Een blik in de toekomst

‘In alle wijken communities rondom het kind’
Een blik in de toekomst
De maatschappij verandert voortdurend.
Nieuwe trends en ontwikkelingen zorgen voor
een andere kijk op de wereld en het leven. Wat
betekenen die ontwikkelingen voor kinderen
in het algemeen en voor de kinderopvang in
het bijzonder? Hoe ziet de branche er over
pakweg tien, vijftien jaar uit? KIDDO vroeg het
trendwatchers en opvangexperts!
O
nze wereld wordt steeds groter. Technische snufjes
en nieuwe communicatiemiddelen zorgen ervoor
dat landsgrenzen vervagen. Online is de norm; via
het internet zetten we met één muisklik het venster naar de
wereld open. In de toekomst zullen werken en leren steeds
meer vervlochten raken en zelfs een leven lang duren. Leren,
werken en kennis delen doen we niet meer alleen in onze fy-
24
KIDDO 3 • 2014
sieke omgeving, maar steeds meer digitaal en virtueel. Serious
games (games die bedoeld zijn om vaardigheden te leren)
worden booming business. Ze zijn dé manier bij uitstek om
bekend te raken met nieuwe werkomgevingen en leerdoelen.
Niet alleen het onderwijs zal steeds meer inspelen op online
leren, ook in de vrije tijd van kinderen spelen beeldschermen
een steeds grotere rol. Opgroeiende jeugd weet nu al niet
beter dan dat je alles op het wereldwijde web kunt vinden,
zowel informatie als fun.
3D-printers
De kinderen van nu zijn dan ook de wereldburgers van de toekomst. Alle mogelijkheden liggen voor hen open, hoewel dat
ook betekent dat er meer competitie zal zijn. Maar er zijn méér
veranderingen op komst, aldus Marcel Bullinga, trendwatcher
en futurist: ‘De zogenoemde Derde Industriële Revolutie gaat
de economie op z’n kop zetten. Robots, 3D-printers en slimme
software zullen een grote rol spelen in veel productieprocessen. Producten en grondstoffen worden straks steeds meer
hergebruikt. Veel banen zullen worden vervangen door tech-
Tekst: Belinda Fallaux • Foto's: BigStock
‘De kinderopvang laat zien dat zij toewerkt
naar een scenario waarin zij optimaal kan
bijdragen aan de kindontwikkeling’
Niet alleen trendwatchers kijken vooruit, ook
de branche zelf heeft een visie over wat wenselijk is voor de komende jaren. Wat speelt in
Nederland?
De toekomstvisie van de kinderopvangbranche in Nederland: samenwerking
tussen ‘kindontwikkelaars’
De verenigingen van de Nederlandse kinderopvangorganisaties KIK en KINDwijzer hebben een
toekomstvisie voor de kinderopvang gedefini-
nologie (in de Verenigde Staten zelfs 47%!). Dat kost werkplekken,
maar levert ook nieuwe op. De jeugd van nu gaat straks die nieuwe
banen innemen en moet nieuwe vaardigheden ontwikkelen om daar
klaar voor te zijn. Design en programmeren worden dus een must.
Tezelfdertijd moeten ze leren om hun nieuwe rol – samenwerken met
een intelligente robot – goed te vervullen. Dat vraagt om kennis van
de psychologie van ‘robotwerken’. Want wat doe je met gevoelens
van wrok en jaloezie? Hoe verander je concurrentie in samenwerking? Daar zullen zelfs coaches voor komen!’
Trends en de kinderopvang
Maatschappelijke en technologische trends en ontwikkelingen gaan
niet aan de kinderopvang voorbij. Hoe kan de branche daar goed op
inspelen?
•Je moet weten wat er speelt in de (be)leefwereld van kinderen!
De pedagogisch medewerker en begeleider zal zich daarom
ontwikkelen tot mediacoach, iemand die de ins en outs van deze
digitale 21e eeuw kent. Want aan al die virtuele communicatie zit
wel een keerzijde. Denk aan anoniem en niet-anoniem cyberpesten, beeldschermverslaving, het gebrek aan focus en het moeite
hebben met offline communicatie en sociaal contact. In de kinderopvang zal er behoefte zijn aan trendprofessionals: mensen die
op de hoogte zijn van de trends van de buitenwereld (daarin zelfs
voorop lopen) en die ze weten toe te passen in het eigen werkveld.
