VOEKS NIEUWS
NR.1
JAN 2015
MAANDBLAD VAN DE VERENIGING VAN OUD-EMPLOYÉS DER “KONINKLIJKE/SHELL”
NIEUWJAARSRECEPTIE
AFSCHEID DER TITANEN
OUDE KADETTEN
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
1
COLOFON
VOEKSNIEUWS
Officieel orgaan van de Vereniging van
Oud-Employés der “Koninklijke/Shell”
65e jaargang, nr.01, januari 2015
Kopij inleveren
De kopij voor het volgende nummer
02-2015 dient uiterlijk vrijdag 2 januari
2015 door de redactie te zijn ontvangen.
De kopij voor het daarop volgende nummer
03-2015 moet uiterlijk vrijdag
30 januari 2015 binnen zijn.
Inzendingen uitsluitend per e-mail aan:
[email protected]
Redactie
Marieke van Bork
Abu Faithfull
Oscar Franse
Eef Hummel
Leen Rijkers Meinen
Chris Whincup
Website
www.voeks.nl
Webmaster: [email protected]
AFSCHEID DER TITANEN
Zoals bij iedere organisatie kent ook Voeksnieuws haar momenten van nieuw bloed
en, onvermijdelijk, van afscheid nemen van oudgedienden. Oudgedienden? Zeg
maar gerust Titanen, want de twee om wie het hier gaat waren de langstdienenden
van onze correspondenten en één was dat als redactielid.
Mr. Jike
Na 265 vaste maandelijkse bijdragen (bij elkaar ruim
26 jaar) heeft Mr. Jike, Jim Keulemans besloten zijn pen
aan de wilgen te hangen. Hij bekende dat het idee om
te proberen een record te halen als 100-jarige columnist
hem wel aantrok, maar dat hij toch maar van die niet
geheel risicovrije onderneming afzag. We zullen het
in het vervolg moeten stellen zonder zijn nostalgische
terugblikken op de tijd van bodes, koffiejuffrouwen en
coördinatoren, het Shell kantoorleven van de jaren ’60
en ’70. Ruim een jaar geleden, bij het verschijnen van de 250ste editie van Even
Bijbabbelen, is Jim terecht tot lid van verdienste van Voeks benoemd.
Henk Mentink
Aan dit nummer werkten verder
mee: Paul Corbey Ank Herstel,
Tom Reijers, Peter Visser, Pim Visser
Geheel onafhankelijk van Mr. Jike ontvingen wij bericht van Henk Mentink dat hij
had besloten om na 134 bijdragen (ruim 13 jaar) zijn bridgerubriek te stoppen. Ook
zíjn stukjes, interessante bridgeproblemen, vaak vergezeld door terugblikken op zijn
internationale Shell activiteiten, zullen node gemist worden.
Design
Shell – Production Centre of Excellence,
Den Haag
Anton Barendregt
Druk
Roto Smeets Grafiservices, Utrecht
Oplage 21.450
© 2015 Voeks
De redactie behoudt zich het recht voor,
aangeboden kopij in te korten of aan te
passen. Voor het geheel of gedeeltelijk
overnemen of bewerken van artikelen uit dit
blad is toestemming van de redactie vereist.
BUREAU VOEKS
Postbus 162
2501 AN Den Haag
Tel. 070 – 377 2371
Fax: 070 – 392 4835
E-mail: [email protected]
Voor informatie bereikbaar op maandag
t/m donderdag tussen 9 en 12 uur
Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08
t.n.v. Voeks te Den Haag
SHELL PENSIOENFONDS
Tel. 070 – 319 9388
Website: www.shell.nl/pensioenfonds
Foto voorpagina
Flamingo op de Galapagos eilanden
VOEKS NIEUWS
2
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Na zich acht jaar met overgave voor Voeksnieuws
te hebben ingezet, vindt Anton Barendregt het tijd
om het stokje over te dragen. In de jaren dat hij als
(coördinerend) redactielid actief is geweest, is zijn
gedrevenheid en zijn verantwoordelijkheidsgevoel
een voorbeeld geweest voor ons, overige redactieleden en, hoewel we zijn beslissing begrijpen, vinden we zijn vertrek jammer. Onder
Antons leiding zijn 80 edities van het blad bij u op de mat gevallen. Kwalitatief is
grote vooruitgang geboekt, de opmaak werd aangepast aan de moderne tijd en het
blad verscheen volledig in kleur. Naast het uitvoeren van redactionele taken, onderscheidde Anton zich door van verhalen goed te begrijpen artikelen te maken, over
natuurverschijnselen als zonsverduisteringen, olie -en gas exploratie en productie (zijn
oude Shell vak) en vele andere onderwerpen. Zijn taalkundige kennis is van grote
klasse, iets dat niet van elke techneut gezegd kan worden. Ook was hij de vaste fotograaf tijdens jaarvergaderingen en nieuwjaarsbijeenkomsten. Tijdens de lunch om
Anton te bedanken, liet het bestuur van Voeks zijn waardering blijken door hem lid
van verdienste van Voeks te maken.
Namens het bestuur van Voeks en de redactie van Voeksnieuws, danken wij Jim, Henk
en Anton heel hartelijk voor hun jarenlange bijdragen en inzet en wensen hen een
voldoening gevende verdere pensioenperiode toe.
Bent u lid?
Weet u wel zeker dat u lid van Voeks bent? Dat kunt u zien op uw pensioenspecificatie
van januari. Als u lid bent, wordt er €20,- ingehouden op uw pensioenuitkering. Een
wijd verbreid misverstand is dat het ontvangen van VN betekent dat u lid van de
vereniging bent. Dat is niet zo! Dus blijkt dat u geen lid bent, maar bent u wel geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks
welzijnswerk? Dan zegt u: Ja, natuurlijk word ik lid van Voeks! Op onze website
www.voeks.nl vindt u een link naar het aanmeldformulier aan de rechterkant op de
homepage onder “rechtstreeks naar”. U kunt natuurlijk ook gewoon de bon invullen,
die in dit nummer staat.
VAN DE BESTUURSTAFEL
TERUGBLIKKEN EN VOORUITZIEN
HAN KOOY, VOORZITTER VOEKS
Zoals u de afgelopen tijd in ons Voeksnieuws hebt kunnen lezen is
per 1 juli verandering gekomen in de ’governance’ van het Shell
Pensioenfonds. Dat is een gevolg van de nieuwe wet “versterking bestuur pensioenfondsen”. Twee vertegenwoordigers van
onze gepensioneerden zitten thans in het bestuur van het Fonds.
Verder hebben we nu het Verantwoordingsorgaan (nieuwe stijl),
waarin vier vertegenwoordigers van de werknemers, twee van
de werkgever en acht van de gepensioneerden zitting hebben.
Voorheen bestond een Deelnemersraad en het Verantwoordings­
orgaan (oude stijl). De bevoegdheden en plichten van het
Verantwoordings­­orgaan (nieuwe stijl) zijn anders dan die van
haar voorganger. Hierover is de afgelopen tijd in het Voeks­­
nieuws uitgebreid geschreven. Aan de leden van het bestuur
worden overigens hoge eisen gesteld, waarbij ook De Nederlandsche Bank betrokken is, o.a. door het voeren van een uitgebreid toets gesprek met kandidaat bestuursleden. Het heeft onze
nieuwe bestuursleden dan ook veel huiswerk en menig zweetdruppeltje gekost om alles rond te krijgen. Enfin, we zijn ruim een
half jaar verder en de samenwerking binnen en tussen de diverse organen binnen het Pensioenfonds blijkt goed te lopen. En
bedenk wel: een groot ledenbestand is uiterst gewenst voor onze
belangenbehartiging. Kijk dus om u heen of er oud-collega’s zijn
die nog geen lid van Voeks zijn.
Intussen gaan de gebruikelijke activiteiten gewoon door: de
interregionale, het golftoernooi, lezingen, wandelingen, museum­­­­­­
bezoek, etc. Kijk ook eens over de regionale grenzen heen. Er
is veel te doen, zoals u op onze website en in het Voeksnieuws
OVER VASTHOUDENDHEID GESPROKEN
kunt lezen. Het Welzijnswerk blijft een parel in onze kroon.
Het is niet gemakkelijk om vrijwilligers te vinden, noch om vast
te leggen wat een welzijnswerker allemaal kan en moet doen.
Maar vrijwel unaniem is men van mening dat de inspanning van
de vele vrijwilligers meer dan de moeite waard is. Het bestuur
blijft ook in 2015 de nodige aandacht schenken aan dit belangrijke aspect van Voeks.
Verder wordt hard gewerkt aan modernisering van de leden­
administratie, o.a. door het uitbreiden van de registratie van
email adressen. In de toekomst gaan we daar meer en meer
gebruik van maken. Geef dus uw email adres aan Bureau Voeks
door, ze zullen er blij mee zijn.
Ook de website is vernieuwd, hij heeft een fris uiterlijk gekregen.
Er wordt steeds naar gestreefd hem actueel te houden. Kijkt u
er dus vooral van tijd tot tijd naar om de laatste ontwikkelingen
te volgen, ook op het gebied van pensioenen. De voorziening
om eigen gegevens (adres, telefoon, email adres) op te geven
en zelf te wijzigen is -na een korte technische onderbreking- er
weer op geplaatst. Deze contactinformatie staat los van de Voeks
ledenadministratie en moet door het Voekslid zelf worden onderhouden. Via deze faciliteit kan men contact zoeken met andere
Voeksleden. Het is weliswaar geen LinkedIn maar het heeft er
veel van weg, in feite een eigen Voeksleden groepje.
Ten slotte wens ik u een in alle opzichten voorspoedig 2015
toe en hoop velen van u te zien bij onze Nieuwjaarsreceptie op
10 januari in onze vaste plaats, Hotel Schiphol. n
PENSIEF
MVB
Jaren geleden vond ik via een advertentie een zevenenzestigjarige vrachtwagen chauffeur die het leuk vond om te tuinieren.
Ik nam hem aan als tuinman, het was een aardige man, we
maakten grapjes en plaagden elkaar tot hij ineens midden in een
gesprek uitflapte, “Ik wil met je naar bed.” Ik schrok me uiteraard
rot, maar het lukte om me er met een grapje vanaf te maken en
we bleven op dezelfde gezellige voet doorgaan. Daarna veranderde veel in mijn leven en hij stopte. Een tiental jaar later, net
toen ik een bedrijf begonnen was, kwam ik hem weer tegen. Op
de fiets.
“Hé, hallo, meneer Reyke!” We stapten allebei af en besloten
na een kort gesprek over ons leven dat hij zou komen helpen
klussen. Uiteraard was ik zijn vreemde opmerking niet vergeten,
maar ik dacht dat hij zijn verliefdheid wel kwijt zou zijn, ik was
ruim vijfentwintig jaar jonger en kon hem wel aan. Dat was ook
zo, maar hij bleek nog net zo bezeten van mij; al na één week
klussen nodigde hij me uit om met hem uit eten te gaan.
“Maar meneer Reyke,” antwoordde ik verbaasd over zijn volharding, “Houd nou eens op man, je bent al vijfenveertig jaar
gelukkig getrouwd.”
“Maar je bent zo gewèldig.” Zijn grijze ogen keken me bewonderend aan. Weer deed ik het met een kwinkslag af. Nadat de
klus geklaard was heb ik hem keurig, in de verwachting dat ik
hem nou echt nooit meer zou zien, bedankt en betaald. Gezien
heb ik hem inderdaad niet meer. Maar u kunt zich mijn verbazing voorstellen toen, net weer verhuisd, ik met de hond langs
het pad op het kerkhof achter mijn nieuwe tuin drentelde en daar
in één van de graven pal tegen de heg een zekere Cor Reyke
zag liggen. Ik ben eerst een tijdje verstomd naar de steen blijven
staan kijken. Tot ik besefte dat … het is echt waar, zijn laatste
‘rustplaats’ en mijn dagelijkse plek uit buiten uit te rusten liggen
nog geen twintig meter uit elkaar. Het is hem toch gelukt. n
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
3
PENSIOENZAKEN
VERGADERING VERANTWOORDINGSORGAAN SSPF/KWARTAALOVERLEG
MET DE DIRECTIE
NAMENS HET VO, MARJAN TIMMERMANS
Op 13 september 2014 kwam het Verantwoordingsorgaan (VO) bijeen en vond ook
het kwartaaloverleg met de Directie van
SSPF plaats. Het VO heeft opnieuw aandacht
besteed aan het in kaart brengen van de huidige en benodigde kennis van de VO-leden.
In het overleg met de Directie kwamen de
volgende punten aan de orde.
Twee adviesaanvragen werden besproken en toegelicht. Het
betreft het wijzigen van de Statuten en het wijzigen van de
pensioenregeling per 1 januari 2015. De reglementen V en VI
worden aangepast en de aanspraken van arbeids­ongeschikten
worden overgebracht naar reglement VI. De wijzigingen waren
eerder aangekondigd en zijn het gevolg van nieuwe wetgeving.
