat de morgenzon
Tot zingend goud maakt ; zelfs de horizon
Is blank van 't goud dat zon er glippen dee.
Rijen van golfjes loopen — of begon
Vroolijke wedloop — met ons bootje mee,
Schuimkopjes even op, dan naar benee
En -- ritslend voort, waar 't oog niet volgen kon.
De wijde gulden morgen zacht vloeit vol
Van plassende geluidjes, glinstering
Van rimpeldeining, aan- en weggerol
Van waterrugjes glimmend opgelicht.
— Nu wordt de zee zoo licht of 't bootje hing
In louter luchtezee, eel.); zee van licht . .
MEEUWEN
Tusschen zilvrige zee en avondgrijze lucht,
Laag rondend in egaal gewolk, dun uitgestreken,
De sneeuwen meeuwen zweven, vrij, in lange streken,
Drijven en wieken voort in lenig weeke vlucht.
dat aanwaast boven 't schuimen
Midden in 't schaduw-ijl
Der zilvren golvenzee
fijnwazig, ijl gestroom
Uit zachte schaduwzee van nacht met maangedroom,
De sneeuwen meeuwen blinken, blank van eigen pluimen.
173
M. A. BODDAERT
Haar slanke vleuglen slaan spelend de sluierzee,
Die al meer aanwaast haar geluidelooze golven.
De meeuwen sneeuwen aan uit verten al bedolven :
Vleugelig vlokkenspel in avond's luchtenvree.
Het is een wiegen en een wieken, een Opgloren
En doovend deinzen ; vlucht van groote vlinders, wit
Van zeegnend manelicht op veld vol leeljenwit :
Lichtvlinders, boogjes glans uit manelicht geboren.
Zij spelemeien snel de lucht in, hoog en snel :
Blusschen haar glanzeboogjes ver in 't schemergrijze. —
Dan zwieren zij weer neer, dippen naar golven, rijzen
En duiken met haar mee in 't zilverwaterspel.
Om ruimte al ruimer wordt van glans. Maanluister breeder
Over moe staande duine en zeeedeinen spreidt ;
Wake van rust, van veiligende teederheid
— In 't diep doorzichtig Ver roeit weg het slank geveder . .
174
CORNELIS HONIGH
: :
(1845-1896)
:-:
GHAZEL
Hoe schoon waart gij na duistren nacht,
o, Morgenrood !
Wat weelde spelde me uwe pracht,
o, Morgenrood!
En in den lichtglans, dien gij bracht,
en die me omvloot,
Hoe droomde ik daar zoo zoet en zacht,
o, Morgenrood!
Haar zag ik, die zoo vriendlijk lacht
en die mij hood,
Waarnaar ik eindloos heb gesmacht,
o, Morgenrood!
Mij sterkte onbluschbre levenskracht,
of zij me omsloot
En juichte: „'k Heb u lang gewacht!" —
o, Morgenrood!
Mijn jubelkreet werd jammerklacht,
't Gezichte vlood.
Uw schoon was schijn, bedrog uw pracht,
o, Morgenrood!
17 5
SOERA RANA
(ISAAC ESSER, geb. 1845)
WINTERNEVELING
De onzeekre voet glipt uit in 't voorwaarts treden
Op 't slibbergladde en doorgeweekte mos ;
Het natte stamhout glimt ; een logge nevel
Kruipt domlig om in 't sieplend dennenbosch.
De bijislag zweeg ; geen vogel roert de takken ;
Niets stoort het flauw getik van 't dropp'lend hout;
Een slaaprig windje zucht soms in de naalden,
En jaagt een rilling door 't ontlooverd woud.
En huivrend ijl ik voort — waarheen zou 'k ijlen !
De vrije vogel vloog waar zonneschijn
En lente lokt en vreugd — maar ik, gevangen,
Moet verr' van u, mijn zonne en vreugde zijn.
AVONDRUST
Reeds spreidt de schemer
om boom en kruid,
Op gras en bloemen,
zijn dauwkleed uit ;
De mugjes Jansen
niet meer in 't rood,
Dat om de denne
zijn luister goot ;
Een avondbede
doorruischt de blaan ;
En vrede suizelt
in 't rijpend graan.
I 76
SOERA RANA
DE KARAVANE
In de woestenij der tijden
Trekt de menschheid langzaam verder,
Als de karavane voorthijgt
Door de dorre zandwoestijnen.
Boven de eindelooze vlakte
Vlamt en blaakt de koopren hemel
Hier en daar een groene oase
Met wat lauwe lommerkoelte!
't Kling'len der kameelenklokjes
Is 't eentonig lied der dagen;
En de spotlach der hyenen
De eene sluimerzang der nachten.
Tallelooze folterkwalen
Zijn de felle Bedouienen;
Hun onsterfelijke hoofdman
Is de Dood, de plonderkoning.
Over onbegraven lijken
Zwermen hongerige gieren;
Uitgebleekte beenders teeknen
De onafzienbaar lange heirbaan;
En daarginder, aan de kimmen,
Schijnbaar naadrend, immer deinzend,
Lokken frissche paradijzen
Der bedrieglijke Morgana.
PERSISCHE LEGENDE
Aftoonende op de donkey blauwe lucht,
Een slanke palm, wien niet de flauwste zucht
De bladerkroon beroert; in de uchtendgloed
Der zonne een witte muur; aan zijnen voet,
Een doode hond.
Dan uit, dan in de poort,
Ging steeds de stroom der menschen heen en weer;
En dwaalde op 't vormloos lijk een blik soms neer,
Zoo volgde ras een bits en hoonend woord.
12
177
SOERA RANA
„Dat mag goe-buurschap heeten!” morde de een:
„De lucht verpesten met zulk aas !" — en snelde heen.
„Vervloekte keffer! zijt ge dood in 't end ?"
Grijnst de ander, die zich walgend zijwaarts wendt.
Een derde wijst een rib, door 't vel geschoten,
Of smaalt op de uitgerekte dorre pooten.
En zie, terwijl men schimpt en spot en lacht,
Daar nadert Jesus aan,
De zoon des timmermans; ook hij blijft staan :
„Als peerlen zijn die tandjes!" spreekt hij zacht.
DE ZWALUWEN
De zwaluwen zwieren op luchtige veer
Er heen en weer,
Er heen en weer,
Den statigen Dom,
Zijn bogen en vensters en torens om.
De zwaluwen zingen al vliegend haar lied,
En 't zonlicht giet,
En 't zonlicht giet
Ora tinnen en trans
In dalende stralen zijn purp'ren glans.
De stralen verflauwen en donkerheid komt
En 't lied verstomt,
En 't lied verstomt;
Om de eenzame kerk
Rept enkel een vleermuis heur vale vlerk.
Maar morgen weer licht, tevergeefs niet verwacht,
Daar duistre nacht,
Daar duistre nacht
En neevlen vergaan,
Met orgelgejubel de Sabbath aan!
FABRIEKSKINDEREN
Verward zijn de stemmen en rauw soms de kreten
Dier zwart overgruizelde drom;
Geborsten de ruiten, de pannen gespleten ;
Een gierende wind gaat er om.
178
SOERA RANA
Ter smidse verspatten de knappende vonken
Op 't dond'rende mokergeklop;
En 't water, van 't roodhittig ijzer gedronken,
Gaat kissend in stoomwolken op.
Nooit rustende jagen de klettrende hamers,
Luid gilt er de vliegende damp,
Bij razende zagen in smookrige kamers
En bonzend en dreunend gestamp.
Toch, ginds in een hoek van de sidd'rende muren,
Gekleefd aan de binten van 't dak,
Te broos om den worp van een kind to verduren,
Is 't — of zich een nestje verstak.
En zie, op haar luchtige vleugelen naadren
Twee zwaluwen aan door 't gerucht,
Tot onder de snorrende riemen en raadren,
In rappe maar rustige vlucht.
Zij hangen en voedren, zij ijlen, zij keeren
Een vluchtige glimlach verraadt,
Hoe raaklings den werkman de slag van die vee'ren
Daar scheerde langs 't gloeiend gelaat.
179
GIJSBERT W. LOVENDAAL
(geb. 18 47)
DE SCHOONSTE GROEP
Vereeuwig mij 't betoovrend schoon,
Den wellustgloed van oog en koon
Der moeder, die heur zuigend wicht
Liefkoozend aan den boezem vlijt,
Die over 't kind gebogen ligt
En zachtkens trilt van innigheid.
Als 't rozenmondje lescht den dorst,
Dringt zij het hijgend aan heur borst ;
Het kleine handje drukt en streelt
De warme bron, die zoet verkwikt,
En 't engelreine blikje speelt
In 't zalig oog, dat nederblikt.
Een lieflijk waas van teederheid
Ligt op de stille groep gespreid.
Het sneeuwig dons is zacht gegloeid
Van 't vuurtje, dat er onder blaakt,
Dat met de melk het kind doorvloeit
En kind en moeder godlijk maakt.
Daar zwijmen de aardige oogjes dicht ;
De borst ontglipt het zuchtend wicht ;
De melk, die mondje en borst bedauwt,
Die peerlend langs den boezem glijdt
En op de roode lipkens blauwt
Is overvloed — en zaligheid !
Wat staart ge, o kunst, uwe oogen blind !
Vereeuwig mij die vrouw, dat kind s
Vergfs!uwvmitdar,
Uw beitel schept een wangedrocht :
Hier overtreft zich zelv' Natuur
In 't eenig en volmaakt gewrocht.
8o
THEODOOR SEVENS
(geb. 1848)
ZONSONDERGANG
De zonne daalt
En lacht de groene, geurende weiden,
De bergen en dalen tegen,
Gelijk eene moeder
Tegen het rustende kindeken
Lacht.
De zonne daalt
Daalt en verdwijnt .... En de wijde,
Krimpende vlakten
Wikkelen in een kleed
Van dauw de bloemen, die heimlijk knikken
Tegen de koozende koelte.
Ondertusschen verschijnt
De lieve maan
Minzaam boven de ruischende boomen ;
Duizenden starren lachen
De sluimerende aarde tegen
En slaan de gansche natuur
Met hunne engelenoogen gade.
Daar omruischt eene stem
Eene hemelsche stem —
Mijne luisterende ooren :
„Doorwandel de dalen, het woud
En den beemd ; schep lucht
In het veld, en beschouw
Den hemel
Beschouw de vreedzame starren,
Beschouw de blanke maan....
181
TH. SEVENS
Ziet ge niet,
Dat in de wondre lichten
Eene vonk van de toekomst laait ? . . . .
Hoop — hoop ! De hemel rolt zich
Bloot, wanneer het beneden
Donk ert."
182
i,)
WILLEM LEONARD WELTER
(geb. 18 49)
TROLLHETTA
De wateren ruischen
Met dondrend geweld, —
De gierende wolken,
In rennende vaart,
Jagen voorbij
De blinkende zon.
Dwarlend en fladdrend
Vliegen de bladers
Hoog door de lucht.
Dwarlend en fladdrend
Vallen zij neder
In 't rollende water,
Dat schuimspat en kookt.
De wateren ruischen
Verder steeds voort,
Tot waar de gapende
Afgrond ze grijpt.
Rollend en klaterend
Storten zij neder
Sissend en spattend
In 't zwartbewolkte dal.
Dan gaan zij verder,
Verder naar zee,
En brengen haar konde
Van 't sombere lied,
Dat op Trollhetta
Een grijsaard hun voorzong.
Woester en wilder
Bij deze tonen
Schuimspat de zee.
Hooger en sterker
Gaan hare golven
En breken krakend
Tegen de kust.
1 83
W. L. WELTER
Ver in het ronde
Klinken en dreunen
Donderende echo's. —
Een grijsaard staat
Op Trollhetta's hoogte,
Zijn vingeren tokklen
Een gouden Tier.
Droevig en somber
Klinken haar tonen;
Verder en verder
Dragen de winden
Het ernstig gezang,
De trillende tonen
Der gouden Tier.
„Ik heb gezongen
Zoo menig lied
Van bloedigen kamp;
Wanneer door de dalen
De waapnen der Zweden
Kletterend klonken,
Of galmend de strijdklok
Riep door het land.
En, was de strijd geweken,
De zege behaald,
Dan heb ik gezongen
Bij 't juublen der snaren
Zoo menigen zegezang
Ter eere van 't land mijner vaadren.
Maar de roem is gestorven,
De lauwer verdord.
Nu kan ik slechts zingen
Van neerlaag en smaad.
Vertrapt en vertreden
Is 't land mijner vaadren :
Het heilige Zweden
Ligt in smaadheid terneer.
Ik wil niet meer zingen!" . • • •
18 4
W. L. WELTER
Wild en ,driftig
Grijpt hij de Her;
Zijn vingren verpletten
Haar tegen den rotswand;
Verbrijzeld stort zij
Terneer in de diepte,
En dreigend verheft zich
De hand van den grijsaard
In wanhoop ten hemel.
Droeve melodieen
Murmelen de waatren
Van den Trollhetta.
Zachtkens voeren
De donkere golven
Het lijk van den zanger
Met zich naar zee.
185
JACOB WINKLER PRINS
(1849-1906)
Uit mistig grijze morgenstrepen,
Een onbewogen meer gelijk,
Verschijnen vormelooze repen: —
't Zijn boomen op een hoogen dijk.
Nu 't lichter wordt zie ik lets blinken
Als sikkels, opgaand uit den mist;
En klokjes hoor ik droomrig klinken ; —
De herder met zijn koeien is 't.
En meer en meer komt 't groen der weiden
Te voorschijn uit den morgendamp;
't Zijn bloemen, die mijn oog verblijden,
Geel als een stralend helle lamp.
Reeds flonkren hoog de popeltoppen
En lager 't groen der beukenheg;
De dauwdrop vonkt aan windeknoppen,
De morgenwind waait nevels weg.
Gezegend licht, uit nacht gestegen,
Zoo vriendlijk lacht uw oog mij aan; —
Ik sta op 't kruispunt van veel wegen
0, zeg mij welken kant to gaan.
ei3
Wat nadert ginds ? — wat zweeft er, los en luchtig,
Het sierlijk kleed met duim en vinger vast;
Door 't keerend rijm gedragen, lichte last!
En, voortgestuwd, onteugelbaar luidruchtig?
Wat slaat de her met forsche vingren duchtig
Op maatgeluid, welks klankenstroom verrast,
En neigt en buigt, bevallig en gepast,
Na 't daverend handgeklap — zoo wuft en vluchtig ?
18 6
3
J. WINKLER PRINS
-
Dat is 't Sonnet. — Haar tooit geen pronk van veeren ;
Zij boeit alleen de Wijsheid, eel en vroe,
Zij ruilt haar gaas voor zwaargeplooide kleeren ;
En danst den voet in koeler lucht niet moe.
Zij zal den dans op Neerland's grond wel leeren :
Roep, lieve vrouw, haar slechts het welkom toe !
WEERSPIEGELING
't Licht verflauwt tot purper aan de kimmen ;
Pinken teeknen donkerzwart zich of ;
De ankertouwen, wit gebleekt en straf,
Leiden her en der, naar plassen, zwimmen.
Lichtjens ziet in 't want men weldra glimmen ;
't Zijn lantarens, die de schipper gaf,
En weerspiegeld in de weeke draf,
Uitgerekt tot lange, bleeke schimmen.
Meisjes zitten schomlend op de touwen . . . .
Jongens, die de meisjes gadeslaan.
Jeugd en grijsheid, kindren, mannen, vrouwen,
Alles ziet weerspiegeld men er staan ;
En men zou het spel voor ernstig houen,
Bracht de deining geen verandring aan.
BUI
Grimmig snellen rondgerolde wolken,
Eindeloos groote kluwens, aan door 't blauw ;
toch, ze naderen gauw,
Doodsche stilte
Scherp weerspiegeld in de molenkolken.
Schelle fonkeling van millioenen dolken . .
Dan de donder ; — en, van regen lauw,
Schudt de wind den hechten molenbouw,
Loeit het rund, dat wegvlucht, ongemolken.
Zuiver, als geslepen edelsteenen
In een rand van donker goud gevat,
Spiedt de klaproos door de halmen henen,
1
87
J. WINKLER PRINS
Glanst de koombloem helder na het bad ;
En het paard, met glimmend stijve beenen,
Scheert de klaver, koel en druipend nat.
MEI
't Luchtwindje waait langs paarse meiseringen,
Langs wilde roos en geurige jasmijn :
En over alles speelt de zonneschijn ;
Uit windselen komen knop en bladeren dringen.
Dauw, bloemen, jeugd en tranen zijn de dingen
Waardoor men lijdt, maar zonder hartepijn ;
Omdat in elk een jeugdig vogelijn,
Van 't voorjaar af tot 's winters, zit te zingen.
Maar 't gaat voorbij wat lieflijk is in 't geuren :
Aan 't leven grenst de dood, het wiegje aan 't graf;
Steeds 't zelfde zien we in anderen vorm gebeuren ;
De straal ruischt op, valt weer den heuvel af;
Op vroolijk-zijn volgt later droevig treuren,
Wat weldaad is, schijnt straks een bittre straf.
OP DEN HEUVEL
Zie wat dartelt op de heuveltoppen,
En wat scheert het spruitjen uit de hei ?
schemert ginds 't gewei ?
Zijn het herten ?
Duidelijk zie ik opgeheven koppen.
Girder zijn er die zich schuw verstoppen
Achter frissche voorjaarsblaadjes ; — blij
Knabbelende aan het groene hout in Mei,
Nooit verzadigd van de lenteknoppen ! —
Zoo nu vlieden, in des dichters zangen,
De gedachten ver, als in den droom,
Blijven in ravijn, op heuvel hangen,
Fier op vrijheid, schuchter in hun schroom
Laat ze dartelen, tracht er geen te vangen,
't Zien versterkt wie mat zich voelt en loom.
188
J. WINKLER PRINS
WERKING DER MUZIEK
Wat is mijn hart toch,
Wanneer gij, o klanken,
Mij met 't geluid overspuit
Uwer spranken ? —
Is het een gaarde,
Waar bloemen, die bloeien,
Door 't felle steken der zon bezweken,
Van dorst verschroeien ?
Is het een bloemperk,
Waar goudgele bijen
De geuren stelen der paarsfluweelen
Violen-reien? —
Is 't een veld boekweit,
Waar hommelhorden,
Wit bestoven van 't bloemenrooven,
Gonzende snorden? —
't Mugje, dat zingend
In de orchis gedoken,
Vast er bleef kleven en moet sneven,
De oogen geloken?
Wellicht een Beek,
Zoo snel aan 't vlieten,
Dat boschanemonen en duizendschoonen
Weerspiegeld verschieten? —
Is het een meir,
Een kristallijnen,
Waarin de sterren, dichtbijzijnde en verren,
Verdubbeld schijnen ? —
Een waterval soms,
Tusschen de rotsen
Voort zich wringend en vroolijk zingend
Met spattend klotsen?
1 89
e3
J. WINKLER PRINS
Is 't een fontein,
Zilverkolom,
Opwaarts bruisend, neerwaarts ruischend,
Vonklend alom ? —
Neen, 't is de zee,
Waarover henen
S temmen schaatren en zuchten klaatren
Met lachen en weenen !
BUITEN EN BINNEN
't Is met de verzen van den dichter
Als met zijn huis, dat ge in wilt spien :
Al schijnt de zon, al blinkt het licht er,
Kunt ge in 't voorbijgaan weinig zien.
Ge ziet van buiten door 't gordijntjen,
Zoo tusschen hor en valgordijn,
Van ieder voorwerp slechts een schijntjen,
Een onbepaalden schemerschijn !
Leest gij zijn verzen zoo eens even,
Zoo tusschen droom en waken in,
Dan speurt ge er in geen licht, geen leven,
Zelfs geen begrijpelijken zin.
't Blijft alles flauw en scheemrig, donker ; —
Doch kom eens binnen, rust een poos :
Gij ziet er beeld — en kleurgeflonker
En . . . . op zijn tafel geurt een roos !
190
:-: FIORE DELLA NEVE :-:
,
"WWA
-•
(MARTINus G. L. VAN LOGHEM, geb. 1849)
4AvarA
Kft)
Jong speelt de morgenscheemring door het woud,
ZOO jong, als waren 't Schepping's eerste stralen,
Dwars schietend door de ruime looverzalen.
Hoog, waar 't gewelf zijn bogenbreedte ontvouwt,
Terzij, waar 't net van gangen en portalen
In trillend groen den rossen gloed weerhoudt,
Laag, waar z' in 't diepe moskleed paarlend dalen,
Vluchten de neevlen, paars en rose en goud.
In 't grijs des hemels trilt en beeft geflonker ;
Straks strooit de wind van takken en struweel
Wel kille tranen ; nu nog is 't, als blonk er
Aan ieder blad een druppelend juweel ; . . . .
Nog eind'loos schijnen diepte en verte ; 't donker
Is purper, 't licht is goud, de grond fluweel.
(€zi
'k Zeide in mijn hart : „Wat maak ik van mijn Leven ?"
Klassieke leugen, duizendmaal herhaald,
En leugen toch ! Met dichtergloed omstraald,
Met vuur doorstroomd, en leugen toch gebleven !
Zoo zegt de golf, door eb en vloed gedreven,
Zoo zegt de wolk, door stormwind achterhaald,
De sneeuwval, als hij dondrend nederdaalt,
Niet halverweg : Waar wil ik henen streven ?
Hen stuwen machten, van wier voorwaarts spoeden
Zij doel noch richting, bron noch eind bevroeden ;
Helaas, verraoeden wij iets meer dan zij ?
Het opgetast gewicht van duizend krachten
Komt elk atoom van gansch ons zijn bevrachten ;
Zee, wolk, lawine, stervling, wie is vrij ?
191
FLORE DELLA NEVE
Met de glansen van haar oogen
Heeft mijn liefste mij beschenen ;
En de reine lichte sluier
Vlotte stralend om mij henen.
Waar ik nu ook komen moge,
Vragen alien : „wie is deze ?
Kwam hij dalende uit den hemel
Of uit feeenland gerezen ?"
Feeenland was in zijn harte
Toen zijn liefste hem wou minnen ;
Licht als paradijsfonteinen
Straalt de heldre schijn van binnen !
Het levensboek, wie heeft het ooit gelezen ?
Helaas, wij zien het boek zelfs niet van verre . .
Het Noodlot leest er ons uit voor, in 't duister,
Soms hooren wij een blad, dor ruischend, omslaan,
Maar of er veel nog volgen zegt ons niemand.
Voordat wij 't weten komt de laatste bladzij
En 't boek slaat klepp'rend dicht
192
PIETER A. M. BOELE VAN
HENSBROEK
:-:
:-:
(geb. 1853)
DOODENDANS
Klik, klak !
Het bal der wereld is in vollen gang.
Door de muziek, des levens groot orkest,
Voortgezweept, zwieren de paren,
Draaien, zwaaien rond in de danszaal.
Vol van hartstocht kweelen violen ;
Vol van weemoed zuchten de cello's ;
Ernstig grommelt de bas, en de menschheid
Lacht en weent begeleiding. Dansende paren,
Alles vergetend in zoete omarming,
Murm'len het grootsche lied van de schepping,
't Lied van de liefde.
Klik, klak !
Daar nadert de Dood mij.
Ramm'lend stelt hij zich voor,
Keuvelt zoo lief van de gaarde daar ginder,
Waar het zoo rustig en lieflijk en warm is,
Ver van de drukte van 't leven.
Meevoeren wil mij zijn knokige hand
Tot naar den uitgang der zaal.
Bijna bekoren kon mij 't zoete woord.
De toekomst wenkte mij zoo vredig zoet ;
Maar toen... toen viel ik smeekend hem to voet
En fluisterde : „o groote, groote Dood !
Wacht even, even nog, een korten tijd,
Voor mij is 's levens bal nog niet ten eind.
Nog ernstige quadrilles moet ik dansen
Met afgemeten passen ; in de wals,
Der liefde rondedans, zwier ik nog mee,
'k Kan nog niet gaan, o groote, groote Dood !"
