De Bijbel in Gewone Taal

D
Begin oktober verschijnt de Bijbel in Gewone Taal.
Het is een nieuwe vertaling van de Bijbel, gemaakt
door het Nederlands Bijbelgenootschap. De Bijbel in
Gewone Taal verschilt sterk van andere vertalingen.
De Bijbel in
Gewone Taal
Een kennismaking
Bijbel in Gewone Taal is een bijbel met
gewone, bekende woorden. Een bijbel
in de taal die we zelf ook gebruiken
Dr. M.J. de Jong
als we iets vertellen of uitleggen. Het
werkt als bijbelwehoofddoel van deze vertaling is: de
tenschapper bij het
Nederlands Bijbelge- Bijbel voor iedereen leesbaar en begrijnootschap. Hij is één pelijk maken. En daarbij is de Bijbel in
Gewone Taal (hierna: BGT) een vertavan de vertalers van
ling die direct bruikbaar is – zeker ook
de Bijbel in Gewone
in pastorale situaties.
Taal
Matthijs de Jong
Waarom is de Bijbel in Gewone
Taal gemaakt? Het Nederlands
Bijbelgenootschap besloot in 2006 om
een vertaling te maken die begrijpelijk
zou zijn voor een zo groot mogelijke
lezersgroep. Er zijn al veel bijbelvertalingen in het Nederlands, maar er
is geen vertaling die overal gewone,
bekende taal gebruikt. En er is geen
vertaling die de begrijpelijkheid van de
tekst als uitgangspunt kiest.
Toch wordt de groep lezers die
moeite heeft om de taal van de Bijbel te
22
begrijpen, steeds groter. En daar komt
bij, dat veel mensen het prettig vinden
om de Bijbel te lezen in taal die direct
en duidelijk is. Er is behoefte aan een
bijbel waarin de taal je helpt om de
tekst te begrijpen.
Het bijzondere karakter
Het ‘eigen’ karakter van de BGT blijkt
als je deze vertaling met andere vergelijkt. De woorden zijn eenvoudiger, bekender. De zinnen zijn korter. De tekst
is helder opgebouwd met een logische
volgorde van informatie en een duidelijke samenhang tussen de zinnen. En
de tekst is ingedeeld in korte, overzichtelijke stukken met een kopje erboven.
Dat maakt de BGT geschikt voor
allerlei doeleinden. We geven hier drie
voorbeelden.
Ten eerste is de BGT gemakkelijk
voor te lezen. De lezer heeft houvast in
de duidelijke tekst en de hoorder begrijpt elke zin. Dat maakt een gesprek
OuderlingenBlad, september 2014, nummer 1051
over de tekst direct mogelijk.
In de tweede plaats kan de BGT van
grote waarde zijn om juist de moeilijke
delen van de Bijbel beter te begrijpen.
Sommige delen van de Bijbel zijn voor
gewone lezers moeilijk, maar in de
BGT zijn ook die moeilijke teksten
goed toegankelijk.
Ten derde blijkt dat de gewone,
heldere taal van deze vertaling een
krachtig middel is om de bijbelse teksten over te laten komen. Want het is
taal die herkenbaar is. Juist door die
gewone woorden ervaren veel mensen
een gevoel van vertrouwdheid met de
tekst.
Uit de reacties op de voorpublicatie
(najaar 2013) blijkt dat de BGT een
breed en divers lezerspubliek weet aan
te spreken. Jongeren én ouderen, beginnende én ervaren bijbellezers. Dat
komt doordat deze bijbel niet alleen
duidelijk maar ook direct is. Juist de
eenvoud van formulering kan de kern
op een bijzondere manier raken.
Vertaalvoorbeelden uit de
psalmen Om het bijzondere
karakter en de bruikbaarheid van de
BGT te illustreren, bieden we enkele
vertaalvoorbeelden, die laten zien wat
de uitdaging was bij deze vertaling en
welke kracht er schuilt in gewone taal.
De voorbeelden komen uit het boek
Psalmen. De psalmen worden veel
gelezen, juist ook in pastorale situaties.