Specifieker: professionals die weten wat je in moet zetten als tool
om mogelijke problemen te tackelen en de digitale mogelijkheden
positief en constructief te gebruiken. Een opleiding tot Trendprofessional kan daarbij helpen. Meer weten?
www.mediaenmaatschappij.nl
•De continue zee van digitale prikkels kan bij kinderen (en volwassenen) leiden tot afleiding, overprikkeling en oververmoeidheid.
Socialbesitas is echt een kwaal van nu. Maar hoe bestrijd je
die? Heel eenvoudig: zoek de stilte op. Actief offline momenten
opzoeken en koesteren zal in de toekomst een effectieve manier
zijn om tegenwicht te bieden tegen digitale overprikkeling. Ook
in de kinderopvang en buitenschoolse opvang kan gelegenheid
worden gecreëerd voor lessen mindfulness, yoga en meditatie. Leer
kinderen om stil te zitten en zich te focussen. Tip: ikbenoffline.org
•3D-printen is de toekomst, en zeker geen ver-van-m’n-bed-show
voor de kinderopvang. Het is slim (én interessant!) om kinderen nu
al te laten kennismaken met dit fenomeen. Dat kan heel laagdrempelig door oudere kinderen in de groep een uitje te plannen naar >
eerd. In grote lijnen is de insteek van die visie dat
de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 12 jaar
volledig tot zijn recht moet komen. De verenigingen willen deze visie graag met andere kinderopvangondernemers bespreken en verder uitbouwen. Er komt een Koplopersgroep Kinderopvang
waarin vertegenwoordigers vanuit de kinderopvang de visie verder vorm zullen geven.
Wijkbrede community
‘Ons ideaalbeeld is er op gericht dat er in alle
wijken zogenaamde communities rondom het
kind ontstaan, waar alle professionals op het
gebied van kindontwikkeling samenwerken en
elkaar ondersteunen’, licht KIK-voorzitter Karen
Strengers, een van de initiatiefnemers, toe.
‘Denk aan het onderwijs en de kinderopvang,
maar ook aan jeugdzorg, welzijn en gemeentes.
De samenwerkende professionals hebben een
taak voor de wijk, bijvoorbeeld door het bieden
van opvoedingsondersteuning aan grootouders
die kleinkinderen opvangen. Wat wij voor
ogen hebben gaat dus een stap verder dan een
Integraal Kindcentrum (IKC); het wordt een
wijkbrede community.’
‘Onze visie omvat een strategisch meerjarenplan. Om het ideaalbeeld werkelijkheid te laten
worden zal er een Wet op de Primaire Ontwikkeling moeten komen, waarin kinderopvang en
onderwijs binnen één wettelijk en financieel
kader zullen werken. De kinderopvang was al
belangrijk in de ontwikkeling van kinderen en
zal zich in deze community nog beter kunnen
ontwikkelen. En alles ten bate van het kind,
want dat staat centraal. De kinderopvang laat
zien dat zij toewerkt naar een scenario waarin zij
optimaal kan bijdragen aan de kindontwikkeling.
Dat zal gunstig uitpakken voor het imago van de
kinderopvang.’
KIDDO 3 • 2014
25
Niet alleen trendwatchers kijken vooruit, ook de branche zelf
heeft een visie over wat wenselijk is voor de komende jaren.
Waar zet Vlaanderen op in?
De toekomst van de kinderopvang in Vlaanderen:
inzetten op pedagogische ondersteuning en verhoging
van de kwaliteit
‘Er zijn in Vlaanderen verschillende evoluties’, aldus Jan Peeters,
coördinator van VBJK (centrum voor Vernieuwing in de Basisvoorzieningen voor Jonge Kinderen) in Vlaanderen. ‘Heel belangrijk
is de focus op hogere kwaliteit en verdere professionalisering.