De regeling verandert van eind- naar middelloon met onvoorwaardelijke indexatie en de opbouwpercentages worden
gewijzigd. De opbouw wordt gemaximeerd tot een pensioengevend inkomen van EUR 92.600 per jaar. De reglementaire sala-
risgrenzen worden voortaan per 1 februari aangepast in plaats
van 1 juli. De veranderingen zijn voornamelijk van belang voor
actieve medewerkers. Het VO heeft inmiddels positief advies
gegeven. Er komt ook een individuele regeling waarbij voor netto pensioen gespaard kan worden over het salarisdeel dat uitgaat boven de genoemde grens. Deze regeling zal niet worden
uitgevoerd door SSPF, maar door SNPS. Binnenkort wordt nog
een aantal adviesaanvragen verwacht, onder andere betreffende het vaststellen van de pensioenpremie voor 2015.
Het Bestuur van SSPF bereidt zich voor op de wijzigingen die in
de komende jaren op ons af komen. Daarbij worden verschillende scenario’s bezien om zo goed mogelijk te kunnen anticiperen
op de toekomst. Alle veranderingen hebben ook een impact op
de administratieve systemen, hetgeen veel tijd en aandacht vergt.
De financiële positie van het Fonds ziet er nog steeds goed uit,
maar de rente is nog erg laag waardoor de pensioenverplichtingen hoog zijn. De verwachting is dat de dekkingsgraad de
komende periode iets zal zakken, waardoor het fonds mogelijk
weer in een reservetekort belandt. n
MEDEDELINGEN VAN SHELL INTERNATIONAL B.V. EN
STICHTING SHELL PENSIOENFONDS
Wijzigingen inhouding loonbelasting
en premies 2015
In lijn met de werkwijze over de afgelopen jaren zullen de wijzigingen van de Loonbelasting, de Premies
Volksverzekeringen en de Inkomensafhankelijke premie in het kader van de Zorgverzekeringswet worden
doorgevoerd bij de berekening van de pensioenen over
februari 2015. Dit heeft tot gevolg dat het januari 2015
pensioen zal worden herberekend. Het resultaat van
deze herberekening wordt verwerkt in de betaling en
specificatie over februari 2015. Dit betekent dat vrijwel alle Shell gepensioneerden over februari en maart
2015 een specificatie zullen ontvangen.
Betaaldata 2015
pensioen over de
maand
Jan.
Feb.
Mrt.
Apr.
Mei(*)
Jun.
Jul.
Aug.
Sep.
Okt.
Nov.
Dec.
Jaaropgaaf 2014
De jaaropgaaf 2014 zal onvoorziene omstandigheden voorbehouden medio februari 2015 worden verzonden. Wij verzoeken
u dringend niet voor 1 maart 2015 naar Shell International B.V.
(afdeling HRR/VPE) te bellen om naar uw jaaropgaaf te vragen.
Ook maken wij u erop attent dat de jaaropgaaf slechts éénmalig
wordt verstrekt. Verlangt een instantie een jaaropgaaf van uw
loon, maak dan een fotokopie van deze opgaaf en bewaar het
origineel. De jaaropgaven van de in 2014 overleden gepensioneerden zijn in de loop van het jaar reeds verzonden.
4
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Betaaldata voor het jaar 2015
De maandelijkse pensioenbetalingen van
de Stichting Shell Pensioenfonds vinden
zoals gebruikelijk altijd per vooruit­betaling
02 - 01 - 2015
plaats aan het begin van iedere maand. In
02 - 02 - 2015
02 - 03 - 2015
de praktijk kunt u uiterlijk op de vijfde werk01 - 04 - 2015
dag van de maand waarop de betaling
04 - 05 - 2015
betrekking heeft, de bijschrijving van het
01 - 06 - 2015
pensioen op uw bankrekening verwachten.
01 - 07 - 2015
Onvoorziene omstandigheden daargelaten
03 - 08 - 2015
01 - 09 - 2015
zal het pensioen op de onderstaande data
01 - 10 - 2015
op uw bankrekening zijn bijgeschreven.
02 - 11 - 2015
Het moment van bijschrijving kan liggen
01 - 12 - 2015
tussen ’s morgens en ’s avonds, het exacte
tijdstip is door ons niet aan te geven. De
pensioenbetaling zal niet eerder dan op onderstaande data
op uw rekening staan. Tevens attenderen wij u erop (*) dat
de pensioenbetaling van mei 2015 op maandag 4 mei 2015
zal plaatsvinden. De “late” mei betaling is een gevolg van het
feit dat de banken gesloten zijn in het weekend en op vrijdag
1 mei 2015 (dag van de arbeid).
Nieuwjaarswens
De medewerkers van het Shell Pensioenbureau Nederland B.V.
en van Shell International B.V. (afdeling HRR/VPE) wensen
u prettige feestdagen en een gelukkig en gezond 2015 toe. n
VAN DE BESTUURSTAFEL
PENSIOEN EN ONTWIKKELING
IN VOGELVLUCHT - DEEL 3
NAMENS DE VPC, JOSÉ OUWERKERK
In dit artikel
In dit artikel ronden we de bespreking van het voorstel ‘Wet aanpassing financieel toetsingskader’ af. Het ‘Wetsvoorstel’ is op 16
oktober 2014 in de Tweede Kamer aangenomen en vervolgens
ingediend bij de Eerste Kamer. De ernstige kritiek uit het pensioenveld blijft aanhouden. Maar het Wetsvoorstel is aangepast;
daardoor is nu ook goed nieuws te melden. Vervolgens kijken
we naar enkele algemene trends in de pensioenontwikkelingen.
Het voorstel ‘Wet aanpassing financieel toetsingskader’
Toen het Wetsvoorstel eind juni 2014 werd ingediend bij de
Tweede Kamer hebben wij u over de daarin voorgestelde aanpassing van het Financieel Toetsingskader (‘FTK’) bericht in het
Voeksnieuws van augustus 2014. Daarna hebben wij het onderwerp laten rusten in afwachting van eventuele wijzigingen. Inderdaad is het Wetsvoorstel tijdens de behandeling in de Tweede
Kamer gewijzigd en wel ten goede. Weliswaar blijft het Wetsvoorstel een wespennest, maar voor de deelnemers en gepensioneerden van ons Pensioenfonds is nu een grote angel uit het
Wetsvoorstel gehaald!
Het is bij het schrijven van dit artikel (eind november) bepaald
nog niet van zelf sprekend dat de Eerste Kamer met het gewijzigde Wetsvoorstel zal instemmen. Bij instemming zal het aangepaste FTK op 1 januari 2015 in werking treden. Op die dag
treedt ook de aangepaste pensioenregeling in werking, die
Shell Nederland na overleg met de Centrale Ondernemingsraad
(‘COR’) heeft vastgesteld. Die aanpassing van de pensioenregeling was een reactie op wetgeving (‘de Fiscale Wet’) die reeds
begin 2014 tot stand was gekomen. Zoals u in de Nieuwsbrief
van SSPF van juli 2014 heeft kunnen lezen, leidt de Fiscale Wet
tot een beperking van de pensioenopbouw (de ‘versobering van
het Witteveenkader ‘). Ingevolge de Fiscale Wet is bij een eindloonregeling, zoals Shell traditioneel heeft gekend, de jaarlijkse
opbouw van een pensioen lager dan bij een middelloonregeling.
Daarom heeft Shell Nederland besloten over te stappen naar
een middelloonregeling, waarin de aanspraken van actieve
deelnemers onvoorwaardelijk worden geïndexeerd. Die indexatie wordt gebaseerd op de salarisontwikkelingen binnen Shell.
Binnen de beperkingen die de Fiscale Wet stelt, is op deze wijze
voor deelnemers een optimale regeling getroffen. Alles leek bij
SSPF zo in kannen en kruiken totdat eind juni 2014 het Wetsvoorstel tot aanpassing van het FTK werd ingediend, waarin weer
geheel andere beperkingen werden opgelegd, die eveneens op
1 januari 2015 in werking moeten treden.
In het Wetsvoorstel wordt vooral de indexatie beperkt. De staatssecretaris heeft die ingrijpende beperkingen verdedigd met het
argument, dat zij wil voorkomen dat te veel indexatie wordt toegekend en dat er dan te weinig overblijft voor de jongeren. Maar
die situatie doet zich nu juist niet voor bij de pensioenregeling
die vanaf 1 januari 2015 bij SSPF wordt ingevoerd. De Pensioenfederatie, waarin SSPF deelneemt, doorzag het probleem en
nam dit punt op in haar uitvoerige Position Paper van 22 augustus 2014. Zij wijst er op – zonder SSPF met name te noemen
- dat de beperkingen, die het Wetsvoorstel van pensioenfondsen
afdwingt, onbedoeld juist averechts zouden uitpakken bij pensioenregelingen (zoals bij SSPF) met onvoorwaardelijke indexatie
en een garantie van de sponsor bij tekorten in het fonds. Anders
gezegd, bij deze betere pensioenregelingen zou het Wetsvoorstel leiden tot de potentieel conflicterende situaties, die het juist
wil voorkomen.
Het – toch nog - moeizaam bereikte eindresultaat is dat het Wetsvoorstel nu is aangevuld met een bepaling die er op neer komt dat
vrijwel alle beperkingen die het Wetsvoorstel invoert specifiek op
het gebied van indexatie (dus ook: van inhaalindexatie) niet van
toepassing zijn op de pensioenregeling, zoals die vanaf 1 januari 2015 bij SSPF in werking treedt. Ergo, de deelnemers behouden de afgesproken onvoorwaardelijke indexatie gebaseerd op
aanpassingen van de salarisschalen bij Shell en voor gepensioneerden behoudt het pensioenfonds vrijwel alle vrijheid om het
eigen evenwichtige indexatiebeleid te blijven uitvoeren. Daarbij
moet wel de aantekening worden gemaakt, dat het bestuur tot
de conclusie kan komen dat de verhoging van de solvabiliteitseis
(hogere buffers van 123% naar 128%) wel invloed heeft op het
bestaande indexatiebeleid. Niettemin: het is verheugend te kunnen constateren dat voor onze deelnemers en gepensioneerden
een grote angel uit het Wetsvoorstel is gehaald.
Met dit succes verdient de Pensioenfederatie en het bestuur/
directie van SSPF een pluim op de hoed.
Een blik op de toekomst van ons pensioenstelsel
Zoals u weet, heeft SSPF traditioneel een ‘Defined Benefit’ (‘DB’)
regeling gebaseerd op eindloon uitgevoerd. Vanaf de inwerkingtreding van de Fiscale Wet op 1 januari 2015 gaat dat dus
veranderen. Ieder behoudt de pensioenaanspraken en - rechten,
die men op die dag heeft, maar de nieuwe opbouw van aanspraken wordt fiscaal beperkt. Voor medewerkers die deelnemen in
SSPF reageert Shell op die nieuwe situatie per 1 januari 2015
met de invoering van een nieuw systeem met een fiscaal maximale jaarlijkse pensioenopbouw van 2,05% tot een salaris van
Euro 92.600. Tot dit salarisniveau levert dit voor deelnemers een
pensioen (de ‘Benefit’) op dat gelijkwaardig is aan het resultaat
dat onder het thans bestaande systeem kan worden opgebouwd.
Voor degenen met een salaris tot Euro 92.600 die geen verdere
carrière maken, verandert er dus niet veel. Maar voor mensen
die doorgroeien in carrière en salaris, betekent de invoering van
de Fiscale Wet dat reeds opgebouwde aanspraken niet naar dat
nieuwe salarisniveau meegroeien. Wel komt er boven de grens
van Euro 92.600 een vrijwillige netto pensioenregeling, waarin
netto salaris kan worden gestort. Deze nieuwe netto pensioenregeling zal niet worden uitgevoerd door SSPF, maar door het
nieuwe Shell Nederland Pensioenfonds Stichting (‘SNPS’).
