Drie Decentralisaties Zomercursus raadsleden Astrid Jansen Projectleider Jeugdhulp 22 juli 2014 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Basisprincipes 3D’s Korte toelichting per decentralisatie Middelen Wetgevingstraject Samenhang Regionale samenwerking Rol van de raad Vereniging van Nederlandse Gemeenten Basisprincipes 3D’s • Kanteling • Eigen verantwoordelijkheid van mensen centraal • Van ‘ik heb er recht op’ naar ‘wat kan ik zelf?’ • Van aanbodgericht naar vraaggericht • Meer ruimte voor/vertrouwen in professionals Vereniging van Nederlandse Gemeenten Basisprincipes 3D’s Vereniging van Nederlandse Gemeenten Basisprincipes 3D’s • Succesfactor: ontschotting • Uitvoering enerzijds dichtbij, anderzijds in regionaal verband (vanwege schaal en expertise) • Vanaf 1 januari 2015 gemeenten verantwoordelijk • Budget van 15,5 miljard naar +/- 11 miljard Vereniging van Nederlandse Gemeenten Inhoudelijke info 3D’s: specifiek Vereniging van Nederlandse Gemeenten Jeugdzorg Overzicht huidige producten en financieringsstromen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Infographic meicirculaire Vereniging van Nederlandse Gemeenten Jeugdzorg Proces: wet en regio • Wet aangenomen • 31 oktober 2013 regionale transitiearrangementen ingediend: 11 regio’s goed, 28 voldoende, 2 onvoldoende • Vóór 28 februari per regio afspraken met Bureau Jeugdzorg over continuïteit functies en taken (zo niet 80% budgetgarantie voor BJZ) • Vóór 1 juli per regio contracten met Bureau Jeugdzorg • Transitie Autoriteit Jeugd houdt vinger aan de pols bij jeugdzorginstellingen die in problemen dreigen te komen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Jeugdzorg Proces: lokaal • Eind 2013/begin 2014 vaststellen beleidsplan per gemeente • Voorjaar 2014: modelverordening VNG • Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 (min. 95% van budget Decembercirculaire 2013) NB: budgetkorting van 450 miljoen in 2017, 60 miljoen in 2015 • November 2014 afronden inkoop Transitiecommissie Jeugd houdt vinger aan de pols bij gemeenten, 3e rapportage 3/3: www.voordejeugd.nl “Rol van de raad moet scherper worden ingevuld” Vereniging van Nederlandse Gemeenten Jeugdzorg Transitiecommissie Jeugd (Leonard Geluk) Spoorboekje: focuspunten 2014 (www.voordejeugd.nl) Basisscenario: • Garanderen van adequaat functionerend toegangssysteem • Garanderen van zorgcontinuïteit en passend en dekkend aanbod van jeugdhulp • Garanderen van aansluiting bij jeugdbeschermingskader • Garanderen van de AMHK-functie • Interne organisatie en besluitvorming op orde Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wmo Wat wordt nieuw? • Begeleiding en ondersteuning • Persoonlijke verzorging: • 5 % gemeenten • 95% blijft bij zorgverzekeraars • Beschermd wonen (centrum gemeenten) Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wmo: Wat verandert er? • • • • • • • • Maatwerkvoorziening i.p.v. compensatieplicht Geen compensatiedomeinen meer Versterking positie cliënt in de toegangsprocedure Onderscheid tussen melding en aanvraag Verplicht informatie verstrekken over de mogelijkheid om cliëntondersteuning in te zetten en zelf met ondersteuningsplan te komen Eigen bijdrage maatwerkvoorziening volgens de regels van het Uitvoeringsbesluit Wmo 2015; Duur eigen bijdrage tot maximaal de kostprijs is betaald (woningaanpassingen en hulpmiddelen Bijdragen algemene voorziening: kostprijs en voor minima compensatie via de BB Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wmo Proces: wet en regio • Behandeling door Eerste Kamer • Concept VNG Modelverordening 1 april 2014 Aandachtspunten • Relatie met Wet langdurige zorg (Wlz) (= nieuwe kern Awbz) en Zorgverzekeringswet (Zvw) • Overgangsrecht 2015 voor