13
193
P. A. M. BOELE VAN HENSBROEK
„Tot weerziens dan," zoo grijnsde hij : Klikklakkend
Toog hij toen verder en ik danste voort
In 't feestgewoel, tot woester haast gespoord
Door het „tot weerziens."
Strakjes komt hij weer,
De grauwe meester, en dan wenkt hij mij
Met koud gebaar, dan helpt geen weigren meer.
Hij voert mij tot den reuzen-cotillon,
Die sterven heet. Dan is het bal voorbij,
En alles, wat ik lief heb, blijft dan achter,
Met al mijn ongedanste dansen. — „Groote Dood,
0 wacht nog even !"
Maar als castagnetten
Hoor 'k in mijn droom 't geklikklak van den dood
En zijn „tot weerziens !"
ONVERGETEN
Soms is het of ik het vergeten ben ;
Of er niets is geweest, dat niet meer is.
Mij zelven is het een geheimenis,
Z66 deep, dat ik mij zelven niet meer ken.
Dan lath ik, doe ik, of er niets ontbreekt,
Of alles voort leeft, zooals het moest zijn,
Of nooit de dood iets van wat ik eens mijn
Noemde wegnam. -- Maar de ure komt, die wreekt.
Als ik een knaapje zie, dat hem gelijkt,
Dan zie ik hem weer lachend voor mij staan
In al zijn kinderlijke minlijkheid ;
Dan welt vol weemoed in mijn oog een traan,
En als het beeld, het droeve, van mij wijkt
Voel 'k toch des doods onoverwinlijkheid.
1 94
FREDERIK L. HEMKES
( 1 8 5 4 — 1887)
SLAAP EN DOOD
Twee broeders heerschen over 't wereldrond ;
't Zijn Slaap en Dood, de zonen van den Nacht ;
De een droomrig schoon, met trekken vriendlijk zacht
En de ander somber ; nooit verried zijn mond
't Geheim, dat zelfs de broeder niet doorgrondt,
Hem 't meest gelijk in wezen en in macht.
En de een spreekt 's morgens : „Frisschen lust en kracht
Schonk ik wat leeft. Maar broeder, doe mij kond,
Wat gij, gevreesd door heel de schepping, doet ?
'k Heb in de schemering uw vlucht bespied,
Tot ik u zag verdwijnen bij den vloed
Aan 's werelds eind, den zoom van mijn gebied ;
Welk land voert uw kindren to gemoet ?" —
Maar de ander luistert stil en antwoordt niet.
HEIMELIJKE LIEFDE
(Spaansch liedeken).
Toen 'k gister, als de nacht begon,
Zacht klopte aan liefjes deur,
Ontwaakte een bloem in haar balkon
En spreidde zoeten geur,
Maar eer de liefde aan scheiden dacht
Bij 't scheemrend morgenlicht,
Sloot stil de priesteres der nacht
Haar purpren bloemkroon dicht.
Wanneer de zoete nacht verdwijnt,
De zon in 't Oosten gloort,
En heel de buurt opnieuw verschijnt
En snapt aan deur en poort,
Dan schenkt mijn liefste op markt en straat
Haar minnaar blik noch groet :
De schalke zegt, dat ze om den praat
Gelijk de nachtbloem doet.
195
F. L. HEMKES
STILLE GETUIGEN
Al denkt gij ook : „Wij zijn alleen !”
De sterren houden wacht,
De windt strijkt door de linden heen,
Die fluistren in den nacht;
Er zijn getuigen bij uw eed
In 't rustige avonduur,
En wat geen mensch bekend is, weet
De zwijgende natuur !
En schendt gij d' eed van liefde en trouw,
Dan is uw rust verstoord;
Verwijt u 't reine hemelblauw
Het breken van uw woord,
Dan huivert ge als het koeltje zacht
Door 't lindeloover stoeit,
En mijdt uw oog de gouden wacht,
Die aan den hemel gloeit !
LISCHBLOEM
Lischbloem, die bloeit aan den zoom van den vliet,
Hoog op een vorstlijke schilde geheven,
Als door een lijfwacht van speren omgeven
Troont gij te midden van 't riet !
Over het veld ruischt een lied van den vloed,
Kostlijk als harpspel van zilveren snaren,
Brengen, bezield door het koeltje, de baren
U met den morgen haar groet!
Schijnt u het leven geen heerlijke droom ?
Zachtkens op 't zuidelijk windje te wieglen,
Eeuwig uw sierlijke bloemkroon te spieglen
In 't kristallijn van den stroom ?
Straks, in den rustigen, heiligen nacht
Komen u duizenden sterren begroeten,
Blinken op 't hemelsblauw schild aan uw voeten,
Buigen zich neer voor uw pracht!
196
VICTOR A. DE LA
:-: MONTAGNE :-:
(geb. 18 54)
Als ter wilde zee de wieglende stroom,
Als naar mijn hart het bloed,
Zoo vloeiden naar u mijn gedachten,
Naar u, mijn lieveken zoet.
Een wilde golf wordt in den schoot
Der zee de wieglende stroom,
Zoo werden in u mijn gedachten
Verheven, stout en vroom.
En in mijn hart gelouterd wordt
Het warme, vurige bloed;
Zoo werden in u mijn gedachten
Gereinigd, kalm en goed.
Als ter wilde zee de wieglende stroom,
Als naar mijn hart het bloed,
Zoo vloeiden naar u mijn gedachten,
Naar u, mijn lieveken zoet.
Ik stichtte u in mijn harte
Een outer onder gezangen,
Met menige lieve erinnering,
Als met ex-voto's behangen.
Zoo glanst het in 't duister van mijn gemoed
Van licht en gloed en stralen;
Als van goud en zilver de altaren in
De sombre kathedralen.
En zoete gedachten stijgen er uit
Het verleden als wierookwalmen;
Er suist een halfvergeten lied,
In lange, treurige galmen.
19 7
V. A. DE LA MONTAGNE
Uw beeld, het prijkt er, mijn zoetlief kind,
Onder zwarte sluiers verborgen ;
En ik zing voor het heiligdom
„Requiem" avond en morgen.
PURMERLANDSCHAP
Onafzienbare effen vlakten,
Weergekaatst in sloot en vliet ;
Spitse torens, molenvierken,
Zwenkende zeilen in 't verschiet.
Op de helling van de dijken,
In de weiden, groenende zee,
Dicht en verre, duizendtallig,
Graast het bontgevlekte vee.
Huppelende veulens naken
Schuw ter opgehoogde baan,
En zien met fluweelen oogen
Vorschend, wie voorbijgaat, aan . .
Zilvergrijze neevlen drijven
Over 't sluimrend landschap heen,
En 't geruisch van sijplend water
Stoort de diepe stilte alleen.
Tot er, boven 't hoofd des wandlaars,
Krijschend, eene ravenvlucht
Wild voorbijvaart, snel verdwenen
Westwaarts, in de omwolkte lucht.
19 8
WILLEM G. VAN NOUHUYS
(geb. 1854)
OCHTEND
De hemel is zoo troosteloos grijs,
Het wil niet dagen
De wind zingt in de boomen een wijs
Van klagen . . .
Ik hoor de droppelen nedergaan
In 't neevlig duister, —
Voor 't open venster blijf ik staan
En luister
Zoo stil is 't overal om mij heen
Op donkere wegen .. .
Alleen het troosteloos geween
Van regen . . .
DECEMBER-DAGEN
Zij sluipen in vale, grijze,
Lang slepende gewaden
Op mistige, triestige paden
Zoo moede, traag en lijze
Naar 't einde van hun leven .
Zonder morren en zonder klagen
— Als weerlooze dieren ter dood gedreven,
De stille, stokoude dagen.
Onder het wicht van heel een jaar
Gaan zij krom,
Droef gebogen :
Zij leunen zoo zwakjes tegen elkaar
Met een wezenloos en strak gestaar
In hun oogen ;
Zij zien niet meer om . . . .
1 99
W. G. VAN NOUHUYS
Ik hoor in de lichtlooze nevelen,
In de onafzienbare lanen
Van winter-eenzaamheid, door 't half vergane
Verdorde loof hun zwakke stemmen prevelen :
't Gebed van wie nimmermeer klagen . • • •
Ach — oude dagen !
. verder . .
Zij trekken verder
Op doodschen verlaten weg,
En niemand weet waarhenen . .
Nog ritselt hun kleed langs de dorre heg . .
Dan wijken ze als schimmen in nevelen weg . .
Ze zijn alien verdwenen.
0, stil nu — stil . .
Ik word zoo droef en wil,
Nu die dagen voor eeuwig zijn heengegaan,
Een poos in betreurend herdenken staan,
Voor weer de andre komen ; —
Want zij hebben, wat zelden het hart hervindt,
Een lieve illuzie, een zielekind
Meegenomen
2Y
HENDRIK C. MULLER.
(geb. x855)
OORLOG EN VREDE - DE POPPEKAST
(Uit : Prometheus)
Speel op, Jan Klaassen ! speel uw poppespel!
Maar geen gewone poppen, — volken ! vorsten!
Die groote poppekast bevalt mij wel!
Hoe heet het spel, dat zij nu spelen dorsten?
„Oorlog en Vrede", yang, Jan Klaassen ! aan
Uw poppespel van duivels en hansworsten
„Oorlog en Vrede", met een lach, een traan
Staan duizend groote kinderen to kijken
De groote poppekast
't zal heerlijk gaan!
Waar zijn de poppen ? Dat zijn keizerrijken,
Die gaan voorop ! 0 wat een prachtgewaad,
Zoo'n keizerskroon zou menig burger lijken!
Die daar zijn koningen, dat 's minder staat,
Maar toch — het blinkt van purper en juweelen,
Met hobbelpaardjes rijden zij op straat.
„Oorlog en Vrede" gaan zij samen spelen,
Maar wacht toch even ! nog een heele stoet
Van poppen staat daar op de zijtooneelen
Daar zie ik zelfs een platten, zijden hoed !
Een president der republiek — geen koning ! —
Toch doet hij mee, dat poppenspel wordt goed.
En daar een roode tulband ! Wat vertooning !
Dat moet gewis een machtig sultan zijn,
Kijk ! halvemaantjes draagt hij als belooning.
Zijn alien tegenwoordig ? het gordijn
Is opgehaald, nu moet het spel beginnen,
Want met een trommel geeft Jan Klaassen 't sein.
„Oorlog en Vrede"
„Wie verliest zal winners" —
Wat doet de naam er toe ? — begin maar vast ....
Daar trekt een regiment soldaatjes binnen
Wat mooie uniformen ! Opgepast !
201
H. C. MULLER
't Zijn heele legers, die hier opmarcheeren,
Aan draadjes, achter in de poppenkast.
Hoe blinken helmen, vaandels en geweren,
Straks gaan ze vechten — of is 't enkel spel ? —
Maar wat zijn dat ? figuurtjes die laveeren ?
Dat zullen scheepjes zijn, ik ken ze wel,
't Zijn oorlogsschepen ! het zijn kleine vloten,
Die strakjes schieten gaan op hoog bevel.
Let wel op al die legers ! kleine' en grooten,
Verschil van taal, van kleur, van ras, van land,
Zulk schouwspel heeft Publiek nog nooit genoten.
Kijk, hoeveel schepen aan het Engelsch strand,
Het roofziek Albion, door zee omgeven,
Vertoont een vloot, door duizenden bemand.
Die daar zijn Franschen, wat een lust en leven,
En dezen Duitschers, in paradepas
Marcheerend, zoodat grond en bodem beven.
Die vreemde poppen zijn het Slavisch ras!
Wat vreemde talen, en wat uniformen .
Het schittert, als een kleurig vensterglas.
Wie zal het eerst den ander gaan bestormen ?
Of trekt men daar voortdurend heen en weer,
Om altijd weer een nieuw tooneel to vormen ?
Gewapend tot de tanden is elk heir,
Een gouden weegschaal zie ik nederdalen,
De weegschaal van Euroop gaat op en neer !
Een pop, in goud gekleed, roept zonder dralen :
Het is maar spel, o vorsten — ik, bankier,
1k en de mijnen moeten 't al betalen !
Trekt 'lever naar den vreemde uit pleizier,
Verovert liever vreemde wingewesten,
En spaart elkander
spaart elkander hier !
Nu zie ik popjes gaan naar Oost en Westen,
Zij maken vreemde werelddeelen buit,
En wie het sterkst is, rooft en steelt de besten!
Naar Afrika! naar Azie! klinkt het luid,
De heele poppenkraam trekt door elkander,
En in de verte rijst een wolk van kruit.
202
H. C. MULLER
Wat vreemde pop is dat ? wat vaderlander?
Hij draagt een zak, met schijven boordevol,
En roept en wenkt luidkeels den een en d'ander,
Hij werpt zijn zak (men hoort een luid gerol)
Op het tooneel, en laat het goud reeds blinken !
Men hoort een poppestem, die langzaam zwol :
Krankzinnigen ! moet gij elkaar verminken?
Laat of van uw verovering en strijd!
Eens moet gij alien in het niet verzinken !
Ziet mijn millioenen eens, ze zijn gewijd
Aan vrede en vriendschap onder alle volken :
Laat of van oorlog, en van haat en nijd !
Jaagt die soldaatjes weg, die oorlogsdolken,
Straks bouw ik u een machtig, groot paleis,
En Vrede zal er dalen uit de wolken!
Men hoort, men lacht, men meesmuilt naar den eisch,
Ik zie de popjes door elkander dwalen,
Als zochten zij een vredesparadijs.
En onder al dat mengelmoes van talen
Hoor ik een stem, die mij als Hollandsch klinkt :
Leev' Carnegie ! leeft, vredesidealen! —
Helaas ! het is niet alles goud wat blinkt !
Ziet gij dan, popje, niet hoe andre poppen
Juist dat verlangen, wat uw stem bedwingt,
Hoe zij zich achter uwen rug verstoppen ?
Helaas! — de vredesengel buigt het hoofd,
En bergt het lijf, en vliegt naar hooger toppen!
Speel voort, Jan Klaassen ! ons is spel beloofd !
Wat loopt gij, poppekastman, heen en weder,
Is heel uw lach, is heel uw lust verdoofd ?
Mar valt het scherm met donderslag ter neder.
203
WILLEM ZUIDEMA
:-•
(geb. 1855)
VAN DEN RIJNSCHEN WIJN
Het vaart een scheepken welbevracht
Al op den blonden Rijn;
Die oolijke, vroolijke schipper,
Die brengt ons gevaren den wijn;
Hij brengt ons den wijn
Van den Rijn,
Den edelen Rijnschen wijn.
En als de schipper tot Arnhem kwam,
Lei hij zijn scheepken aan;
Daar onder de groene Linden
Zag hij er een meisken staan,
En hij hood haar den wijn
Van den Rijn,
Den geurigen Rijnschen wijn.
„Zoet meisken wil dij varen?
Zoo kom bij mij aan boord;
De Rijnschippers zingen en drinken
En kussen altijd voort;
Want zij varen den wijn
Van den Rijn,
Den lustigen Rijnschen wijn."
„Keen schipper, looze schipper!
Dat lijkt mij niet to wel:
Een schippers harte is als de Rijn,
Nu lieflijk, straks weer fel.
Dat doet hem de wijn
Van den Rijn,
Die vurige Rijnsche wijn."
204
ZUIDEAIA
„Wat zie dij in den roemer?
Het licht schijnt tot den grond;
Zoo schijnt dijn oog in wijn herte,
Dijn eigen van deze stond,
Oprecht als de wijn
Van den Rijn,
Die klare Rijnsche wijn!
Wat leg ik in den roemer?
Een ring zoo rood als goud ;
N eem meisken dien tot teiken,
Dat ik dij ben aangetrouwd;
1k zweer 't bij den wijn
Van den Rijn,
Den gouden Rijnschen wijn!
En als de schipper weder komt,
Dan zal 't er bruiloft zijn ;
Dan vaart vrouw Venus zelve mee
En helpt ons brengen den wijn,
Want zij mint den wijn
Van den Rijn,
Den godlijken Rijnschen wijn.
„De liefde is sterker dan de dood";
Heil hun wien 't is gegeven
Te toonen, dat zij sterker is
Dan 't leven!
205
ALBRECHT RODENBACH
:-:
(185 6 -188o)
:-:
TOOVERNACHT
Ha de avond spreidt en in 't wordend donker
Smelt het bonte veld dooreen,
In het hemelsblauw bevet stergeflonker,
Door het lisch trilt zacht geween,
Maar leutig spoken de donkre tronken
En de schaaw des eikentrans :
De wiemkens 1) krinklen er rond al ronken
In den wilden wiemedans,
De nekkers in de duikers spelen,
En de harige merrie waart.
De maanschijn in den vijver spiegelt
En over lisch en gerskant wiegelt.
Met zacht geklater
Daar rimpelt 't water :
Een lichte reie zwemt al zingen
En slaat op mate 't meer in kringen,
De baarkens bij het zinlijk wenden
Al kabblen dertlen om hun lenden,
En 't maanlicht doet in 't waterswansen
Hun schoone blanke lijven glansen.
Het zijn de minnen . . . .
Bewaak uw zinnen.
Ha de avond spreidt enz.
VREDE
't Was winter en 't wierd avond. In de kerk was 't donker nacht.
Een broeder, de lanteern in hand, ging sluiten, als hem dacht,
Met hoofd en lijf geleund lijk een die doodmoe is van reizen,
Een spilde mansgestalte langs een pijler to zien rijzen.
Hij deed zijn sleutels rammelen en hij kiutterde aan de poort.
Doch roerloos bleef het staan alsof het niets en had gehoord,
z) kabouters.
206
A. RODENBACH
Gelijk een doode of wel een spook. Zeer bang en zeer
godvruchtig,
Sloeg de arme broer een kruis drij vier, besproeide zich
geduchtig,
Met water uit 't gewijde vat, en stapte toe. Het licht
Verschrok den dooven. Hij keek op, en toonde een aangezicht
Zoo mager als de Honger, als het Lijden zoo getrokken,
En toch zoo onverklaarbaar schoon met zijne grijze lokken,
Dat men er van bewondering wel bij gekreschen had,
Zoo prachtig, lijk een vlamme door een oud albasten vat,
Doorstraalde die verstorvenheid de meesterschap der rede.
„Mijn broeder, wat begeert gij ?" vroeg de leekebroeder.
„Vrede !"
Verzuchtte diep die vreemde man, en leunde op den pilaar.
Gauw vezelde de broer de lijst der „beste paters," maar,
Alsof een pletterende overmacht hem langs dien pijler plantte,
Stond hij die vrede zocht daar doof en stom. Zijn naam
was Dante.
STOET
Langzaam trekt een blanke stoet door d' heemlen.
Jesus eerst, der maagden Koning, 't aanzicht
Lijk de zonne glanzend en de kleedren
Lijk de sneeuw, en hunne koninginne,
De Onbevlekte met haar sterrenkrone.
Zeven englen volgen, blank in 't slepend
Koorkleed, houdend haren wijd ontvouwden
Hemelsblauwen goudgesternden mantel,
Dragend hare blauwe lelievane.
Duizend, duizend, duizend maagden volgen,
Sneeuwblank door de nevelige sluiers,
Zingend zoete koren door de heemlen,
Volgend, waar hij gaat, der maagden Koning
En hun onbevlekte Koninginne.
207
KAREL M. P. POL DE MONT
(geb. 1857)
DE ZAAIER
Nog eer der zonne gloeiende kus
Van berk en brank heeft dauw gedronken,
Treedt moedig de stevige landman, flus
Naar 't veld, in nevels nog verzonken.
Daar trekt, den eedlen kop omhoog,
De zwarte ruin de lange voren,
Snuift blij den wind, en — vuur in 't oog,
Laat, stapvoets, luid gehinnik hooren !
„Jutho, mijn paerd !" — de djakke knalt,
„Jutho!" ziet eens dat ploegmes blinken,
„Jutho ! mijn bles !" — de djakke valt:
't Geweldig ros trilt op zijn schinken
En snuift en stampvoet. „Juth ! steeds los.
't Dier schudt zijn maan, de zwarte :
Vooruit !"
Daar baadt de zonne het machtig ros
In goud, van uit de hooge verte.
„Jutho !" — En achter paerd en ploeg
Fier treedt de zaaier: struische jongen ;
Borst bloot, — is de uchtend koud en vroeg,
En in die borst twee ijzeren longen!
En, stap op stap, daar spreidt zijn hand
Mild, door de diepe, bruine voren
Het kostbaar zaad, de gouden plant:
Het vruchtenbrengend voedzaam koren!
Dan — akker op en akker neer,
Den noen door, tot in 't avondgloeien
Daar gaat hij, zaaiend, over en weer,
De korrels goud die straks gaan bloeien !
„Rust zacht, mijn zaad. Gij, zonnegloed,
Warm, week de harde, kille kluiten,
En gij, o Aard, bebroei het goed,
En doet het hoog en welig spruiten !"
208
K. M. P. POL DE MONT
Doch eer hij 't doomend land verlaat
In d'avondglans, dan blijft hij stille
Een pooze, en over 't kiemend zaad
Aanroept hij Godes besten wille.
„Goed heil, mijn werk! voorspoedige lucht
Moog u, zweet van mijn aanschijn, hoeden !
Groei op, word brood : mijn eigen vrucht,
Mijn' eigner liefde zoetst genucht,
Mijn eerstgeboorne — zult gij voeden!"
Goud, geel, geel en goud
Is het veld, waar trillend van wonne,
Het koolzaad op ende neder douwt
En reuzelend berst in de zonne.
Goud, geel, een eindeloos meer
Van schommelend-guldene baren,
Zoo klimt en daalt het, heinde en veer,
Waar de winden daar over varen.
De zonschijf gloeit — op iedere blom,
Flodderen, fladderen, op wieken
Van goud, — met zalig minnegebrom,
Goudhaantjes, pepels, en vliegen.
„Kom in maar," fluistren de kelkjes, zoet,
Onhoorbaar voor ons ; — en daar duiken
Pepel en goudhaan, wonder to moede
In de blaan, dat de stengelkens buigen.
Maar als hij het zinderend bloemenhert
Ontstijgt, gansch bevracht van den honing,
Dan siddert de pepel van lust en smert,
Tiegt, snel als een zucht, door de blauwende vert,
— Den hemel —, en droomt zich een koning!
Dat doet der liefde toovermacht ! —
Des, zoetertje ! laat mij ontlezen
Uw bruin-zwart oogje die wonderkracht
En ik zal, als het pepelken, koning wezen!
4
209
K. M. P. POL DE MONT
Ik ben de wolk, Gij zijt de zonne.
Ik ben gezwollen van 's levens wee.
Loom drijf ik heen, naar de zonne, de zonne,
Over berg en bosch, over stroom en zee,
Naar de zonne,
De zonne !
Gij zijt de zon ! Met gouden zoomen
Omkleedt Gij mij ; uw zachte glans
Omvaamt mijn wee, doordringt het gansch,
Tot al mijn tranen nederstroomen . . . .
O levenswee! 0 weenenswonne !
Ik ben de wolk ! Gij zijt de zonne!
O mijn Zonne,
Mijn Zonne!
SCHERZO
Lach nu maar niet, omdat dees liekens klein zijn ! —
Zij 't kelkje klein, het kan vol goeden wijn zijn,
Zij 't roosje klein, van kleur en geur kan 't rein zijn.
Klein is de druif: geen mond, die 't sap niet luste!
Klein is de parel, schoon zij schatten kostte !
Klein is uw mond : wie, die niet graag hem kuste?
Wel klein zijn uwer oogjes fonkelsterren.
Toch deden zij mijn ziel van liefde barnen:
Mij volgt Shun zoete klaarheid heinde en verre.
Een woord is klein en lichtlijk uit to spreken ... .
God's „fiat" deed den chaos vlammen braken,
Een „peen" van U kan mij het hart doen breken.