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
5
Aan een Defined Benefit regeling zijn met name voor de werkgever risico’s verbonden. Door de beperkingen, die de Fiscale
Wet aan de opbouw van pensioenaanspraken stelt, zullen in de
toekomst die risico’s minder sterk toenemen dan tot heden het
geval is geweest. Toch blijven die risico’s aanzienlijk; denkt u
maar aan financiële tegenslagen, waardoor tekorten in SSPF
kunnen ontstaan. Een ander risico is dat de mensen thans langer
leven dan bij het aangaan van het pensioencontract voor mogelijk werd gehouden. Pensioenregelingen met dergelijke ‘openended’ risico’s zijn door werkgevers (die als regel ook het grootste deel van de pensioenpremie betalen) lange tijd aanvaard. Nu
echter zullen slechts weinige werkgevers deze traditionele, op
solidariteit gebaseerde DB regeling meer aanbieden. Bij nieuwe
pensioenregelingen gaan werkgevers veelal over op een ‘Defined Contribution’ (‘DC’) regeling of een variant daarvan. Shell
in Nederland is daarop geen uitzondering: vanaf 1 juli 2013 is
SSPF een gesloten fonds en treden nieuwe werknemers van Shell
in Nederland toe tot SNPS. Dat fonds voert voor nieuw in dienst
getreden werknemers een ‘individuele DC’ regeling uit. Bij een
DC regeling, zoals die nu door SNPS wordt uitgevoerd, wordt
de pensioenpremie, die de werkgever betaalt, vooraf vastgesteld
en is de ‘benefit’ die voor de gepensioneerde beschikbaar is,
afhankelijk van het daarmede behaalde beleggingsrendement
en van de tarieven voor inkoop van pensioen op de pensioendatum, waaronder de rente. Kort gezegd, de financiële risico’s
die in beginsel inherent zijn aan alle pensioenregelingen, zijn bij
een DC regeling geheel voor rekening van de deelnemer. De DC
regelingen zijn nu duidelijke trendsetters.
Een recent onderzoek dat Price Waterhouse Coopers wereldwijd
heeft uitgevoerd onder 114 grote multinationale ondernemingen, bevestigt deze trend. Als algemene conclusie komt uit dat
onderzoek naar voren dat DB regelingen te grote risico’s meebrengen voor ondernemingen. Een grote meerderheid van die
ondernemingen maakt zich dan ook over hun nog bestaande DB
regelingen ernstige zorgen. Als alternatief wordt algemeen aan
DC regelingen (‘premieovereenkomst’) de voorkeur gegeven.
Interessant is overigens dat de werkgevers van deze grote ondernemingen algemeen aanvaarden dat hun rol zich niet beperkt
tot het betalen van een premie; zij willen ook een belangrijke
rol spelen bij de besluitvorming van werknemers over hun pensioenregelingen. Wat die rol precies zou moeten zijn, staat hen
echter nog niet duidelijk voor ogen. Wel menen zij dat het ‘centrale kantoor’ van hun onderneming tot taak heeft een coherent,
wereldwijd beleid voor hun onderneming te initiëren, ook al worden inhoud en vorm van pensioenregelingen in belangrijke mate
door lokale omstandigheden en wetgeving bepaald. Belangrijk
is in die optiek dat het lokale management voldoende geëquipeerd is om binnen het kader van dat centraal bepaalde beleid
de juiste besluitvorming en uitvoering te verzekeren. Men spreekt
van ‘nieuw paternalisme’ voor een wereld waarin ondernemingen het belang van goede pensioenvoorzieningen erkennen om
de beste talenten aan te kunnen trekken en voor de onderneming
te behouden.
In Nederland dringt het bedrijfsleven er bij de overheid op aan
om de grote nadelen, die thans nog aan een DC regeling kleven,
zoveel mogelijk te verzachten. Bij een typische DC regeling stort,
zoals gezegd, de werkgever een van tijd tot tijd afgesproken
6
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
premie op een individuele pensioenrekening. De werknemer op
wiens naam de rekening staat, staat het als regel vrij om bepaalde keuzes te maken over de wijze waarop die premies worden
belegd. Bij pensionering heeft de werknemer zo een individueel
pensioenkapitaal gevormd, waarmede hij bij een verzekeraar
een levenslang pensioen kan kopen. Op dit punt manifesteert
zich een heel groot risico voor de nieuw gepensioneerde: bij
de huidige zeer lage rente zijn de jaarlijkse annuïteiten buitengewoon laag. Dat risico van een lage rente bij pensionering is
één van de vele nadelen waarover nu intensief overleg met de
overheid wordt gevoerd. Men zoekt een modus om, denkend
vanuit DC, de voordelen van een collectiviteit van de DB regeling
en van eventuele solidariteit binnen dat kader ook voor de DC
regeling mogelijk te maken, waardoor risico’s binnen het collectief worden gedeeld. Ook wordt gestudeerd op een modus om
het pensioen in meerdere – in tijd gespreide - stappen te kopen,
zodat een groot deel van het pensioenkapitaal ook na pensionering kan blijven renderen en men minder afhankelijk is van een
toevallige lage rente of lage waardering van bestanddelen van
het pensioenkapitaal van de deelnemer.
De noodzaak tot verandering wordt naar mijn mening nu veel
sterker gevoeld dan een paar jaar geleden. Daarom is het te
betreuren dat de indiening van het Wetsvoorstel, waarover
onvoldoende overleg is gevoerd met het pensioenveld, bij het
bedrijfsleven, vakbonden en pensioenfondsen niet alleen tot kritiek, maar ook tot irritaties heeft geleid: waartoe dient die regelzucht van de overheid? Bij de opening van het Jaarcongres van
de Pensioenfederatie op 6 november 2014 merkte de voorzitter
op dat het vertrouwen in ons stelsel wel heel zwaar op de proef
wordt gesteld als we een tiental jaren een premie vragen voor
een geïndexeerd pensioen, terwijl we onvoldoende indexeren:
‘Wat hebben we aan toekomstig indexeren als de prijs daarvan
is dat het stelsel zelf niet meer toekomstbestendig is.’ De toonzetting van de kritiek is cynischer geworden. n
BOEKBESPREKING
THE SECRETS OF ALCHEMY
TOM J.A. REIJERS, [email protected]
Dit boek zit vol informatie, nieuwe inzichten en verhelderende
samenvattingen in zeven hoofdstukken beschrijft de geschiedenis
van de alchemie van oosterse duistere oorsprong tot heden. In de
introductie wordt de westerse alchemie gedefinieerd. Dan volgen
hoofdstukken over de Grieks-Egyptische oorsprong, de ontwikkeling tijdens de Arabische tijd en het ‘rijp’ worden in de Europese middeleeuwen. De chronologie wordt doorbroken met een
sprong van de achttiende eeuw tot heden waarin alchemie door
de opkomst van chemie opnieuw wordt gedefinieerd, herleefd en
anders wordt uitgelegd. Die kennis is nodig voordat de chronologie weer wordt opgepakt in de Vroegmoderne tijd; de ‘gouden
eeuw’ voor gepraktiseerde ‘Chymistry’. In het slothoofdstuk en
de epiloog worden de wijdere werelden van Chymistry onthuld.
Het boek komt dichtbij een volledige verklaring van de reden
waarom alchemie al zo lang bestaat. Het verklaart waarom
grote geesten zoals Newton er zoveel in zagen. Vaak is het historisch detective werk dat stap voor stap wordt toegelicht zoals
alleen de auteur, een praktisch chemicus met een eigen chemisch
laboratorium, dat kan doen. In zijn moderne laboratorium produceert de auteur wonderlijke zaken die in kleurenbeelden worden geïllustreerd. Hij vergelijkt zijn proefresultaten met vroegere
nauwkeurig beschreven proeven en de resultaten daarvan. Het is
soms adembenemend en altijd volledig verklaarbaar. Door terug
te keren naar de oorspronkelijke teksten geeft hij de lezer vaak
opvallende taalkundige toelichting bij woorden die wij gebruiken
zonder de oorspronkelijke betekenis te bevroeden. Zulk onder-
ARCHEOLOGIE IN LUXEMBURG
zoek is niet alleen betrouwbaar en vermakelijk, het corrigeert
de vele geromantiseerde, misleidende of troebele beelden over
alchemie uit het verleden. Het boek is een erudiete demystificatie, waardoor de alchemie een eigen welverdiende plaats krijgt
als een belangrijk stadium in de evolutie van kennis en wetenschap, en ons wereldbeeld bijstelt. Het boek stelt meer vragen
dan het beantwoordt, maar goed gerichte vragen waardoor het
duistere onderwerp opeen lezer-vriendelijke en erudiete manier
besproken wordt. Juist omdat alchemie een vluchtig begrip is,
een mengsel van praktische en belachelijke zaken, natuurkundige en spirituele begrippen, is dit boek zo aantrekkelijk. Alchemie
begrijpelijk maken zoals hier gebeurt moet voor de auteur even
lastig geweest zijn als goud maken uit onedele metalen, maar
anders dan dat laatste is het eerste wel gelukt. Dat maakt dit
boek lezen zo bevredigend; het onthult verborgen vraagstukken
van deze duistere en verkeerd begrepen ‘kunst’. Voor iedereen
die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de wetenschap en
daar op een ongewone manier mee wil kennismaken is dit een buitengewoon aantrekkelijk boek dat ik graag van ganser harte
aanbeveel. n
The secrets of Alchemy, Lawrence M.
Principe, 2013, The University of Chicago
Press, Chicago, London, 281 pp. ISBN-13-9780-226-68295-2 (ingebonden), US $ 25,00.
EXCURSIES
PIETER DEN HENGST
De Drentse Prehistorische Vereniging organiseert jaarlijks een
archeologische excursie naar één van de ons omringende landen. Aan de reis van vorig jaar naar Duitsland, werd door enkele
Voeksleden deelgenomen. De excursie van komend jaar wordt
gehouden van 4 tot 7 juni 2015 en heeft als reisdoel Luxemburg, een klein land dat veel mooie archeologische monumenten
herbergt. Het wordt een afwisselende reis met veel te bezoeken
locaties, terwijl toch niet al te veel gereisd hoeft te worden. Hieronder volgt een greep uit het programma.
Veel aandacht is er tijdens de reis voor de sporen die de Kelten
en Romeinen in Luxemburg hebben achtergelaten. Er worden
enkele Keltische heuvelforten bezocht waaronder de Titelberg,
waar zich de hoofdstad van de stam van de Treveren bevond. Uit
de Romeinse Tijd stammen de fundamenten van een paleisvilla
en een Gallo-Romeins heiligdom. Deze tempel is vergelijkbaar
met de tempel die is opgegraven onder de kerk van Elst in de
Betuwe dat op de heenweg zal worden aangedaan. Uniek voor
NW-Europa is een Romeins systeem om water te winnen,
waarvoor een hele berg doorboord werd met tientallen meters
diepe schachten die uitkwamen op een 600 m lang ondergronds
kanaal.
De Middeleeuwen komen aan bod met een bezoek aan twee
kerken in Echternach. In één van deze kerken bevindt zich
de crypte met het graf van de missionaris Willibrord die rond
het jaar 700 het christendom predikte in Nederland. Op de
terugweg wordt in Zuid-Limburg de kerk van Susteren bezocht,
oorspron­kelijk gesticht door Willibrord. Deze afwisselende reis
staat onder leiding van ondergetekende (archeoloog en Voekslid). Gedurende de geheel verzorgde busreis verblijven we, voor
een schappelijke prijs, in een goed hotel. Mocht u belangstelling
hebben, bezoek www.dpv.nu of e-mail naar [email protected]. De inschrijving sluit op 28 februari 2015. n
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
7
VAN DE BESTUURSTAFEL
LANDELIJKE VOEKSNIEUWJAARSRECEPTIE 2015
CEES SCHIPPER, COMMISSARIS ALGEMENE ZAKEN
Onze in een vorig nummer van Voeksnieuws aangekondigde
nieuwjaarsreceptie zal worden gehouden op zaterdag 10 januari
2015. Traditiegetrouw komen we deze keer naar Hotel Schiphol
A4 (Van der Valk), in de grote zaal in het souterrain (de Europazaal). De toegang is als gewoonlijk gratis en aanmelding vooraf
is niet nodig. Partners zijn uiteraard weer van harte welkom.
Om de receptie zo probleemloos mogelijk te laten verlopen,
vragen wij uw aandacht voor onderstaande informatie. Hotel
Schiphol A4 (tel. 0252-675335) is gelegen langs de snelweg
A4 tussen Den Haag en Amsterdam, nabij Hoofddorp, ter hoogte van het aan Hotel Schiphol grenzende Brugrestaurant over
de A4. In verband met het in gereedheid brengen van de zaal
verzoeken wij u deze niet eerder te betreden. Vanaf 13.30 uur
bent u welkom in de benedenzaal. U wordt gewezen waar u uw
jassen in de garderobe kwijt kunt. Het officiële gedeelte van de
receptie begint om ca.14 uur. De bijeenkomst duurt tot 17 uur.
Voor personenauto’s is voldoende parkeergelegenheid rondom
het hotel. Bij vertrek zal de slagboom van het parkeerterrein open
staan. Enkele regio’s organiseren groepsvervoer, zie daarvoor de
regiomededelingen. Bussen kunnen hun passagiers vlak voor de
hoofdingang (onder de luifel) laten uitstappen en parkeren daarna op het voor hen bestemde terreingedeelte.
