In de ban van de opening – een onderzoek naar de openingen van

In de ban van de opening – een onderzoek naar de openingen van sollicitatiegesprekken
Bachelorscriptie Anna Hoogterp
Sollicitatiegesprekken zijn spannende gesprekken. Je doet er alles aan om een goede indruk te
maken, zodat je de meeste kans hebt op die felbegeerde baan. Een goede indruk maken begint
meteen, al in de eerste minuten van het gesprek. Tijdens de opening gebeurt heel veel op hetzelfde
ogenblik. Zo zorgen de gespreksdeelnemers er op dit moment voor dat iedereen op de juiste manier
deel kan nemen en leggen zij de basis voor de rest van het gesprek. Maar hoe doen zij dit nu? Om
hier meer inzicht in te krijgen heb ik in mijn bachelorscriptie de openingen van sollicitatiegesprekken
onderzocht.
Openingen in soorten en maten
Elk gesprek is anders, zo ook de opening. Uit onderzoek naar arts-patiëntgesprekken van Gafaranga
en Britten (2005) bleek dat huisartsen systematisch gebruik maken van verschillende openingen. Dit
doen zij om verschillende professionele relaties vorm te geven. Op deze manier zorgen zij ervoor dat
het gesprek op heldere, gestructureerde wijze plaatsvindt en de patiënt het beste tot zijn recht komt.
Een soortgelijke structuur vind je in de opening van het telefoongesprek. Schegloff (1986)
constateerde dat bellers bepaalde routines ontwikkelen die hen helpen het telefoongesprek soepel
te laten verlopen. Ook in de opening van het sollicitatiegesprek zijn veel dingen al van te voren
bepaald. Een opvallende zaak die naar voren komt in onderzoek naar sollicitatiegesprekken van
Komter (1991) is de hiërarchische structuur. Gespreksdeelnemers doorlopen verschillende fases om
het hoofddoel van het gesprek te bereiken. Elke fase brengt hen dichter bij dit doel en zo belanden zij
ook dieper in het gesprek.
Een analyse
Voor mijn onderzoek heb ik verschillende opnames van sollicitatiegesprekken geanalyseerd aan de
hand van de conversatieanalyse. Dit houdt in dat je niet alleen kijkt naar wát mensen zeggen, maar
ook hóe ze dat doen. Voornamelijk de structuur van de opening is onderwerp in mijn analyse.
Sollicitant en selecteur behandelen vaak de volgende onderwerpen in de opening van het gesprek:
1. Begroeten
2. Gaan zitten
3. Koffie?
4. Welkom door de voorzitter
5. Selecteurs voorstellen
6. Procedure
7. De beurt voor de sollicitant
Het gesprek opent als de sollicitant de ruimte binnenkomt en de aanwezigen begroet. De opening
eindigt bij het moment dat de sollicitant de eerste inhoudelijke vraag van de selecteur beantwoordt.
De eerste drie stappen horen volgens Komter (1991) bij de ‘openingsrituelen’. Stap 4 markeert de
overgang van de ‘openingsrituelen’ naar de ‘procedure’ (Komter, 1991). In dit onderdeel speelt de
voorzitter een belangrijke rol. De voorzitter heet de sollicitant welkom, stelt de andere selecteurs
voor, legt de procedure uit en geeft de beurt aan de sollicitant. Hierna zijn de sollicitant en selecteurs
bij het hoofddoel aangekomen, namelijk het uitwisselen van informatie.
Net als in openingen van arts-patiëntgesprekken en telefoongesprekken hanteren selecteur en
sollicitant een strak gestructureerde manier van converseren. Zij vullen hun rol op typerende wijze in.
Dit laten zij onder andere zien in de verpakking van hun beurten, lexicale keuzes die zij maken en de
manier van beurtwisseling tussen gespreksdeelnemers.
Hoe helpt deze kennis jou verder?
Het bestuderen van de opening van een sollicitatiegesprek kan helpen bij het voorbereiden van je
eigen sollicitatiegesprek. Als je weet hoe de opening eruit zou kunnen zien, kun je actief bijdragen
aan het soepel verloop ervan. Zo kun je een goede indruk maken en op een effectieve manier bij het
inhoudelijke deel van het gesprek komen. De selecteurs kunnen vervolgens bepalen of je een
geschikte kandidaat bent of niet. In mijn scriptie kun je lezen hoe dit precies in elkaar steekt.
Literatuur
Gafaranga, Joseph; Nicky Britten (2005). Talking an institution into being: The opening sequence in
general practice consultations. In K. Richards and P. Seedhouse (eds), Applying conversation
analysis. Hampshire: Palgrave Macmillan, 75-90.
Komter, Martha L. (1991) Conflict and cooperation in job interviews; a study of talk, tasks and ideas.
Amsterdam: Benjamins.
Schegloff, Emanuel A. (1986) ‘The routine as achievement’, Human Studies 9: 111-51

Download Report