KINDERRONDE
„Wie komt daar uit het Oost gegaan ? —
Rozemarijn en blauwe violen . . . !
Uw lokken zijn blond als de blonde maan,
Uw wangen stralen als zonneschijn! —
Blauwe violen en rozemarijn . . . !"
210
'€)
K. M. P. POL DE MONT
e,i
„Langs beemd en bergen kom ik, van ver, —
Geurige roze, geurige roze ! —
Uit het blauwe land van de Morgenster;
En mijn kleed is groen als het groen der wei!
Geurige roze van den Mei!" —
„Wat bergt gij in uw voorschoot blauw ? —
Rozemarijn en blauwe violen ! —
Van uw voeten druipt het als lentedauw!
Op uw schreden geurt het als bloemen fijn!
Blauwe violen en rozemarijn!"
„'k Breng rijkdom, rijkdom zonder end, —
Geurige roze, geurige roze!
Al 't goud van den Zomer, al 't zilver der Lent,
Het fluweel van den beemd en het purper der hei ! —
Geurige roze van den Mei!
Mijn handen — ziet ! 1k ontsluit ze maar, —
Geurige roze, geurige roze ! —
En de vogellijns zwermen in schaar bij schaar .. .,
En het klingt en het zingt er, van tandaradei ! —
Geurige roze van den Mei !"
„Wij dansen vroolijk om U. in 't rond, —
Rozemarijn en blauwe violen ! —
Wij zoenen uw handen met dankbaren mond!
Gegroet, gegroet, gij Zonneschijn! —
Blauwe violen en rozemarijn !"
211
WILLEM J. TH. KLOOS
(geb. 1859)
Omdat gij rose zijt, als dons van duiven,
Zeldzame duiven, met teer - rose op 't blanke
Kopje, waaruit soms zacht-geklaagde klanken,
Als een stil weemoeds-refereintje, schuiven
Daarom wel zijt gij schoon, maar 'k wou, dat stuiven
Ging op uw lijfje eens, zoo vol ziel, als slanke
Vogel, die hunkrend heen-vliegt naar de ranken,
Zwaar-hangend, zwaar van blauwig-zijden druiven
Ja, is u 't leven niet een druiventros,
Waarvan gij weigert welig of to plukken
Der vruchtjes blauwig-zijden schoonheids-dos?
Ja, steeds maar blijft gij, als een Heilge, bukken
Over 't mysterie van uw ziel, hoog-los
Van al, waarmede de Aard u kon verrukken
enei
0, 't guitje in uw ziel is een oolijk guitje,
En danst soms in kleed van sleepend fluweel,
Met sierlijk beweeg, maar fiertjes de keel
In 't strotje rondend tot een bruusk geluidje,
Waar 'k zoet van schrik, tot ik roep : „O, wat muit
Mijn Lief, toch zoo, of lief-welige veel,
Midden in diep-harmonieus gespeel,
Pots op ging kaboutren als hoog-klaar fluitje ?"
0, 'k heb u zoo lief, en ik weet het wel:
ZOO geeft ook een bronnetje, zacht-luid ruischend,
Melodische echo van 't zangerig spel
Der nimf, in 't diepste van 't watertje huizend, —
Op eenmaal een hoog-uitspringend toontje misschien,
Als een zij-straaltje valt op een steentje, ongezien.
Zoudt gij gaan niet onder ruischend loover,
Waar de wind met goud-op-blaadren speelt,
212
W. J. TH. KLOOS
En als jonge, vlugge zwierder over
Stengel-snaren melodieuslijk veelt ? . . . .
0, als 'k u zoo zag, dan was 't me, als schoof er
Woud-nimf vluchtig, die zich steeds verheelt,
Door de takken ijlings, en ik stoof er
Heen, vlug-grijpend naar dat vliedend beeld . . . .
Maar den dans ontsprongt gij wel, weg-zwevend
Ras door 't lommer, en mijn leege hand
Scheen me een vogel, van verlangen bevend,
Wen een schoone vlinder ver-weg spant
't Wijd-gespreide, bont-gekleurde webbe,
Zoete lokking voor zijn scherpe snebbe . . . .
(#3
Als een devote bidder, die, met beven,
Houdt, op de vlak-gespreide rechterhand,
Zijn hart, dat diep-in gloend van passie brandt,
Als offer van zichzelf, omhoog-geheven
Naar goddlijke verschijning, die hij zweven
Ziet in de verte, omgeven door een rand
Van gloiieende cherubs, naar al kant
Bazuinend, wijl ze omhoog ten hemel streven . . . .
Zoo lig ook ik, Lief ! knielend voor Uw beeld,
Dat mij geen mensch meer lijkt, maar een Genade,
Mij door een verre Heils-macht toebedeeld . . . .
En, zooals eens mijn kinder-lippen baden
Tot de Onbekende, die in 't mensch-brein speelt,
Bid 'k thans tot U, die kunt mijn ziel verzaden.
Zooals een engel voor rond-rosen schouder
Het lager-hangend hoofdje schalk-weg steunt
Op de uitgespreide hand, terwijl hij leunt,
Een oogenblik, op 's hemels zoom, als zoude er
Van verre lets komen, wat hem lief is . . . Schouwde er
Zijn oog een vlucht van broers en zustren ? Dreunt
De lucht niet van hun breede vaart, en deunt
Muziek veel-stemmig niet alom, tot vouwde er
2 13
W. J. TH. KLOOS
De laatste, op 't laatst, zijn wieken, zwierens-mat,
Daar zij, 't heelal door, naar den hemel vlogen,
Wijl 't heel heelal geen weelde voor hen had?
Gij zijt die engel, maar gij ziet niet dat:
Gij ziet, als gij zoo zit, alleen twee oogen,
Die u, almachtig, in to drinken pogen.
VROEGER BESTAAN
Ik heb geleefd, een eeuw-of-wat geleden,
V6Or dat men gas-lantaarns of tramway's had,
In een oer-oude, stille Duitsche stad,
Waar steeds al menschen vroom-bedaardjes treden,
Zooals hun vadren, en dier vadren, deden,
Of elk mensch, langzaam, met de voeten, mat
't Eng, tusschen kleur'ge huizen draaiend, pad,
Dat sours zich tot een pleintje gaat verbreeden
Daar leefde ik onder de andren, stil
. ach ! ik,
Die mijn diepst Zelf toen was, die fijn doorvoelde
't Handschrift met teer-getrokken miniatuur.
En vaak ook zond ik een getroosten blik
Naar wat, daar ver, op hooger streken doelde :
Der kathedraal trotsch-bogige structuur . .
Ja, Gij, wij zullen saam door 't Leven tijgen,
Totdat wij achter overvallen, koud . .
Totdat mijn hand voor 't allerlaatste zwijgen,
Nog de Uwe, in vasten greep, voor 't laatste houdt.
Het Leven is geen morgenspel, waar blauwt
De al-open hemel door de zonn'ge twijgen,
Maar dapper verdergaan door 't vreemde woud,
Hoe ook de donders en de dieren dreigen
Het is een tocht op de eindlooze Oceaan :
Wij weten niet aan welke kust wij komen,
Of wij, ten slotte, in donkren storm vergaan,
In 't diepste diep voor eeuwig doodstil droomen,
Dan wel, stil-wieglend in een blanke boot,
Zachtjes inglijden 't eeuwig morgenrood
214
AUGUSTA PEAUX
(geb. 1859)
EEN VIJVER
Daar waar de wufte wind
Wiekt langs het water
Door wuivend lisch,
Waar zacht gewiegel
Deint op den spiegel
En fronslen is
En rimpeling,
Die snel verging;
Weg wiekt de wind,
Weg over 't water;
Zijn vleugel laat er
Op d'effen spiegel
Wel zacht gewiegel
Van bladerschaftw ;
Zijn wiekslag slaat er
Wat huiverend baadt er :
Het groen en 't blauw,
Of wel vergaat er,
En raakt er, nauw,
Het bewogen water ....
NAJAARSWANDELING
Er was een woord in den wind, bij 't gaan
Over de duinen — wij hadden 't gezwegen
't Woei kil elk bloeiend leven aan,
't Was allerwegen.
En wij gingen als blinden en waren doof,
Gingen als dooven en waren blind,
En de dood van den Zomer was in het loof
En ging ons voorbij in den wind.
215
e•3
A. PEAUX
En 't popelblad trilde op het wolkengrauw
Als maanlicht op doodenzerken,
En ver, in het schaarhout, schimden flauw
De witte geraamten der berken.
HAGAR
In bane duinen, waar in 't witte zand
De blauwe distels bloeien, o zoo stil
In 't heete landschap, witte asch en vuur
Van ongebroken zon. Strak is de lucht
En spits in 't blauw het stugge distelblad
En maar een enkele gebogen lijn
Daarin van groote droefheid, eene vrouw,
Hagar, weggaande, alleen. Een beeld van al
Wat zwerft op aard, verlaten en verstooten,
En die 't niet zien kan als haar 't liefste sterft.
ZOMERREGEN
Stil alle luchten,
Stil alle blad;
Verre geruchten . . • •
Wat hindert dat ?
Zachte geluiden:
Flauw aan den weg
Pratende luiden
Over een heg.
En op de keien
Widen, die gaan,
Karren aan 't rijen,
Zweepen aan 't slaan.
Dichter de regen
Druppend op 't blad ;
Vogels, die zwegen,
Vluchten voor 't nat.
Een maar stemt mede
In 't regengeruisch:
Kirrend
tevreden,
Is Woudduif thuis.
216
A. PEAUX
WAPENSCHOUW
Hun lichte vaantjes dragen blaadjes fijn
Van bramenbloesem in 't omsloten dal;
En vedergrassen, wit in zonneschijn,
Wuivende pluimen van den vestingwal.
Langs heel' het duin een flikkerende lijn
Van lichte lansen, op den omgang, al
In dichte rijen, hooggericht en pal:
De helmebossen, die speerdragers zijn.
Boogschutters anderen; op zijn blanke tel
Rijdt hoog de wind en overziet ze er all',
Een knie gebogen, wachtend zijn bevel,
Richtend hun zilvren pijlen, spits en smal.
DE VLUCHT
De lichte maan van dageraad.
Ziet om naar de laatste ster.
„Nu ga met mij, eer 't is to laat,
Een weg, en die is niet ver."
Ik voel den blanken morgenwind,
Als de sikkel het rijpe graan,
De vrees, die loom de voeten bindt .. .
„Kom, 't is alhaast gedaan."
Ik zie de lucht in 't Oosten, ros
Als een vlammend vuur van haat,
Ik hoor de lijster in het bosch
En den haan, die ons verraadt.
2 17
STEPHANIE HELENE
LAPIDOTH—SWARTH
(geb. 1859)
VERLATEN STRAAT
In de oude straat, waar vreemd de voetstap klinkt,
En welig gras, voortwoekrend ongestoord,
In groene lijst de grauwe keien vat,
Staat, droef vervallen, 't lang verlaten huis.
De ruiten blinken, blauw, in 't licht der maan,
En starers, stil en strak, met glazen blik,
Den blik van oogen, die geen licht meer zien,
Den blik van een, die zich heeft blindgeweend.
Droef zingt de klok der middeleeuwsche kerk,
Wier grijze toren opdoemt in den nacht,
Hoog boven 't stadje, een oude melodie,
En, smeltend zacht, nu alles zwijgt alom,
Weeklaagt een vedel in de sombre vert.
DE REIZIGER
Bij de eerste glansen der lentemaan,
Is mijn lieveken-zoet naar den vreemde gegaan.
Hij heeft gegeten het liefdebrood,
Dat de Meester de aanbiddende Jongeren bood.
Hij heeft genomen den wandelstaf,
Dien de lijdende Christus ter hand hem gaf.
Sneeuwwit was zijn kleed, als het rein gewaad
Van wie zich in mysterieen wijden laat.
Hij schrijft uit den vreemde geen enkelen brief
Aan vader of zuster, aan vriend of lief.
218
S. H. LAPIDOTH-SWARTH
ei
Geen groet uit de verte, geen woord van zijn hand.
Die melde of 't hem wel is in 't Eeuwige Land !
DE JONGSTE DAG
Toen hoorde ik vleugelkleppen, of een zwaan
Zich neerliet bij mijn leger en ik zag
Een engel met een blinkend zwaard. Ik lag
Verlamd, als zij die weldra sterven gaan.
Toen sprak hij: — „Wee! gedenk den Oordeelsdag,
Wanneer gij, naakt, zult voor uw Rechter staan,
Met al uw zonden!" En hij zag mij aan.
En 't was verplettrend als een donderslag.
En driemaal rees en daalde 't vlammend zwaard
En driemaal gloorde een lichtkruis op de lucht
En, toen hij heenvloog, beefde driemaal de aard.
Die engel Gods ! nog sidder ik voor hem,
Die alles weet en sterk is en geducht.
Ik zie die oogen en ik hoor die stem,
EDELVROUW
De reeen rusten in het schemerlicht.
Op 't blauwend gras ligt donzig de avonddauw
Waar 't violet der lucht vervloeit in grauw,
Verrijst de maan gelijk een zilvren zicht.
In d' eiken zetel mijmert de edelvrouw,
Beweegloos turend naar het vergezicht.
Zacht likt de hond, die aan haar voeten ligt,
De hand, die afhangt uit de zilvren mouw.
Een purpren wingerd windt zich om 't balkon.
Een witte klimroos laat, als vlokken sneeuw,
Haar blaadren vallen tusschen donker veil.
De boomen droomen van de zomerzon
En zij, die reeds de helft zag van een eeuw,
Droomt, ongetroost, van ongenoten heil.
219
S. H. LAPIDOTH -SWARTH
0 LIEFSTE MET UW GODENLACH . . . .
O Liefste met uw godenlach,
Dien 'k aan mijn hart gebogen zag,
Dien blauwe' en gouden zomerdag,
Vol geur van blanke bloemen!
O Lief die leven schiep uit dood !
O Geyer van mijn liefdebrood!
Genezer van mijn zielenood!
Hoe zal mijn dank u noemen?
O gij die wilt mijn Alles zijn
En koestren 't moede harte mijn
In engelarmen warm en rein,
Wat zal mijn dank u geven?
— De rozen van mijn vroolijkheid,
De leeljen van mijn droomentijd,
De palmen van mijn vrome vlijt,
De lauwer van mijn leven.
MIJN LEVEN
Wat hield ik in mijn handen toen?
Mijn leven.
Wat zal ik met mijn leven doen?
„'t Mij geven !"
— En is 't niet kil en droef en arm?
— „Vol droomen."
— En wordt het aan uw boezem warm?
— „Volkomen!"
— Verwelkte bloem bij herfstseizoen,
Gegeven,
Wat zal bij u mijn leven doen?
— „Herleven!"
220
FREDERIK VAN EEDEN
(geb. i 86o)
(Uit: Ellen)
Hoog boven menschen en hun klein bestaan
Zweeft er een vlucht breed-vleugelige accoorden,
Dat zijn mijn boden, mijn getrouwe woorden,
Die mijn ver Lief vertroosting brengen gaan.
Vrees niet ! de menschen zullen 't niet verstaan,
Schoon zij het groot geruisch der vleuglen ho orders,
Menschen zijn klein, h66g is der Liedren baan,
Zij kunnen hen niet vatten, noch vermoorden.
Zoo ga dan snel, mijn zang, mijn afgezant!
Breng zachten troost ! — Mijn lief is zeer verlaten,
De nacht is koud en duister 't eenzaam land, —
0 ! mijn verlaten, — o! mijn arm, droef Lam !
Het doet zoo bang om zijnen Herder blaten,
Of die niet keerde, — en het halen kwam!
3
t1
(Uit: Ellen)
Kon ik altijd gevoelen, wat ik weet,
Dat daar nooit Heil wordt zonder Smart gebor en,
Dat er geen Hart zal worden uitverkoren,
Dat niet verging in Vlam van eigen Leed.
Ach ! dat zoo vaak 't verbijsterd hart vergeet
De heilge Waarheid, die ik zelf deed hooren,
En noch den Twijfel, noch den Wrok kon smoren,
En 't Onrecht vloekt, dat het z66 lijden deed !
Maar meet wel, Heer, wat gij hem dragen doet,
Die nog zoo kort weet wat zulk Leed beduidt;
Maak dan niet al to zwaar den harden druk,
Dat niet mijn arm, van pijn verblind Gemoed
Breekt in verwarring en wild oproer uit
En slaat Uw steenen Tafelen aan stuk.
221
F. VAN EEDEN
DE WATERLELIE
Ik heb de witte water-lelie lief,
Daar die zoo blank is en zoo stil haar kroon
Uitplooit in 't licht.
Rijzend uit donker-koelen vijvergrond,
Heeft zij het licht gevonden en ontsloot
Toen blij het gouden hart.
Nu rust zij peinzend op het watervlak
En wenscht niet meer
SCHEMERING IN 'T WOUD
Hier moet ik peinzend gaan en stil, —
Het afgeleefde loof kwijnt aan de twijgen,
Ik voel den loomen schemer stijgen —
En stijgen stil.
Wat glanst het bleeke Westen koud !
Een matte lach uit droeve wolkenbrauwen
Doet flauw den teedren nevel blauwen
In 't gelend woud.
Ik zie den bleeken stervenswenk.
Ik voel het doffe duister in mij dringen
En verre stemmen hoor ik zingen
Al wat ik denk. —
Waar zijt ge, Dood ? — zoo gij rondom
Op wieken van de schemering komt rijzen,
Nu doet uw nadering niet ijzen, —
kom!
Ik wacht u
HET ZEE-GERUISCH
Het zee-geruisch zal ik nog dan gedenken
Als diep in zand mijn hoorloos oor vergaat,
Als lichten mild mijn oogen niet meer drenken,
Als zonder woon mijn ijle wezen staat.
222
F. VAN EEDEN
Naar 't zee-geruisch zal ik nog dan verlangen
Als naar het liefst wat mij de wereld dee,
Zij zingt den kroonzang aller wereld-zangen,
De op zandig veld neerdonderende zee.
Verheugt u toch, gij die dit rijmken lezen
En nog in gloed der zonne wandlen meugt
De stranden langs, — wen mijn verstorven wezen
Reeds lang ontbeert wat 't z66zeer heeft verheugd.
Zegent dan uwe zinne' en uwen dag!
Ik die dit schreef; ging met een hart vol wonden,
Handen vol euvel, ooren vol geklag,
En heb het leven toch zoo schoon gevonden.
'T HERTEKEN
Hebben ze je 't weien voor altijd versperd?
Herteken ! Herteken!
Docht je maar hongrig om groenigste loten,
Tot je in de breeklijke poten geschoten
Vangeling werd ?
Is je nu 't meien voor altijd versmert ?
Herteken! Herteken!
Blijven de groene revieren versloten ? —
Donker-oog staart, Overwijd van grooten
Jammer gesperd.
SCHOOL DER MINNE
0 Liefde die nooit Liefde vroeg
Maar geven bleef om niet,
Die wrevel nog als weldaad droeg,
Nu wint ge Liefde en Lied.
Zoo geeft de hemel en de zon
Zoo geeft God's liefde groot
Ook waar zij nooit ontvangen kon
Uit Touter minnens-nood.
2 23
F. VAN EEDEN
Zie hoe de macht van uw geduld
Verheerlijkt mijn bestaan
En met een wondre pracht verguldt
Mijn dag, nu en voortaan.
God wil in Vreugden zijn gekend,
In Vreugden fel en sterk;
Gij hebt mijn hart tot Vreugd gewend
Dit 's Deemoeds wonderwerk.
Heb dan geen zorg om dank of trouw,
Blijf geven als om niet,
Of 't u dan al begeven wou
Mijn hart en kon het niet.
(Uit : Wijkrans van Drievoudzangen)
Ik ben een zinkend wrak, van zonden zwaar,
Ik ben een vogel in de strikken vast,
Een drenkling naakt, mijn nagels bloede' op rotsen,
't Water der eeuwen wast.
O dat mijn land, mijn God gevonden waar!
Zoo schreeuwt mijn mond en mijn hart is zeer bang,
Maar door mijn schreeuwen en het golve-klotsen
Hoor ik een zang
Zingen des Eeuwgen hoogheid wonderbaar.
;3
(7
(Idem)
Wondere Liefde, o wondere Liefde. —
Men spotlacht en begrinst uw heilig woord,
Toch wordt, nu 'k zacht d'aandacht op U blijf richten,
Uw mildheid niet verstoord,
Wondere Liefde, o wondere Liefde. —
Ik dacht u ver, doch zie, gij waart nabij,
Uw adem waait, uw minnelachjes lichten,
Nu drenkt gij mij,
Wondere Liefde, o wondere Liefde.
224
F. VAN EEDEN
1;;:
(Idem)
Zwart keverken bewandelt 't blanke blad
Waar mijn gepeins kristalt in stille schrift,
En 't ziet niet dan wat donkere figuren
Waar ik met trage stift
Te bergen zocht onschatbre klankenschat.
Gaat niet het menschken als dit beesken kleen
Blind over groote, wondere schrifturen
En vraagt elkeen
Wien hij te aanbidden of te danken had ?
REI VAN DUIN-ELVEN
Lioba)
Ziet, Syritha's licht!
Milder vliet het van de kromme hoornen
Op de wolke en wekt ons, nachtgeboornen,
Tot de reien, licht.
Melkwit blinkt het zand,
Fluistrend tripplen wij in luchte rijen
't Maanlicht in, uit donker der valleien
Heia! hand in hand.
Sterrebeelden staan
Stil te blinkren in omgraasde plasjens,
Ritslend zachtjes hoort men in de grasjens
Kevers wandlen gaan.
Zilvren straalt de zee —
Ziet ons hupplen, hupplen op de kruinen
Van de doodstil, blank•beschenen duinen,
Vlinders zwirren mee.
Stil! — gerucht ! gerucht !
Hoeven stampen, grove stemmen naadren,
Bergt u schielijk in de schaduwblaadren.
Weg! — gevlucht ! gevlucht!
15
225
F. VAN EEDEN
ZANG DER ZEVEN ZUSTERS
(uit: De Broeders)
Harmakhis, die uit de vochte
vloeden het geweldig licht
Heft, verheerlijkend wie zochten
aanblik van dat heil-gezicht,
Kom ons aanzien, over transen
van uw nachtelijke hal,
Werp de lange vlammenlansen,
Richter, door uw Wereld-al.
Stralende dooder des nachts,
Die de zeeen met luister belegt,
Die de volkeren wekt, die de werelden drenkt met licht
EUDOXIA's ZANG
(uit: De Broeders)
Blij zal ik dragen
God's rigoureuze slagen,
God's rigoureuze slagen, tot mijn gansch hart smelt,
Tot al het mijn moet welken, als zwart-bestorven kelken
Op wit-besneeuwde veld.
Eeuwig verloren
Ga ik eerst recht toehooren
Mijn lieven Heer toehooren, die zijn vrede zendt
Tot wie uit brand van 't eigen, Al-liefde voelt opstijgen
Niet meer veranderend.
Feller, demonen !
Vermoord met schimp en honen
Met grimmen smaad en honen, der ziel eigen wil,
Tot zij door dood genezen, opstaat in reiner wezen
Verlangeloos en stil.
226
EDWARD B. KOSTER
(geb. 1861)
AVONDLIEDJE
De zachte heidekleuren blozen
In de avondzon,
En scheemrend purper duistert om
Den horizon;
De donkre boomen staan te droomen
In 't laatste licht;
In snelle vlucht vliegt door de lucht
Een late vogel
Ver uit het zicht
.
Zoo vliegen al mijne gedachten
Steeds naar u heen,
'k Geniet het leven en de schoonheid
Door u alleen.
Er ruischt een zachte roffel door de blaadren
Der populieren aan den zoom der weide;
Zij tromm'len aan hun ranke takken blijde
Den zomer tegemoet, die stil komt naad'ren.
In de elzeboschjes aan den kant der slooten,
Doorgeurd van honingklavers en kamillen,
Hoor ik den lentewind zijn liedje trillen.