zorgontvangers Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wmo Proces: lokaal • • • • Voorjaar 2014: beleidsplannen per gemeente Voorjaar 2014: modelverordening VNG Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 November 2014 afronden inkoop Onderwerpen beleidsplannen: • • • • • • • Bevorderen sociale samenhang Ondersteunen mantelzorgers en vrijwilligers Preventie Algemene en maatwerkvoorzieningen Continuïteit ondersteuning jeugd na 18 of 23 jaar. Dagbesteding in relatie tot langer thuis blijven wonen Etc. Vereniging van Nederlandse Gemeenten Participatiewet Wat wordt nieuw? • Samenvoeging Wet werk en bijstand (Wwb), Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wet werk- en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) • Aantal beschutte banen SW van 90.000 naar 30.000 • Sociaal akkoord • 125.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking (quotumregeling als back-up) • 125.000 = 100.000 bedrijfsleven + 25.000 overheid • 35 Arbeidsmarktregio’s • Nationaal overleg in Werkkamer • Budgetkorting van minimaal 790 miljoen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Participatiewet: Wat verandert er? • Geen nieuwe instroom in de sociale werkvoorziening, afbouw door (natuurlijke) uitstroom • Beschut werk (30.000 plekken) • 125.000 banen mensen arbeidsbeperking (en quotumregeling als back-up) • Ontschot budget voor re-integratie Vereniging van Nederlandse Gemeenten Participatiewet: Welke keuzes kun je maken? Participatiebudget Begeleiding en ondersteuning, o.a. •Jobcoach •Werkplek aanpassing • No risk polis • training/scholing WSW Inkomensdeel Loonkostensubsidie Wwb uitkeringen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Participatiewet Proces: wet en regio • Wet aangenomen Aandachtspunten • Taakstellende bezuiniging • Consequenties Sociaal Akkoord en rol sociale partners Vereniging van Nederlandse Gemeenten Participatiewet Proces: lokaal • • • • Voorjaar 2014: beleidsplannen per gemeente Voorjaar 2014: modelverordening VNG Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 November 2014 afronden contractering Vereniging van Nederlandse Gemeenten Passend onderwijs • Geen decentralisatie maar stelselwijziging • “Rugzakje” verdwijnt: Geld voor zorgleerlingen via 76 regionale samenwerkingsverbanden van scholen. • Scholen hebben zorgplicht. • De besturen van de samenwerkingsverbanden moeten ondersteuningsplannen opstellen waarin ze het geld verdelen over de scholen. • Over deze ondersteuningsplannen moeten ze met het college een op overeenstemming gericht overleg voeren (OOGO). • Daarom is passend onderwijs van belang voor het sociaal domein. Vereniging van Nederlandse Gemeenten Middelen • Voor taken Werk, Zorg en Jeugd, komt ontschot budget via ‘sociaal deelfonds’ • Bedragen zijn nog dagkoersen…! • Sociaal domein wordt substantieel onderdeel gemeentebegroting • Budget is vrij te besteden in sociaal domein (maar nog onderwerp van landelijk politiek debat!) • College legt verantwoording over besteding af aan gemeenteraad, niet langer aan Rijk. • Wel zal Rijk vragen om informatie over resultaten (Rijksmonitoring) Vereniging van Nederlandse Gemeenten Financiële vormgeving Sociaal Deelfonds vanaf 2015 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Middelen • Tegelijk met decentralisaties bezuinigingen: • WMO: Budget +/- € 7,2 miljard Korting: BG -25%, HH -40% (€ 1,2 miljard) • Werk: budget nu € 3 miljard. Korting: oplopend tot ca € 1,8 miljard in 2050 • Jeugdzorg: budget € 3,3 miljard. korting: € 450 mln in 2017 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wetgevingstraject Wet Mijlpalen Participatie Wet nu in Eerste Kamer Invoering wet 2015 Jeugd Wet aangenomen VNG Modelverordening 15 april 2014 Invoering wet 2015 Wmo Wet 23 en 24 april in Tweede Kamer Concept