Natuur en Gezondheid

KNAW Onderwijsprijs Juryrapport Profiel Natuur en Gezondheid
Voor het profiel Natuur en Gezondheid waren 145 werkstukken ingezonden. Een professionele
voorselectie reduceerde dit aantal tot twaalf kansrijke werkstukken. De jury voor de
werkstukken van het profiel Natuur en Gezondheid bestond uit:
•
•
•
•
René Medema (voorzitter). Bestuursvoorzitter en directeur Wetenschapsbeleid van het
Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) en
hoogleraar experimentele oncologie aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht.
Annemieke Aartsma-Rus. Onderzoeker humane genetica aan het Leids Universitair
Medisch Centrum.
Corné Pieterse. Hoogleraar plant-microbe interacties aan de Universiteit Utrecht.
Ronald de Vries. Onderzoeker microbiologie aan het Centraalbureau voor
Schimmelcultures (CBS-KNAW).
De jury heeft de diverse werkstukken met plezier gelezen en er ook nog wat van opgestoken.
Over het algemeen was de uitwerking zeer goed, de verslaglegging zorgvuldig en de discussie
kritisch. Opvallend dat er bij de meeste ook een grondige literatuurstudie aan vooraf ging. De
onderwerpen waren boeiend; de werkstukken toonden ook veel betrokkenheid bij het
onderwerp van de auteurs en hun begeleider. Kortom, de scholen mogen terecht trots zijn op
deze bijzondere prestaties van hun leerlingen en docenten.
De winnaars van de KNAW Onderwijsprijs, profiel Natuur en Gezondheid, zijn in alfabetische
volgorde:
1
De invloed van chronotype en tijdstip van de dag op schoolprestaties
Auteurs:
Amy Pieper en Anne Siersema
Docent:
Wab Boekelman (biologie)
School:
De Nieuwe Veste (Coevorden)
Beïnvloedt het moment van de dag de schoolprestaties? Amy Pieper en Anne Siersema hebben
de invloed van de biologische klok op de toets-resultaten onderzocht door te kijken naar de
hoogte van de cijfers voor de toets op verschillende tijdstippen. Zij geven een literatuurverslag
van hoe de biologische klok werkt. De auteurs namen bij 691 middelbare schoolleerlingen
enquêtes af om te bepalen of zij een ochtend-, avondmens zijn of een gemiddeld chronotype. Dat
vergeleken zij met de cijfers die dezelfde leerlingen haalden op verschillende momenten van de
dag.
De conclusie: het maakt uit wanneer de toets plaatsvindt. Hoe eerder op de dag de toets is, des te
lager is het cijfer. In het eerste uur behalen leerlingen significant slechtere resultaten. Ook
scoren ochtendmensen beter dan gemiddelde chronotypes en avondmensen die het meest last
kunnen hebben van een sociale jetlag.
De aanbeveling voor scholen is om zo laat mogelijk op de dag een toets te plannen of belangrijke
lessen te geven, maar niet in het laatste uur. Leerlingen daarentegen krijgen tips om het
slaaptekort niet te laten oplopen door bijvoorbeeld eerder naar bed te gaan, een middagdutje te
doen of in het weekend hetzelfde ritme aan te houden.
De jury vindt dit profielwerkstuk zeker niet slaapverwekkend: origineel, zeer nieuwswaardig en
leerzaam voor leerlingen, docenten, scholen én ouders. De uitkomst is ronduit schokkend te
noemen; in het eerste uur liggen de cijfers gemiddeld een halve punt lager. Dit kan zo op de
voorpagina van de krant. Het experiment is met zorg uitgevoerd, met een indrukwekkende
groepsgrootte en gaat goed samen met de achtergrondinformatie. Het werkstuk kent
wetenschappelijke verdieping, een kritische discussie en zelfs concrete aanbevelingen.
Psychopaten
Auteur:
Tess Röder
Docent:
IJsbrand Attema (biologie)
School:
Bertrand Russell College (Krommenie)
Tess Röder onderzoekt het verband tussen psychopathische eigenschappen en het vermogen
een echte en een nep-lach van elkaar te onderscheiden. Zij nam twee verschillende testen af bij
een kleine dertigtal leerlingen. Er blijkt een positieve relatie te bestaan tussen het hebben van
psychopathische eigenschappen en het vermogen een echte en een nep-lach van elkaar te
onderscheiden, maar de relatie is niet significant. Wel hebben mannen significant vaker
psychopathische eigenschappen. Haar aanbeveling is om onder een bredere groep dit onderzoek
te doen.
De jury vindt het verhelderend om te lezen dat het hebben van psychopathische eigenschappen
niet per definitie betekent dat iemand een seriemoordenaar is en dat dergelijke eigenschappen
ook een aanwinst kunnen zijn voor de maatschappij. Als er bijvoorbeeld iemand aan het
verdrinken is, dan is iemand met psychopathische eigenschappen minder terughoudend om die
persoon te gaan redden; anderen zouden eerder doorlopen. De jury raadt alle lezers aan om de
test uit het onderzoek ook te doen. Het profielwerkstuk is goed onderbouwd; Tess Röder heeft
zich goed verdiept in de materie en had duidelijk een eigen inbreng. Zij heeft de gebruikte
vragenlijsten aan een kritische analyse onderworpen en daar waar nodig goed gemotiveerde
aanpassingen in doorgevoerd. Zij toont enthousiasme en een heldere analyse. De test is elegant
uitgevoerd en goed beschreven, met humor en een kritische ondertoon. Kortom, een interessant
en vermakelijk profielwerkstuk.
2
Vergis(t) je niet – Een alternatief voor glycerol bij co-vergisting
Auteurs:
Lisette van Dijken en Merlinde Wobben
Docent:
Albert Brouwer (natuurkunde)
School:
CSG Dingstede (Meppel)
Vergis(t) je niet behandelt een interessant maatschappelijk probleem. In dit profielwerkstuk
wordt onderzocht welk bioproduct geschikt is als vervanging van glycerol, dat
waterzuiveringsinstallaties momenteel gebruiken voor vergisting. Glycerol is relatief duur en
daarom hebben Lisette van Dijken en Merlinde Wobben naar alternatieven gezocht. Als
goedkopere alternatieven gebruikten zij allerlei afvalproducten, zoals bijvoorbeeld gemaaid
gras. Met hun onderzoek kwamen ze tot de conclusie dat voederwei, een afvalproduct van de
kaasproductie, een goed alternatief voor glycerol kan zijn. De auteurs hebben niet alleen laten
zien dat voederwei uitstekend werkt als alternatief in de vergisting, maar hebben ook
economisch doorgerekend hoeveel besparing het vervangen van glycerol oplevert, maar liefst €
73.013 op jaarbasis.
De jury vindt het verrassend dat Lisette en Merlinde in hun profielwerkstuk Vergis(t) je niet met
een relatief simpel experiment zijn gekomen tot een gedegen advies voor kostenbesparing en
beter gebruik van afvalproducten. Een compleet en bondig onderzoek met een goede discussie
en resultaten met een duidelijke economische impact. De leerlingen hebben het onderwerp
professioneel uitgewerkt en zijn oplossingsgericht. Zij kunnen hun advies zo verkopen aan het
waterschap.
3

Download Report