Met lang-gerekte, zangerige noten.
Op halmen wieglen statig korenaren
Hoog boven paarsig-blauwe korenbloemen;
De koekoek zit zijn eigen naam te roemen,
Zich diep verschuilend in de dichte blaaren.
2 27
E. B. KOSTER
\t)
HERFST.
Een brand van vurig rood en schettrend geel
Laait in het bosch te midden van vaal-bruin,
Waartusschen hoog een gansch-ontblaarde kruin
Skelettig zich verheft, met broos gespeel
Van fijn-geetste takjes. Door 't struweel,
Het bosch omgord'lend met een blonden tuin,
Gaat bevend ritselwind, en 't blaadrenpuin
Wordt hoog gestapeld, aarde 's herfstprieel.
Een zware sluimerzucht doorwaart het woud,
Druifwaaz'ge schemerdamp hangt tusschen 't hout,
De donker-violette stammen wij ken
In de avondstemming als in stillen droom ; —
Een lage witte mist rijst vredig loom,
Waarboven hoog het herfstwoud staat te prijken.
Een stukje wereld in een regenboog :
Wat boerenhuisjes en een korenveld,
Waardoor een siddring vaart van vochten wind,
Een klompje boomen, wier zwaar-tintig loof
Met forsche donkring uitstaat tegen 't licht
Van de avond-lucht, mat-blauw met zweem van groen;
Een eindje hei als smeltend violet
In zachte hulling van omwaadmend paars;
Een heuveltje, op welks gelen kop van zand
Wat schaarsche zwarte struiken en een stam,
Van kruin beroofd, armoedig en alleen :
En over alles buigt zich zacht de boog,
Het zeeg'nend met zijn zuivre kleurenpracht,
't Omhelzend met zijn machtgen arm van licht,
Die langzaam aan verzwakt bij 't zongedaal,
En eindlijk wegwaast in den avondval.
Dan gloeit het glanzen van de lucht nog na
In rozeroode wolkjes, die verspreid,
Als bloemen bloeien op het hemelveld,
Tot ook zij welken, en het land alom
Vernevelt in de grijze schemering.
228
E. B. KOSTER
INSTANTANEETJE
Ik wandel in een rossig-goud getij,
Bruin-gouden wuiving wiegelt boven mij,
Goud-bruine loovers nijgen om mij heen,
De wereld is een gulden-rood geween ;
De groene stammen zijn geaderd-grijs,
Het windje zingt een zeurig-zachte wijs;
De boschgrond lijkt een rossig stukje hei,
Ver achter glanst met sappig groen de wei.
LENTESTOET
In wijde wonderhallen van het woud
Hoor 'k hel-op tuiten klinkende muziek,
Nu buigen blad en bloesem naar beneen
Om haar te spreiden luchte baldakijn,
Haar, die aan 't hoofd van 't zuiver-spelend koor
Ten bosch in schrijdt, de lentekoningin.
Zij streelt het sterrenmos met lichten tred,
En toovert met haar oogen teedren glans
Op 't schuchter-wuivend lichtgroen blaad'renvolk,
En koost met zachte handen al wat sproot
Om 't woud te tooien bij haar ommegang.
Nu speelt blij-op de zilvermondge fluit,
En deunt de gallem-volle veldschalmei,
De citherzang verzoet de zoele lucht,
Het luitgesuis zweeft zacht op zachten wind,
En 't klare zingen van de nimfenrei
Stijgt hoog op boven 't dommen van den trom;
Cymbaal en vedel voegen zich den zang
En luide zwelt de galm der boschmuziek,
Want voog'len mengen zich der nimfkapel,
En schallen wildzang in het wijde rond.
Maar achter 't vreugdig spelen treedt zij aan,
Festoen-omhuld, in gouden pracht van haar,
Dat in een glanscascade nederrilt
Langs rug en schouders; en op 't schoone hoofd
Blinkt vonkeldiadeem van dauw-besprenkt,
Door zon tot vuur geslagen bloemenpraal.
229
E. B. KOSTER
Zij glimlacht blijde in 't bloeien om haar heen,
In kalme gratie schrijdt zij langzaam voort,
Geurwaad'mig, licht omspeeld door vlinderschaar,
En plotseling doorflitst een hel-wit licht
Als bliksemvonk het trillend-jonge woud,
Wanneer de zon haar jong-blank lichaam treft,
En dartlend neerschampt langs haar naakte pracht.
DAVID HARPSPELEND VOOR SAUL
(Aan Jozef Israels)
Waar zint hij op bij 't grijpen in de snaren,
Hij, David, die 't omhooggewend gelaat
Geestdriftig richt ten verren dageraad,
Want in de heemlen kwam de dag gevaren ?
Daar praalt, een zee gelijk met kalme baren,
De roode glans des daags in weidschen staat,
Alsof een zeegning over de aarde gaat,
Waar David doet zijn klanken ommewaren.
En in de tent op 't rustbed, smart-omdonkerd
De man der wanhoop, Saul, en somber flonkert
De waanzin in zijn star-onrustig oog.
En aan zijn zijde Michal, droevig starend,
Haar gansche ziel vol treurnis openbarend .
Hoog stijgt de melodie der harpe, hoog.
LENTE
Almoeder der verlangens, 'k hoor u klagen
En smachtend roepen in verlatenheid,
Uw stem weerklinkt in 't blaten van de geit,
Die rukt aan 't koord in de ijlschauw van de hagen.
Uw stem weerklinkt in 't zwaar geloei, bij viagen
Gestooten uit het stierlijf, in 't gekrijt
Van al wat zoekend naar bevreedging schreit
In 's nieuwen levens helderlichtig dagen.
Gij zelf ligt uitgestrekt in 't koelgroen mos,
Uw blanke lichaam warmend in de zon,
Wier luwe hitte breekt door 't karig bosch.
230
E. B. KOSTER
Dan heft ge u op, en aan den vijverzoom,
Bij 't lustig-jong gebabbel van een bron,
Legt ge u weer neder tot vernieuwd gedroom.
REGENNACHT
Al is er maan-vermoeden
De lucht is leeg,
Des hemels baan bevloeden
Veel wolken veeg.
De droppen komen zijgen
In zachten val,
De blaan der boomen nijgen
In regenhal.
't Is alles mat en eenzaam
In vree gesust,
En alles wat gemeenzaam
Met licht is rust.
De witte moeraspluimen wuiven
Op den kwijnenden avondwind ;
De maneschaduwen schuiven
Langs 't water, zilver-getint;
De licht-groene kaarsjes der sparren
Staan stil in de scheemrende lucht ;
Het bleek-gele schijnsel der starren
Knipoogt uit een wolkjes-vlucht;
En boven het vijvertje dansen
De muggen in weemlenden drom',
Hun gazige vleugeltjes glanzen,
Een heilige stilte is alom.
231
LOUIS M. H. COUPERUS
(geb. x 863)
Zeg, liefken, heugt
U nog de vreugd,
Wen op het kabblend water,
Zoo spiegelrein
Als kristallijn,
Zoo ruischziek van geklater,
Ons kleene boot
Daar vlugjes vlood
In 't maanlicht, dat er glanste;
Een notendop,
Zooals zij op
De golfjens dobbrend danste ;
Een rozeblad,
Waarin een schat,
Een paerel, lag to luchten :
Mijn bange bruid,
Die uit de schuit
Vol angst vaak wilde vluchten?
Waart gij weer kalm,
De gouden galm
Eens nachtegaals bekoorde
Uw zieltjen zoo,
Dat gij maar no5
Naar mijn gefluister hoorde,
En dat ter stee
Gij stemdet mee
In 's vogels lied van minne,
Als woudt gij hem
Met uwe stem
In 't kweelen overwinnen.
Uw stemme was
Zoo klaar als glas,
Zoo klaar als zilvren klokjens;
23 2
L. M. H. COUPERUS
Wat klepten zij
Daar vlug en blij,
Wat klepten zij daar drokjes !
En hooger klonk,
Toen 't maantjen blonk,
Waar 't door de wilgen lachte,
Uw avondzang,
Wijl, droef en bang,
De vogel smolt in klachten.
Tot plots hij zweeg,
Een zuchtken zeeg
Van spijt hem nit de kele,
En nooit meer zong,
Hoe 't hart hem drong,
Die eertijds zoo kon kweelen
Maar zeg, waarom
Bleef immer stom
De stemme van uw harte,
Daar toch uw mond
Wel toontjens vond
Om 't zangertjen to tarten ?
OP DE TINNE.
Uit zwarte wolken zwiert de maan met matten straal.
De burchtvrouw mijmert in de schaduw der kanteelen,
En 't zilvren licht komt door heur zilvren wipe spelen,
Of tintelt langs haar sleep van karmozijn sindaal.
Een page aan heur voet zingt wonderschoon 't verhaal,
Van ridder Walewein en jonkver Ysabele,
Terwijl zijn vingren zacht de gulden koorden streelen;
En .... in 't platanenloover zwijgt de nachtegaal.
De koelte voert de laatste klanken stervend mede;
De vogel stort weer schuchter zijnen liefdezang,
Die als in drupplen langs het loover komt gegleden
Maar zie, wat paerels aan heur blonde pinkers siddren!
Een reine dauw besproeit de roze van heur wang:
Zoo roerde haar het lied des dapperste' aller riddren!
233
L. M.
H. COUPERUS
AFRODITE
Zie, als een rozeblad wiegelt zich blinkend
Over de glinsterig-schuimende golven,
Zacht door de zoelte gestuwd Afrodite's
Paerlige schulp . .
Luikend de fulpig-omwimperde scheelen,
Wringt zij zich, godlijk-zoet lachend, de lokken .
Goudene lach om heur lippen ! Uw gloren
Dooft dat der zon!
•••
Rank als een Her zijn heur armen geheven,
Golvende rondt zich haar zilvrige heupe,
Rondt zich de dauwende lelienboezem,
Dubbel geroosd
Zoo, als in nimben van glans zich omneevlend,
Schittert de schoone op heur schomlende schulpe .
Weeldeziek effent de wisplende zoelte
't Blauwende pad ..
234
EDUARD TH. J. BROM
:-:
(geb. 186 4)
:-:
WATERLELIE
De blanke waterlelie drijft to droomen
In 't spieglend water en haar blaadren blinken,
Het open harte vangt met bevend schromen
Het zonnegoud, dat blij de golfjes drinken.
Dan, als de bleeke schemering gaat doomen,
Sluit zij haar kelk, met in zich-zeif verzinken,
Na 't zon-gekoos, de maan, in vree gekomen,
Doet haar heur droomrig-zoete tale klinken.
ZOO bloeit, op 't wijde lichtvlak mijner ziele,
Een blanke droome-bloeme schuchter-teeder,
En zonne-teerheid daalt er blozend neder,
Na elken lichtdag, als er scheemring viele,
Vouwt zij haar blaan, verzaad van 't zonnestreelen .. .
Doch zachter droomlicht blijft haar mild omspelen !
EDELJONKVROUW
Gelijk een edeljonkvrouw, voor wie geldt
De ridder-eere als hoogste doel van 't leven,
Haar fiere willen slechts den fieren held,
Uit alien, wervend om haar gunst, zal geven :
Z66 kroont de Schoonheid op het worstelveld
Van hare gunst, alleen het heldenstreven ... .
Haar hoogste zeif, als eereprijs gesteld,
Zij hem, door zege tot haar opgeheven!
0! ik zal worstlen met ondoof bren gloed,
Met reuzekrachten en ontembren moed,
Al winnend, stap voor stap de Schoonheid naadren,...
Tot 'k haar mijn geurge lauwren heb getoond
Als heldenhulde en zij mij lachend kroont
Met liefdekrans van onverwelkbre blaadren!
235
E. TH. J. BROM
VAN DE MEI
De vooglen stijgen, stijgen,
In zonnelichte lucht,
Een wondre lentejubel
Verzelt hun rappe vlucht!
De lof der Mei dringt juichend
Hun zoete kelen uit,
Zij drijven op den maatslag
Van eigen lustgefluit. —
In 't ruim van 't licht verbeelden
Stijgt jubelend omhoog
Mijn weelderig verlangen
'k Staar 't na met blinkend oog!
Gewiegd op 't zangrig zielslied,
Doorkleppert het de lucht,
En streeft voorbij, vol fierheid,
De hoogste vogelvlucht !
23 6
JOHANNES B. SCHEPERS
(geb. 1865)
UIT BRABANT
Melancholiek is 't klinken van de bellen
Aan 't haam van 't paard, dat stapvoets sloft in 't zand,
Het opgeschoffeld stof zweeft naar de kant
En gansche zwermen vliegen vergezellen
Het beest, dat scheukt en kopschudt van hun kwellen.
De kop omlaag, door 't kwastig net omrand,
Zoo trekt het dier langs 't hooge dorre land
De tweewielskar en blijft eentonig schellen.
En naast hem loopt de man, zijn evenbeeld,
In 't grauwe kleed met sjokkig loomen gang.
Verweerd zijn hoofd en haar, de hand vereelt;
Staag klapt de zweep, doch maakt zijn paard niet bang:
Zij hebben saam to lang hun werk gedeeld
En sukklen samen voort hun leven lang.
237
ALBERT VERWEY
(geb. 1865)
Mijn ziele is in mijn zangen,
Mijn zang is in mijn ziel:
Mijn lied is 't zoet verlangen,
Dat in mijn harte viel.
Dat groeit daar stil verholen,
En groeit straks wonderhoog,
En rankt in duizend bloemen
Der wereld uit het oog.
FEEENZANG
Wanneer bij het gelen der blaren
Schuwvoetige sluimering vlucht,
Dan lig ik in dorrende blaren
En staar in de stormende lucht,
Mijn zachte armen omvangen
Den moegezworven knaap,
Ik kus zijn bleeke wangen,
Ik kus hem in zijn slaap.
En dan vloeit van mijn lippen een zegen,
Met dit lied mijner lippen voorbij ;
Want de zon ziet in 't oosten mij tegen,
De zon verlangt naar mij.
De deizende sterren, zij tinklen
Hun vesper mij na, waar ik rijs,
Tot die tonen mijn voeten besprinklen
Op de trappen van 't zonnepaleis.
Met pennekratsen op 't papier to teek'nen,
Als met een etsnaald op het harde koper:
Een veenplas op een landschap tegen avond
Of zielebeeldjes, met een fijner lijn
238
A. VERWEY
Dan 't scheren van een stroohalmpje over 't water,
Of trilling van een meeuwevleugel ; — rhytmisch
Bewegen van de pen en 't op en neer
Getik van 't rijm als 't tikken van een klok,
Die de seconden aan elkander rijmt; —
Of ook gelijk het heen- en weergaan van
Een waaier in een nauwbewogen hand —
Daar achter 'n vrouwsgelaat in donker haar. —
Als 'k etsen kon zou 'k van dat vrouwsgelaat
En van dien waaier in de slanke hand,
Van rooden wijn en van wat zonnewarmte,
Met schaduw van een etsnaald schetsjes maken
Op koper — zoo, mijn vriend, wie etsen kan,
Beproev' to vatten wat ik vatten zou: —
Maar er is ijver noodig om tot ets
Te maken wat een dichter heeft gedroomd
In luiheid, onder warmte en rooden wijn.
i-,9
O Man van Smarte met de doornenkroon,
O bleek bebloed gelaat, dat in den nacht
Gloeit als een groote, bleeke vlam, — wat macht
Van eindloos lijden maakt uw beeld zoo schoon ?
Glanzende Liefde in eenen damp van hoon,
Wat zijn uw lippen stil, hoe zonder klacht
Staart ge of van 't kruis, — hoe lacht gij sours zoo zacht —
God van Mysterie, God's bemindste Zoon!
O Vlam van Passie in dit koud heelal !
Schoonheid van Smarten op deez' donkere aard!
Wonder van Liefde, dat geen stervling weet!
Ai mij ! ik hoor aldoor den droeven val
Der dropplen bloeds en tot den morgen staart
Hij me aan met groote liefde en eindloos leed.
Ik zal de Moire bij de handen vatten
En worstlen lijf aan lijf, en 'k laat haar niet
Voordat het rokken uit den weefstoel schiet,
En de eeuwge draden uit elkander spatten.
239
A. VER WEY
Als dan de wereld om ons heen vervliet
Tot chaos, leert mijn ziel haar krachten schatten,
En dan rusten mijn handen eerst, de matten,
Wanneer op haar gelaat de tint verschiet.
Daarna zal ik, dien zij niet kan weerhouden,
Nieuw leven weven uit dien grooten dood, —
En 't zal het wonder mijner werken zijn: —
Want zie, ik zal een liefelijken schijn
Van vreugde en liefde, als sours mijn ziel omvloot,
Zacht leggen in uw oogen, die zoo rouwden.
ett3
Het strand lag leeg toen ik het duin verliet,
Een vogel hurkte er die met tragen slag
Zich hief en wegwiekte : onafzienbaar lag
De zee tintlen naar 't zilverig verschiet.
Mijn stap versnelde : ik zonk in 't weeke zand,
Maar won de bank ; daar, in een lange lijn
Bruiste de branding; 't dondren door klonk fijn
De schelpvracht wentlend met de golf op 't strand.
Ik stond en staarde: een zeil blonk ver en vaag:
Een vonk, een veer, dwarlende op 't diep in 't ruim;
Mijn blik drong door, mijn voet omvochtte 't schuim,
Dan mat ik d'afstand, murmlend: „Niet vandaag."
MUZIEKBROEDERS
De maan scheen hel : een wilde 't raam juist sluiten :
Als achtloos greep zijn hand van 't haakje er naast
Een mandolien en trad nog eens naar buiten,
Tokkelde en schreed : een buurman zocht gehaast
— Hij half ontkleed — zijn fluit, trad achter de' ander;
Achter hem weer een: hoog en helder blaast
Die de occarien; en — schuiflende meander —
(Deur kiept, gedaante uit slop en steeg schiet mee)
Lengt zich die stoet en volgen zij elkander.
240
A. VERWEY
Naar 't plein waar de oude bron plast tript hun tree,
En snaar en fluit, driewerf gevoerd in 't ronde,
Zijn luid en klaar : de maan verzilvrend glee.
Dan deelt zich elk waar 't huis en slaap hij vonde.
DE VELDHEER
Zijn naam, als een vaandel, woei
Boven de bergen,
Oud en versleten,
Maar vlekkeloos aldoor,
Helden bewogen zich
Ora hem en onder hem
De vijand viel.
Brengt, nu hij dood is, 't kanon van den vijand;
Hult in de viag hem: legt op 't affuit hem:
Rijdt hem heen.
Helden, en Vrouw die hem lief had, draagt hem :
Laat in zijn graf hem neer.
Driemaal dreunen kanonnen hun salvos:
Driemaal dreunen de bergen weer.
DE MEREN
Waarom, mijn hart, gij nu ontbindt
De meren van mijn weemoedland ?
Ontdooit niet altijd lauwe wind
En zonnebrand? —
Omdat in grottenkilte ik zat
En 't waaien van uw storm ontweek
Voelde ik geen zon, zag langs mijn pad
Geen vochtge beek.
Nu zie en hoor 'k door blad, langs rand,
Het dooiend nat ritslend en zwaar,
De meren van mijn weemoedland
Ruischende klaar. —
i6
24 1
GERRIT HENDRIK PRIEM
(geb. 1865)
ORPHEUS
Wie loom zijn leden strekken kon
Bij 't stralen van de middagzon,
In schaduw bij de klare bron,
Hij hoorde 't allerzoetste lied,
Dat ooit van gouden snaren vliet,
Maar zag den zanger-zelven niet :
Waar 't mastbosch ruischt, vol kracht en zwier
Slaat Orpheus' hand de gouden Tier,
Hij speelt en zingt voor mensch en dier.
Bij 't vallen van het nachtgordijn,
Als alle herders samen zijn,
En koozen in den maneschijn,
Als elk zijn lief in de armen sluit,
Dan klinkt en zingt er luid de fluit,
Maar boven alle zangen uit,
Waar 't mastbosch ruischt, vol kracht en zwier
Slaat Orpheus' hand de gouden Tier,
Hij speelt en zingt voor mensch en dier.
Wie leeft en lieft in 't groene bosch,
En sluimert op het zachte mos,
Die raakt van d'aardsche zorgen los;
Hem kroont der lente bloesemkrans,
Hij laaft zijn ziel met zonneglans,
Hij leeft bij zang en spel en dans:
Waar 't mastbosch ruischt, vol kracht en zwier
Slaat Orpheus' hand de gouden Tier,
Hij speelt en zingt voor mensch en dier.
2 42
G. H. PRIEM
SCHEMERING
Bij 't avondvallen alleen te staan
Midden in rosse heide !
De wolken, als vlammen, over me slaan,
Als vreemde vlammen, waarin vergaan
Hemel en aarde beide.
Ik denk aan Midian's zandwoestijn,
En Mozes bij Jethro's heerde,
Toen hem op Horeb God's cherubijn
Verscheen met verblindenden vlammenschijn
In 't braambosch, dat niet verteerde.
Geen wiekje drukt op de lucht zijn wicht . . . .
't Is of alles wacht op een teeken:
Of een cherub in blindend wonderlicht
Zal staan voor mijn angstig aangezicht
Om 't Goddlijk woord te spreken.
LIEDJE
Ik kan niet zeggen wat ik zing:
De klanken spelen in mijn ziel,
Een tinklen of er regen viel
Op 't stille water van den vliet,
Waar 't rozeblad zich wieglen liet
In lichte bonte schommeling.
Ik voel mijn lied moet zonnig zijn
En vroolijk als mijn liefste lacht,
Maar 'k wil het zingen wonderzacht
En half in stille mijmering,
Uit vrees dat 't al te ras verging,
Als lentelucht en zonneschijn.
243
G. H. PRIEM
WAAR WIJNLOF EN KLIMOP
Waar wijnlof en klimop het huisjen omranken,
Met levenden lijst, waar het windje mee speelt,
Daar twettren en schettren
De merels en musschen,
In 't boschjen er over de nachtegaal kweelt.
Waar wijnlof en klimop het huisjen omranken,
En 't mosbankjen onder den lindeboom staat,
Daar zit zij als de avond
Met lichtende lampen
En fonklende fakkel door 't wereldruim gaat.
Waar wijnlof en klimop het huisjen omranken,
De maan no6 haar stralen door 't lindeloof giet,
Daar zit zij en zingt zij
En droomerig Brij ft er
En deint er op d'adem van 't windje haar lied.
Waar wijnlof en klimop het huisjen omranken,
In 't boschjen er over de nachtegaal kweelt,
Leeft ze als in een oude,
Vergeten romance:
Der liefste princesse het lieflijkste beeld.
D ANSJE
Als rinkelgerommel van tamboerijn
En geklepper van castagnetten,
Zoo moet nu dit simpele liedje zijn
Om danspasjes bij to zetten.
Voetje hier, voetje daar, draai nu rond, ziezoo,
Met sleep] es en stapjes en draaitjes,
Twee naar links, twee naar rechts, nu gekeerd, heel vlug,
En terug weer met kleine zwaaitjes.
2 44
G. H. PRIEM
In mijn hoofd zat dit wijsje en 't moest er uit,
Als een vogeltje, dat wou vliegen
0, wat een plezier, dat ik daarop nu
Jouw lichaampje-lief zie wiegen !
Als rinkelgerommel van tamboerijn
En geklepper van castagnetten,
Zoo moest er dit simpele liedje zijn
Om danspasjes bij te zetten.
(e)
Roode kersen tusschen 't bladgroen nopen
Stil tot plukken handjes van fluweel;
Over trossen bessen, rood en geel,
Ziet men goudgestreepte wespen loopen.
Wikke slaat de rosse vleugels open,
Poogt te ontvluchten aan den ranken steel;
Boterbloemen, klein, ontelbaar veel,
Komen schuchter uit het gras gekropen.