In de sector werken momenteel nog veel niet-gekwalificeerde
medewerkers. Met het nieuwe decreet Kinderopvang en de
bijhorende overgangsmaatregelen zullen alle medewerkers tegen
‘De pedagogisch medewerker
van de toekomst is een mediacoach, iemand die de ins en outs
van de digitale 21e eeuw kent’
2024 over een kwalificatie beschikken. Dat geldt zowel voor de
groepsopvang als de gezinsopvang (gastouderopvang, red.).
Daarom zet de sector de komende jaren ook sterk in op pedagogische ondersteuning. Momenteel zwaait de eerste lichting van de
bacheloropleiding ‘Pedagogie voor het Jonge Kind’ af. Zij zullen
als pedagogisch coach de praktijkmedewerkers in het werkveld
begeleiden. Een ander instrument dat de professionalisering
bevordert, is de reflectiemethodiek WANDA. Omdat we van
medewerkers in de opvang verwachten dat zij als reflective professional kunnen stilstaan bij het eigen handelen, worden dergelijke
een FabLab. FabLabs zijn toegankelijke werkplaatsen
waar je zelf kunt experimenteren met 3D-printen
(fablab.nl, fablabjunior.be of technopolis.be (kijk onder
Tentoonstellingen/activiteiten/atelier). Kinderopvangorganisaties kunnen ook zelf een 3D-printer aanschaffen, gewoon als spelmateriaal. Kijk eens op driedeebox.nl voor een driedeebox: een koffer met 3D-printer
en een lespakket.
De kinderopvang van de toekomst
Zal de structuur van de kinderopvang in de toekomst
aan verandering onderhevig zijn? Volgens trendwatcher
Marcel Bullinga wel. ‘De kinderopvang zal in de toekomst
meer verweven worden met andere (kind-/school-)instellingen. Leren en spelen zullen door elkaar lopen. Kinderopvangorganisaties zullen alleen blijven voortbestaan
als zij zichzelf organiseren in een fluïde dwarsverband
met andere instellingen die holistisch met de ontwikkeling van kinderen omgaan. Ouders zullen steeds hogere
eisen aan die integratie stellen. Een verwante verwachte
ontwikkeling is dat we van individueel opvoeden weer
teruggaan naar (meer) collectief en samen opvoeden.
Er zullen zeer verschillende vormen van opvang komen
waarbij de overheid steeds minder zal betalen en bepalen. Denk aan coöperaties van ouders (en familieleden)
en/of ouders en professionals.’ <
instrumenten onmisbaar.’
Terwijl volop ingezet wordt op professionalisering, komt er ook
onderzoek naar de kwaliteit van de Vlaamse kinderopvang. ‘Op
dit moment loopt MeMoQ, een grootschalig onderzoek waarmee
Kind en Gezin kwaliteit wil meten en monitoren. Als we de sterke
punten en de werkpunten van de opvangkwaliteit in Vlaanderen
kennen, kunnen we de professionalisering van de sector nog
beter sturen.’
Pedagogische en sociale functie
Een andere rode draad in de toekomst is participatie. Zowel
participatie van kinderen – hoe denken zij bijvoorbeeld over de
buitenschoolse opvang? – als participatie van de ouders. ‘Een
goede opvang en samen opvoeden lukt pas maximaal als ouders
betrokken zijn, ook de ouders die in armoede leven. Omdat 96%
van de medewerkers in de kinderopvang vrouwelijk is, hebben we
extra aandacht voor de participatie van vaders. De pedagogische
en sociale rol van kinderopvang blijft ook in de toekomst belangrijk. Kinderopvang is goed voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, de taalontwikkeling en andere ontwikkelingsgebieden.’
In de toekomst ziet Peeters ook een nauwe samenwerking van
de kinderopvang met verschillende diensten die met jonge
kinderen en gezinnen werken, bijvoorbeeld Huizen van het Kind,
consultatiebureaus, scholen en maatschappelijk werk. ‘Het werkveld met jonge kinderen is nu nog te veel opgedeeld. In Duitsland
en Engeland zien we al succesvolle initiatieven die verschillende
Met dank aan Marcel Bullinga, Karen Strengers en
Jan Peeters.
26
KIDDO 3 • 2014
diensten integreren en zo het hele gezin centraal ondersteunen.
Dat is ook wenselijk voor Vlaanderen.’

Download Report