Mens en arbeid Nederlands lnstituut voor Praevent¡eve Gezondheidszorg Nederlandse organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek Documentatieblâd 491 Algemeen Het Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg TNo (Nrnc-ruo) doet onderzoek en geeft adviezen gericht op de preventie van ziekte en op de bevordering van de gezondheid van de mens in verschillende leefsituaties. De mens in de arbeidssituatie vormt hierbii vanouds een belangrijk werkterrein van het instituut. Enkele tientallen jaren geleden begonnen als een afdeling arbeidsgeneeskunde, is dit rerrein inmiddels uitgegroeid tot een multidisciplinair werkveld waarin de relatie arbeid-gezondheid in een groot aantal facetten wordt onderzocht. Tal van opdrachten voor onderzoek of advies worden uitgevoerd voor het bedrijfsleven (werkgevers en werknemers), de overheid en instanties op het terrein van de gezondheidszorg. Als rNo-instituut kenmerkt het Nrpc zich hierbij door een onafhankelijke opstelling naar de betrokken partijen en een openstaan voor vragen uit de gehele samenleving. - arbeid en handicap; functioneren en kwaliteit van de bedri j fsgezondheidszorg; post-academiale opleiding ror bedriifsarts. In nauw overleg met de overheid en andere betrokken instanties wordt een meerjarig onderzoeksprogramma uitgevoerd op deze gebieden. Hiernaast aanvaardt het Nrpc opdrachten voor onderzoek, advies of dienstverlening tegen vergoeding van de hiermee gepaard gaande kosten. Aan telefonische beantwoording van vragen en oriënterende gesprekken of bedrijfsbezoeken zijn geen kosten verbonden. Hierna wordt een nadere omschrijving gegeven van de boven aangegeven onderwerpen. Verdere documentatie is op aanvraag beschikbaar. Doorlichting arbeidssituaties Het Nrnc licht werkplekken, afdelingen, Specialisatie en samenwerking Kenmerkend voor het brede terrein van het bedrijven en bedrijfstakken door op bezwarende werkomstandigheden, daaruit voortvloeiende gezondheidsproblemen en mogeliikheden om verbeteringen aan te brengen bij gesignaleerde knelpunten. \íerk en werkomsrandigheden worden hierbij in kaart gebracht d.m.v. observaties en, zo nodig, metingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van wettelijke normen en in de arbeidsomstandighedenonderzoek is de gespecialiseerde deskundigheid die op tal van deelgebieden nodig is. Dit maakt het voor één instituut vrijwel onmogelijk om voor alle probleemgebieden onderzoek en adviezen af te leveren van goede kwaliteit. Het urpc is daarom gespecialiseerd op enkele deelgebieden en werkr daarnaast nauw samen met andere TNo-instituten die over deskundigheid beschikken op andere gebieden. Op die manier kan vanuit mro vrijwel elk arbeidsomstandighedenprobleem op deskundige wijze worden aangepakr. De samenwerking tussen de rNo-instituten wordt gecoördineerd door het Bureau Humanisering van Arbeid rNo, dat bij het Nrpc is gehuisvest. praktijk gangbare richtlijnen. Per knelpunr wordr nagegaan welke mogelijkheden er besraan om de bezwarende situatie op te heffen. Om inzicht te krijgen in door de werknemers ervaren knelpunten en gezondheidsproblemen kan de door het urpc ontwikkelde Vragenlijst Persoonlijk Functioneren in de Arbeidssituatie (vrra) worden afgenomen. Het Nrpc beschikt over een verzamelbestand met gegevens van ruim 8ooo werknemers verschillende bedrijven. Hieraan kunnen bij een nieuw uit te voeren onderzoek referentiewaarden ontleend worden. arbeids- en bedrijfsgeneeskunde, epidemiologie, arbeidshygiëne, ergonomie en de sociale wetenschappen, waardoor een multidisciplinaire, integrale aanpak van arbeidsproblemen mogelijk Lawaai, gehoorschade en geluidhinder Ruim eenderde van de personen werkzaam in de Nederlandse industrie wordt op de arbeidsplaats blootgesteld aan lawaai dat gehoorschade kan Onderwerpenziin: integrale doorlichtingen van werkplekken, bedrijven en bedrijfstakken op bezwarende werkomstandigheden, gezondheidsproblemen en verbeteringsmogeli j kheden ; lawaai, gehoorschade en geluidhinder; fysieke arbeidsbelasting, gezondheidsproblemen van het bewegingsapparaat; psychische en psychosociale arbeidsbelasting, STTCSS;, :. !!p uit Wat voor onderzoek wordt gedaan? In het werkveld Mens en Arbeid werken ruim 3o onderzoekers en onderzoeksassistenten. Het gaat hierbij om deskundigen op het gebied van de automatisering en arbeid; bedrijfsongevallen