Tortels, kirren in de beuketoppen,
Fluistren zachtjes van hun wenschental,
Steken bij elkaar de donzen koppen.
Eindeloos weerkaatst de waterval
't Zonlicht in een zee van gouden droppen:
Zomer, zomer, zomer overal.
■■•■■■ ■■■■■■■
-4 4,
245
FRANS BASTIAANSE
(geb. 1868)
DONKERE WATEREN
Donkre wateren drijven
Langs goud-gele zoomen,
Donkre wateren zwijgend blijven
Stil staan als in droomen.
Witte zwanen zwemmen
Langs de ontblaarde lanen,
Gele en roode bladeren zwemmen
Langs de witte zwanen.
Donkre schuiten varen,
Alles duistert buiten,
Langs de zwanen door de blaren
.
Varen donkre schuiten
Zwarte wateren drijven
Langs goud-gele zoomen.
Op den kant staan oude boomen
Die daar altijd blijven.
KOEKOEK
Als de vroege koekoek roept
En de lijster, onder 't fluiten
Van de roode bessen snoept,
Loop ik ook mijn woning uit en
Fluit in zonnige ochtend buiten,
Waar ik zoeter luiden zoek
Dan de lijsters kunnen fluiten,
Dan de koekoek roept: Koekoek!
Koekoek vroeg in 't koele bosch,
Lijster in de groene struiken,
Roep de blauwe blinden los
Die een venster h66g beluiken,
2 46
BASTIAANSE
Waar de wingerdranken sluiken
Bleek van blaren, teer van tros,
Lijster in de groene struiken,
Koekoek roep de blinden los !
ZIEL EN ZINNEN
Want als in krans de witte blaadjes groeien
Om 't gouden hartje van de madelief,
ZOO Liefste, zie ik 't buiten-schijnen bloeien
Veel en bekoorlijk om uw innigst Lief.
En vind ik inniger het buiten-schijnen
Dan wezen mag, zoo voel ik hoe terstond
Door teere tinte' en zacht-gebogen lijnen
Uw zielslicht zweemt, als in den morgenstond
Het Zonlicht door de zacht-gebogen twijgen
Van bloesemboomen, waar de dauw in drijft,
En mijn te lichte zinnen zullen zwijgen,
Terwiji in mij het blijde weten blijft :
Dat ik te zamen ziel en schoone zinnen
Zinne' om de ziel en ziel om zinnen minne.
AVONDSTOND
De kikkers kwaken in het water,
De muggen dansen in de lucht ;
Het avonduur heeft geen gerucht . . .
Geen blad vergaat er
En alleen
Een zwaluw, boven 't ver gehucht,
Zwart op het avondgoud, vliedt heen.
Het donker land gaat eenzaam onder
In parelmoeren horizont;
De neev'len rijzen uit den grond . .
En alles blonder
En vervreemd
Wacht, in den roerlooze' avondstond,
De rust, die al bewustzijn neemt.
24 7
MARIE METZ-KONING
kgeb. 1868)
DE POEL
Zie de oude boomen bladerloos zich nijgen
Rondom den poel, die 't gouden loof bewaarde
Van 't najaar; toen de stormwind wild ontblaarde
Hun nu zoo kale, stille wintertwijgen.
Zwart schijnt de poel wel hem, die niet ontwaarde
Het blader-goud dat er in neer kwam zijgen;
En ledig lijkt zijn ademlooze zwijgen
Al wie niet wetend op zijn bodem staarde.
Zoo bleven van 't verleden, in mijn wezen
Uit gouden dagen gouden beelden over:
Slechts wie ze weten in mijn zieleleven
Die kunnen ze uit mijn zwijgende oogen lezen,
Zooals de boomen lezen eigen loover
In stillen, trouwen poel bewaard gebleven.
Zacht weent het in mijn ziel; zoo zuiver-zacht
Als zomer-regen weent in zomernacht
Op donkre bloemen, de avond-oogen toe ..
Een weee regen-weemoed, weenens-moe,
Die weent er in mijn ziel
Zacht weent het in mijn ziel ; zoo zuiver zacht
Als regen weent in halmen-kalme nacht
Uit dooden hemel starren-oogen toe,
Op zwijgend veld, wijd uitgeleid; als moe
Zoo weent het in mijn ziel.
Zacht weent het in mijn ziel
0 gip die bracht
Wat bloeme-goedheid in mijn langen nacht :
Tot klanken-danken is mijn mond to moe . .
Voor menschen-minnen sloot mijn ziel zich toe ....
Zacht weent het in mijn ziel... .
248
M. M.ETZ-KONING
VOLBRACHT
Laat mijn oogen toe
En mijn handen stil
Ik ben doodlijk moe ;
Of ik sterven wil.
••
Steek nu lichten aan
Want de nacht is blind ...
En kom bij me staan
Al die 'k heb bemind.
Lui dan lang en luid
In de lentenacht:
Lui mijn leven uit
Het is al' volbracht
Laat mijn oogen dicht
En mijn handen saam
Straks het morgenlicht
Door mijn open raam
O.... het stille licht
Door mijn open raam
Op mijn dood gezicht,
Op mijn handen saam
PLICHTEN
Aan plichten heb ik toen gedacht!
0, heel een donkren, langen nacht
Dacht ik met tranen in mijn oog,
Aan plichten groot, aan plichten hoog.
En naast mijn plichten hoog en groot
Stond wondervriendlijk Een: De Dood.
Zijn diep, geheimvol oogenzwart
Drong rustbelovend in mijn hart.
249
M. METZ-KONING
„Kom in mijn armen !" zei hij zacht,
„Ik kus uw lippen stom van klacht!
Ik kus, dat 't nooit weer schreien moog
Uw oogenpaar voor altijd droog."
Waarom heb 'k toen niet, voor altijd
Mijn moe hoofd aan zijn borst geleid?
Zijn donkre liefde scheen zoo groot!
En: het was eeuwig wat hij bood.
Nu staat mijn oog weer trotsch en hel.
Mijn plichten .
o, ik ken ze wel 1
Zezinmjodga.
Mijn lieve Dood is heengegaan . .
Mijn zachte Dood is heengegaan . .
Hij wacht, tot 't al is afgedaan . . . .
Totdat hij, met een eeuwgen lach,
Mijn eeuwge minnaar wezen mag.
NAJAARS-VIJVER
Dof-blauw omneveld staan de zwaar-bevrachte
Loof-loome boomen, buigend hun getakte
Ver over 't gladde van de vijvervlakte,
Waar langzaam glijdt een blanke zwane-wachte.
Soms rimpelt winde-kus de waterstrakte
Met lichte lippen, en een heele zachte,
Wee-zoete geur zweeft om : een stervensklachte
Van 't oever-riet, het even omgeknakte.
De hemel lijkt een dicht opeen-gepakte
Dof-dreigende, grauw-vochte wolkenvrachte,
Op 't wijkend woud een dompig neer-gezakte.
Nu stuurt Natuur mij, die naar Leven smachtte
Met liefde die al' lijden niet verzwakte,
In 't weiflend hart een diepe doodsgedachte.
25 0
GIZA RITSCHL
(geb. 1869)
De maan is mijn lief
Hem klaag ik alles.
Hij maakt mij trotsch en helpt
Mij over alles.
Met zijn wonderbaar gezicht
Verlicht hij alles,
Verlicht mijn smart, bericht
Mij over alles.
Statig! Statig! wordt ze ten grave gedragen.
Uit! Uit! met weenen en klagen.
Bim! Bona! de toren-klokken luiden.
Feest! Feest ! doet dit beduiden.
Zingt! Zingt! de muziek vroolijk schalt.
Doode! Doode! in God's armen valt.
Dood is mijn wil.
Hij ligt begraven stil
In mijne zieke ziel.
De kracht is uitgedoofd
En ik van alles beroofd
Alleen moet blijven, stil
Zonder weten, zonder wil.
AAN SEBESTYEN
Eens danste ik in een Csarda,
Op de Puszta te Hortobagy.
De muziek klonk wild, mijn hartstocht steeg
In de Csarda op de Puszta te Hortobagy.
251
G. RITSCHL
De glazen rinkelden, wijn en passie maakten mij dronken
In de Csarda op de Puszta te Hortobagy.
En o, wel duizend liedjes klonken
In de Csarda op de Puszta te Hortobagy.
Nu zit ik hier en droom
Van de Puszta te Hortobagy.
En telkens welt in mij op het schoone,
Van de Puszta te Hortobagy.
In een Fata Morgana zweeft mijn gedachte,
Naar U, mijn Puszta te Hortobagy.
En naar de lieve Csarda waarin ik danste en lachte
Op de Puszta te Hortobagy.
Een vogel kwam in mijn kamer gevlogen,
Heel vertrouwd heeft hij zich over mij heen gebogen.
Hij fluisterde dat de dood hem zond, —
Ik antwoordde niet, want ik verstond.
Koninklijk zette hij zich aan mijn zijde,
Zijn wieken terneer, als een mantel van zijde,
Hij scheen zich te verblijden in zijn pracht,
En ook over de boodschap die hij bracht.
Vannacht zal het met mij ten einde gaan,
Mijn harte hoor ik haast niet meer slaan,
Toch troost het mij, dat in hoogheid scheidde
De koning der vogels aan mijn zijde.
Ik mag niet weenen, niet klagen,
Vannacht word ik omhoog gedragen,
Op koninklijke wieken, trotsch en groot,
Met koninklijke pracht ga ik in den dood.
252
G. RITSCHL
VOOR MIJN NICHTJE I. R.
Ik stond in de kerk voor het Altaar.
Daar kwam er een Engel met gouden haar;
Rijk vielen de plooien van zijn gewaad,
En een heilige straal schitterde op zijn gelaat.
Ik stond naar hem to staren uren lang,
Ik luisterde aandachtig naar den zoeten zang;
Want hij tong een liedeke voor 't kindeke Jezu !
Telkens hoorde ik den naam Jezu.
Ik stond, ik wachtte en daar zag ik voorwaar :
Hij kwam tot mij bij het Altaar.
Hij fluisterde: laat ons samen zingen nu
Een liedeke voor het kindeke Jezu.
253
HENRIETTE ROLAND HOLST
:-: VAN DER SCHALK
:-:
(geb. 1869)
Door den dag kunnen wij de stemmen bannen
Omdat de taak al onze krachten grijpt,
Maar als zijn vrucht tot avond is gerijpt
Voelen wij veel vragen als bogen spannen.
Wij schikken rond-om lampen half-bevredigd
En rond het haardvuur dat droefheid verslaat;
Heraadmend, dat de dag die is geledigd
Geen droesem achterliet van erger kwaad.
Want er is altijd iets, waarvoor wij vreezen,
Wij zijn als vrouwen van visschers op zee
Die dag aan dag water en winden lezen:
Hun heel bezit deint op de golven mee.
Ons hart is ingescheept op 't wereldwoelen,
Haar stormen en haar stilten doen ons aan,
Haar branding breekt op ons en wij gevoelen,
Haar rillingen door onze diepte gaan.
Lente vloog aan met suizende gebaren,
Met heftig wuiven van het groen gewaad,
Haar losgewonde' en glanzend-natte haren
Zwiepten achter haar aan in wilden maat. —
Droeve oogen, gaat ge nu verlangend staren
Terug, naar winters strak-vertrouwbren staat,
Die geen jong leven wekt en 't niet wil sparen
En blad noch bloesem lokt en dan verslaat ?
Bedenk dat hoe gekweld, teruggehouden,
't Jaar verder groeit naar de volmaakte dagen
Van goudgeel graan hoog gras en vol gebladert . . .
2
54
■ei
H. ROLAND HOIST VAN DER SCHALK
Eens vallen alle winden, alle vlagen,
Dan zult ge zien, hoe zij de poorten bouwden,
Waardoor de volheid van den zomer nadert.
Holland, gij hebt zwellende wolkenstoeten
Uit verre hemelvelden aangevlogen,
Gij hebt horizonnen, zacht Omgebogen
Van oost naar west zonder eenmaal to ontmoeten
Lijn die ze snijdt; en wijd-gespannen bogen
Van stranden en zeeen om ze henen
Gaand tot waar zij met heemlen zich vereenen
Die uw schijn van oneindigheid verhoogen.
De lijnen van uw land en van uw water
Wekken in ons onpeilbare gedachten,
Verlengen zich tot eindeloos begeeren.
Onze oogen proeve' iets groots en daarvan gaat er
Een trek van grootheid door ons geestes-trachten
En zijn wij thuis in grenzelooze sferen.
De groote stilgeworden wijzen
Hebben niet in die toon geleefd;
Koel als een bosch, stil als paleizen
Was de sfeer die hun stem omgeeft.
Een ster zond door den wrong der takken stralen,
Een zoele wind stond op in 't zuid
En zulk een hand sloeg aan de teedre schalen
En maakte hun ziel vol geluid.
Laat zoo geheimzinnig het zoet gebeuren
Mij geworden in mijmerij;
Als ik beweeg is het of spiegels scheuren:
En het schoone beeld breekt in mij.
Stil moet ik en eenzaam verbeiden,
Den stroom der wereld langs mij heen zien gaan;
Dan komt geluk, en als in verre tijden
Glijdt het mij toe gelijk een zwaan.
255
H. ROLAND HOLST VAN DER SCHALK
Maar in uw volte voel ik niet 't bewegen
Van binnenst leve' als een moeder haar vrucht,
Ik luister of de liefste teekens zwegen
En merk alleen mijn eigen zucht.
(;■73
IN JEUGD
Nu springen donkre poorten
Open met den sleutel der min;
Dit is de ware geboorte,
Dit is eerst levensbegin,
Nu ik mij op leven bezin.
Mij dunkt de wereld blijde
Als de dag is, 's morgens vroeg:
0 Wereld, wel zijt ge wijde,
Maar mijn hart is groot genoeg
Om heel uw volte te vatten;
Zeg mij, waar yang ik aan,
Ik dorst om al uw schatten
Te vinden en te verstaan.
Ik min zoo .... Menschheid, mijn leven
Hoort u, maar hoe meer ik geef,
Hoe meer de uren mij geven,
Hoe stralender jong ik leef.
Met uren en met krachten
Ga ik om als een vorst met goud,
Die put uit oneindige schachten
En altijd over houdt.
Als op sterke, stalen veeren
Vliegt overeind mijn kracht;
Ik heb wel eens bij het keeren
Van 't getijde, aan den dood gedacht,
Maar zijn zin bleef mij gesloten
Als van overoud teekenschrift:
Leven, uw welige loten
Verhullen mij zijn gezicht.
25 6
H. ROLAND HOLST VAN DER SCHALK
De zomer kwijnt en door de witte dampen
Schiet laat een bleeke en weifelende zon;
Een heldergele schijn, als die van lampen
Klimt in den avond aan den horizon.
Najaarsbloemen oopnen de vuurge kelken
En vieren haastig bloei-verlangens uit:
Een binnenst bederf dat ze snel doet welken
Schuilt onder dunne en glanzend-kleurge huid.
Geluidloos vallen de vergeelde bladen
En droppen zacht op mijn gebogen hoofd ... .
Veel menschen gaan voorbij, blij en beladen:
Wat bracht ge jaar, van wat ge hebt beloofd ?
't Gras groende en zeisen sloopten d'eerste snede;
Festoenen geurden, geelde' op elke wei,
De hooge zwaarbeladen wagens reden
Wegvoerend schelf aan schelf uit rij aan rij.
't Graan rijpte in 't veld, de jonge halmen sproten,
't Stroo dorde en droogde, maar de korrel zwol;
Aren bogen, blinkende sikkels floten
En. schooven maakten leege schuren vol.
Nu krijgt de vrucht haar ronde en guile schijnen,
De schalen bersten, druivensap vloeit mild:
Elk land, elk huffs verheugt zich in het zijne,
Een diep hongren alleen blijft ongestild
Van hen wier voeten voor hun wereldsch deel
Kozen de zware en sloopende gangen,
Wier lippen plooiden tot den plooi, den bangen
Die lach en liefs terugdrijft naar de keel.
Hun oogst rijpt langzaamst, en hun sikkel heeft
D'aren weer niet geveld waarnaar zij hijgen:
Hun hand blijft ledig en hun oogen krijgen
't Hunkre' in den blik van wie van hopen leeft.
17
257
H. ROLAND HOLST VAN DER SCHALK
Er is een milde koelte in morgenluchten
Onder de gangen van het dicht geboomt;
Door speelsche takken waar de wind door stroomt
Schemert de wei als een veld vol genuchten :
De bloesems blinken er, vee graast of droomt ;
De hof gevuld met zang- en zoemgeruchten
Opent alle vrede waar wij naar zuchten
Zoo 't hart maar denke' aan menschen-lot betoomt.
Maar dit is nu het diepste en edelst leven
Niet weer, dit opgaan in het groene veld
Alsof wij tot het onbewuste hooren;
Vogelenlied en het geruisch van dreven
Voldoen geen hart dat luisterde in den horen
Der menschheid, naar de groote stem die zwelt.
258
GERRIT C. VAN 'T HOOG
(geb. 1869)
OVERPEINZING
Wij zijn slechts voetstap in den gang der tijden,
En al ons denke' en woelen van den geest,
Is stuivend stof, dat opvliegt van den weg
En op den breeden tijdvoet soms een eind wordt
meegedragen,
Maar dat dan in d' oneindigheid verstuift;
De winden waaien 't weg .... met wilde vlagen!
De winderukken lachen om 't verdriet
Van 't mensch, dat deze dingen in treurnis ziet.
ONDERGAANDE ZON IN 'T BOSCH
De avondkim vlamt achter 't dennenwoud;
Roodkoopren beuklaars blinken door de boomen,
En paen van vuur gaan lijnrecht door het hout;
En rondom is gerucht van waterstroomen.
En al de dennen, of z'als krijgers stout
In dichte donkere drommen na gaan komen
Het eedlen-heir, dat heel de lucht vergoudt, —
Zij stappen langs de pade en heidezoomen.
In eeuwgen gang van onbeweeglijkheid,
Zooals een leger voetvolk op de maat
Van eenen tromslag onbeweeglijk schrijdt,
En gaande als niet-gaand op de hoogten staat, —
Totdat het laatst geluid in vert' verglijdt,
En 't land verlate en stil in 't donker staat.
BLOESEMKNOPPEN
'k Zie uit mijn venster blanke bloesemknoppen,
Gewiegd op 't suizen van den lentewind,
En snakkend naar wat frissche regendroppen,
Met weemoedssmachten van een lijdend kind ...
259
G. C. VAN I T HOOD
Zoo zie ik vele bleeke menschgezichten,
Een smartlijn van verlangen op 't gelaat —
Dat enkle drupplen levensvreugd verlichten
Den branddorst, waar hun ziele van vergaat!
Toen kwam ik in een groote stille stad.
De huizen-oogen waren zwart en dom
En zonder glans. Zij keken droef en mat . . . .
De lucht was vol van somber klokgebrom.
Daar kwam een stoet. V6Oraan een man, die bad;
En dan veel mannen, zwart, de ruggen krom,
Of 't leed ze alien kromgebogen had
Met centnaars last. Zij weenden stil en stom.
En elk van hen had in de droeve handen
Een kistje met een fibers van krep erom, —
Verwelkte rozen waren aan de randen.
Wat eens aan hoop en liefde in hen glom,
Dat droegen zij naar 't graf. Hun oogen brandden,
Hun harte brak bij 't somber klokgebrom.
BEMOEDIGING
Uit alle mist kwam toch weer klaarheid,
En alle duister baarde licht,
En nieuwe Blijdschap droogt de tranen
Om 't oude Leed ons van 't gezicht.
'N PRAELUDIUM
Als ruiters, die rennende rijen,
Met schetterend horengeschal,
Zoo wil ik dat dit lied nu draven
En luid op weerklinken zal !
26o
G. C. VAN 'T HOOG
Zijn rythme zal zijn een getrappel,
Van hoeven op steenharden grond,
En z'n schoonheid een bliks'ming van zwaarden,
Waar vlammend de zon op stond.
'T AVENDT.
Het bosch wordt stil en wacht den sombren avond !
Een vale scheemring trekt de lanen in
En vult met eenzaamheid de leege paden,
Die zwijgend liggen tusschen struiken in!
Van ver schijnt bleeke lucht nog door de boomen,
Of 't bosch zich hief aan d'oever van een zee,
En 't zacht geruisch, dat schijnt van ver to komen,
Of 't duister zong, zoo zweeft het zingend mee.
Een late vogel kwinkelt nog z'n lied!
De denneboomen, die het begeleien,
En maan, die lonkend naar de donkert ziet,
Staan luistrend soms bij 't lokkend zoet schalmeien.
1k luister mee en vindt het wonder, wonder,
Dat daar de vogel zingt, wat in mij leeft:
Al ging de dag in 't verre westen onder,
Hij zingt van 't licht, dat binnen in hem beeft !
Zoo zingt in mij, al ging de blijdag henen,
Mijn ziel van licht, dat daar onbluschbaar gloort,
En wordt van teer herdenken nog omschenen,
Dat als een zilvren glans door komend duister boort.
1
=11,3"• kV:3
26 1
JACQUES KAREL RENSBURG
(geb. 1870)
DE DRAAK VAN CHINA
Over China's Muur, bergwallen, einder-luchten
Waarvan naar 't Zenith starre Stilte ging,
Plang-plangt de trom en doet zijn dwingren duchten
Voor d'aandreun, klank van grootse' Omwenteling.
Alom voor stoomwalm, koolspits-flitsen vluchten
Zeilwagens, sampans 1), waar langs stroomgesling
En reels Europa's ijzeren monsters zuchten,
Waar gong-gebong voor klok-getang verging.
0 Rijk van Licht in gruwelnacht verloren,
Uw vaan zonk van Gehenna's zinnebeeld,
Doch laat nu vreemde' u 't Tao 2) zullen wijzen,
Uw monster als een nieuw simbool hergloren,
Door heete gloed van bloem en meel omgeeld,
Weer als de Vuur-Draak van Vooruitgang rijzen.
HET CHRYSANTHEN-RIJK
Als Rijk van Mythe in 't breed, uitwaaierend Licht,
Waarvan de goudvisch de hoogroode gloed
Tot in het diepst van donkere wateren schicht,
Zoo prachtte Oud-Japan : — 't Golft van den voet
Des blanken Foedzji-Yama, overspicht
Van eeuwig pijnboom-groen, zijn heuvelvloed
Naar zee. Gelijk een vloot bloem-jonken ligt
Het pralend door den Oceaan omspoed.
't Is of elk dakscherm, dat ten hemel langt
Er vloed van zon-stofgoud en bloesems vangt ;
Geen god of boeddha, die in tempels woont,
Die niet op heilge kelk : de Lotus troont;
En 't imperiaal blazoen van 't Zonne-Land,
Siert, heraldiek verstijfd, de Bloem Chrysanth.
1) Chineesch vaartuig, de zeilwagen is een vervoermiddel.
2) Tao is het rechte Pad der Deugd, volgens de leer van Lao-Tsze.
262
J. K. RENSBURG
TREURIG, TREURIG
Regen, regen kiettert strak
Op drie moesme's, klein van voetjes
Trippend viug op hooge klak I),
Wind heft van de arme bloedjes
De kimono, die nu strak
Langs hun beenen spant, behoedjes
Huivren zij bijeen in 't dak
Van hun parasols. Hun snoetjes
Nijgen saam. Ach, d'oogenlichtjes
Staan zoo droef in de gezichtjes,
Nu ze' als vlinders, die verschuilen
Voor een stortvloed, druilen, pruilen.
Dribblend schuw langs stratenvlak
Schudt het drietal: klak, klak, klak.
UIT DE CYCLUS LOHENGRIN
Een lichtvlucht vlangt mijn schip met blijde mare
En helm-zwaan na, wiens zilver wiekgesprei
Mijn spoor vlingt langs 't azuur. Ik kom gevaren
Van Montsalvat. Reeds d' ankerplaats nabij,
Zou ik ten strijd steeds sneller willen ijlen,
Waar weerloos Elsa wacht voor het gerecht
En wellicht smeekt om hulp, beangst door 't wijlen
Des redders eens haar in een Broom voorzegd.