Treinreizigers kunnen gratis gebruik maken van een door Voeks
gehuurde bus die rijdt van NS-station Schiphol (Plaza) naar Hotel
Schiphol A4 en terug. Deze reizigers dienen zich tijdig te melden
bij de halte van de bussen (‘Doelen Coaches’), zie bijgaande
plattegrond. Dit jaar maken we wederom gebruik van ‘Van der
Valk Coaches’. De Voeksbussen vertrekken om 13.15 uur en om
13.45 uur. Na afloop van de receptie rijden de bussen terug om
16:30 uur en om 17 uur. N.B.: Voor wie vroeg op Schiphol Plaza
arriveert: Bedenk dat de Voeksbus van Van der Valk alleen kort
voor de geplande vertrektijd naar de toegewezen plaats op het
busplatform kan gaan. Mocht u hem door onvoorziene omstandigheden missen, dan kunt u gebruik maken van de gratis Shuttle
8
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
van het hotel of een taxi nemen (op eigen kosten).
In een rustig gedeelte van de Europazaal zal een ‘trefpunt’ worden opgesteld. Wie vreest iemand in de drukte mis te lopen, kan
daar afspreken. In de hal van het hotel is een lift, in principe alleen
voor hen die slecht ter been zijn. Van de bewaakte garderobe
(begane grond) kunt u gratis gebruikmaken. Bij de ingang van de
Europazaal bevinden zich de toiletten. Er is ook een rolstoeltoilet.
De (meerdere) EHBO-posten worden duidelijk aangegeven. Bij
aanvang van de receptie zullen alle gemarkeerde vluchtwegen en
nooduitgangen door de ceremoniemeester worden aangewezen.
Bij binnenkomst ontvangt iedereen vijf bonnen voor een gratis
consumptie. (daarna zullen geen bonnen meer worden verstrekt).
Elke bon geeft recht op koffie met cake (bij binnenkomst), frisdrank, wijn, sherry, etc. Buitenlands gedistilleerd of een sorbet
kost twee bonnen. Zo nodig kunt u extra bonnen kopen, voor €
2,- per stuk. Suikervrije consumpties zijn verkrijgbaar op plaatsen
waar dit staat aangegeven. Dranken en hapjes worden aan tafel
geserveerd, maar kunnen ook worden afgehaald. Om ca. 16.15
uur wordt (zonder bon) nog koffie of thee met een broodje verstrekt. Zoals gebruikelijk hebben wij voor de receptie ook directieleden van Shell en ons Pensioenfonds uitgenodigd. Voor hen,
alsmede voor de ereleden van onze vereniging, zijn enkele tafels
gereserveerd. Wij verzoeken u die vrij te houden.
Ook oudkomers zijn ooit als nieuwkomers begonnen. Onze
nieuwjaarsreceptie wordt gekenmerkt door een ongedwongen
sfeer. Ondanks de grote belangstelling is voor ieder genoeg ruimte en de kans op verrassende en onverwachte ontmoetingen met
oud-collega’s is levensgroot aanwezig. Het bestuur hoopt dan
ook deze keer veel nieuwkomers, van alle leeftijden, te mogen
verwelkomen. Ook dit jaar doet de organisatie haar best de toespraken niet te lang te laten duren, zodat u voldoende tijd hebt
om elkaar te ontmoeten en herinneringen op te halen.
Het bestuur van Voeks wenst u een genoeglijke middag. n
IN ALLE STATEN
MILJARDAIRS EN GLOBAL WARMING
PIM VISSER, [email protected]
De laatste keer dat ik het onderwerp Global Warming aansneed
was in 2008 in een verhaal over de mogelijke effecten op de
Grand Canyon. Het onderwerp is nog steeds controversieel,
vooral in dit land waar alles om geld draait. Het is daarom
opvallend dat een ontwikkeling gaande is waarbij heel veel
geld beschikbaar is om de strijd aan te gaan met organisaties en
bedrijven die ontkennen dat het klimaat door menselijk handelen
verandert, een verandering die ernstige gevolgen zal hebben
voor de bevolking. Een centrale figuur in deze ontwikkeling is
Thomas Steyer, een 57-jarige miljardair die na een opleiding
in Yale en Stanford enkele jaren werkte bij Morgan Stanley en
Goldman Sachs, waarna hij in San Francisco het hedge fund
“Farallon Capital Management” oprichtte. Dit fonds heeft thans
acht kantoren, verspreid over de wereld, en in 20 jaar tijd groeide het van $8 miljoen naar $20 miljard. Steyer investeerde in
onroerend goed, in bedrijven, maar ook in kolenmijnen in Indonesië en Australië.
Toen zijn bezittingen groeiden werd hij,
samen met zijn vrouw Kathryn (Kat) Taylor, steeds actiever op politiek, sociaal en
charitatief gebied. In 2010 maakte hij de
afspraak met Warren Buffett, Bill Gates en
37 andere miljardairs dat ze ten minste
de helft van hun fortuin zouden weggeven aan worthwile causes. Met zijn vrouw
creëerde hij ook de “TomKat Ranch”, met
hormoon-vrij vee in Pescadore, Californië, en een speciale bank
voor minder bedeelden in San Francisco. Allerlei liefdadigheid
activiteiten worden er ontplooid. Daarnaast werd $40 miljoen
gedoneW erd aan het nieuw opgerichte “TomKat Center for Sustainable Energy” van de Stanford Universiteit.
Door twee gebeurtenissen veranderde Steyer in 2012 van
koers en ging hij het gevecht aan met de ontkenners van Global
Warming. In de eerste plaats was er toenemende kritiek op zijn
investeringen in kolenmijnen, verscherpt na zijn participatiebelang in de zogeheten Candese “Tar Sands”. Protestdemonstraties
volgden, georganiseerd door de Yale en Stanford Universiteiten,
omdat Farallon hun geld had geïnvesteerd
in antimilieu en antisociale kolenmijn activiteiten. In de tweede plaats werd hij gegrepen door een artikel van de milieuactivist
Bill McCibben die in het blad Rolling Stone
schreef over negatieve consequenties van
de Global Warming. Steyer maakte, na een
telefonische afspraak, samen met McCibben een trektocht door de Adirondack bergen. McKibben zei later niet alleen dat Steyer een uitstekende
klimmer was, maar ook dat hij proactief moest handelen, wat
hij in de zakelijke wereld al deed, om succesvol te zijn. Dat gold
ook voor Global Warming.
Steyer bleef daarna alleen een “limited
partner” in Falleron en investeerde zijn
fondsen in ecologisch gezonde activiteiten.
Op aanraden van zijn vriend John Podesta,
een voormalig adviseur van President Clinton, had hij eerder een super PAC (Political
Action Committee) genaamd “NextGen
Climate Action” opgericht. Sindsdien heeft
hij daarmee, via TV-spots, bij talloze verkiezingen kandidaten aanbevolen of afgekeurd. Waarschijnlijk
zullen we in de toekomst meer over Tom Steyer horen want zijn
politieke status groeit. Hij is niet de enige miljardair die zich druk
maakt om Global Warming. Er zijn ten minste vijf anderen:
Henry Paulson, voormalig “Secretary of
the Treasury” onder President W. Bush en
chairman van Goldman Sachs, heeft ongeveer $100 miljoen gedoneerd voor milieubescherming en heeft zijn gehele fortuin
toegezegd bij zijn overlijden. Jeremy Grantham, de voormalige baas van Boston Fund
met een waarde van $100 miljard, had
regelmatig geschreven over de gevaren
van klimaatverandering en was aanwezig bij een protestdemonstratie waar Bill McCibben werd gearresteerd. Michael Bloomberg, de voormalige burgemeester van New York, is ongeveer
$31 miljard waard; hij heeft een belangrijk initiatief genomen
om uitlaatgassen te reduceren. George Soros is zo’n $20 miljard waard; hij heeft $1 miljard toegezegd
voor schone energie en in 2009 startte hij
de “Climate Policy Initiative”, een groep
klimaat experts geleid door Thomas Heller.
Ten slotte is er Jeff Skoll, oprichter en baas
van e-Bay. Hij financierde en produceerde
de film “An inconvenient Truth” en lanceerde het “Skoll Global Threats Fund”.
Men zou zeggen dat deze zes heren samen enige invloed zouden moeten hebben op de besluitvorming van overheden, maar
vergeleken met het totale aantal miljardairs in dit land is het maar
een klein groepje. In 2013 waren dat er 442 en in 2014 zijn
er 57 bijgekomen. De gebroeders David en Charles Koch zijn
al heel lang miljardair. Zij zijn actieve ontkenners van Global
Warming en hebben sinds 1997 —volgens
onbevestigde berichten, want ze doen het
stiekem— grote bedragen uitgegeven aan
campagnes tegen de uitspraken van wetenschappers. Kortom, het zal nog wel even
duren voordat dit land echt maatregelen
gaat nemen om de uitstoot van schadelijke
gassen te verminderen. n
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
9
GLOBETROTTER
DWALEN DOOR HET
VERLOREN LAND (DEEL 1)
ANK HERSTEL, [email protected]
Wandelen, fietsen en relaxen. Daaraan denkt men bij een
bezoek aan Noord Tsjechië. Het lieflijke landschap is uitermate
gevarieerd, glooiende heuvels, mysterieuze bossen, rotspartijen
in het Ardspachgebergte, ook wel Esdoorngebergte genoemd,
en boerenland wisselen elkaar af. Wie ervan houdt, kan hier zijn
hart ophalen. In de regio Broumow, vlak bij de Poolse grens, in
het plaatsje Vernerovice woont het Nederlandse echtpaar Bert
en Mien van Kampen. Omdat zij graag hun landgenoten kennis
wilden laten maken met de prettige atmosfeer die hier heerst,
richtten zij ‘Aktief’ op, waarbij persoonlijke begeleiding hoog
in het vaandel staat. Via Aktief is het mogelijk om op wandel-,
fiets- en kampeervakantie te gaan. Talloze wandelingen zijn uitgeschreven, ook de Tsjechische Toeristenclub zorgt voor perfect
onderhouden wandel-, fiets-, en skiroutes. Eén van de meest populaire is het Pad door het Verloren Land. Dit is een verzameling
wandelingen in de driehoek Adrspach, Broumov en Sokolowsko;
deels in Tsjechië in het oude Sudetenland en deels in Polen in
de vroegere provincie Silezië. Het is een aparte beleving om
in dit gebied met één been in Polen te staan, terwijl het andere
op Tsjechisch grondgebied rust. Tijdens ons verblijf maakten we
enkele tochten over het Pad en bezochten niet alleen enkele leuke
plaatsjes, maar ook een paar interessante musea. Wie nog iets
van het ‘’oude’’ Sudetenland en Silezië wil zien, moet snel zijn.
Er wordt momenteel in een hoog tempo gerestaureerd, waardoor
de authenticiteit van het gebied snel verloren zal gaan.
Reden voor de familie van Kampen om zich te verdiepen in de
geschiedenis: Zo’n honderd jaar geleden was dit een zeer rijk
gebied. De textielindustrie en handel waren op hun hoogtepunt.
Er zijn overal nog sporen van te vinden in de vorm van enorme
boerderijen, kerken en kloostercomplexen, zoals die in Broumov
en het Poolse Kreszow. Kort na de 2e Wereldoorlog kwam echter een kentering want in het voormalige Silezië en Sudetenland
werden in 1945 en 1946 miljoenen mensen gedwongen huis
en haard achter te laten. Ze werden met treinen naar kampen
in Duitsland vervoerd en mochten slechts 25 kilo lijfgoed meenemen. Alleen al vanuit het Sudetenland werden drie miljoen
mensen verdreven. Na deze tamelijk onbekende deportatie werden Sudetenland en Silezie moeizaam opnieuw bevolkt, waar-
10
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
door veel huizen, zelfs complete dorpen, jarenlang leeg hebben
gestaan. Er werden wel huizen door Tsjechen overgenomen,
maar de nieuwe bewoners pleegden niet of nauwelijks onderhoud omdat ze decennia lang dachten dat de oorspronkelijke
eigenaren terug zouden komen. Om die reden zien de huizen
er zo vervallen uit. Maar Tsjechië is met een vernieuwingsslag
bezig!
Een mooi voorbeeld van vernieuwing is Centrum Walzel in Mezimesti. Deze voormalige textielfabriek dateert uit 1852 en is na
1941 niet meer in gebruik geweest. Na een uitgebreide renovatie is het gebouw in 2013 nieuw leven ingeblazen. Binnen het
gebouw is niet alleen een restaurant en supermarkt gevestigd,
maar ook sportzalen, een bowlingbaan, een klimwand, een
Dode-Zeezoutgrot waar yogalessen worden gegeven, en één
van de meest moderne schietbanen van Tsjechië. Van dit multifunctionele gemeenschapsgebouw wordt druk gebruik gemaakt.
Indien gewenst kunnen ook vakantiegangers de faciliteiten
benutten: www.www.walzel.cz.
