Tijdelijk Museum Tijdelijk Museum van de Nationale Bank van België G e l d, e e n v e r h a a l … de Berlaimontlaan 3 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 221 22 06 Open van ma-vr, van 9-17 u. www.nbbmuseum.be Layout : BNB AG – Prepress & Image Het spel Welkom in de Nationale Bank van België ! De Nationale Bank van België is geen gewone bank ! Jij kan hier immers geen bankrekening openen. Alleen de gewone banken kunnen dit. Bovendien drukt de Nationale Bank van België de eurobiljetten. Samen met de euromuntjes worden deze briefjes onder de gewone (“commerciële”) banken verdeeld. In hun kantoren kan jij dit geld van jouw rekening halen. 1 Vul het onderstaande schema in en ontdek hoe het geld in onze portemonnee terecht komt ! 2 Wist je dat… … je met geld drie verschillende dingen kan doen. Dit zijn de functies van geld : • je kan er dingen mee kopen, want geld is een betaalmiddel. • geld is ook een rekenmiddel. Het duidt de waarde aan zodat je prijzen gemakkelijk met elkaar kan vergelijken. • je kan geld ook sparen om later, als je genoeg hebt, leuke dingen te kopen. Niet alleen mensen sparen ! Ook sommige dieren staan bekend als goede “spaarders”. Kennen jullie er enkele ? 3 Verbind de punten en ontdek wat zich hier verschuilt ! 4 Goederengeld : een reis rond de wereld en door de tijd Geld zoals wij het nu kennen, heeft niet altijd en overal bestaan. Heel lang werden ook stenen, schelpen, tanden en andere voorwerpen gebruikt om te betalen. Verbind de foto met de juiste naam en het juiste werelddeel. Runderen NoordAmerika Vredespijp Oceanië Moko Theeblok Azië Afrika Yapsteen NoordAmerika Beverpels Europa Zappozap 5 Azië Om echt praktisch te zijn als betaalmiddel moet een voorwerp handig in gebruik, deelbaar en duurzaam zijn. Dit lukt soms moeilijk met goederengeld. Zet bij elke eigenschap een voorbeeld. Wel Handig Deelbaar Duurzaam 6 Niet Kop of munt ? Primitieve betaalmiddelen zijn niet altijd gemakkelijk om te gebruiken. Een klein klompje metaal is dat wel en zo werd het muntstuk geboren. Munten gaan lang mee (duurzaam), zijn voor iedereen herkenbaar, bestaan in verschillende formaten – groot en klein – (deelbaar) en passen gemakkelijk in je broekzak of portemonnee (draagbaar). Munten worden nu door de Koninklijke Munt van België gemaakt. Haar machines kunnen tot 12 munten per seconde slaan ! Vroeger moesten muntstukken met de hand worden geslagen. Daar waren veel mensen voor nodig ! Ook de Smurfen hebben geprobeerd hun eigen munten te “smurfen”. 7 Kunnen jullie hen helpen om de juiste volgorde te vinden ? A B C D 8 Stap 1 : Stap 2 : Stap 3 : Stap 4 : 9 De Smurfen gieten hun munten, maar er is nog een andere manier om munten te maken. De afbeelding hieronder toont hoe dit gaat. Herkennen jullie deze werkwijze ? 10 De Smurfen kozen voor de Grote Smurf als “beeldenaar” op hun munt. Als je hier even in de vitrines kijkt, dan zie je dat er heel veel verschillende beeldenaars zijn geweest. Kunnen jullie enkele voorbeelden geven van : • dieren :......................................................................................... • personen :.................................................................................... • gebouwen :.................................................................................. • symbolen :.................................................................................... • andere :........................................................................................ Wist je dat… … munten vroeger van goud, zilver, brons of koper werden gemaakt. Als je de waarde van de stukken niet kende, moest je ze wegen. De waarde hing af van het gewicht van de munt ! 