Uw broederdriften fluks voorbij gedreven,
Waar ze' uit het kim-geloover op ons aan,
De Schelde over trots ter zij ons streven,
En doe de sporen vonkelend op mijn baan
Als wieken statig vlieden van den steven
Mijn sneeuw onthouwen, mijn gracieuse Zwaan.
In visie voert ons aan zijn vleugelspitsen
De helm-zwaan voort, waar nood, waar onrecht dwingt
Tot hulp aan d'onschuld, weeuw en wees, dan flitsen
1) Bij regenweer loopen de Japansche vrouwen op houten sandalen met
twee blokjes er onder, een soort klakken.
263
e ii
J. K. RENSBURG
Wij meteoren hoonend langs, ons dringt
Zijn iris helziend voor, waar keus ons leide
Of hooger wil ons drijft, aan 't hart het zwaard,
Kruisarms en met den zilveren hoorn ter-zijde
Om uit te gaan tot heil alom op aard,
Om goeden voor te lichten in hun droomen
En boozen te weerhouden; ons gezicht
Bij nacht doet zwakken voor de zonden schromen
En maakt benarde braven 't kampen licht.
O mocht gij dien thans als in wedvlucht slaan:
Mijn schimmel op de wateren, wakkre Zwaan.
('%
Reeds wijst de Zon de hoogste middagstonde.
Nu reeds mijn boot Antwerpen nader glijd,
Voor vier klaroenen driemaal in den ronde
In Naam des Konings dagen tot den strijd, —
Wil 'k eens nog rusten, sluit een wijle d'oogen,
Want heimlijk schuw 'k soms d' eigen zilveren dracht,
't Hoofd op azuur blazoen, droom voortgetogen ;
Een braaf soldaat valt zoo het sluimeren zacht.
'k Wil kalmer thans mijn gang ten kamp bedaren,
Eer 'k voor het Volk zal rijzen op den vloed.
En kom, o Bruid, van Montsalvat gevaren
En van U, trouwe Vogel, scheiden moet.
Roei recht-ter-tijd in opper-pracht ons aan:
Mijn wakkre, gratie-zwangre, wijze Zwaan.
264
ALBERTINE STEENHOFFSMULDERS
(geb 1871)
NIEUWE LENT E
Ik sta aan uw venster en klop!
Ik ben de gouden zonnelichte dag,
Die in de neevlen lang to sluimren lag.
Nu ga ik komen!
Het sneeuwt van bloesemvlokken in de lucht
En 't morgenwindje brengt de blijde vlucht
Der lentedroomen.
Wat toeft ge? Sla uw oogen op.
Ik sta aan uw venster en klop!
Hebt gij zoo lang, zoo droevig mij gewacht ?
Ik kom, en mijne zoete toovermacht
Zal u doordringen.
De meie geurt, hoog juicht de vink zijn lied,
De blije vooglen drijven in 't verschiet
In wijde kringen.
Wat toeft ge? Sla uw oogen op.
Ik sta aan uw venster en klop.
VERLAN GEN
1k mocht wel zwijgen, maar ik kan het niet.
Weer is het lente, in de berkentoppen
Wiegen de kleine vogels heen en weer,
Het bijtje zoemt om de violenknoppen,
De vlinders strijken bij de duinroos neer,
De leeuwrik orgelt in de lucht zijn lied;
Ik mocht wel zwijgen, maar ik kan het niet.
Ik heb je lief en zal je nooit vergeten,
Je schaduw viel in 't zonlicht van mijn pad;
Hoe lief je was, dat heb ik pas geweten,
Toen ik voor altijd je verloren had;
Ik zie terug in 't wazige verschiet,
Ik mocht wel zwijgen, maar ik kan het niet.
2
65
A. STEENHOFF-SMULDERS
SEPTEMBER IN 'T GOOI.
De dag is koel en glanzend, de morgen glinstert van dauw ;
De nevel wuift van verre een dundoek van zilver en blauw,
— Ver over de blanke weiden in klaren zonneschijn —
Waar witte zeilen flitsen of 't vlugge vogels zijn.
Herfstnevel over de weiden, herfstnevel over de zee,
Herfstnevel, gouddoorgloeide, glijdt met de zonne mee,
Er zingt een late vogel in 't laagland hoog en hel,
Er tinkelt achter boomen een heldre torenbel.
Stil wenden, v6Or de hoeven, naar 't stralend najaarslicht
De schittergele bloemen hun vragend zongezicht.
De dag is koel en glanzend, de morgen glinstert van dauw,
Rood gloeit de wingerdranke in 't ijle luchteblauw;
De dag is koel en glanzend, de nevel fonkelt lijk goud . .
Maar trage vallen de blaren gestage in 't beukenwoud.
AVOND.
De late vrede van het gouden avonduur,
Als trager schaduw valt op witbezonden muur,
Uit dicht-omsloten hof de loorne rozen geuren;
En over 't wije veld geritsel van het graan
En koel gezwatel waar de lindeboomen staan,
Vol kleine bijtjes, die hun avondliedje neuren.
De late vrede van het gouden avonduur,
Om strooien daken danst de rook van 't plaggenvuur,
Geklep van duiven om den schemerigen toren,
Er zingt een kinderstem ver in het hooge koren,
De linden bloeien bij den lagen kerkhofmuur
De late vrede van het gouden avonduur.
26 6
EDMOND VAN OFFEL
(ge b. 18 7 1)
LIEDEKEN
Zoet Jesusken schudt er zijn beddeken uit,
En laat er zijn pluimekens vliegen.
- „Och, Jesusken, neem er mijn hart in uw schoot,
En laat het in ruste zich wiegen !"
Zoet Jesusken kleedt er de stad in het wit,
In het wit als de bruid aan het outer.
- „Och Jesusken, neem er mijn ziel aan uw zij ;
Ze weent hier, ze lijdt zoo, ze rouwt er."
Zoet Jesusken legt er nu slapen gerust
De velden die ziek en vermoeid zijn.
Wat onschuld ! ook Jesusken, geef me dat weer;
Ik zou toch zoo graag willen goed zijn."
VERWONDERING
Plots is voorbij gevloOn de zucht,
De zoele zucht:
En heel ons land heeft blij gebeefd,
En weer geleefd.
Plots is voorbij gevloOn de zucht,
— Dan zijn de botten gaan springen.
En 't wordt zoo schoon toch in den hof,
Den jongen hof;
Als gebloemte 't pril gevlam
Om stronk en stam .
En 't wordt zoo schoon toch in den hof.
— Dan is mijn Ziele gaan zingen.
267
E. VAN OFFEL
LOFZANG
Ik heb mijn groot schoon Lief zoo lief
Met al mijn jonge krachten,
Met heel mijn wil, met heel de pracht
Van 't schoonst mijner gedachten.
Ik heb mijn Lief zoo innig lief
Met heel mijn ernstig leven;
Zij woont gekroond van al mijn hoop
In 't duurbaarst van mijn streven.
Mijn teerheid is ze spelend kind,
En moeder voor mijn lijden;
Mijn peinzen is ze een zuster zoet,
En vrouw voor mijn verblijden.
Alwaar ze gaat, ze draagt mijn hart
In hare klare kleeren;
Alwaar zij aamt, ze leeft in 't licht
Van eindloos mijn begeeren.
En 't bouwen, dat mijn handen doen,
Wil als mijn Liefde wezen,
Een praalpaleis van puurte en macht
Om mijn schoon Lief gerezen.
Ik heb mijn groot schoon Lief zoo lief
Met vroom mijn zieleleven;
Het diepste, 't schoonste van in mij
'k Heb alles haar gegeven.
e
268
ef
BERNARD CANTER
(geb. 1871)
Er is in mij een zachte teerheid,
Om te vleien, om beiden te vrijen,
Onder een appelbloesemboom,
Uw halsje, uw boezem als bloesem-room.
0, als een gouden schim om een bloemtros,
Hangt uw goud haar rond 't gelaat los,
En uw bei handen langs mijn gezicht,
Zijn als fluweelige streeling van avondwolklicht.
Wijde wiegelt water, waar spiegelt
Purpren zon haar laatste gloeden,
Als bloede, moede, lichtewoede,
En 't water wiegelt, rood-bespiegeld.
0, de stilte ligt als een sluimrend wicht,
In zijn wiegje, waar moeder bij zingt,
En de scheemring zwicht met vager licht,
Tot de nacht zich zwachtelend dringt.
0, de nacht is stil, het water moe, dood het licht,
Laat nu lenen lief, 't hoofdeke tot mijn gezicht,
En wil klaar uw bei oogen doen opengaan,
Die zullen zacht tintlend als sterrekens staan,
Tot het plassende wassen der watermaan.
2 69
PIETER CORNELIS BOUT ENS
(geb. 1871)
LEVEN IS GOED
Leven is goed : het is een zachte drang
Heen naar den dood, en die geeft rust voor lange.
M engen uit eigen daen den avonddrank
Zacht to gaan slapen van dagegeklank,
Dragen weg uit het Leven als sieraden
Paarlen leven, j uweelen leven, daden
Zuiver goud, gelouterd in levensvuur,
Rijkdom eeuwig, gestold uit vluchtig Uur,
Maken zich mooi met 'even voor den Dood :
Zoo doet een bruid, die jongen bruigom noodt.
Staan als een bloem, in grond van Leven, rank :
Bloem met eigen geur, klok met eigen klank ;
Doen wel aan een ziel met bloemegeur,
Streelen wel een oog met zachte kleur,
Doortrillen een oor, dat nijgt heel dichtbij ,
Met zuiveren zieletoon, lach of geschrei. —
Vragen van het Leven, leven alleen,
Weten het Leven en het doen tevreen ;
Minnen het Leven en geven zich over :
B loemhart in kelk, voor zon en regen open.
(e)
0 Zon, leer mij uw kussen,
Die schoonheid viert en doodt :
Een koele brand van leven tusschen
Morgen- en avondrood.
(r,)
Uw oogen waren er niet,
Uw stem was zoo ver, zoo ver,
Het was een avond zonder lied,
Nacht zonder ster.
270
P. C. BOUTENS
De stilte was zoo diep, zoo groot,
Boven en onder en overal,
Dat iedre windeval
Moest brengen dood.
Mijn ziel was als een bloem naar u
Groot-open,
Weerloos als doodschaduw
Ze had beslopen
Hoe heb ik wreed verstaan
In een stil even
De pijn van te vergaan
Uit dit schoon leven.
De dag staat als een maal bereid.
Ik proef in 't zuivre morgenlicht
Als een nog woordeloos gedicht
Uw nae afwezigheid.
De verten zijn al luw van u,
Waar zon de laatste neevlen reeft,
Gij zijt al in het windbegin
Dat door de teere toppers beeft . • . •
Breng mij mijn deel van 't koel gespeel
Dat tintelwater achter wilgen doet,
Van 't luchtazuur dat als blauw vuur
Door dichte linden gloedt.
0 arm mijn hart dat maar kunt zingen
Onder de luchtige vluchtige vedelstreken van vreugd,
Wat moet u steeds te zingen dringen
Smart die heugt?
Is dit uw leven: lijden, lijden
Uw lange sprakelooze tijden,
En dan de korte zingende Meien
Nog verschreien? —
2 71
P. C. BOUTENS
O lustige speler,
Die zoo zelden, zoo zelden dit zinggrage hart houdt,
Vreugd, vingervaardige veervlugge veeler
Over dit somberheltonig fluweeldonkervolle levende smarthout,
O eens, eenmaal, eer voorgoed de snaar gesprongen is,
In een zacht-heerlijk goddelijk-durig geduld, — o nu!
Speel, speel uit tot al smart volzongen is,
En dan een laatst, zuiver, klinkend lied van u.
(i)
Wat is het u,
Of ik u min of min u niet;
Wat is het u,
Wat u in mij, zoo ver van u, geschiedt;
Wat is het u,
Mijn onbegrepen stilt, mijn onbegrepen lied
Wat is het u,
Of ik u min of min u niet ?
zIJ
- „Gij hebt haar gekend als kind ?
— „Gij als jongen haar bemind?
— „Gij hebt haren mond gekust?
— „In uw arm heeft zij gerust ?
— „Gij hebt haar in 't graf geleid;
„Als een jonge bleeke meid ?
— „Met u was zij jaren saam;
„En zij droeg uw eigen naam?
— „U heeft zij een zoon geboren ?
— „Allen hebt gij haar verloren ?
„Wel ik zweer u, al dien tijd
„Heeft zij hier met mij gebeid.
„leder dag- en avonduur,
„In den tuin en hier bij 't vuur.
„In de buurt is ze altijd en
„Vindt mij waar ik eenzaam ben ;
„En zoo zit zij uren daar
„In haar lijst van blonde haar
„Met de blank besneden handen,
„Met de zuivre lipperanden
27 2
P. C. BOUTENS
„Door haar stillen lach bewogen,
„Met de heemlen van haar oogen
„Waar de lichte droom in drijft,
„Juist zooals gij haar beschrijft
„Maar wat zijn mijn rechten dan,
„Die ik niet bewijzen kan?
„Geene,
toch, van heel de rij
„Bleef zij enkel trouw aan mij."
KOOR VAN ISIS-PRIESTERS
(uit het spel van Platoon's Leven)
Zalig, zalig die op aarde
Dood en nieuw herleven kent!
Die zich opricht blank-gezuiverd
Uit zijn eerste donkre zijn.
Zalig, zalig die herboren
De oogen opslaat in Uw licht
Op de zonnelooze toppen
Waar het klare weten schijnt.
Zalig die de donkre dalen
Achter zich gesloten weet,
Die den afgrond van zich-zelven
Als verlichte ziel ontsteeg.
Zalig die uit Uwe handen,
Isis, 't leven nieuw ontving,
Die voor eeuwig zich nabij weet
Uw onzienlijk aangezicht.
Zalig, zalig die op aarde
Dood en nieuw herleven kent!
Die den afgrond van zich-zelven
Als verlichte ziel ontsteeg.
Zalig, zalig die herboren
De oogen opslaat in Uw licht,
Die voor eeuwig zich nabij weet
Uw onzienlijk aangezicht!
i8
273
VICTOR DE MEIJERE
(geb. 1873)
Dees dag breekt uit in goud, en houdt gebogen
De witte bloesems aan de groene twijgen,
Die in het vochtig groeien, zacht bewogen,
Hun zilvren sneeuwigheden nederneigen.
o, Alles wat 'k in liefde heb ontvangen
En al 't geen ik aan liefde heb genoten,
— Vergeten Passies nu, — is thans in zangen
Van vreugdevolle frischheid uitgeschoten.
En klaarder worden vuurge schemeringen,
Die reeds den ganschen nacht to trillen hingen
Met 't flauwe goud der bleeke manestralen.
En 't hart ook wil in lichte dag uitstralen
Zijn al-genot, nu 't alles zal vervromen
Door mijn diep lied, doorleefd met passiedroomen.
Dit is een dag vol lichte zongeluiden,
Uitschetterend, in breede, oopne fanfare,
De kop'ren klanken, die de heldre zuideWind deed ruiselen door de jeugdge blaren.
De purpre, groene lentedagen brachten,
Op hunne zwoelende aad'men, zuivre klanken
En roode melodieen, die omranken
Mijn zwakke, lichtbehoevende gedachten.
Het goude, roode licht, het valt in stroornen
Van opgebloeide rythmen langs mijn oogen,
Uitstarend in het verre, blank-omhulde.
En heel dees zomertijd schijnt eene gulden
Glorie, weenend haar staven trotschgebogen
Licht, op het trillend loof der oude boomen.
274
V. DE MEIJERE
DE ZONNEBOOTEN
Nog draag ik mee in 't oog dien dag van gloor ;
V6Or mij lag 't water stil, door 't licht beschenen
Van de avondzon, die, met haar vuurgen kring,
In 't parelgroen van avonddroomen hing.
Toen wou mijn ziel, met 't zoet gezonken koor
Der golventonen, mee ter zonne henen.
'k Zie steeds die gouden visschersbooten gaan
Opwaarts, door 't blanke vlak, met zacht geklater,
Hun zeil gevuld met zoelen zomerwind.
Daarop in reven, beeft het zonnelint,
Lijk lang gestraal van licht op 's hemels baan.
'k Zie steeds die booten wiegen over 't water.
En immer gaan zij voort, hun vorensteven
Ter zon, hun zeil ontplooid in dansend zog
Van andre booten, die voorbij reeds zijn.
Het schemerlicht komt op hun zeilen beven,
Het schuim ontvalt hun flanken, loom en log,
En drijft in 't groen van avondwederschijn.
En wijder breiden de eindelooze weiden
Hun eeuwig groen, hun halmend vergezicht ;
En zie : waar aarde- en hemellijnen kruisen,
En boomen eeuwenoude twijgen spreiden,
Daarachter weent het stervend zonnelicht
Van zaalge moeheid, nu het heen gaat ruischen.
Vaak denk ik aan die booten, door den doom
Diens avonds zeilend, wijl, met goud begoten,
Hun masten kraakten van het stollend bloed
Der zon ; ik zie nog altoos in mijn droom
't Opvaren van die gouden visschersbooten,
Alle verzwindend in den zonnegloed !
EEN VISSCHER IN DE SCHEMERING
0 zie, zoo stil-gedreven komt
Een boot het dorp voorbij,
In purpere avondschemering
De boot het is of zij,
275
V. DE MEIJERE
Met visscherman en tuig en net,
Bedauwd met avondmist,
Van uit aloude tijden komt ;
Een oude beeltnis is 't.
De visscher 't hoofd voorover zit ;
Zijn lijf alsof 't, in tween,
In tween gevouwen, schuin-geboogd
Gebeeldhouwd is in steen ;
Zijn armen op de borst gekruist
En 't oog verloren wijd,
Waar overal de nevels zijn,
Met strakke roerloosheid !
LOOFVUREN
Als het avondt, half September,
Om de dorpen, rommedom,
Door het waas der avondscheemring,
Smookend, knettrend vuur alom !
Op het land, na duchtig werken,
Viert men vreugd met luid gezang
En 't patatten-loof het vuurt er
Overal met hooge vlam.
Groot en spokend zie 'k de schimmen
Van het zingend boerenvolk
Om de vuren weemlen, woelen,
Rood-belaaid en zwart-omwolkt.
O ik zie, zoo ver ik zien kan,
In dien spokerigen schijn,
't Boerenvolk al springend, dansend,
Dol en wild rumoerend zijn !
27 6
JULIUS DE BOER
(geb. 1873)
HERFST
Lichtspiegeling in blanken vliet
En waasgebeef aan schaduwkant
Waar 't winde-ruischt door 't pluimig riet,
Een schaduw zweeft over 't herfstland
Een heldre vogeltoon klinkt rein,
Als parelklanken, door het woud,
Een late jubel ver en fijn . . .
Hoor ! feller waait de wind door 't hout.
Goudbruin aan zilver-tintel-lucht
Van olm en popel 't vlinderblad . . .
Als in een droom ruischt broos gerucht .
0, droom-van-Herfst in oude stad . . .
ZIJ LACHT .. .
Droom-gedicht .
Door heemlen sterren zweven,
Flonker-pracht .. .
Oogen dicht,
Omsluierd, wazen weven
Meie-nacht . .
Sterre-licht,
In droom, gedein, en even
Weemoed-zacht
Blank gezicht . . .
Nu d' oogen open, tintel-beven . . .
0, zij lacht . . . !
277
J. DE BOER
IN DEN AVOND
Heel langzaam, in den avond, ver . . . .
Een donkere molen, melancholisch omschenen ... .
Draait zijn wieken, moe, waarom heen 'n
Sombre hemel, en heel diep, een ster . . . .
Wijd rondom de velden, waar glimmen
Slooten, die avondweemoed dragen.
Rijen van schaduwen, boomen, vagen
Ver heen, waar de horizonnen schimmen . . . .
Die somber-oude boomen, o die zocht-en al jaren en jaren, maar nimmer zagen
Het eind van hun wegen . . . . hun levenstocht
Is zonder doel, tot het einde der dagen....
EINDELOOS
Eindeloos woedt er de vloed van mijn hooge verlangens
Eindeloos gaat er een stem door geduchte
Z woel van regenlooze spanning der bange
Onweer-dreigende zwaat'lende luchten,
Leed-zware wolken, van geestes-bezonken,
Stemming-doordrongen leven der hooge gedachte . . . .
Sombere schaduw en stagen luister van vonken
Spreiden zich hemelwijd in de diepste der nachten
E indeloos woedt er de vloed van mijn hooge verlangens .
Ook als de luwte der dagen mijn oogenlicht strookt,
A is dagelijksch doen de gewoonheid langs mijn wangen
Als een wind doet gaan, langs paden waar geen wonder
spookt, —
Drijft geratel van verre der luchten bevreemding
Om het wonder der daden, de lichtflits der kennis,
De ontroering der schoonheid, en hun vereen'ging
In den geest, wien geen dood en geen leven is ....
278
j. DE BOER
Eindeloos woedt er de vloed van mijn hooge verlangens,
Hun dood is herleving als hun sterven gewin, —
Maar van die eeuwige wording draag ik in mijn zangen
De heldere vreugde van hun duisteren zin,
De wellust die 't mysterie des levens doet vlammen,
Die de dorheid der dagen doet kiemen en bloeien,
Die het vuur door den schors der donkere stammen
En takkenspreiding ten hemel doet gloeien .. .
Eindeloos woedt er de vloed van mijn hooge verlangens .
Waar in hun richting ver boven den dagen gewemel,
Boven nachten-sluimer, gaan ze onnaspeurlijke gangen,
Als een optocht van wondren aan den eeuwigen hemel. —
0, voor elk heeft het leven de diepste geheimen
In een helderst uur, in den blik van een kind, in een zonnelach,
En geen, wen ook het laatste licht gaat zwijmen,
Ontgaat de flonkering van een ondoofbaar gezag.
Eindeloos woedt er de vloed van mijn hooge verlangens . . .
Zoo verborgen zijn de bronnen als de zeeen licht,
Waarin zij verhelderd als het hoogste erlangen
Het Woord dat zich naar de Eeuwigheid richt.
Doch hun kentering in de wereld, een eindeloos heen en wee r,
Zijn de passien die bruisend vergaan van geluk en wee,
In het rustelooze van hun stagen terugkeer
Als de vloeden van den dag in der eeuwigheid zee .
279
CAREL SCHARTEN
(geb. 1873)
VOORJAARSAVOND
De avond is windeloos over
De wazige aarde, en 't loover
Der duistere boomen is stil....
0 groen-vervagende wanden,
Waar door-schemeren de standen
Der zacht-zwarte stammen stil.
De lucht is wijd-grijs boven
De aarde in zoel verdooven
In vochtige avondstond —
Van regen de nevelen stijgen
Uit de akker, die wijkt in zwijgen
Van verre donkere grond.
Het zwarte pad ligt geschoven
Door landen ver
ik geloove
Dat ik hier langzaam trede
Door droomen, die scheemrend omstaan
Mijn lijf, dat in zacht voortgaan
Zweeft tot het land van den Vrede.
MAAN-NACHT-GEZICHTEN
Stil-lichte maannacht
Waar wijd de hemel schijnt, glanzend licht!
Wolkjes dekke' even maar zacht —
vachtig dicht ... .
In de boschschemering
Matzwart denstammen opgericht,
Waaromheen stille hing
Wonder zoel licht ... .
28o
C. SCHARTEN
Daarover 't gewemel
Fijn-zwart van takjes, ritselend hoog-stil
Op lichtenden hemel
Bewoog 't getril . . . .
Woudbeekje stroomt snel . . . .
Maanblinken wisselend glanslicht in 't water en 't
Lijkt onder stil geboomt' wet
Fluister-klaterend.