Een wandeltocht door het Broumovske steny gebied stond hoog
op onze verlanglijst. Er zijn tal van gemarkeerde wandelroutes
uitgezet, maar we kregen het advies om vooral een goede kaart
mee te nemen. Al wandelend kwamen we er achter dat niet
alleen een goede kaart, maar ook een goede conditie vereist
was om dit zandsteengebergte te doorkruisen. Het klimmen en
klauteren over en langs de reusachtige formaties bood telkens
een ander, fabelachtig uitzicht. In dit stille, beschermde gebied
komen veel vogels voor, waaronder slechtvalken die in de rotsgaten nestelen, maar ook vossen, marters, lynxen, herten en reeën.
Het gebied is 50 km lang en 2,3 km breed.
De spieren waren genoeg getraind om de volgende dag een
dagwandeling naar het Poolse plaatsje Sokolowsko te maken.
De route voert over landelijke weggetjes, door donkere bossen
en kleine plaatsjes. Af en toe vraagt de stijging van de route een
beetje meer inspanning, maar over het algemeen zijn de wandelpaden in dit gebied redelijk vlak.
Halverwege de wandeling belandden we in het historische centrum van de stad Broumov waar we op een bankje op het plein
even pauzeerden, en ons vergaapten aan de goed geconserveerde middeleeuwse huizen en het imposante ‘Pestmonument’
Het stadhuis van Broumov mag zich één van de oudste gebouwen van Tsjechië noemen: www.broumov.net. Nadat we ons
lunchpakket verorberd hadden, zetten we koers naar het einddoel van deze dag: Sokolowsko. Wordt vervolgd: www.aktief.cz
en www.czechtourism.com. n
REDEN 2 OM LID TE WORDEN VAN VOEKS.
Netwerk van 12000 leden. Gelegenheid tot uitwisseling van kennis en ervaring met andere leden.
Als er in de maand januari géén contributie is betaald of ingehouden van uw pensioen bent u géén lid van Voeks!
Bent u geïnteresseerd in de behartiging van uw belangen, activiteiten voor Voeksleden of Voeks welzijnswerk? Dan zegt u:
JA, NATUURLIJK WORD IK LID VAN VOEKS!
Ondergetekende, de heer/mevrouw
Adres
Postcode
Woonplaats
Geb.datum
Laatste maatschappij
Telefoon
E-mail
Ingangsdatum Shellpensioen
Betaalnr
Naam echtgeno(o)t(e) /partner
.Geb.datum partner
meldt zich hierbij aan als lid van Voeks en gaat ermee akkoord dat de contributie (€ 20) in januari met het pensioen wordt verrekend.
NB: Indien de aanmelding in het loop van het jaar wordt gedaan, zal éénmalig een acceptgiro worden toegezonden. Indien uw pensioen nog niet in
betaling is, wordt ieder jaar een acceptgiro toegezonden.
Datum
Handtekening
In envelop zonder postzegel aan: Bureau Voeks, Antwoordnummer 1964, 2501 VC Den Haag
N.B. U kunt zich ook aanmelden via onze website www.voeks.nl
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
11
REIZEN
GALAPAGOS EILANDEN (DEEL 4)
MVB
De beide havenstadjes die we
bezochten, Puerto Ayora en
Puerto Baqyarizi, ademden
‘Galapagos’ uit. Logisch, want
zodra we in Puerto Ayora
met de zodiac naar de wal
gebracht waren, moesten we
om zeeleeuwen heen slalommen om de stenen trap op te
klimmen. Net als bij mijn eerdere ontmoeting gromden de beesten
een beetje, draaiden hun kop naar ons toe maar ze probeerden
niet om ons te bijten. De pier was mooi, van hout, met een gedecoreerde reling en vol met bankjes. Een prima plek dus om te zitten,
dromerig over de haven te staren en de duikende pelikanen en de
pinguïns te bekijken. Ware het niet dat de dieren zich niets van
dat menselijke idee aantrokken: er was geen bankje dat niet door
of een zeeleeuw of een pelikaan bezet was. Naast eentje gaan
zitten kon natuurlijk, maar we waren gewaarschuwd: hoe tam en
aaibaar ze ook leken, het bleven wilde dieren en zelfs na mijn
ervaring met ‘mijn’ zeeleeuw durfde ik dat niet. Dus we liepen
door; langs een speeltunneltje voor kinderen. onbruikbaar voor de
doelgroep, twee dikke zeeleeuwen en een kleintje lagen languit
in de plastic buis. Ze draaiden niet eens hun kop om toen ik naar
beneden tuurde.
De enige straat was gezellig, vol terrasjes en kleine souvenirwinkeltjes waar je van alles kon kopen, petten, sjaals, T-shirts, het was
duidelijk dat de eilanden draaien op toerisme. Aan de zeezijde
was naast een muziektent een grote tafel waar vis werd schoongemaakt. Van dichtbij zijn pelikanen erg groot. Helemaal als er
tientallen tegelijk op een gemakkelijke manier aan vis denken te
komen. Het was lachwekkend, de schoonmakers deden de vogels
niets, het was eerder andersom, de pelikanen hopten op de tafel
en slokten een vis in hun snavel. Je kon zien dat ze die het liefst
dáár wilden opeten, maar de mannen duwden de vogels een voor
een, met een geroutineerd gebaar, alsof ze hun beste vriend een
peut gaven, van de tafel af. De pelikanen waren het kennelijk
12
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
gewend, ze hupten zonder meer op de grond en slikten daar hun
vis in. Jammer voor die mannen was dat iedere vrije plaats direct
door een andere vogel ingenomen werd. Ik vroeg me af of er uiteindelijk genoeg vis over zou blijven om schoon te maken, maar ben er
maar niet op blijven wachten, in de Galapagos heb je altijd dorst.
Zoals ik al schreef droeg de bemanning enorm bij aan de sfeer.
Terug aan boord na een ‘aquatic activity’ stond vaak zelfs de
’cabingirl’ klaar om ons uit ons wetsuit te pellen. Een goed voorbeeld van hun instelling is hun grapje aan het eind: we werden
vriendelijk verzocht onze fooi in twee enveloppen achter te laten,
één voor de crew en één voor Galo. U kunt zich mijn verbazing
voorstellen toen Galo, na de speech van de kapitein, met een vuilniszak kwam en die uitvouwde. Met dikke letters stond mijn naam
erop (verkeerd gespeld). Die grote zak was mijn enveloppe, ik
was kennelijk een bewerkelijke klant geweest en ze vonden dat ze
een dikke fooi van mij verdienden. Ik vond het wel grappig.
De laatste dag brak aan. We gingen het Darwin Centre bezoeken waar de bijna uitgestorven reuzenschildpadden worden
gekweekt. Tientallen baby’s van ongeveer tien centimeter zaten in
enorme hokken. Zodra ze ongeveer negen jaar oud waren mochten ze naar een ander terrein. En als ze volwassen waren werden
ze op het eiland van herkomst uitgezet. De grootte van de grootste
dieren was indrukwekkend. Ik herinnerde me dat een paar jaar
terug in de krant stond dat ‘lonesome John’ was overleden, een
honderdtachtig jaar oude schildpad, de oudst nog levende. En
zowaar, aan hem was een groot bord gewijd, foto, leeftijd, overlijdensdatum, alles was vermeld. Als je naast die reuzen staat en
kijkt naar hun kalme manier van bewegen, de wijze waarop hun
traag kauwende tandeloze kaken sla en struiken vermalen, komt
je tot het besef dat de aarde oud is, dat er zoveel meer is dan
waar wij kortlevende mensjes weet van hebben en dat we zuinig
moeten zijn op wat we hebben. Dan waardeer je de strengheid
van de Ecuador regering: deze geïsoleerde eilandengroep, met
zijn unieke, nergens anders voorkomende diersoorten, moet
bewaard blijven. n
GEOLOGISCH GEZIEN
KLIMAATSVERANDERING
TOM J.A. REIJERS, [email protected]
In september 2013 publiceerde het intergouvernementele panel
over klimaatveranderingen (IPCC) bevindingen. Een van de
opmerkelijkste is dat het nog steeds relatief goedkoop is om te
voorkomen dat de aarde meer dan 2ºC opwarmt. De grote boosdoener is de hoeveelheid kooldioxide (CO2) of de equivalenten
van andere broeikasgassen. In 2010 was dat 49 gigaton, afkomstig van elektriciteits- en warmteproductie (25%), land, tuin en
bosbouw (24%), de industrie (21%), transport (14%) en overige
(16%). In april 2014 werd in Berlijn in ruim 1200 scenario’s vastgelegd hoe stijging van de huidige 411ppm (delen per miljoen)
naar 450ppm in 2050 en 750-1100ppm eind 21e eeuw kan worden voorkomen. De voornaamste remedies zijn:
energiebesparing,
CO2 opvangen en ondergronds opslaan (mislukt bij Shell in
Barendrecht),
niet fossiele energie opwekken uit de zon, de wind, de getijden
en wellicht
kernenergie.
Energiebesparing en CO2 opslag vereisen zelfdiscipline, solidariteit en een einde aan het ‘Not In My BackYard’ (=NIMBY)
syndroom. Kortom een ‘nieuwe, ecologisch georiënteerde mens’
die zo lang als nodig is de lasten draagt van subsidies voor hernieuwbare energiebronnen (windmolens, zonnepanelen). Want
de laatste decennia werd duidelijk dat het steeds meer energie
gaat kosten om steeds laagwaardiger en/of moeilijk winbare fossiele brandstoffen op de markt te brengen (bv uit diep water of van
Arctische gebieden). Shell vergelijkt zulke exploratie met ‘ruimtevaart op de bodem van de oceaan’, maar zwijgt over de kosten
van bijna alle nieuwe vondsten van de laatste 30 jaar. Die onder-
Atmosphere #1
Atmosphere #2
zoeken vereisen voortdurende investering en ontwikkeling zodat
de energieopbrengst vaak slechts 2 - 3 keer hoger is. Alleen al
daarom zal het winnen van fossiele energie aanzienlijk afnemen.
Maar er is nog hoop want dan kan jaarlijks ±700 miljard dollars
aan exploratie en winning worden besteed aan ontwikkeling van
duurzame energie.
Dat geldt minder voor kernenergie. Zeker na de zestig catastrofale
nucleaire gebeurtenissen sinds 1945, te beginnen met de aanval
op Japan, gevolgd door de ongelukken van o.a. Windscale (1957,
Groot Brittannië), Three Miles Island (1979, USA), Tschernobiel
(1986, Oekraïne) en Fukushima (2011, Japan). Om uit kernsplitsing ‘vreedzame energie’ te ontwikkelen (kernfusie is nog niet aan
de orde) moet veel oppositie worden overwonnen. Zeker nu Duitsland, na het Fukushima gebeuren, kernenergie opschort en bij het
Internationale Gerechtshof in Den Haag sinds april 2014 een proces loopt tegen de negen nucleaire mogendheden; omdat zestig
jaar na de test van de krachtigste kernbom ooit, op Bikini-atol, de
bewoners van de Marshall eilanden nog steeds de nadelige gevolgen ervan ondervinden. Is het apocalyptisch? Moeten we de moed
opgeven dat we ooit naar een koolstof & nucleair-vrije economie
zullen overgaan? En in hoeverre zou de natuur ons een handje
kunnen helpen? Laten we het CO2 ‘probleem’ eens bekijken, in
een geologische context. Daarvoor gaan we terug naar de vorming van de aarde. De primaire aardatmosfeer (Atmosphere #1:
waterstof - H2 en Helium - He) werd vrij snel vervangen door een
secundaire, zonder zuurstof maar met veel CO2 (Atmosphere #2).
Toen ontstond in de oceanen op onbekende manier het azoïsche
(=zuurstofloze) leven. Door ‘koolzuurassimilatie’ met zonne-energie en water produceerde het leven suikers als voedsel en zuurstof
als afval. De zuurstof reageerde met (=oxideerde, roestte) alle zich
daartoe lenende elementen, voordat, vanaf ±2100 miljoen jaar
geleden, vrije zuurstof zich begon op te hopen en de atmosfeer
begon te evolueren naar de huidige (Atmosphere #3).
Het diagram: ‘ontwikkeling van leven’ tegenover ‘veranderende
atmosfeer samenstelling’ laat zien dat het leven heel lang kooldioxide weerstond. Door atmosferische veranderingen, incidentele
catastrofen zoals meteoriet inslagen en grootschalige langdurig
vulkanisme, vonden een zestal massa uitstervingen plaats die de
aardgeschiedenis vanaf 542 miljoen jaar geleden onderverdeelde in de tijdvakken van oud-, midden– en nieuw leven (Paleo-,
Atmosphere #3
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
13
GEOLOGISCH GEZIEN
Meso- en Kenozoicum). Door mutaties en de massa uitstervingen
bleef er leven over dat volgens Darwins principe van ‘survival
of the fittest’ verder ging. Ook in het ‘antropogeen’, de laatste 5
miljoen jaar, toen australopithicus evolueerde tot homo sapiens.