In het voorjaar van 2014 organiseerde
het Nederlands Bijbelgenootschap een
aantal workshops voor predikanten
over de BGT. Daar vertelden meerdere
predikanten dat ze teksten uit de voorpublicatie van de BGT meteen zijn
gaan gebruiken in het pastoraat, vooral
de psalmen. En dat het goed werkte.
De gewone taal brengt de teksten in de
beleving van veel mensen dichterbij.
De begrijpelijkheid van
de tekst als
De uitdaging De Bijbel staat
vol beeldspraak en dat geldt zeker
voor het boek Psalmen. Het gebruik
van beeldspraak is cultuurgebonden.
Beelden die in de tijd van de bijbel
direct begrijpelijk waren, kunnen voor
lezers van nu onduidelijk zijn. Of iets
anders overbrengen dan van oorsprong
de bedoeling was.
De eis van duidelijkheid die het
uitgangspunt is van de BGT, geldt ook
hier. In veel gevallen wordt beeldspraak
verduidelijkt door het punt van vergelijking er expliciet bij te noemen (zie
hieronder het voorbeeld van Psalm 23).
In andere gevallen wordt de betekenis
van het beeld gegeven in plaats van het
uitgangspunt
Psalm 139:9-10
NBV
BGT
Al verhief ik mij op de vleugels van de dageraad,
al ging ik wonen voorbij de verste zee,
ook daar zou uw hand mij leiden,
zou uw rechterhand mij vasthouden.
Ik kan naar de plaats gaan waar de zon opkomt.
Ik kan naar de plaats gaan waar de zon ondergaat.
Maar ook daar zal uw hand mij leiden,
ook daar houdt uw hand mij vast.
OuderlingenBlad, september 2014, nummer 1051
23
beeld zelf. Zo wordt ‘God, mijn rots’
(Psalm 42:10) in de BGT ‘God, die mij
beschermt’. In het boek Hoe vertaal je
de Bijbel in Gewone Taal? is een hoofdstuk gewijd aan het vertalen van beeldspraak in de BGT. Hier noemen we
het voorbeeld van Psalm 139:9-10.
Psalm 23:1-4
De gewone lezer loopt vast in deze
tekst. Wat zijn ‘de vleugels van de
dageraad’ en wat houdt het in als je
je op die vleugels zou ‘verheffen’? In
de tijd van de Bijbel was het duidelijk.
In die tijd was men vertrouwd met de
afbeelding van de zon als een schijf
met twee vleugels, de zogenaamde
zonneschijf. De dageraad staat dus
voor de opkomende zon, in het oosten. Dat klopt ook precies met de zin
die volgt, over de verste zee. Vanuit
het perspectief van iemand in Israël,
ligt de zee in het westen. De verste
zee is dus: het uiterste westen. Het
NBV
is duidelijk welke twee dingen er
tegenover elkaar worden gezet met
deze beelden: het uiterste oosten (‘je
verheffen op de vleugels van de dageraad’) en het uiterste westen (‘voorbij
de verste zee’). De BGT kiest voor een
duidelijke weergave. Het beeld wordt
vereenvoudigd, zonder dat het beeldende karakter van de tekst helemaal
wordt losgelaten.
Bekende beelden Bekende
beelden, zoals dat van God als herder
in Psalm 23, blijven bewaard in de
BGT. Maar er wordt wel voor gezorgd
dat het duidelijk is wat het beeld in de
tekst wil overbrengen. De beelden zijn
bedoeld om een bepaalde boodschap te
ondersteunen. Als die boodschap voor
de huidige lezers niet vanzelfsprekend
is, kiest de BGT een weergave die het
duidelijker maakt.
BGT
De HEER is mijn herder,
het ontbreekt mij aan niets.
De Heer zorgt voor mij,
zoals een herder voor zijn schapen zorgt.
Hij geeft me alles wat ik nodig heb.
Hij laat mij rusten in groene weiden
en voert mij naar vredig water,
hij geeft mij nieuwe kracht
en leidt mij langs veilige paden
tot eer van zijn naam.
