Dat is grappig - Hester André

“Dat is grappig”
Hester André
Toen ik thuis vertelde dat ik mijn scriptie ging schrijven over grapjes, waren de reacties vrij unaniem:
“Dat is een onderwerp dat dicht bij je ligt!”. Want ja inderdaad, thuis sta ik bekend als dé
grappenmaker. Het meisje dat van alles een grapje maakt en nooit serieus antwoord kan geven als
haar iets gevraagd wordt. Voor anderen misschien vervelend, maar voor mij kan een grapje niet gek
genoeg! Hoe absurder en sarcastischer, hoe beter! Waarom? Eigenlijk om mijn gespreksdeelnemer
uit te lokken. Hoe zullen zij omgaan met het grapje en hoe zullen zij hierop reageren? Echter, niet
alleen ik maak grapjes. Ook in institutionele gesprekken worden er door de gespreksdeelnemers
grappen gemaakt, zoals in sollicitatiegesprekken. Maar waar in het gesprek komen deze grappen dan
voor? Door wie worden zij dan gemaakt? Wat voor functie heeft dit grapje dan? En bovenal
belangrijk: Hoe wordt er door de gespreksdeelnemers omgegaan met dit grapje?
Wat zijn grapjes?
We weten natuurlijk allemaal wat een grapje is, dat is namelijk een… grapje. Het definiëren van de
term grapje blijkt nog niet zo makkelijk, maar in mijn scriptie zie ik een grapje als een opmerking die
gericht is om de lachlust op te wekken. Door naar de volgende uiting van het gesprek te kijken kan er
worden vastgesteld of de overige gespreksdeelnemers deze handeling inderdaad als een grapje
opmerken, er zal dan namelijk worden gelachen. Ook als de maker van het grapje zelf lacht tijdens
het maken van een grapje kan dit een indicatie zijn van een grapje (Sacks, 1974).
Kenmerken van een sollicitatiegesprek
Het sollicitatiegesprek karakteriseert zich als een institutioneel gesprek en heeft een bepaalde
structuur, namelijk de structuur van vraag en antwoord (Button, 1992). Hierbij zal de selecteur
degene zijn die de vragen stelt aan de sollicitant en dient de sollicitant antwoord te geven op de
vragen (Komter, 1991). Echter, beide gespreksdeelnemers hebben hun eigen doelen en belangen
tijdens een sollicitatiegesprek. Zo is de taak van de selecteur informatie vergaren om zo de beste
kandidaat te selecteren voor de functie. Dit doet hij door middel van het stellen van vragen, die hij
op zo’n manier verpakt dat het achterliggende doel van de vraag niet direct duidelijk is en dus
indirect om de capaciteiten van de kandidaat vragen (Button, 1992). Aan de hand van de informatie
die de sollicitant geeft, wordt hij professioneel beoordeeld door de selecteur. De taak van de
sollicitant is dan ook de gestelde vragen juist te interpreteren en het geven van selectieve
antwoorden op de vragen, waardoor de sollicitant de kans op succes vergroot (Komter, 1991).
Grapjes die voorkomen in een sollicitatiegesprek
De grapjes die ik heb geanalyseerd in mijn scriptie vinden alle plaats na een vraag-antwoord
sequentie. Doordat de grapjes op deze plek voorkomen kan er worden vastgesteld dat de selecteurs,
door middel van het maken van een grapje, het antwoord van de sollicitant evalueren en
beoordelen. Door de verpakking van het grapje te analyseren, dus de woorden die zijn gebruikt om
het grapje te formuleren, is het mogelijk om na te gaan wat voor karakter het grapje heeft. Of de
selecteurs met het maken van een grapje het antwoord van de sollicitant dus positief of negatief
evalueren en beoordelen. Tevens blijkt uit het onderzoek dat er na het gemaakte grapje wordt
gelachen door de overige deelnemers, waarna de selecteur de sollicitant weer terugleidt naar het
formele gesprek.
Verder lezen
Button, G. (1992). Answers as interactional products: two sequential practices used in job interviews.
Social Psychology Quarterly, (50), 160-171.
Komter, M. L. (1991). Conflict and cooperation in job interviews. A study of talk, tasks and ideas.
Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
Sacks, H. (1974) Analysis of the course of a jokes telling In: R. Bauman, J. Scherzer (Ed.),
Explorations in the Ethnography of Speaking (pp. 337-353) Cambridge: Cambridge
University Press.

Download Report