Over 't zwaar-dikke gras
Van hoog opgaanden grond, grauwdonker,
Fijn flikkerend was
Dauwgeflonker . . . .
Naast me, opbloeiend
Een mensch, hoog-fier staand in 't bleeke licht,
Zilver omvloeiend
Zijn klaar gezicht .
Z66 same', als een,
Twee menschenzielen, verglijden zacht
Met God alleen
In stil-wijden Nacht . .
281
JOANN ES REDDINGIUS
(geb. 1873)
Wat beweegt daar snel, zoo snel,
Zilver-glanzend schietend voort
Als een ijlend tintenspel,
Dat bekoort ?
Dat zijn draden
Glinster-blinkend in de zon,
Dat een heir van spinnen, klein,
Spele-spon.
Langs die draden woorden gaan
Snel van eiken-blad tot blad,
Dat ik om die taal te raan
Wijsheid had !
Blaren ritslen zacht, zoo zacht,
En het zuiver zonlicht glanst
Goud op goud en zilver-pracht
Toover-danst.
(i75
Toen Jesuken nog een kindeke was,
Zoo lang, o zoo heel lang geleden,
Toen liep het zoo zoetjes door 't wuivende gras
En keek naar de boomen tevreden.
Maria zag er het kindeke gaan
Langs appel- en pereboomen,
Het lachte de blinkende bloesemkens aan,
Die waren voor dagen gekomen.
Maria tot haar kindeke sprak :
„Ik wenschte dat zat te zingen
Een vogelken daar op dien gindschen tak,
Dat tong mij van hemelsche dingen."
282
J. REDDINGIUS
En Jesuken loech tot de Heilige Vrouw,
En levende liedergeruchten
Ruischten heel ver, en naar 't zuivere blauw
Verwonderd zij keek van de luchten.
En een vogeltje vloog in den pereboom
Tot den tak door de Maged verkoren,
Die stond in een zingenden hemeldroom
Door 't lied dat de zanger deed hooren.
Zangrig blaast een knaap de fluit,
Laat zijn liedje klinken,
't Lichten van den dag heeft uit,
De avond kwam to zinken.
Dralend praalt het luchte-goud,
't Doet mij poozen, poozen,
'k Weet niet hoe ik, arm en oud,
Droom van rozen, rozen.
't Liedje zwijgt, het woud wordt stil,
'k Leef in schoon verblijen,
't Klinkt diep in mij voort, ik wil
ZOO den dag verbeien.
Witte wijven dansen om en om,
Hoor het rhythme van het wilde zwieren
En 't geprevel van hun formulieren,
Rond den heksenkom.
Dwepend trilt muziek van fluit bij fluit
Van de loksters in het groen verscholen,
Met het wieglend klagen van violen
Wordend een geluid.
Nevel-bleeke grijze dampen zijn
Zwevend langzaam langs de dennestammen,
Vrouwen dansen bij der flakker-vlammen
Vurig-gulden schijn.
28 3
J. REDDINGIUS
Met een welgeweten huppeltred
Om en om zoo zwiert de heele bende,
Strak-gespannen, lenig-licht in 't wenden
Naar godinnen wet.
Met een slingerende rinkeling
Tinken klokjes door de wilde schokken,
Magisch voort en al maar voortgetrokken
Zwiert de kring.
Van de maan glijdt door den wolkendrom
Zilver licht, phantastisch blijven dansen
Witte wijven bij de pijnvuur-glansen,
Ora en Om en 6m.
Mijn lieveken open je deurken en lach
En zend tot de zon je gebed,
En een vaas met een gele mimosatak
Fijn-blij voor je vensterken zet.
Die zie ik van ver als ik zingende kom
Al over de heide gegaan,
Die zijn lijden vergeet en zich zelf niet meer weet,
Nu een lente van liefde ving aan.
Zoo wijd is de heide en de berken zoo fijn,
Ze blinken in 't goudene licht,
En licht is mijn hart in den licht-blijen dag,
En licht is je lieve gezicht.
284
JEANETTE NYHUIS
(geb. 18 74)
;-:
DE LINDEN
In zware rust staan wijze lindeboomen
Omhuld van donker zwijgen — en beducht
Voor langzaam-naadrend, dreigend krijgsgerucht
Van wind-trompetters werd een sein vernomen.
Als hoorden ver zij d'oorlogsgod al komen,
Met drommen krijgers, vol verdelgingszucht,
Staan zij waarschuwend in nog blauwe lucht,
Breed schaduwend op glinstrend-zilvren stroomen.
Dan weeft een zware, zwarte wade dicht,
Zich over licht en wolken — en de boomen
Zien stervensbang den God in 't aangezicht . . . .
Een breede wind vervaagt de zoete aromen
In zwoele lucht, die beeft voor 't groot gericht . .
Een vuur, een slag — het onweer is gekomen.
AAN 'T MEER
In nachtstilte hoor ik ze preevlen,
De geesten van 't lichtiooze meer —
Ze zweven in bevende neev'len,
Zoo bleek, zoo doorzichtig teer.
Zacht zie ik hun wazige sluiers
Bewegen al heen en weer, . .
Ze groeten de goudwitte lelien,
Die sluimeren over het meer.
Ze kussen de tengere halmen,
Die droomend aan d'oever staan . . . .
Al verder hoor ik ze klagen,
En geen mensch kan hun klagen verstaan.
285
JEANNE KLOOS-REYNEKE
VAN STUWE
(geb. 18 74)
CHRISTUS
0, schoon, dood hoofd . . . . Geloken goden-oogen
Gehoond het voorhoofd door een doornen-kroon,
De eens roode mond nu bloedloos . . . . z66 God's Zoon,
Aan 't hooge kruis, door dood der-aarde-onttogen.
0, bloed, dat purpert de ingeslonken koon,
0, bloed, vergoten zonder mededoogen !
Koine 't op 't hoofd, van wie verraad en logen,
In bittren ondank, liefde gaf ten loon.
0, Christus ! Is uw oog in nacht verstard,
Dat eenmaal stil, als veilig schijnsel, brandde ?
Klopt gij niet meer, zijt gij verstild, groot hart ?
Zijn zij verlamd, die zalvend-zachte handen ?
0, Gods-gelaat, dat hangt, prachtig-van-smart,
Als een wit licht over het zwart der landen . . . .
GETHSEMANE
Het dal was eenzaam, en de maan stond hoog :
Toen sprak Hij zacht : „Ik weet, mij wacht gevaar :
Mijn ziel is tot der dood bedroefd, en zwaar
Van ongeweende tranen is mijn oog . . . .
Zijt stil, en wacht, — en waakt hier met elkaar
."
Zij zagen niet, hoe Hij zich nederboog,
En worstlend de arme handen wrong . . . . hun woog
Een loomte zwaar op 't lichaam : slapend, waar
Hun meester had zijn zelf-strijd uit to strij den :
ZOO wachtten ze, en bewaakten hem . . . . en geen
Der drie vernam den bittren kreet van lijden :
28 6
J. KLOOS-REYNEKE VAN STUWE
De smart verstikt mijn ziel .... al nader, nader
Voel ik haar stijgen .... en 'k ben heel alleen . .
Vader!
Doe dezen beker mij voorbij-gaan
BIJ DEN VIJVER
Soms, als het bosch vol-vloeit van zon-gestraal,
Dan wordt de vijver bliksmend-klaar doorschicht
Van flikkrend-flitsend, glinstrend zomerlicht,
En 't water, in dat schittrend-wild gedaal,
Spat Op als vlammende edelsteenen . . . . Dicht
Aan de' oever, deint, goud in melk-wit opaal,
Een kostbre schat vervat in blanke schaal —
Der lelie fijne kelk, en rijzig richt
De paarse kroon der iris zich uit 't riet,
Dat ritslend haar omringt. Goud-stof doorstuift
Het glanzend gras, en 't, als smaragd zoo fel,
Ge-loof der boomen, waar, nu zacht, dan hel,
Zich, wijl de wind, fluistrend of luider, wuift,
De blader-zang mengt in der vooglen lied.
OUDE BOOTEN
Als doode rompen dolen de oude booten,
Ontredderd, wrak, op 't rimploos water rond.
Vocht-donkey is hun kleur, zwart als de grond,
Die ver zich strekt, ter weerszij van de slooten.
Eens joelde arbeidzaam leven langs het bontBeschilderd boord . . . . de mannen vroolijk floten . . . .
Wijl langs de kiel, in rappen ren der pooten,
En joolgen kef rond-stoof de schippershond.
Eens stond de mast vast in het dek geplant,
En wimpelde aan de spits schel-kleurge vaan .
Thans drijven zij, verloren in de groote,
Eenzame stilt van water, lucht en land ....
Al leven en al kleur
vergaan
vergaan ... .
Als doode rompen dolen de oude booten
.
2
87
SEERP ANEMA
(geb. 1875)
:-:
HET VISIOEN
Nu zingt de avondzee een psalm van licht
En heeft de zee in purpergloed ontstoken ;
De duinen vlammen van haar stralenstroken :
Heel 't westen is een gloeiend Godsgedicht.
. . . Daar splijt de dampkring op ! — Het zegevecht
Doet bronzen echo's honderdvoudig leven ;
De heldennamen Tromp en Ruyter beven
In roode runen aan de gele lucht . . . .
Dooft reeds de fakkel, die zoo feestlijk blaakte ?
Nog enkle schoten schrillen langs de zee
En 't avondwindje dat onthutst ontwaakte,
Voert glansberoofde, bleeke wolkjes mee;
Maar hij, die noode 't blij aanschouwen staakte,
Om Holland's dooden roem — een levend wee.
WINTERNACHT
De blanke bel der Januari-maan
Stoot tegen hardgevrozen duinenflanken
En stort heur zilverschat van klare klanken,
Die zingend naar onzichtbre kimmen gaan.
En waar des winters hooge harpen staan,
Daar zweven, sluierijl en snel als hinden,
De koude, hartstochtlooze noordewinden
En ranken schel de gouden snaren aan.
Hoe zingt de nacht; — God wandelt over 't duin . .
.1■11.
288
.11■•■
••■••
••••■1
•■■••••■■
••••••••
CAESAR GEZELLE
(geb. 1876)
HET OOSTEN KLAART
Het oosten klaart
En aan de gouden tinnen
Des hemels trekken een voor een
De sterren weer naar binnen.
Het licht wijdt uit
En al de wolken branders
In lichten gloed naar d'oosterkant
Met malsche rozeranden.
De mist vergaart
De plooien van zijn laken
En legt de doomende eerde bloot
Aan 't heerlijk zonontwaken.
LEYEZANG
0 lieve Leyestroom, zoo heerlijk om aanschouwen
Die spelewendend spoelt,
Wellustiglijk doorwoelt
Den groenen overvloed van Vlaanderen's landouwen!
0 Gulden Leyestroom!
0 Vlaanderen ! schoonheidsdroom
In levend wezen aan mijn gierig oog geboden!
Weldadig hertebloed,
Dat staag at de aders voedt
Waaruit het leven borrelt, gulpwijze uitgevloden.
Wat weelde aan 't schouwend oog:
Bij iedren wentelboog
Der gulden Leye, die door 't groene Vlaanderen vliedt,
Een nieuwe landschap straalt,
'9
289
C. GEZELLE
In andere kleur gemaald,
Met versche pracht, dat ieder van haar bochten biedt !
Hoe lief! en Vlaanderen gooit,
Zoo kwistig uitgestrooid
Om haar, zijn landschapsschoonheen; 't laat zijn boomen,
En 't laat zijn heerlijk groen
Met bonte bloemen, doen
Een raam om 't zonnig goud der blijde Leyezoomen.
FRONDIFERUM NEMUS
Zoo wonderstil is 't woud!
Zoo onberoerd aan 't droomen
Staan, 't rilde rijshout, en
De beuk- en berkeboomen.
De woudgeur walmt uit 't mos
Alom die grauwe zuilen
Die, voetvaste, eeuwig staan
Hun zware rust to druilen.
Geen wind en waait, geen zucht
En lispelt door de blaren,
Ze liggen op de lucht
Alsof ze aan 't slapen waren.
Geen lapke lucht en loert,
Geen blauw door 't groen geloovert',
En 't staat mij al rondom
In zachtgroen toegetooverd.
De zonne giet haar goud,
In lange drawn geweven,
't Gesloten dakwerk door
Der tempelstille dreven.
Niets, — als het stille mos;
Niets, — als de ranke stammen
En sperken zonnevier,
Die op de blaren vlammen
290
C. GEZELLE
ZONNEZOTTERNIJ
Hem stralen doet de zon,
Hem steken in de lenden,
Hem booren in den stam,
In tak en sprietelenden,
De gulden priemen van
Haar vier dat leven schept.
Zoo plaagt z' hem en ze loert
Of hij geen botje en rept,
Maar koud en stram, en dood
In al zijn knuisten, daar
Weerstaat al haar geweld
De zwarte perelaar.
Ze koost en kittelt hem
Al dingelen en beven;
Ze noodt hem mee to doen
In 't al doorspetterend leven
En heeter dag op dag
Haar scherpe schichten schiet,
Doch of versteend hij waar'
Nog en gevoelt hij 't niet.
Maar zij houdt aan en streelt
En troetelt hem, en winnen
Zoo zal ze, en 't oude vel
Krijgt waarlijk warm van binnen
Ten langen laatste en 't piept
Een botjen uit den bast;
De zonne steekt zoo zaan
Het met heur naalden vast.
Weerstaan en zou hij niet
Die zonnezottigheden;
Hij monkelplooit, hij lacht,
Het kruipt zijn zwarte leden
Van groene botten vol,
En op 'nen zekeren dag
Schiet hij in blomme en blad
Een bonten schetterlach.
29 1
C. GEZELLE
HERFST
0 Koninklijke schoonheid, eedle kleurenpracht
Der najaarsboomen in hun gouden kleederdracht,
Als 't zinkend zonnerood in 't blarenweefsel brandt
En kransen rozig licht rondom de kronen spant !
Een laatste zonneweelde op hen de toonen weeft
Van haren overvloed, en om hun' voeten zweeft
Het mistig zilver dat van uit de velden doomt
En hangend om 't mysterie van hun stammen droomt.
0 Vorstelijke Stoet ! zoo weelderig getooid,
Die, grootsch, de gouden vlokken om uw voeten strooit,
Op 't dankbaar land, dat, bij dier grooten ondergaan,
Ligt met de giften van hun rijkdom overlaan.
De stille lucht hangt, diep doorschijnend, wereldwijd,
Dit kunstwerk Gods, tot goudblauw grondtapijt
Waar God een korte wijl, lijk 't spel van droomen zoet,
Zijne avondzonne glanzen en zijn boomen doet
In bonte verwenweelde, in heerlijk avondrood,
Eer Hij ze zinken laat de nacht in en den dood.
292
01%
REND DE CLERCQ
(geb. 1877)
MOLENBEELD
Molen draait ten hemel op,
Molen draait ter aarde neer,
Molen met een kruis er op, ....
Ach mijn hart doet zeer.
Zwaai ik met een arm omhoog,
'k Zink al met een ander laag,
Hartstocht die het zeil doorvloog
Blaast nu hijgend traag.
Moet ik steeds in de aarde vast
Strekken naar den hemel heen
Molen, draag uw kruis en last
Trotsch alleen.
WILDE ROZENBOOM
Wilde rozenboom
Mijnes harten,
Droom den rooden droom
Van uw smarten.
Bloei ; die nijgen naar uw pracht
Zullen nauw vermoeden
Dat er pijn ligt in uw dracht
En uw bloemen bloeden.
Wie voor maagdenrust verkoos
Moederzorg die griefde,
Draag' haar lijden als een roos
Schoon in liefde.
293
5?)
RENE DE CLERCQ
HET SCHOONSTE VAANDEL.
Wat wappert ge nijdig, wat schijnt ge mij nauw,
Vechtlappen in 't geel, in 't rood, in 't blauw !
Het schoonste vaandel dat ik droom
Dat is een statige, sterke boom,
Een scherm van vrede over ruischende vrucht,
Het groen van den eik op het blauw van de lucht.
Zijn machtige schacht en zijn kronende kruin
Dat breekt niet, dat scheurt niet, dat houdt ge niet schuin.
Dat staat op zijn eigen, dat groeit, dat leeft,
Dat wortelt in de aarde tot de aarde begeeft.
0 beeld naar mijn hart ! 0 yolk van mijn land,
Aan zijn voet de vanen der veeten verbrand,
Dat het wierook worde en heilig vuur !
En gij, al kindren derzelfde Natuur,
Stroomend to zamen van wijd en zijd,
Zweert trouw aan den boom dien geen ouderdom slijt.
294
CAREL S. ADAMA VAN
SCHELTEMA
(geb. 1877)
ZOMER
De groote zomerdag staat open
En bouwt zijn weelde over de aarde,
Het malsche moes lacht in de gaarde
Bij 't sappig groen, met dauw bedropen,
Het ruischelt in de weeke hagen,
Het gonzelt in de bloesemstruiken,
Het tintelt in de groene pruiken
Der berken bij de zoete vlagen,
De kool Brandt op de peerse kluiten,
De blonde brem bloeit welig tegen
De mulle hel-beschenen wegen
Met voile gele honigtuiten, —
Hef over de aarde uw aangezicht,
Over uw oogen valt het licht,
Over uw lippen stort een lied — —
Levend mooi mensch geniet!
RESURRECTIO NOCTURNA
Schoonheid zijt gij nabij —
Mag ik op uw zilveren vingers hopen —
Scheuren uw diepe hemelen open —
Puilt uit den nacht uw schitterend lijf?
Schoonheid ge herkent uw zoon
!
1k sta op de berg tot uw stralende stippen —
Hef gij mijn hoofd en sneeuwwitte lippen
Tot uw duizelende gelaat !
——
Schoonheid uw stille ademtocht
Heeft weer mijn wankelende hart bewogen —
0 ! de steilten uwer oneindige oogen
Zijn al mijne snikkende nachten waard.
295
C. S. ADAMA VAN SCHELTEMA
HERINNERING
Soms dwaalt mijn geest opeens weer naar u henen,
En ruischt door mij een golf van dat verleden,
En welt naar mijne lippen weer die Bede —
Mijn hoofd aan uwen schoot te mogen lenen.
Dan zie ik peinzend naar uw vingerleden,
En poog ik om uw liefde weer te weer en —
Totdat langzaam uw beeltnis is verdwenen
En wegzinkt van het lichtelooze heden.
Zal ik dan van die liefde eenmaal genezen
Eenmaal uw dierbaar aangezicht vergeten
Eenmaal niet om uw zoete naam meer beven ?
Ach ! nu ik opzie van uw vage wezen,
Voel ik opeens een vreeslijk ding te weten : —
Dat ik al heel lang dood ben in dit leven !
DE DIJK
Tusschen de Betuwe en tusschen de Veluwe
Daar lag de dijk door het waterig land,
Als iets waaraan niets was te veranderen : —
De koeien en de kikkers aan de' eenen kant,
En de zilveren visschen aan de' anderen.
Zoo bleven ze ieder in hun element,
Daar was dan ook ieder allang aan gewend
Daar tusschen de Betuwe en tusschen de Veluwe.
En onder aan de dijk daar glommen de blommen : —
Die tierden en sierden maar overal,
Die stonden te bloze' en te bloeien,
Die knikten en knakte', en die lachten maar al
Om die klapperdekakkende koeien.
En de koeien die tilden hun steerten op
En zagen nadenkende uit hunnen kop,
Ja, onder aan de dijk daar glommen de blommen.
En over de dijk daar floten de booten : —
Die toeterde' en ploeterden door de rivier,
Die waren geweldig aan 't sleepen,
En hadden een onfatsoenlijk pleizier
296
C. S. ADAMA VAN SCHELTEMA
In de deftig zeilende schepen —
Die hielden zich quasi wat achteraf,
Maar eigenlijk legden ze 't leelijk af, —
Ja, over de dijk daar floten de booten.
En benede' aan de dijk daar had je het stadje: —
Dat lag daar zoo kluchtig, zoo klein en zoo rein,
Als was 't maar een hapje, een stapje —
Dat kon eigenlijk wel eens niet anders zijn
Dan een echt-Hollandsch schildersgrapje!
Maar van de toren is dat niet gezegd,
Want de ouwe toren was zeker echt ! —
Ja, benede' aan de dijk daar had je het stadje.
En bOve' op de dijk daar voeren de boeren : —
Die holderdebolderden over de dijk
In hun hossebossende sjeezen —
Die reden hun glanzende peerden to kijk,
En hun wijf in heur Zondagsche wezen,
En die klapte' hunne zweep en die dachten maar :
„krak,
Hoort gij die rijksdaalders wel in mienen zak !" —
Ja, bOve op de dijk daar voeren de boeren!
DE NACHTEGAAL
Door de avondwereld
Gaat geen geruisch —
Aileen en vogel
Gaat stil naar huis.
e
Een purper boompje
Staat heel alleen
Daar vliegt op eenmaal
Een vogeltje heen.
Dat gaat aan 't zingen —
Dat zingt zoo hard — —
Dat zingt weer wakker
Mijn arme hart!
297
P. H. VAN MOERKERKEN
:-:
(geb. 1877)
:-:
GEBED
O Maagd aanzie dit arm weze' in genade,
Uwe genade en liefde is zoo oneindig;
O Maagd wil dit arm wezen loch niet smaden,
In uwe tranen leeft genade oneindig.
O Maagd aanzie dit arm weze' in genade,
Aanzie den mensch die smeekt om liefde oneindig,
Hij heeft gezworven langs zoo droeve paden,
Geroepe' in deemoed om genade oneindig,
O Maagd aanzie dit arm weze' in genade.
IN EEN WINTERNACHT
Zouden wij nog eenmaal samenkomen
In den nacht, in het eenzaam prieel ?
Hoor, mijn kind ! ons roepen de oude boomen
En het ritslend wind-gestreel.
Kom nog eenmaal, schoonste, naast mij rusten
Op die kleine welbekende bank,
Waar zoo vaak we elkaar in de' avond kusten
Onder de oude wingerd-rank.
Zie nog eenmaal naar die diepe groeven,
Onze namen in 't vermolmde hout.
Laten we eens nog namen mijmrend toeven
In het blank-besneeuwde woud.
En dan .. . . ga ! en laat de manestralen
En de sneeuw en 't matte sterrelicht
Als een droomensluier rond u dalen ... .
Ga dan, ga dan ! schoonst, o liefst gezicht.
29 8
P. H. VAN MOERKERKEN
IN 'T WOUD
De zon brak uit de wolken,
En door het beukenwoud
Kwam een verrukkend beven,
Het groen werd lichtend goud.
De blaadren gingen ruischen.
Nu werd het eindlijk dag!
Was dit de zon, het woud, de wind ?
0 neen! ik weet het wel, ik zag
Oovral uw oog, uw stem, uw lach.
LONDON-BRIDGE
Een oceaan van licht dreef boven Londen . . . .
Daar daalde uit gouden lucht een stralenval
Op torens en paleizen, diep verzwonden
Onder de welving van God's wereldhal.
De machtge Theems lag koninklijk gewonden
Met sparkelende golven langs den wal
Maar op de bogen die zijne oevers bonden
Stuwde andre stroom zich voort met doffer schal.
Daar gaan zij alien, bedelaars en rijken,
Mend naar oost en west, naar zuid en noord !
Maar op wat proof hun koortsge blikken strijken ?
Wat Broom, wat demon heeft hun rust versmoord ?
0 spot des Doods ! eens zijn 't toch alien lijken
En andren ijlen op hun schreden voort.
299
KAREL P. E. M. VAN DE
WOESTIJNE
(geb. 1878)
O Gij, die kommrend sterven moest, en Vader waart,
En mij liet leven, en me teeder leerde leven
Met uw zacht spreken, en uw streelend hande-beven,
En, toen ge stierft, wat late zon op uwen baard;
— 1k, die thans ben als een die in den avond vaart,
En moe de riemen rusten laat, alleen gedreven
Door zoele zomer-winden in de lage reven,
En die soms avond-zoete water-bloemen gaert,
En zingt soms, onverschillig ; en zijn zangen glijden
Wijd-suizend over 't matte water, en de weiden
Zijn luistrend, als naar eigen adem, naar zijn lied . . . .