VNG Modelverordening 15 april 2014 Invoering wet 2015 Passend Onderwijs Invoering wet 1 augustus 2014 Ondersteuningsplan naar Inspectie van het Onderwijs: 1 mei 2014 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Mogelijkheden voor realiseren taakstelling: –Schaalvoordelen van samenwerking gemeenten benutten. –Eigen inbreng / inzet (netwerk, financieel) –Efficiënter inkoop / sturing / bekostiging –Toegang beperken –Ind. voorzieningen beperken: meer algemeen en collectief. –Voorzieningen anders uitvoeren (vb. strijkhulp, boodschappendienst, eigen kracht conferentie). –Op maat (niet meer en niet minder) Vereniging van Nederlandse Gemeenten Samenhang tussen 3 D’s - Verhouding burger en overheid verandert: eerst eigen kracht en netwerk, dan pas maatwerk van de overheid. - Vormgeven integrale toegang/intake tot zorg, werk en jeugd. - Integrale sturing en bekostiging: instellingen voeren geen specifieke regelingen uit, maar dragen bij aan realiseren van doelen. Vereniging van Nederlandse Gemeenten Samenhang 3D: thema’s Enkele voorbeelden: 1. Wet Passend Onderwijs in relatie tot jeugd 2. Samenhang arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk Wsw 3. Doelgroepen vervoer 4. Cumulatie van maatregelen bij multiprobleem huishoudens 5. Organisatie bedrijfsvoering en opdrachtgeverschap 6. Regionalisering: samenwerken in een regio Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wel praktisch blijven - Veel burgers hebben enkelvoudige hulpvraag die zij zelf niet kunnen oplossen: en willen snel en effectief geholpen worden. - Samenhang moet niet het zicht op complexiteit afzonderlijke decentralisaties wegnemen (in jeugdzorg alleen al vier financieringsstromen die worden geïntegreerd). Vereniging van Nederlandse Gemeenten Regionale samenwerking Aandachtspunten •Wat is de juridische status van de samenwerking (GR?) •De wethouder handelt binnen kaders. •Afspraken maken over procedure (vooraf en achteraf) •Opereer ook als gemeenteraden regionaal: regel een formeel of informeel afstemmingsoverleg met uw collega’s en raden •Samenwerking vraagt een gemeenschappelijk doel en wederkerigheid •Denk nu na hoe om te gaan met problemen. Vereniging van Nederlandse Gemeenten De rol van de raad • Kaderstellend • Controlerend • volksvertegenwoordigend Vereniging van Nederlandse Gemeenten Beleidscyclus Vereniging van Nederlandse Gemeenten Kaderstelling Kadernota Sociaal Domein Welke kaders stelt de gemeenteraad? Waar gaat de raad over? •Regionale samenwerking: met wie werken we samen? •Vaststellen hoogte budget: het budgetrecht ligt bij de gemeenteraad. •Wordt de P&C cyclus zo ingericht dat de (nieuwe) inkomsten en uitgaven voor het sociaal domein zichtbaar zijn? •Keuzes met betrekking tot de doelgroepen: wie zijn kwetsbare inwoners? •Hoe wordt de toegang tot zorg geregeld? Bijvoorbeeld loketgericht of sociaal wijkteam? •Maar ook: hoe wordt communicatie rondom 3D’s ingericht? •Werken met een raadswerkgroep? NB: wat is de planning?! Vereniging van Nederlandse Gemeenten Voorbeeld Kaderstelling Jeugdzorg in Waalre Gemeenteraad Waalre heeft op 20 november 2012 inhoudelijke kaders vastgesteld op gebied van: • Kwaliteit: vraag centraal, vroegtijdige ondersteuning, samenwerken vanuit één aanspreekpunt en één plan • Financiën: ontschotting, eigen bijdrage, PGB • Organisatie: zo min mogelijk regels, professionele ruimte, inrichten regionaal participatieteam, verbinding met bestaande zorgstructuren en decentralisaties Vereniging van Nederlandse Gemeenten Voorbeeld Kaderstelling Jeugdzorg in Waalre Financieel kader: “De huidige middelen en de over te hevelen budgetten gaan we inzetten als één budget voor het totale systeem.” “Voordat een keuze wordt gemaakt in het al dan niet toepassen van een eigen