en beroepsziekten; ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid; - Op dit moment staan bij het Nrpc handleidingen ter beschikking voor de voorlichting over de gevolgen van blootstelling aan lawaai voor het gehoor van betrokkenen en de preventie hiervan; het doen van geluidmetingen op de werkplek; de aanpak van lawaaibestrijding in bedrijven; het onderzoek van de gehoorscherpte (audiometrie); het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Met behulp van deze handleidingen kan door bedriiven en deskundige diensten de lawaaiproblematiek aangepakt worden. Desgewenst kan het NIlc hierbij behulpzaam ziin. Hiervoor staat o.a. een "audiomobiel" ter beschikking, waarin het audiometrisch onderzoek kan plaatsvinden. Ook kan het NIlc deskundige diensten adviseren bij het opzetten van een systeem voor de registratie en verwerking van audiometrische gegevens. Fysieke belasting, beroepsgebonden van het bewegingsapparaat klachten Gezondheidsklachten over het bewegingsapparaat kunnen betrekking hebben op de rug, de nek, de schouders, de ellebogen en/of de polsen. Oorzaken in het werk zijn vaak: zwaar tillen, langdurig in gebogen houdingen werken en/of werken met de armen boven de schouders. Bij ziekteverzuim en wao-intrede zijn aandoeningen van het bewegingsapparaat de meest voorkomende diagnosekategorie (vóór psychische klachten en ongevallen en beroepsziekten). - Het Nrpc richt zich op: epidemiologisch onderzoek naar faktoren van invloed op de klachten; ergonomisch onderzoek ter vermindering van de belasting; mogelijkheden voor voorlichting en training ter preventie van klachten; ontwikkeling van methoden voor "vroegdiagnostiek" om beginnende gezondheidsschade te signaleren. Psychische belasting, stress Metbehulpvanvragenlijstinstrumentenwordt door het NIpc in bedrijfssituaties onderzoek gedaan naar het vóórkomen van stress en de gevolgen hiervan voor de werknemers. Hiernaast wordt gewerkt aan de ontwikkeling van methoden om stress te meten aan de hand van lichameliike reacties (hartslag, bloeddruk, ademhaling, hormonale reacties) van de betrokkenen. Het doel van deze activiteit is het ontwikkelen een goed hanteerbaar meetinstrument dat signalering van dreigende of bestaande @iþerk*emers-mogetii van maakt en hulp biedt bij het opsporen van risicofactoren in de arbeidssituatie en bij het identificeren van bijzonder kwetsbare groepen binnen de werkende populatie. Automatisering en arbeid ontwerpproces van de automatisering, alsook aan de besluitvorming betreffende de invoering van automatisering binnen bedrijven en de introduktie bii het personeel. Uitgangspunt hierbij is dat technologische en sociale innovatie hand in hand dienen te gaan. Een modelaanpak voor deze benadering is door het urpc ontwikkeld. Onderzoek en advieswerk op dit terrein wordt uitgevoerd voor zowel bedrijfsleiding als ondernemingsraad. Bedriifsongevallen en beroepsziekten Blijkens diagnosegegevens bij ziekteverzuim en wAo-intrede in ons land zijn bedrijfsongevallen en beroepsziekten (na aandoeningen van de bewegingsorganen en psychische aandoeningen) de derde oorzaak in volgorde van belangriikheid. Desondanks is er nog veel onbekend over het precieze voorkomen in kwantitatieve zin, over de oorzaken en over de omstandigheden waaronder bedrijfsongevallen en beroepsziekten zich voordoen. Met het oog op de beleidsondersteuning van de overheid en de sociale partners en in verband met te nemen preventieve maatregelen en voorlichting door de deskundige diensten, wordt door het NIpc onderzoek verricht op dit terrein. Het betreft hier epidemiologisch onderzoek, deels op basis van gegevens uit bestaande registratiegegevens) deels op basis van gegevensverzameling door het NIPG. Meer rechtstreeks preventiegericht onderzoek vindt plaats naar risicoperceptie en veiligheidsgedrag van werknemers, met het oog op de verbetering van voorlichting en taakstructuren. Ziekteverzuim en w¡o-intrede Het Nrpc bezit een jarenlange onderzoekstraditie op het gebied van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Een groot aantal boeken en artikelen is door medewerkers van het instituut op dit terrein gepubliceerd. Daarnaast heeft het instituut leiding en ondernemingsraden van bedrijven en instellingen diverse keren geadviseerd inzake de mogelijkheden ror beperking van vermijdbaar verzuim. Tevens kan @ rqnc-rNo-ziekteverzuimstatistiek, waaraan thans ongeveer 23o bedriiven en instellingen uit diverse sektoren van het bedrijfsleven (met in totaal circa 24o.ooo werknemers) meedoen. Adviezen worden verstrekt aan bedrijven en instellingen ten aanzien van de opzet en toepassing van ziekteverzuimregistratiesystemen. Nieuwe technologieën vinden in toenemende mate toepassing in arbeidssituaties. Het Nrpc onderzoekt de effekten van Arbeid en handicap automatisering, en kijkt daarbij naar toepassingen In overleg met de overheid is onlangs een in de procesindustrie, op kantoren en bii onderzoeksprogramma gestart gericht op de serieproduktie en assemblagewerkzaamheden. verbetering van de (re)integratiemogelijkheden Hierbij wordt tevens aandacht besteed aan het van gehandicapten in het arbeidsproces. In het ' { - programma staan de volgende onderzoeksvragen centraal: welk effect heeft de invoering van nieuwe technologieën op de deelname van mensen met een ziekte of gebrek aan het arbeidsprocces? hoe kan met behulp van werkplekaanpassingen, met name door gebruik te maken van nieuwe technologieën, dit effect beïnvloed worden? verzorgf het opleidingen in de sociale geneeskunde. Een daarvan is de opleiding tot bedrijfsarts. De opleiding is bestemd voor artsen die bedri j fsgeneeskundig werkzaam ziin engeschiedt vanuit de (eigen) werkkring. Zij duurt ntimzrlz jaar en leidt tot opname in het specialistenregister als sociaalgeneeskundige, tak arbeid- en Functioneren en kwaliteit van de bedriifsgezondheidszorg Het Nrpc ondersteunt de ontwikkeling van onderzoeksinstrumenten over arbeid en gezondheid, die bij het Periodiek Bedriifsgezondheidskundig Onderzoek onder werknemers op BGD'en gebruikt worden. Voorbeelden zif n vragenlijsten over werkomstandigheden en gezondheid, en methoden voor vroegdiagnostiek van gezondheidsschade aan het bewegingsapparaat. Ander onderzoek heeft betrekking op het in kaart brengen van de zorgzelf, wensen en problemen bij de taakuitvoering. Het onderzoek moet de vraag beantwoorden: welke faktoren in de bedrijfsgezondheidszorg leiden tot een effektieve zorg of staan effektieve zorgin de weg? Opleiding tot bedriifsarts Het Nrpc-rNo doet niet alleen onderzoek maar geeft ook onderwijs. Al enkele tientallen jaren bedrijfsgeneeskunde. De cursus wordt in het Nrpc z dagen per week gegeven, gedurende 3 jaar en bestaat uit colleges en deelname aan werkgroepen. Hiernaast moeten drie werkstukken gemaakt worden en moet gedurende drie maanden stage gelopen worden bij een hiertoe aangewezen BGD. Publicaties Het Nrpc brengt een groot aantal onderzoeksverslagen, artikelen en meer algemene, op toepassing gerichte, publicaties uit. Uitgezonderd vertrouwelijke rapporten aan opdrachtgevers zijn deze publicaties opvraagbaar bif het Nnc. Een overzichr van recente publicaties is opgenomen in het gratis te verkrijgen jaarverslag van het instituut. Een meer algemeen overzicht van verkrijgbare publicaties is te vinden in de Nrnc-publicatielijst Mens en Arbeid van de afgelopen faren. Hierin is ook een bestelformulier opgenomen. richting Amsterdam Utrecht (via Amstelveen) -Í\,,-\ Endegeesterstraatweg afslag Oegstgeest ".,-. ,)ll7 i l'' ,) '-" NrPc-TNo þín,50 Academisch ziekenhurs Station NS LEIDEN A'44 richting rù(/assenaar, Den Haag Rotterdam en Utrecht (via Utrechtsebaan) wandelroute vanaf station (Io min) route per auto vanaf rijksweg A,44 Contactpersonen Onderstaand een liistje van personen bij het NIPGrNo die rechtstreeks kunnen worden benaderd over de aangegeven gebieden. Dr. C.L. Ekkers, onderdirecteur H. Hoolboom, bedrijfsarts, staffunctionaris Bedri j fsgezondheidszorg Drs. F. D. Pot, doorlichting arbeidssituaties, automatisering en arbeid, arbeid en handicap Dr. P.G.\ü. Smulders, ziekteverzuim, bedriifsongevallen en beroepsziekten, functioneren bedrijfsgezondheidszorg, fysieke belasting Dr. M. L.L Pokorny, stress-onderzoek Mw. drs. lü1. Passchier-Vermeer, lawaai en gehoorschade H.E. tindeman, M.Sc., audiologie Drs. R.G. de Jong, geluidhinder J. Dam, bedrijfsarts, opleiding tot bedrijfsarts Voor algemene intormatie: Mw. G. Broekema Postadres: Postbus rz4 z3oo AC Leiden Bezoekadres: \lassenaarseweg 56 49 AL Leiden o7r-r7 88 88. Telefax: o7t-r7 63 82. Informatie over werkgebieden van TNO TNO-wegwijzer lng. A.C. Lakwijk Schoemakerstraat 97 2628 VK Delft Tel.015-696969 september 1 987