ZOo vaart mijn leve' in vrede en waan van &Sod begeeren,
Tot, wijlend in de spiegel-rust van dieper meren,
Neigend, mijn aangezicht uw aangezichte ziet.
'k Ben eenzaam-droef, in 't geel-teer avond-dalen .
Door 't open venster hoor 'k den donz'gen val
Van klamme bloemen in kristallen schale . . . .
— En 'k weet niet of ik haar beminnen zal,
In 't stil en Licht bewegen harer leden,
En hare goedheid in mijn vreemd bestaan .
Ben droef, en 'k hoor haar stille voeten gaan
En haar zacht neuren, in den tuin, beneden.
300
K. P. E. M. VAN DE WOESTIJNE
("5
October draagt in vree wie sober heeft genoten
De zomer-vruchte', in lustelooze rustigheid.
Maar ik, wiens dagen als een vlucht van vooglen vioten,
Steeds onvoldaan, naar u die de een'ge Zomer zijt,
Mij heeft de rille Herfst zijn wrangsten wijn gegoten... .
Zult ge thans keeren ?
Mijn bezweren is te moe
Dat het de laatste reize om uwe liefde doe.
Misschien, misschien ?
Ik voel in mij den troost bezinken
Dat beiden wij misschien, gesluierd, de oogen toe,
Denzelfden schrampren wijn terzelfde schale drinken.
DE MOEDER EN DE ZOON (dialoog)
Ik draag u aan mijn hart, al ben ik jaren-zwaar.
Voelt ge mijn adem als een vlamken op uw haar ? .. .
Ach, zwijg : ge zijt een vrciuw langs leege levens-straten . .
Hoe, heb ik niet mijn zoen op uw gelaat gelaten?
Uw zoen is op mijn mond gelijk mijn tranen : zOut
Mijn zoon, mijn noon; ik ben voor u als duister goud
Ziet ge me niet, om u zoo troostloos-droef te wanen ?
Mijn moeder, 'k zie u vreemd in 't licht van mijne tranen
Bemint ge mij dan niet, mijn kind ? ... Zie hoe ge leeft
In iedren tragen traan die in mijne oogen beeft.
Ziet ge niet heel uw leve' in mijn grijze oogen leven?
Neen, arme moeder
.
Noch uw wonder-dolste daen
Die vredig, als een herfst over mijn lippen gaan,
Mijn zoon ?
Ik heb mijn wil een harder beeld gegeven,
Een Andre vrouwe leeft voor mijne onsterflijkheid
301
K. P. E. M. VAN DE WOESTIJNE
Des ben ik droef, o vrouw die mijne moeder zijt.
Kan ik nog de' uwen zijn?
Helaas, de schoone dagen
Urn Uwe liefde, en vreugde in deemoed stil gedragen;
— En thans, in Uwe aanwezigheid, zoo gansch alleen
Ziet ge niet dat ik ween?
Ziet ge niet dat ik ween ?
DE BRUID ZEGT :
Hoe wordt mijn lippe week
Van honig-smaak?
- 't Is of 'k met tanden-reek
Uw tanden raak
Hoe zijn uw oogen klaar
Van vreemden schijn!
'k Zie er me levens-waar
Spieglend in zijn
'k Hou mijne leden, als
Ware ik beschaamd
— Uw adem, om mijn hals,
Die zoelig aemt
— Is het een lente-gloed
Die door me gaat?
Hoe toch uw strak gelaat
Me rillen doet
'k Voel me zoo vreemd, — zoo vreemd
Bevangen zijn
,
Uw stille stemme fleemt
A ls zoete wijn.
30 2
K. P. E. M. VAN DE WOESTIJNE
Gelukkig wie zijn drift de toomen heeft gegeven
Die buigen, gracielijk, ter handen eener ga;
Hij wandelt als een peerd, verdragend, door het leven,
Dat streels een geer'ge zweep om zijne flanken ga.
Zij sliere of vleie of striem'; hij stapt, gelijk in ijver.
En zoo de bremm'ge bronst door hem zijn toortse torst,
Hij weet : zijn meester kent den weg en vindt den vijver
Die koele kenen bijt in zijn gezoenden dorst.
Zijn manen trest een zorg, die tallemt in 't behagen
Van cierend-traag to drale' om 't rillen zijner huid;
Maar hij en schudt den rug, want kent hoe zijn verdragen
Hem warmere, ten stalle, en beetre rust ontsluit . .
— Aldus uw lust, o vrouw, om de' ouden driften-draver
Wien zoet regeeren thans de zekerheden meert.
Gelijke hand die ment koor mild de beste haver;
Een zelfde wil die voert is die het vallen weert.
Thans is het uur dat schauwen neigen,
En de avond, als een teeder lied,
Om huize' en zielen zacht komt zijgen,
En moede durend, stil vervliet
In de open schoot van 't schemer-zwijgen
•••
Thans is in at de zielen vree,
En dank-gebed in al de huizen;
En zelfs wie wrange dagen lee
Voelt in zijn wezen kalmte suizen
Als een slaap-zware zomer-zee .
— o Pijn van her-doorleefde pijnen
Alleen voor Ons is vrede niet,
0 mijn ver kind, in 't trage deinen
Van 't kallem-durend avond-lied
Over de dankende avond-pleinen
.
303
NICO VAN SUCHTELEN
(geb. 1878)
WINTER
Waar ik mij wende is heel het woud betooverd;
Onder de stammen spreidt een glanzig trijp
Van ijsmos en de ruiselende rijp
Heeft wonderlijk weer boom en struik gelooverd.
Roerlooze rust omfloerst het wit gewemel :
Kristalbosch op een dik-bevroren ruit
Gelijkt het woud, en wind noch een geluid
Beweegt de bleeke stilte van den hemel.
Den grauwen berg bestolpen witter luchten,
De nevel welt en sliert over het dal
Zijn wijden sluier welks deinende val
Verdooft de stad en haar diepe geruchten.
En peinzend, in hun zwaar bestoven vachten,
Rijen de dennen langs des heuvels zoom
Verloren in den winterlijken droom
Waaruit zij Been ontwaken meer verwachten.
Waar ik mij wende in dezer wereld wonder
Is diepe en schoone rust. Mijn hart alleen,
Mijn hart roept weenend door de stilte heen
Om een nog dieper en nog schooner wonder.
0 hart dat van uw schoonsten droom bevangen
Toch niet kunt rusten en niet rusten wilt
Maar roept en weent en tot de dood u stilt
Moet almaar leven en almaar verlangen!
304
N. VAN SUCHTELEN
De stortstroom die de bergen of komt springen,
Vergruist de rotse' en vult zijn bedding aan
Met zand en puin, tot hij in nieuwe baan
Zich zelven dwingt den kronkelloop te wringen.
Zoo glijden door de tijden alle dingen
Rusteloos voort en voeren almaar aan
Wat hen vervormt, en elk vernieuwd bestaan
Schept weer zichzelf uit de eigen wisselingen.
Zoo draagt een ziel en voert gedragen mee
Wat zij van 't leven brokt, en richt gestadig
Zichzelf naar wat zij stapelde in haar diep ;
En zoo de volkren die hun wendloos wee
Chaotisch wentlen, tot ze eens wonder-dadig
Leven in Vreugd die 't eigen Leed hun schiep.
Weer is het stil, en mijn moede gedachten
Zwerven te spelen over 't gouden meer
Zooals de meeuwen die er op en neer
Zwevende zwemmen in den donzig-zachten
En warmen zonglans waarin een verwachten
Van lentewind al suizelt, o, zoo teer
Dat al wat is verstilt tot een niet meer
Te zeggen vreugde om een eindeloos versmachten.
Waarom ik ween, die zooveel mijmer-nachten
Vergeefs doorzocht en toch na keer op keer
Verdwalens niet lam laten van mijn trachten?
Weer werd het stil; ik droom, ik denk niet meer,
Maar ween van vreugde en wonderbaar verwachten
Als kwam mijn eerste lente en liefde weer.
20
305
KAREL VAN DEN OEVER
(geb. 1879)
't Is al de tijd dat de avenden weer wijder openspreiden
En weer de kleine dag in 't avenden verkrimpt,
Verkoudend keer op keer bij 't asemloos en stil verglijden
Der enger uren, waar een poovren dag op glimt;
't Is al de tijd dat de armer morgenden nog grauwer grijzen
In zoetverwaaide misten waar de zon door spint,
Bleekkoud en ouder dan de dood, om traag omleeg te deizen
Door dikker smooren als de avendgang begint ;
Och, 't is de tijd . ik zie de wolken koel en doover drijven,
Bestorven op hun kalme zoomen en belicht
Met verre, doode schijnen, die zwaar rusten op hun trage lijven
En nederbloeden uit 't vermagerd zongezicht . .
De tijd is 't dat de blaeren rosser gloeien op de ijpen
En 't dauwen koel en natter op de weien blinkt,
De leste appelen verrooden en de noteleers verrijpen
Hun reukge vruchten, daar de zomer nederzinkt . .
De manelichtheid klaart op kranke, wrakke wegen,
— Witgele bloeite van de voile schemermaan —
Die uit het donkrig Oosten bloemgroot opgestegen
Den zwaargeblauwden hemel dweerst om neer te gaan
In 't smoorig, duister end der koele, verre herrefstnachten,
Waar duizend masteboomen heure neerevaart verwachten
En duistre bremmestruiken overal verstoken staan . .
En zie
nu is de manelichtheid traagzaam weggeschenen
Dees grijze wegen of en bloemt de stille maan
Ontstengeld boven 't endloos bosschenschoft op moerge venen
Waar heur gelaat in kreukt: een pinkelende imam!
Dan roert het zilverruischend bosch zijn smoorig lichte toppen
En 't werzlig mastgetakt, vol mistebloeite, dauwge droppen
Van kiaren maanval, aarzelt vreemd lijk' stekekorig graan.
306
K. VAN DEN OEVER
Gekopernageld zit de lucht
Vol duizelige sterren
Waarin 't ros pikkemaneken
Vernepen hangt, heel verre ;
Heel ver tot op den einder toe,
Heel leeg en neergedoken,
Rosrood gelijk een sabelkromt
Bots boven 't land gestoken;
En overal de duistre rust
Van boomen, akkers, ritsge blaeren
God, hoe weer in dees wonder hert
Uw schoone peis mag ommewaren
PALMENZONDAG
Gij reedt op 't goedig ezelken
Dees dag, mijn lieven Heere,
En 't hing uw wit en overschoon habijt
Langs zijne pootekens nere;
De lucht lag klaar en zoetgeblauwd
Lijk 't water in de heide,
En, zoo uw kleedren zalig zijn,
Mijn Heer, wil lief bewijden
Uw ezelken dat traag en goed,
U door de stee deed rijden;
Och, benedij met heel uw hart
Zijn grauw gefroezeld vel,
Zijn pootekens en ooren; och
Bewij het lieflik toch en wel;
En doe de roze paradijzen
Vol gerzekens 1) en marjolein;
Geen vliegskens en geen muggen;
Heer, dan zal het overblijde zalig zijn.
r) grassekens.
307
GUSTAAF VAN ELRING
(AUGUST THEODOOR A. HEYTING, geb. 1879)
OPTOCHT
Roode flambouwen flakkren,
Rossige gloed stijgt op ;
Lustige deunen wakkren
't Joelen der menschen ten top.
Hoort toch dat schetterend blazen,
Bekkens en trommel en fluit;
Ziet er het zwartwoelig razen,
Hoort er het jubelen luid.
't Schitterend vaandel blinkt er,
Licht door de walmende toorts;
Rond er om hossend, dringt er
't Zingende yolk in koorts.
Wapperend wit wuift de zakdoek ;
Kreten en zwaaiende hoed.
Voorsten gaan om den straathoek,
Gansch de donkere stoet.
Fakkelslangen verkrommen,
't Schitterend vaandel verdwijnt.
Langzaam de tonen verstommen.
Alles is weder verkwijnd.
UCHTENDDAUW
De scheemring week voor milder licht,
De zon rijst in het Oost,
En vriendlijk glimlacht Lente's kroost
Met fulpenteer gezicht.
De daggloed smolt de starren boven,
Die zegen neer op 't groen,
Zijn daar op blad- en bloemfestoen
Tot flonkerdauw verstoven.
eei
308
G. VAN ELRING
De wolken trekken verder,
De wolken trekken been,
En in den blauwen hemel
Staat nu de zon alleen.
Vermochten al mijn smarten
Zoo stille been to gaan,
Dat in mijn arme harte
De zon alleen bleef staan.
Mijn hart is krank, mijn ziel is moe van smartens felle branden;
Mijn lief, dek gij mijn oogen toe met uwe blanke handen.
En kunt gij alle stemmen niet van mijn verwijt verdragen,
Zoo wil ik slechts een laatsten groet van d'oude liefde vragen.
Dan wil ik mij voor eeuwig rust in mijne smart verwerven ;
Zoo gij mij nog maar eenmaal kust, wil ik gelaten sterven.
LOKKING
Gelijk de gouden regen
Zijn bloementrossen biedt,
Zoo zinkt in zoete zinnen
Mijn overvloedig lied.
Zooals de druppen dansen
En ruischen in hun val,
Zoo reien zich mijn woorden,
Een murmelende schal.
Gelijk de leeuwrik wervlend
In wilde jubeling,
Zoo sluit met lichte slagen
Mijn zang zijn tooverkring.
0, lieve, laat u lokken,
Strek uwe handen uit,
En luister naar de vreugde,
Die mijne liefd' omsluit.
309
G. VAN ELRING
ROZE
Roze, bloeme van mijn hart,
Dauw' de hemel schoon
Zijne teere lichtjuweelen
Op uw zachte zonnekroon;
Roze, zoet en eele;
Roze, bloeme van mijn hart.
Roze, bloeme van mijn hart,
Laat uw lieflijke aromen
Mild en vol en verre stroomen;
Laat uw borne zomerdroomen
Tot mijn beidend harte komen;
Bloem van liefd' in vreugde en smart;
Roze, bloeme van mijn hart.
Roze, bloeme van mijn hart;
Lijk uw blaadren welkend zinken,
Langzaam een voor een,
Laat mijn liefste lied verklinken,
Zachte sterven heen;
Roze, u min ik alleen,
Roz', om wie ik juich en ween;
Bloem van liefd' in vreugde en smart;
Roze, bloeme van mijn hart.
i-3
Al klaterend omhoog stijgen de springfonteinen
Van helle klanken uit mijn fel bewogen ziel,
Als zuilen stralend licht, kolommen roode wijnen,
Waarin de vuurgloed barnt van gouden zonnewiel.
Met druppend uitgebruis en stuiven van robijnen,
Met daverenden zang, die oprijst waar hij viel,
En immer klimt en daalt in nieuwe schitterschijnen,
Waar de fonteinen staan in luchtig spel van ziel.
De machten, die hen duizlend drijven naar den hoogen,
Zijn ondoorgrondlijk als de stroomen van de zee,
Als krachten van de liefd' en raadselspel van oogen.
Zij stuwen immer met hun eindeloos vermogen
De waatren flonkrend op en nemen zelf zich mee
In zuilen van muziek rijzend ten hemelbogen.
310
G. VAN ELRING
ZANG VAN HARALD
(Uit: tragi-comedie: Harald de Skalde)
Die hier verschijnt, is Harald de Skalde,
Stormzoon gebaard, wen de branding bralde.
Wiegelied was mij het bladergeruisch,
Spreken leerde mij 't windgedruisch.
Met woesten drang
Klinkt nu mijn zang,
Tredend ontembaar in ijzeren gang.
Vrouwenklacht mijd ik, op zwakheid vergramde ;
Min wel den bliksem, door woede ontvlamde,
Donder, die dreunt door de doffe lucht,
Wolken in donkergepantserde vlucht.
Met woesten drang
Zing ik mijn zang,
Tredend ontembaar in ijzeren gang.
'k Zoek den orkaan, die met reuzige armen,
Geeselt de zeeen, en wouden doet karmen;
Niets wil ik kennen dan stoutheid en kracht,
Storm wil mijn leven, want storm is macht.
Met woesten drang
Zing ik mijn zang,
Tredend ontembaar in ijzeren gang.
'k Wil m' in het felst van den strijd nu begeven,
Makkers, u roep ik tot heldenleven,
Daar, waar de hoorn tot aanvalsein luidt,
Zwijgen de stemmen van vrouwe en bruid.
Met woesten drang
Zing ik mijn zang,
Tredend ontembaar in ijzeren gang.
REI VAN MAAGDEN
(uit: Harald de Skalde)
Duister is de nacht,
Dien de moord zich zoekt ;
Duister wordt het lot,
Dien de moord vervloekt.
3"
G. VAN ELRING
Fakkels lichten hel,
En het fibers verscheurt;
Ziet den valen grond
Door den moord gekleurd.
Bleeke ligt het lijk
In den rossen gloed;
Donker is de glans
Van het vlietend bloed.
REI VAN DANSENDE MAAGDEN
(uit treurspel : Simson en Dalila)
Huppelt nu, harten, toont u blijde,
Geeft aan deez' helden geleide,
Treedt uit voor hen, treedt uit,
Met blij geluid,
Met harpen en fluit,
Met trommen en tamboerijnen.
Laat nu de vreugde schijnen
Gelijk de zonne op 't veld,
Wen de wolken zijn verdreven
En hij de schepping meldt
Het vroolijk vrije leven.
Looft Simson, onzen held,
Die de koningen heeft geveld.
Roept uit, roept uit
Met hel geluid
Wat de richter heeft gebuit.
Strooit bloemen,
Brengt palmen,
Wilt roemen,
Laat galmen
De horenen overluid!
312
G. VAN ELRING
(i;
KOOR VAN WEELDEKINDEREN
(uit: Uitvaart van R. E. Heyting)
Kinderen der weelde,
Weent! hij 's ons ontroofd,
Dien de Godheid beeldde,
Eenmaal ons beloofd;
Ach, de dood acht geen beloften,
Maar kiest vrijlijk uit ;
Daar ons vleien,
Daar ons schreien
Op zijn doofheid stuit.
Blauwe oogen, zij verdoften,
Vroeger hel van glans,
Welker stralen
In opalen
Een saffieren trans.
Ach, niet eens een bloem te plukken
In haar jeugd, maar haar te rukken
Van haar stengel, dat zij treurt,
Lang verflensend, slecht gesleurd
In het slijk, tot zij gaat sterven,
Dat 's een ieders vreugd verderven.
Zwijg d' ivoren fluit.
Wij breken buigend uit in tranen,
Wij slaan een heesch geluid;
En zenkend onze vanen,
De ranke leliebanen,
Naar beneden,
Als vertreden,
Zoo gaan wij neergeveld
Onder zulk een forsch geweld.
Strooit nu blanke rozen,
Door deez' kilt bevrozen,
Op de zwarte baar,
Amaranthen,
Diamanten,
Paarlen door elkaar.
313
C. VAN ELRING
Van de jongelingen
Is de schoonste dood.
Wie kan onze smart bedwingen
In deez grooten nood ?
KOOR VAN HEMELGEESTEN
(uit: Uitvaart van R. E. H.)
0 Gij uit alle streken
Brengt eere, brengt eer !
Gij, die aan uw kerkers zijt ontweken,
Dat niets u meer deer',
Brengt eere, die 't al houdt gebonden,
En ieder in zijn bestek,
Die u ontboeid heeft, u heeft ontwonden
Aan der windselen enge plek.
Hij strc'oit zijne goudene zaden,
Die opkiemen en streven omhoog,
Met vruchten van vrede beladen,
Met bloemen, slechts zichtbaar voor 't geestelijk oog.
Zij groeien uit glans van bloed'ge robijnen,
Zij schieten zoo zuiverlijk rank
Als verkwikkend gespreide fonteinen,
Zij schaffen voedsel en drank
Aan ieder, die slechts wil reiken
Naar hun schittrend geblaart,
Waarin hun appelen prijken
Tot 's werelds gelukstaat gebaard.
Weest wijs en wilt u laven,
Sproeit desgevorderd uw bloed,
Zoo kan dit in hen weer zelven u laven,
Doch plukt dan uw pand ook, plukt uw goed !
3 14
ALEX GUTTELING
4
(geb. 1884)
VERZET
Zooals een vogel in zijn kooi niet zingt,
Maar kwijnt, —
Zooals het zonlicht mistomkringd
Met droeven luister schijnt,
Zoo zwijg
maar 't hart dat zingen wil
Zou 't stil zijn klank versmoren ?
Zou 't van zijn glans den blijden schijn
Verbergen waar 't een feest kan zijn
Van stralen die met onbedwongen goud
Den mist doorboren ? —
Laat mij nu 'k zing : mijn hart is me overvol
En 'k wil niet zwijgen :
Zwijgen is goed, maar twijgen vol
Van sap dat uit hun wortels kwol
Doen blaadren overneigen
.
En kruiken vol van gistgen wijn
Bersten de spon —
Laat mij, ik wil thans dichter zijn
En 'k zweeg zoo 'k zwijgen kon !
Uit: Asfodillen.
Wie schrijdt door zonnelicht en vooglenlied
In 't dorpje waar bij 't vroolijk blinkend huis
Een bloesemboom wuivend in 't windgeruisch
Zijn blanke sneeuw stort, denkt aan sterven niet.
De blijde wand'laar denkt aan sterven niet
Op 't eenzaam strand bij parelende zee
Als hij de droomenlucht vol purpren vree
En in 't verschiet tintlend de starren ziet.
Maar wie in de eenzaamheid in 't donker huis
Te bed ligt, wijl wild kreunend stormgedruisch
Den grijzen dag door plassend regen plengt.
315
A. GUTTELING
vri
maar stil
Die weet — zijn klok glinstert als goud
Schrijden de wijzers met onkeerbren wil —
Dat elke tik den dood hem nader brengt.
e#3
Uit: Mijn Droomen.
Mijn ziel is als een zee in vroege stonden.
Zij wacht het morgenlicht dat door zal breken
En door koralentwijgen blondend leken
Op de goud-schemerend bemoste gronden.
Waar de gewassen donker zich doorwonden
Is het nog nacht; maar in de ruime streken
Zie 't weemlend water zilverig verbleeken . .
De visschen wachten stil met open monden
En straks, als de eerste goudstraal breekt, gaan ze alien
Omhoog in flonkerende duizendtallen
Metalig blauw, en goud en zilverblank,
En de zeevrouwen gaan in bleeke scharen
Door 't weeke licht dat om haar zijden haren
Glanzend, droomerig streelt haar leden rank.
Mijn zangen zijn gelijk de schelpen kleurig
Teedere boden van dat wondre land.
Een wandlaar vindt ze op 't schuimbesprenkeld zand
Tusschen de wieren wonderlijk, zilt-geurig.
En hij verbeeldt zich, als hij droomenrijk,
De schoone werelden in diepe zeeen:
Zoo uit mijn zang duizenderlei ideeen
Die weeldrig bloeien, schoon, maar zonder blijk.
En andren die de bonte schelpen vinden
Vermaken zich ermee zonder to denken
En trappen ze eindlijk uit verveling stuk ;
Zoo alien, die in zang den zin niet minden,
Niet zagen werelden daarachter wenken:
Onuitgesproken treurnis en geluk.
316

dreamnight at the zoo

Dervingstoolbox

BEN RENOVATIE

Aan dr. W.Th. Boissevain, Ned. Herv. predikant te Leiden. Gij, telg uit

Laar van de, Johannes Hermanus Josephus Maria

Hervormde gemeente Haaksbergen – Buurse 7e zondag na Epifanie

programma - ZOO Antwerpen

946 Hoe zal ik u ontvangen

31 december 2014 - Opstandingskerk Voorburg