bijdrage, zal onderzoek worden gedaan naar het effect en de inbaarheid daarvan.” “Uitgangspunt is zorg in natura geleverd door gekwalificeerde jeugdzorgaanbieders. Als wordt aangetoond dat er geen passend maatwerkgericht aanbod beschikbaar is, kan onder voorwaarden een PGB worden verstrekt voor de inkoop van jeugdzorg.” Vereniging van Nederlandse Gemeenten Voorbeeld Heerlen: iedereen doet mee! • • • • • • • • • • Uitbreiding gesubsidieerde ‘collectieve’ voorzieningen Meer gebruik maken van eigen kracht en netwerk Intensiveren (inzet/ondersteuning) mantelzorg en vrijwilligerswerk Dienstverlening zo integraal en decentraal mogelijk ‘Sociale wijkteams’ per stadsdeel Aparte aanpak Multiprobleemhuishoudens samen met Veiligheidshuis Professionals krijgen meer verantwoordelijkheden en beslissingsbevoegdheden: geen bureaucratische indicatieprocedures Burgerinitiatieven stimuleren en faciliteren Samenwerking en kanteling zorgaanbieders faciliteren Communicatie: verwachtingenmanagement naar alle betrokkenen Vereniging van Nederlandse Gemeenten Controlerend in theorie Wat zijn de controle-instrumenten van de gemeenteraad? •Informatierecht: opvragen van relevante info over de 3D’s •Vragenrecht: stellen van vragen aan het college van B&W •Budgetrecht: de Planning & Control cyclus •Onderzoeksrecht: de rekenkamercommissie, eigen onderzoek Aandacht voor controlemogelijkheden al tijdens kaderstelling: •Welke indicatoren zijn van belang? •Hoe stel ik heldere doelen (SMART)? Vereniging van Nederlandse Gemeenten Controlerend in de praktijk Hoorn: controle door onderzoek Onderzoek Rekenkamercommissie  sturingsmogelijkheden/bevoegdheden bij 3D’s  in hoeverre daaraan voldaan door college en raad  onderzoeksvragen – Heeft de raad kaders gesteld voor de 3D’s? – Hoe is het gesteld met de informatievoorziening van de raad? – Kan de gemeenteraad keuzes maken (scenario’s)? Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vertegenwoordigen - Wat is belangrijk voor burgers? - Hoe worden mensen betrokken bij beleidsplan en uitvoering? - Er gaan dingen veranderen en verdwijnen: dit vraagt om een goede communicatie. - Verschillen tussen (buur)gemeenten? Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vertegenwoordigen van inwoners • • • • • • Het raadslidmaatschap is en blijft politiek, maar brengt tegelijkertijd ook een bestuurlijke verantwoordelijkheid met zich mee Voorkom dat individuele gevallen de boventoon gaan voeren Benut wel uw rol als volksvertegenwoordiger om de signalen over tekortkomingen in de uitvoering op te pikken Communicatie is het toverwoord! Gun het college bewegingsruimte om individuele gevallen op te lossen Informeer u ook bij cliëntorganisaties, zorgaanbieders, andere gemeenten. Vereniging van Nederlandse Gemeenten Meer informatie over 3D’s: www.vng.nl/decentralisaties praktijkvoorbeelden.vng.nl www.voordejeugd.nl www.invoeringwmo.nl Tot 2015 nog veel bijeenkomsten, publicaties, handleidingen enz. enz. Vereniging van Nederlandse Gemeenten Activiteiten VNG voor (kandidaat-)raadsleden VNG Raadsledenprogramma: voor én na gemeenteraadsverkiezingen • www.vng.nl/raadsleden Interessante informatie voor raadsleden op vng.nl, VNG Raadgevers, VNG publicaties en overzicht van bijeenkomsten • VNG Raadgevers Beknopte factsheets over actuele beleidsonderwerpen Nieuw: Raadgevers over financiële onderwerpen en decentralisatie jeugdzorg • Filmpjes ‘Aan de slag als raadslid’ In maart 2014 verschijnt een reeks korte, informatieve filmpjes voor raadsleden; o.a. basisinformatie over raadsinstrumenten en gemeentefinanciën, maar ook de decentralisaties • Raad op Zaterdag en regiobijeenkomsten Voor raadsleden over actuele beleidsonderwerpen; met workshops over o.a. de decentralisaties, samenwerken en financiën