In stappen, evoluerend van een nomadische jager-verzamelaar,
via een vuur- en zonne-energie beheerder (landbouwer), tot de
industriële mens die toenemend CO2 produceert. Om de dreigende antropogene massa extinctie te overleven moeten we verder
evolueren, van homo carbonicus (koolstof producerende mens)
naar homo arcadicus (leven volgens het dragend vermogen van
de aarde). In zijn zeer lezenswaardig boek “De Menselijke Maat”
2006) betoogt Salomon Kroonenberg dat we daarbij door de
natuur worden geholpen. Hoe lang houden we zelf de overgang
naar het volgende glaciaal nog tegen, en wat zijn de gevolgen
van zowel ‘het tegenhouden’ als van ‘de natuur zijn gang laten
gaan’? Het tijd/atmosfeer diagram geeft redelijk hoop op het
voortbestaan van leven. Maar vermoedelijk alleen als homo arcadicus, geologisch gezien. n
LiteratuurKroonenberg, Salomon, 2006, De menselijke
maat; de aarde over tienduizend jaar, Atlas, Amsterdam 334 pp.
ISBN 90 450 1464 5
POST
Stichting
Klimmen
tegen
Multiple
Sclerose
Hans Leijendekker
verloor in 2013 zijn
vrouw aan Multiple Sclerose en vraagt via Voeksnieuws
hem te steunen voor zijn actie ‘Beautiful
Memory’ op http://deelnemers.klimmentegenms.nl/acties/misty/beautiful-memory/actie.aspx of www.klimmentegenms.
nl, door een donatie ter bevordering van
het onderzoek naar de ziekte. Zijn intentie is om op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag), als individuele deelnemer, drie
maal de Mont Ventoux te beklimmen.
14
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
A Geologist’s
Life in the
‘Tristes
Tropiques’
De
naam
‘Les
Tristes
Tropiques’
komt van etnograaf
Claude Lévi-Strauss.
Hij bestudeerde de cultuur van primitieve Indiaanse gemeenschappen in het
Braziliaanse Amazonegebied, waar
omstreeks 1900 ontginning van rubber
welvaart bracht. Dit duurde niet lang,
door competitie van plantagerubber zijn
andere projecten op niets uitgelopen. In
1960 veroorzaakte de vondst van tinerts
echter nieuwe hoop. Ewout Bon, door
Billiton uitgezonden voor hun Rondônia
project heeft zijn dagelijkse impressies
opgeschreven, van 1963 tot 1969. Voor
het boek (in het Engels geschreven), zie:
www.boekenbent.com.
Overhoeks
op het oude
KSLA terrein
Overhoeks en het
Groot laboratorium
zijn de enige gebouwen van het KSLA
die niet gesloopt
zijn. Lang was de vraag “wat gaan ze
met dat Overhoeks doen”. Er zijn grootse
plannen. Overhoeks, nu de Shell toren,
gaat A’DAM heten: Amsterdam Dans And
Music. De kern (liften en trappenhuis)
wordt verhoogd met eromheen een draaiend restaurant en een evenementenzaal.
Twee KSLA’ers, Jaap Los (95 jaar) en
Henk Evenaar, bouwtoezichters in 196670, waren voor de officiële start uitgenodigd. Voor contact (ook voor oude foto’s
van het KSLA): www.adamtoren.nl, Henk
Evenaar, tel: 075 6285411.
HERINNERINGEN
OLIE-GERELATEERDE GEBOUWEN
PAUL CORBEY, [email protected]
In Voeksnieuws 11/12 van november 2014 staat een artikel over
het Centraal kantoor in Den Haag zoals dat na veel aanpassingen zijn huidige vorm en omvang kreeg. Den Haag presenteert
zich graag als stad van vrede en recht. Maar Den Haag is ook
een olie- en energie-stad, met veel daaraan gerelateerde ondernemingen. Zo vestigde The American Petroleum Company zich
in 1924 met haar kantoor in Den Haag in het gebouw Petrolea.
Deze maatschappij veranderde van naam en daarom heet het,
ondanks pogingen het een andere naam te geven, in de volksmond nog steeds het Esso-gebouw, ook al verliet Esso Den Haag
al jaren geleden.
In de jaren ’30 werd de Carel van Bylandtlaan de lelijkste laan
van Nederland genoemd, ook omdat men het vreemd vond dat
zo’n technisch bedrijf zich met zijn gebouw niet als op de toekomst gericht presenteerde. De BPM toonde dus veel lef door in
1938 opdracht te geven voor het ontwerp en de uitvoering van
een kantoorgebouw, zoals dat nog nergens ter wereld bestond.
Het zou vanuit een centrale hal kantoorsuites ontsluiten, bestaande
uit standaard kamers. Niet met extra hoge kamers op de eerste
verdieping voor directieleden, maar met allemaal gelijke-verdieping-hoogten. Het gebouw Wassenaarseweg 80 wordt als kantoorgebouw als een icoon gezien en komt wereldwijd in architectuurboeken voor. In 1944 en begin 1945 werd het niet door de
onderneming gebruikt, maar door de bezetter als thuisbasis voor
de lancering van V2-raketten. Toen bleek dat die nog steeds werden afgevuurd na het bombardement op het Bezuidenhout, vlogen
op zaterdagmorgen 18 maart drie Spitfires van de Royal Air Force
vanuit zee zeer laag over de daken, gooiden met grote precisie
bommen, die van het gebouw Wassenaarseweg 80 vanaf het dak
tot in de kelder alle vloeren doorboorden. Ze trokken scherp op om
de torenspits van de kerk ertegenover niet te raken.
Rond de in Den Haag gevestigde petrochemische bedrijven vestigden zich adviseurs. Zo werd Den Haag thuisbasis voor ingenieursbureaus als Lummus, Badger en vestigde zich de Arabian
American Oil Company in Den Haag. Omdat de bedrijven en hun
adviseurs ook toen al grote behoefte hadden aan goed opgeleide
technici, gaven de specialisten en constructeurs van die bureaus
‘s avonds les op de Haagse Polytechnische School, een particuliere avondschool met in zijn toptijd 700 leerlingen. Lummus, dat
later CB&I ging heten, huurde het gebouw Oostduinlaan 75, een
gebouw dat Shell in de jaren ’60 ontwikkelde en bewoonde, maar
later als gevolg van de concentratie in één compact complex aan
een belegger verkocht. In 1971 trok de Europese Organisatie van
Shell in het oorspronkelijk als woonhotel gebouwde Van Hogenhoucklaan 60. De door de vorige gebruiker, de rijksoverheid,
doorgebroken woonappartementen, boden tijdelijke kantoorruimte in een prachtige groene omgeving. Het qua architectuur tot de
Haagse School behorende gebouw is zorgvuldig, qua gevels,
nergens aangetast. Nadat Shell met de gemeente de afspraak
maakte om voormalige woongebouwen terug te leveren, is dat
ook uitgevoerd, het gebouw is in zijn oude glorie hersteld. Tal
van individuele panden zijn in deze periode ontruimd, verkocht en
kregen hun woonfunctie terug.
In de roerige jaren ’70 bracht de rijksoverheid diensten vanuit Den
Haag over naar Groningen, Heerlen en Zoetermeer. De Nederlandse Spoorwegen wilden het station Staatsspoor vervangen
door een Centraal Station. NS had grond maar geen geld en de
beleggers van Shell Pensioenfonds geld maar geen grond. Zo ontstond een samenwerking die ook buiten Den Haag decennia lang
voor beide grote voordelen heeft opgeleverd. Het resultaat was
dat niet NS maar Shell Onroerend Goed het station bouwde en
Shell zowel de exploitant als de penvoerder werd van het Stichthage, het kantoor boven het station. Directeur De Bruin van NS sprak
bij de opening dan ook de woorden: ‘we shell overcome’.
Men vond dat een multinational met als beleid het uitzenden van
mensen om het vak in de praktijk te leren, diende ervoor te zorgen
dat buitenlandse werknemers in en om Den Haag gehuisvest konden worden en dat ook buitenlandse kinderen naar school konden
gaan. Die scholen werkten conform een curriculum dat gold in het
eigen land. In 1985 was de Amerikaanse School matig gehuisvest
in van de gemeente gehuurde oude schoolgebouwen. Het uit vele
nationaliteiten bestaande schoolbestuur worstelde al jaren met het
probleem hoe men aan een echt schoolgebouw moest komen, één
dat ook nog eens, zoals gangbaar in een Amerikaanse schoolprogramma, midden in sportvelden lag en beschikte over veel faciliteiten. De gemeente Wassenaar bleek bereid The American School
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
15
HERINNERINGEN
of The Hague langs rijksweg A44 in het noorden van Wassenaar
in te passen. Shell ontwikkelde, bouwde en droeg het gebouw
vervolgens aan de school over. Dat herhaalde zich in 2003. Shell
werkte, in Verenigde Naties verband, jarenlang aan de ontwikkeling van internationale scholen, niet afhankelijk van een nationaal
schoolsysteem. Nodig was een kinderopvang en school voor kinderen van 0 tot 18 jaar, die indien gewenst toegang gaven tot
universiteit of hogeschool, overal ter wereld. Opnieuw was er de
wens om een locatie te vinden in het groen, met veel meer dan op
een Nederlandse school gebruikelijke voorzieningen. Ook deze
keer was het vinden van die locatie het lastigste onderdeel. Op
een mooi terrein en op de plaats waar op 10 mei 1940 de slag om
Ockenburg plaatsvond, werd deze nieuwe school gerealiseerd.
Shell presenteerde zich in Den Haag ook met haar benzine stations. Toen die dienden te worden omgebouwd om de nieuwe huisstijl door te voeren, zette de Haagse Welstandscommissie de voet
dwars. Shell zou die huisstijl overal, maar juist niet in Den Haag
mogen toepassen, een haast hilarische situatie. Met wat aanpassingen lukte het uiteindelijk toch. Omdat Shell mede-eigenaar van
Stichthage was, werd actief gewerkt aan de herontwikkeling van
het gebied rond het station, een ontwikkeling die pas nu, in 2014,
wordt voltooid. De vorm én de ontsluiting van Den Haag, zoals
die is veranderd, en zal blijven veranderen door maatschappelijke
ontwikkelingen, is immers de spiegel van wie er woont. n
POST
Curaçao Reünie
Toekomstige
winning van
olie, goud en
bauxiet in
Suriname
Ter gelegenheid van de toekenning van
de Van Waterschoot van der Gracht
Penning aan dr. S.E. Jharap, oprichter
en eerste directeur van Staatsolie Maatschappij Suriname N.V., organiseert het
Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap een symposium op vrijdag 16 januari 2015 te Den
Haag (Hoofdkantoor KPN, Gebouw 5,
Maanplein 55 2516 CK). Voor details:
http://www.kngmg.nl.
16
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Reünie Shell /
Billiton Research Arnhem
Marjo Ballering, Christel Martens en Mieke Hoogenberk hebben het plan opgevat om in januari/februari een reünie te
organiseren en willen graag in contact
komen met oud collega’s van Billiton
Research (BRA) en Shell Research die,
op het moment dat bekend werd dat de
plant in Arnhem begin 1995 ging sluiten,
daar werkzaam waren. In 2015 is dat
dus exact 20 jaar geleden. Zij willen dat
gaan doen op een locatie in de buurt van
Arnhem; bij interesse kunt u e-mailen aan
[email protected].
Met de jaarwisseling
1914-1915, nu 100
jaar geleden verbleef
kapt. P. Jansen enige
tijd in Curaçao en
Venezuela. Hij had
een
aanbevelingsbrief van Deterding
om haalbaarheid te
onderzoeken van een Shell vestiging op
Curaçao, gebruik makend van nieuw ontdekte olievoorraden in Venezuela. Op 20
mei 1915 werd hij vertegenwoordiger van
de B.P.M. te Curaçao. Vanwege de oorlog
was er geen 25-jarig herdenkingsjubileum,
maar in 1965 werd het 50-jarig jubileum
groots gevierd. In 1985 ging de raffinaderij (nu verhuurd aan PdVSA) en andere
bezittingen over in handen van het Eilandgebied Curaçao. Het comité, Ria en Dick
Bode, Hanna en Kees Groeneveld, Mariet
en Cor van Paassen, Margit en Jos Theunissen, organiseert de vierde reünie op
6 juni 2015; meer details volgen in komende edities van het Voeksnieuws.
HOEZO, GERANIUMS?
DAS OPEL KADETT IST OK!