11 Het biljet en zijn geheimen… Op de voorzijde van de eurobiljetten staat een poort of een venster. Op de keerzijde staan altijd bruggen afgebeeld. Wist je dat… … het bankbiljet eveneens papiergeld genoemd wordt ? Toch zijn de biljetten niet van hetzelfde materiaal gemaakt als boeken, strips of kranten. Het papier waarop gedrukt wordt, bestaat uit katoen, net als T-shirts. Daarom zal een biljet niet scheuren als je het per ongeluk wast in de machine ! Maar misschien krimpt het wel… 12 Herkennen jullie welke brug op welk biljet staat ? ©Robin Stam, De bruggen van Europa 13 Wist je dat … … je niet alleen bij de euromunten, maar ook bij de eurobiljetten kan zien waar ze vandaan komen ? Want op elk biljet staat vóór het serienummer telkens een letter die verwijst naar het land van herkomst. C = Letland D = Estland E = Slowakije F = Malta G = Cyprus H = Slovenië L = Finland M = Portugal N = Oostenrijk P = Nederland R = Luxemburg S = Italië T = Ierland U = Frankrijk V = Spanje X= Duitsland Y = Griekenland Z = België 14 Valsmunterij is het namaken van geld. Al van in de oudheid probeerden sommige bedriegers munten te vervalsen ; zij maakten bijvoorbeeld munten uit het goedkope metaal brons en bedekten die dan met een laagje goud. Op die manier leken hun nepmunten waardevolle goudstukken te zijn. Dit bedrog werd zwaar bestraft zoals je op de tekening hierboven kan zien. Ook nu nog kan je een gevangenisstraf krijgen als je betaalt met valse bankbiljetten of munten ! Om te zorgen dat biljetten niet gemakkelijk te vervalsen zijn, zitten verschillende veiligheidskenmerken verborgen. Deze kan je ontdekken door te kijken naar je biljet, eraan te voelen en het te kantelen. 15 Vind jij ze terug op de volgende pagina ? 1. reliëfdruk 2. hologram 3. veranderende inkt 4. veiligheidsdraad 5. watermerk 16 Wist je dat … … er op de eurobiljetten altijd een vlag staat ? Maar welke vlag is dit precies ? … onder de vlag nog een ander element staat ? Dit is al zo sinds het allereerste biljet in Europa. Wat bedoelen we ? En van wie is deze ? 17 Beroepen en gebouwen Aan de zijgevels van het gebouw van de Nationale Bank staan beroepen afgebeeld. In de kasten hier kan je zes afbeeldingen van beroepen zien. Herkennen jullie ze ? 18 Hieronder zien jullie de ontwerptekeningen van nog drie beroepen. 19 Als jij ontwerper was, welk beroep zou je afbeelden en hoe ? 20 Test jezelf… Kan je de uitdrukkingen en spreekwoorden aanvullen met een woord dat met geld te maken heeft ? • P................. scheppen. • Mijn f.................... is gevallen. • Geen c............... waard zijn. • Spreken is z..................., zwijgen is goud. • De morgenstond heeft g.................. in de mond. • Het z............... op de aardappelen niet verdienen. • P...............duur zijn. Wist je dat … … niet alleen zout vroeger werd gebruikt om mee te betalen, maar ook peper ? In Europa groeiden immers geen peperstruiken. Schepen waren soms maanden onderweg om allerlei zeldzame specerijen elders te gaan halen. 21 Tot slot… Ons geldverhaal is bijna ten einde. Nu kan je deze vragen gemakkelijk oplossen… 1. Men zegt wel eens : “Geld groeit niet aan de … “ 2. Welke koning kon alles in goud veranderen door het aan te raken ? 3. De eerste munten werden gemaakt uit goud, ... koper of brons. 4. Welk zuiders land heeft de peseta vervangen door de euro ? 5. Het uitwisselen van voorwerpen noemt men … 6. Welk veiligheidskenmerk verschijnt wanneer je een bankbiljet tegen het licht houdt ? 1 2 3 4 5 6 22 Wanneer werd de Nationale Bank opgericht ? a.1830 b.1850 c.1900 Hoe noemen we de “grote baas“ van de Nationale Bank ? a.de gouverneur b.de directeur c.de minister 23 Notities © Nationale Bank van België. Dit spel werd gerealiseerd door de dienst Museum en archief van het Secretariaat-generaal van de Nationale Bank van België. Alle rechten voorbehouden. Overname, al dan niet gedeeltelijk, van deze brochure is toegelaten mits uitdrukkelijke bronvermelding. 24 Tijdelijk Museum Tijdelijk Museum van de Nationale Bank van België G e l d, e e n v e r h a a l … de Berlaimontlaan 3 1000 Brussel Tel. +32 (0)2 221 22 06 Open van ma-vr, van 9-17 u. www.nbbmuseum.be Layout : BNB AG – Prepress & Image Het spel