Hij leidt mij,
zoals een herder zijn schapen leidt
naar groen gras en fris water.
Bij de Heer ben ik veilig,
hij geeft mij nieuwe kracht,
zo goed is hij.
Al gaat mijn weg
door een donker dal,
ik vrees geen gevaar,
want u bent bij mij,
uw stok en uw staf,
zij geven mij moed.
Ik ben niet bang,
ook al is er gevaar,
ook al is het donker om mij heen.
Want u bent bij mij, Heer.
U beschermt me,
u geeft mij moed.
24
OuderlingenBlad, september 2014, nummer 1051
Dichterbij de
beleving van
veel mensen
Poëzie in gewone taal Gaat de
duidelijkheid van de BGT ten koste
van de poëzie? Natuurlijk gaat er iets
verloren van de beeldenrijkdom. De
tekst wordt eenvoudiger, de taal wordt
directer. Maar tegelijk merk je dat
ook gewone taal poëtisch, ritmisch en
stijlvol kan zijn.
Gewone taal zorgt niet alleen voor
duidelijkheid. Het is ook een prachtig
instrument om de rijkdom en diepte
van de teksten op een nieuwe manier
onder woorden te brengen. Op een
manier die de lezer direct brengt bij de
boodschap van de tekst.
NBV
God is voor ons een veilige schuilplaats,
een betrouwbare hulp in de nood.
Daarom vrezen wij niet, al wankelt de aarde
en storten de bergen in het diepst van de zee.
Laat de watervloed maar kolken en koken,
de hoge golven de bergen doen beven.
Nieuwe
woorden
voor de
rijkdom en
diepte van
de tekst
De NBV biedt een prachtige en uitstekende vertaling. De beeldenrijkdom
komt hierin goed tot zijn recht. In de
BGT wordt de boodschap als het ware
uitgepakt, want de duidelijkheid staat
voorop. Toch is de poëzie niet verdwenen. Je voelt het ritme, je hoort de alliteratie – bang, bergen, bulderen, beven – en je ervaart een verzorgde stijl.
De boodschap komt duidelijker over,
vooral door het laatste zinnetje: ‘wij
zijn niet bang’. Dat is precies wat de
brontekst wil zeggen, en wat de NBV
natuurlijk ook bedoelt met die laatste
zin. De gedachte is zeker niet dat het
wel prima is dat de watervloed kolkt
en kookt. Maar dat, als dat gebeurt, wij
tóch niet bang zijn. Door dat expliciet
te zeggen, helpt de BGT de lezer bij het
juiste begrip. Dat laat zien wat de BGT
wil bereiken.
Psalm 46:2-4
BGT
Bij God zijn wij veilig.
Hij helpt ons als we in nood zijn.
We hoeven niet bang te zijn,
ook al beeft de aarde,
ook al vallen de bergen in zee.
Laat de zeeën maar bulderen,
laat de bergen maar beven,
wij zijn niet bang.
Een verrijking De BGT heeft
niet als doel andere vertalingen te
vervangen of te verdringen, maar om
iets te bieden dat er tot nu toe niet
was. Veel bijbellezers kunnen hier
iets aan hebben. Niet alleen nieuwe
lezers die kennis willen maken met de
bijbelse verhalen, maar ook ervaren
lezers die zich verder willen verdiepen
in de moeilijker teksten. De BGT biedt
een bijbel die iedereen kan lezen en
begrijpen. Iedereen kan meedoen. Dat
is belangrijk als mensen samen met
de Bijbel bezig zijn. Het is, tot slot,
een vertaling die lezers op een nieuwe
manier kan raken.
OuderlingenBlad, september 2014, nummer 1051
25
De Bijbel in Gewone
Taal is verkrijgbaar
vanaf 2 oktober 2014.
Voor meer informatie, zie: www.BGT.nl.
Voor wie zich verder
in het thema ‘vertalen’ wil verdiepen,
zie: Matthijs de
Jong, Hoe vertaal je
de Bijbel in gewone
taal? Uitgangspunten,
keuzes en dilemma’s
(Heerenveen, 2014)

Download Report