EH
Opel Kadett A Coupé uit 1965
Een volle
levensvlucht,
res gestae
Anton
(Arnhem,
1942)
voltooit
onder
lastige
omstan­­d ig­h eden
in Indonesië, Neder­
land en Suriname
zijn scholing en militaire dienst, studeert als werkstudent geologie en wordt
exploratie geoloog bij een internationaal oliebedrijf. Zijn gezin lijdt onder
internationaal werk en zijn huwelijk
houdt geen stand. In Nigeria zoekt hij
nieuwe olie waar oude olie overvloedig
is. Problematisch nieuw werk en gezinssituaties wachten hem in Nederland.
Met een nieuwe levenspartner gaat hij
nogmaals naar Nigeria maar de afgekalfde bedrijfsloyaliteit plaatst hem twee
jaar te vroeg met een zak judaspenningen op straat. Dan begint een tweede
carrière, even afwisselend en avontuurlijk als de eerste. Bestellen bij http://
eenvollelevensvlucht.jimdo.com of bij de
auteur Tom Reijers ([email protected]).
Met deze slogan introduceerde Opel
in 1962 de Kadett als een compacte
gezinsauto. De auto was vrij spartaans
en gebouwd om de concurrentie met de
Volkswagen Kever aan te gaan. Frans
Blaauwgeers uit Schoonebeek was 23
jaar oud toen hij in 1968 een drie jaar
oude, uit Duitsland geïmporteerde, Opel
Kadett A Luxe kocht. Een Monza rode
auto met zwart dak en veel schade aan
de achterzijde waardoor het meer een
coupé leek dan een sedan. Het was in
die tijd niet vreemd dat je een zgn. Duitse Deuk (DD) kocht, een schadeauto.
Goedkoper dan een Nederlandse tweedehands, maar je moest er wel iets aan
opknappen. Nadat een erkend bedrijf
de beplating had hersteld en Frans alles
weer in elkaar had gezet, heeft hij er vier
jaar en vele kilometers voor zijn werk bij
NAM mee gereden.
lang. Het was erg veel restauratie werk,
behalve de weggeroeste chassis- en carrosserie-delen waren er heel wat meer
mankementen, zoals het gemis van de
hoofdremcilinder en het contactslot. De
remzuigertjes, remschoenen en andere
delen zaten muurvast. De auto had dan
ook vanaf 1985 al niet meer gereden.
De stalen remleidingen waren nagenoeg
weg-gecorrodeerd. En er zaten verticale
groeven in twee van de vier cilinders, veroorzaakt door de drijfstangpennen door
de axiale speling van de krukas. Revisie
van de hele motor was noodzakelijk.
Het elektrische circuit was een puinhoop
en moest deels worden vervangen. Het
verteerde ‘hemeltje’ was met een ander
motief plastic beplakt. Nieuwe bekleding
werd uiteindelijk in de buurt van Parijs
gevonden en aangeschaft. De fabriek die
destijds aan Renault leverde had het juiste
materiaal nog op voorraad.
Frans mag zich nu de trotse bezitter van
een Opel Kadett A Coupé van bouwjaar
03-1965 noemen. De auto mag niet
zomaar buiten staan en daarom heeft
hij naast de garage een luxe carport
gebouwd. Met zijn auto bezoekt hij vele
oldtimer shows. n
Jaren later, Frans was met pensioen en
het was inmiddels 2010, werd in zijn dromen de Kadett een steeds mooiere begerenswaardige auto. Hij begon zich af te
vragen: ‘Wat als ik toch weer eens zo’n
auto zou kunnen kopen’. Op Marktplaats
vond hij er een, Monza rood, zwart dak,
weliswaar een coupé, maar dat was niet
erg want zijn eerste Kadett leek daar in
het begin ook wel een beetje op. Het was
dan wel geen Duitse Deuk, maar roestgaten zaten er wel in. Alleen niet slechts
in de beplating, ook in de chassisbalken en dat heeft hij geweten, twee jaar
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
17
HERINNERINGEN
SHELL JUBILEUMRIT, EEN BARRE TOCHT
EH / MVB
Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de N.V.
Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij
hield dochter Shell op 28 juni 1950 een zgn. jubileumrit
voor automobilisten. Pieter Bijpost maakte ons attent
op een artikel van Eric Zwijnenberg. Hieronder in het
kort het verhaal van diens vader, Pieter Zwijnenberg.
We moesten loten om te mogen meedoen. Diverse bescheiden,
waaronder twee borden met opschrift Shell Jubileumrit, juni 1950
met het startnummer van de auto (56), een reglement en een
deelnemerslijst werden opgestuurd. Er waren door het hele land
veertien startplaatsen en evenzoveel controleposten waar je punten mee verdiende. Die posten waren echter op een bepaalde tijd
geopend en dat maakte het nogal ingewikkeld. Om de verplichte
post Pernis te kunnen aandoen, kozen wij Den Haag als startplaats
(hoewel later zou blijken dat Goes beter was). De eigenaar van
onze Peugeot 203, GX-46-98, kreeg een loodje aan zijn pols,
zodat gecontroleerd kon worden of hij niet gewisseld werd, want
dat was verboden.
We startten om 7.15 uur, in de regen, op de Carel van Bylandtlaan. Een geopende brug veroorzaakte direct vertraging en de route ging binnendoor, dus de snelheid lag laag. Alle posten waren
Shelldepots, -tankstations, -installaties, enz. Bij Pernis maakten we
een modderrit over een terrein waar je anders nooit een voet zou
zetten, de modder van je voorganger vermengd met regenvlagen
sloeg met flinke vlagen over de wagen (red: die eerste Peugeots
hadden nog geen ruitensproeier en nauwelijks ruitenwissers. Het
moet heel slecht zicht geweest zijn.).
Tussen Roosendaal en Vught wezen mensen welke kant we op
moesten; zo ook een man, die met zijn duim wees. We zagen
mederijders echter afslaan, vertrouwden het niet en keerden terug.
De lifter stond nog steeds wenken. Vlak bij Eindhoven kwam bijna een eind aan onze tocht toen plots de wielen vast schenen te
18
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
zitten en we op een grote ijzeren lichtmast af stormden. Maar de
klap kwam niet, het trottoir had remmend gewerkt en op nog geen
20 cm stonden we stil. Later bleek, dat een grote Buick daar wel
gebotst was, levensgevaarlijk bij nat weer. Op vliegveld Welschap
werd onze kaart ingenomen en moesten wij een uur blijven, wettelijke rustpauze. Daarna langs een Peugeotdealer in Eindhoven,
want een zelf gefabriceerd rubber sluitstukje was in de watertank
gezonken en met het oog op verstopping moest het eruit.
Het water kwam met bakken tegelijk naar beneden (de Marine
reed in een open jeep en anderen in een open wagen, die hebben
moeten hozen als op een schip). Wat liep die Peugeot lekker. Het
werd 7 uur, vrijdagavond, Enschede, een mooie plek om te eten
en verplicht -twee uur- te rusten. Na sterke koffie naar Emmeloord,
door onbekende dreven in opkomende duisternis. De regen was
gelukkig opgehouden. Op een smalle, rechte weg, ter breedte
van één auto, belemmerde een Minor ons. Links passeren was niet
mogelijk, want de berm was erg modderig, maar door een kleine
verbreding konden we erlangs, zodat wij ver voorkwamen. Tot het
zoeken werd in de duisternis en het hele stel weer achter ons zat.
Wij maakten een foutje, al die kriskras zoekende lichten diezelfde
bok zien schieten was zeer vermakelijk. Gelukkig raakten we de
rest weer kwijt en we arriveerden om 1 uur ‘s nachts bij de post Groningen. Na een verplicht uur rust vertrokken we naar de afsluitdijk.
De auto liep alsof zij achternagezeten werd. Tot wij aangehouden
werden door twee politiemannen. Uiteraard midden op de weg,
de heren constateerden, dat ons achterlicht niet brandde (deze
Peugeot 203, type A uit 1949 had maar één achterlicht, midden
op de kofferdeksel). We werden uiteraard op de bon geslingerd.
Omdat het begon te dagen in het oosten en dus een achterlicht niet
meer nodig was, gingen we welgemoed verder.
Het beloofde een mooie dag te worden maar bij het wegrijden
bij post Nieuwe Niedorp beschadigde de auto, van onderen,
doordat hij over een paaltje reed. Maar we konden verder, naar
Amsterdam Noord. Daar moesten wij wachten tot het terrein van
de Bataafse werd opengesteld, voor weer een terreinrit. Daarna met de pont over en door Amsterdam, naar de controlepost
in Zuid. Vóór het Concertgebouw liep de linker voorband leeg
(en we lagen zo voor). We hadden gelukkig binnen vijf minuten
een nieuwe erop. Nieuwe band gehaald in garage (benzinedop
op bumper laten liggen, na een kwartier teruggevonden). Na
een verplicht uurtje wachten (post Heemstede) met een slaapverwekkend gangetje, naar Den Haag. Uiteindelijk, na 1088 km,
de finish, de Houtrusthallen. Na een cabaretprogramma volgde
een klassementsproef voor de snelste rijders, allemaal in Goes
gestart! Aan weerskanten van de hal stonden twee borden opgesteld, die men moest aanraken met de auto, maar niet omverrijden.
Bijna niemand kon het, behalve twee Zeeuwse dames. De winnaars.
Iedereen die meer dan 100 punten hadden gehaald (wij hadden 165 punten) kreeg een lichtgevende Shell sleutelring
Voor meer informatie: http://peugeot.dvonline.net/Shell%20Jubileumrit%201950.htm. n
REGIONIEUWS
Regioactiviteiten:
07 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Twente
08 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Rijnmond
08 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Amsterdam
13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Apeldoorn
13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Arnhem
13 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Het Sticht
14 jan
WandelingAmsterdam
15 jan Lezing over Wim Kan
Den Haag
15 jan Nieuwjaarsbijeenkomst
Het Noorden
16 jan Nieuwjaarsreceptie
Het Zuiden
28 jan Reg. Ledenvergadering
Leiden
28 jan
DinerclubLeiden
10 feb Lezing Batavia
Apeldoorn
10 feb Reg. Ledenvergadering
Het Sticht
12 feb Reg. Ledenvergadering
Amsterdam
18 feb Reg. Ledenvergadering
Het Noorden
25 feb Reg. Ledenvergadering
Haarlem/Alkmaar
Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te
vinden op de regiowebsites!
Apeldoorn
Website
Secretariaat www.voeks-apeldoorn.nl
B.N. de Moel, Kappeyne v.d. Coppellolaan 163, 3818 KV Amersfoort, tel. 033-2856155, [email protected]
Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t.n.v. Voeks te Apeldoorn
Welzijnswerk Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055-5064498,
[email protected]
ZKA-consulent J. Hamer, tel. 0341-417178, [email protected]
Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808,
[email protected]
Nieuwjaarsreceptie en presentatie Van Gogh
Onze nieuwjaarsreceptie zal worden gehouden op dinsdag 13
januari in De Rank te Vaassen. Vanaf 13 uur is er volop gelegenheid elkaar het allerbeste toe te wensen voor 2015. Om 14 uur
volgt er een boeiende voordracht over de werkwijze van Vincent
van Gogh, die in samenwerking met het Shell laboratorium in
Amsterdam is onderzocht. De heer Rob Bouwman heeft zijn presentatie de titel ‘Van Gogh, van binnenuit bekeken’ gegeven, met
als subtitel: Een verkenning die heeft geleid tot nieuwe inzichten
over Vincent’s werkwijze.
Sinds 2013 is de heer Bouwman betrokken bij een interessante en bevredigende samenwerking tussen musea en Shell om de
verborgen schatten in schilderijen bloot te leggen met behulp van
de geavanceerde technieken van de analytische afdeling van het
Shell laboratorium in Amsterdam-Noord. Vanaf 2000 t/m 2017
is Shell betrokken bij het oeuvre van Van Gogh.
Hij geeft ons een indruk over hoe dat in z’n werk is gegaan.
Eerst door een “speurtocht door Parijs” waar Vincent twee van
zijn negen jaren als schilder heeft doorgebracht. Jaren, waarin
hij radicaal veranderde van de schilder van het donkere palet
in de schilder van het licht. In Parijs deelde Vincent een appartement samen met zijn broer Theo. In die tijd, waarin zoveel is
gebeurd, werd geen brief geschreven. Parijs was dan ook een
‘zwart gat’ in de kennis die we hadden van Vincent die vóór en
na Parijs meer dan duizend brieven schreef, waarin hij veel over
zijn werkwijze deelde met zijn broer. In het tweede deel neemt
hij ons mee in het proces van het onderzoek. De tocht begon met
het zoeken naar informatie om de restaurator te helpen om de
duurzaamheid van restauraties te verhogen en naar het steeds
beter begrijpen van de werkwijze van Vincent. Dat laatste bleek
voor kunsthistorici van groot belang. In dit deel van de presentatie
zal ook wat aandacht worden gegeven aan de technische kanten
van het onderzoek. Na afloop diner met de dinerclub
Voor uw agenda
Dinsdag 10 februari - Presentatie over de ondergang van
de Batavia
Dinsdag 10 maart - Regionale ledenvergadering
Graag tot ziens bij onze bijeenkomsten.
Amsterdam
Website
Secretariaat
Bankrekening
Welzijnswerk
ZKA-consulent
Activiteiten
www.voeksamsterdam.nl
Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen,
tel. 020-6959502, [email protected]
NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp
Wilma Zwaag, tel. 036-5328077, [email protected]
Frits Terweij, tel. 036-5319749, [email protected]
Trijntje Visser, tel. 0299-601940, [email protected]
Goed nieuws
We hebben een kandidaat als voorzitter: Nico Beek, hij heeft
gewerkt op de afdeling EE van het toenmalige KSLA. Hij heeft zijn
bestuurlijke ervaringen o.a. opgedaan bij het voormalige ASVShell. Aan de leden de taak om hem te benoemen tijdens de RLV
in februari.
Nieuwjaarsreceptie
Op donderdag 8 januari, vanaf 10.30 uur bent u van harte
welkom bij ‘Vrij en Blij’ in Landsmeer. We zullen dan net als vorig
jaar gezamenlijk het glas heffen op het nieuwe jaar. Wij hopen
dat u van deze gelegenheid gebruik wilt maken.
Regionale ledenvergadering
De jaarlijkse ledenvergadering wordt gehouden op donderdag
12 februari en vangt om 10.30 uur aan. In het volgende Voeks­
nieuws zullen wij u meer informatie geven.
Wandeling
Een groenwandeling in de buurt van de stad? We gaan het nogmaals proberen en hopen dat er geen code geel wordt gegeven.
De bedoeling is dat we woensdag 14 januari om 13.30 uur
verzamelen bij het bezoekerscentrum van het Amsterdamse Bos
(Bosbaanweg 5) en dan vervolgens het Bos gaan verkennen. Uiteindelijk is het de bedoeling dat we, na een kleine tien km te
hebben gelopen, in Bovenkerk weer de bus terugpakken naar
het beginpunt. Overigens kan de route eenvoudig verkort worden
als de voeten niet meewerken of bij onverhoopt slecht weer. Er is
horeca bij het begin/eindpunt en we zullen kijken of we de route
dusdanig kunnen inplannen dat we onderweg nog ergens een
versnapering kunnen gebruiken. Opgeven voor de wandeling
kan bij Wilma Whincup (zie colofon). Op de dag zelf zijn we
bereikbaar op tel. 06 42186395.
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
19
REGIONIEUWS
Terugblik Amsterdamse School
Koffie met appelgebak en slagroom als ondergrond en start van
de rondleiding in Amsterdam Spaarndammerbuurt. Schatten van
de Volkshuisvesting om en nabij museum ‘Het Schip’ hetgeen
ook zeer duidelijk aan de buitenkant te zien was. Een museum
uit de oude doos want je kwam binnen in een heus historisch
ingericht postkantoor, zelfs met een ouderwets afgesloten ruimte
om te bellen. Daarna met de aangeboden paraplu naar buiten,
in een container een woning uit de
vroeger jaren bezocht. Wat ben je
dan weer dankbaar voor hetgeen
je nu hebt! De buurt in de omgeving
van het Westerpark met de prachtige bouwwerken uit 1919-1921
en het idyllische Zaanhof leek een
sprookje tot werkelijkheid te worden
omgetoverd. Na de rondgang met
een geweldige gids kwam tijdens de
lunch iedereen weer met de voeten
op aarde terug.
Terugblik Bridge Tournament
Na drie jaar afwezigheid werd er weer een Shell Worldwide
Bridge Tournament regio Amsterdam gespeeld. De aanwezige
paren speelden, na de koffie met vlaai, drie ronden van zes spellen. De locatie Vrij en Blij in Landsmeer verzorgde een heerlijke
lunch zodat men in de middag vrolijk de andere drie ronden kon
spelen. Met weinig mensen toch veel pret en daar draait het om:
gezellig samen zijn! Een gedeelde tweede plaats ging naar de
teams Frans / Hilda de Haan en Dirk Pieter Boes / Dirk Appel
met 55,21%. Bram Hekscher en Trijntje Visser werden eerste met
65,63%. Bedankt allemaal voor deelname. Graag zien we volgend jaar nog meer deelnemers!
Wij wensen u prettige feestdagen en een voorspoedig 2015.
Arnhem
Website
Secretariaat www.voeksarnhem.nl
W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen,
tel. 024-3770765, [email protected]
Bankrekening NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst
Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected]
ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected]
Activiteiten
Mw. T. Müller-Evers, tel.026-3643663, [email protected]
Nieuwjaarsbijeenkomst
Dinsdag 13 januari in de herenboerderij ‘De Hucht’ in Elst .
Aanvang 14 uur. Bij het jaarlijkse sjoelen is altijd de vraag: “wie
behaalt dit jaar de hoogste score?” En degene die dat haalt, wordt
beloond! Uw bestuur zal ook weer voor een leuke quiz zorgen.
Ook wordt er een compilatie vertoond van de foto’s die het afgelopen jaar werden gemaakt. En natuurlijk ontbreken er een lekker
drankje en hapje niet. De moeite waard voor u om te komen.
Bowlen
Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in
Arnhem-Noord aan de Schelmseweg (tel. 026-3529550).
20
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Nadere inlichtingen bij de heer P. Krahmer, tel. 0317-357309
(bij verhindering graag ’s ochtends afbellen). Speeltijd is van 10
tot 12 uur. De data zijn: 6 en 20 jan., 3 en 17 febr., 3, 17 en 31
mrt., 14 en 26 apr., 12 mei.
Terugblik Cretio
Twee dames van Cretio, die een lezing gaven over hoe na
iemands overlijden erfenissen en dergelijke het best verwerkt kunnen worden in samenwerking met erfgenamen, werd door onze
aanwezigen zéér verhelderend en goed bevonden. De zaken
stemden menigeen tot nadenken. Zeer aanbevelenswaardig voor
andere regio’s.
Den Haag
Website Secretariaat www.voeks-regio-denhaag.nl
A.W.J. de Groen, Gen.Eisenhowerplein 186, 2284XW,
Rijswijk-ZH, tel. 070-3943918, [email protected]
Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag
Welzijnswerk M. Meiland, tel. 06-52447880, [email protected]
ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168,
[email protected]
Activiteiten Vacant
Coördinator
welzijnswerkers
Het bestuur van de regio Den Haag
heeft in de persoon van Martien
Meiland een beoogde Regio-coördinator voor de welzijnswerkers
gevonden. Martien is een gepensioneerde medewerker van SITI met
een IT en OR-achtergrond. Hij zal
worden ingewerkt door o.a. Joeke
om hem volledig op de hoogte te
brengen van de werkzaamheden.
De formele benoeming van Martien
in deze rol is onderhevig aan het akkoord van de jaarvergadering in het voorjaar van 2015.
Oproep nieuwe secretaris
Het bestuur van de Voeks-regio Den Haag is op zoek naar een
nieuwe secretaris, de zittende functionaris treedt volgend jaar in
maart af. De vrouw of man die wij zoeken, maakt van de ca. zes
vergaderingen per jaar een verslag, regelt een aantal administratieve zaken. Voelt u zich aangetrokken tot deze belangrijke functie? Neem dan zo spoedig mogelijk contact op met de huidige
secretaris (Bram de Groen, zie colofon).
Lezing over Wim Kan en Corrie Vonk
Een ‘aparte’ periode voor Wim Kan en Corrie Vonk, de Burmaspoorlijn en Vrouwenkampen op Java. Als het gezelschap
terug wilde keren, is Nederland bezet door nazi-Duitsland, het
echtpaar moest in Nederlands Indië blijven. In maart 1942 valt
Japan de archipel binnen en gaat over tot bezetting. Corrie Vonk
werd opgesloten in een kamp voor vrouwen en kinderen op Java.
Ze mocht cabaretvoorstellingen geven, ze gaf zichzelf de titel
“Hanco Main Main’ (commandant van het spel). De inkomsten
REGIONIEUWS
waren bestemd voor vrouwen in het kamp die niets meer hadden. Haar goede humeur en liefdevolle inzet waren een zegen
voor haar medegevangenen. Ze droeg daarmee respect af bij
de Japanse bezetter. Wim Kan kwam terecht bij de beruchte
Burmaspoorlijn (ook wel de Dodenspoorlijn genoemd), waar hij
bepaalde privileges kreeg omdat hij cabaret voorstellingen mocht
geven aan de medekrijgsgevangenen en dwangarbeiders. Wim
Kan heeft over die periode een dagboek bijgehouden. De Japanners stelden de kampbewoners bloot aan veel mishandelingen en
ontberingen. Japan wordt in augustus 1945 gebombardeerd met
twee atoombommen. Toch duurt het tot maart 1946 dat Wim Kan
en Corrie Vonk terug kunnen keren naar het al langer bevrijdde
Nederland. U krijgt bij deze lezing, die donderdag 15 januari
op Te Werve om 14 uur wordt gehouden, te maken met een bijzonder aangrijpende periode uit onze geschiedenis. Het geheel
wordt afgewisseld met authentieke filmbeelden en persoonlijke
ervaringen uit dagboeken van betrokkenen.
Terugblik Jubileumfeest
Computer cursussen
Bij voldoende deelname organiseren we begin volgend jaar weer
computercursussen. Voor nadere informatie of om uzelf aan te
melden, kunt u terecht op de regiowebsite, of u kunt telefonisch
of per e-mail contact opnemen met Ruud van der Ark, tel. 0703874410; e-mail: [email protected]. Aanmelden kan tot
uiterlijk maandag 5 januari.
Inloopmiddagen
Voor mensen met computerproblemen zijn er ook in 2015, op
donderdag 5 februari en donderdag 5 maart, weer inloopmiddagen. De locatie voor de inloop is de bovenzaal van het Tennispaviljoen van Te Werve, aanvang 14.00 uur. Er zijn geen kosten
aan verbonden. Aanmelden kan tot uiterlijk de voorafgaande vrijdag bij Ruud van der Ark. Graag opgeven wat het probleem is.
Media-Computerclub
De clubbijeenkomsten worden elke tweede donderdag van de
maand in het paviljoen “Te Werve” in Rijswijk (aanvang 13.30
uur) gehouden. De afgelopen tijd hebben we aandacht besteed
aan (gratis) software, o.a. voor het verzenden van grote bestanden, het bewerken van foto’s en het ontwerpen van (kerst)kaarten.
Voor 2015 staan diverse onderwerpen op het programma, zoals
het maken van fotoboeken, video- en YouTube filmpjes. Ook de
beveiliging van de computer krijgt regelmatig de aandacht. We
streven naar een leerzame -maar vooral gezellige- clubmiddag,
waarbij het onderling bespreken van computerproblemen een
vast onderdeel is. Iedereen is van harte welkom om kennis te
maken met onze clubactiviteiten. Contact: [email protected]
Haarlem/Alkmaar
Op vrijdag 21 november kwamen ca. 140 gepensioneerden van
de Voeks-regio Den Haag op Te Werve om 17 uur bijeen om te
vieren dat de vereniging in 1954 is opgericht. De achterzaal van
het paviljoen was keurig en heel sfeervol ingericht om de gasten,
waaronder ereleden en leden van verdienste, te ontvangen. Na
een welkomstwoord en een terugblik op vroeger van voorzitter
Kees van Gelder en de gelukwensen van Han Kooy werden de
rijk voorziene buffetten vrij gegeven, waarna zich lange rijen
Website Secretariaat www.voekshaarlemalkmaar.nl
W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected]
[email protected]
Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86
t.n.v. Voeks Haarlem-Alkmaar te Heemstede
Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927,
[email protected]
ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected]
Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]
Regionale ledenvergadering
vormden om eens smakelijk en royaal toe te tasten. Iedereen was
het er over eens dat het een feestelijke zeer geslaagde bijeenkomst was!
Het bestuur van de regio Haarlem/Alkmaar nodigt u uit voor de
regionale ledenvergadering (RLV) op woensdag 25 februari.
De vergadering vindt plaats in restaurant Johanna’s Hof aan de
Zeeweg te Castricum aan Zee (bij het bezoekers centrum de Hoep),
tel. 0251-652486. U bent welkom vanaf 10 uur; vergadering van
10.30 tot 12 uur; pauze; lunch van 13 tot 14 uur en lezing van
14 tot 16 uur. Vergadering en lezing kunnen gescheiden worden
bijgewoond. De agendapunten voor de vergadering zijn: opening; vaststellen agenda; mededelingen; notulen vorige vergadering; jaarverslagen van de secretaris, penningmeester, coördinator welzijnswerk, commissaris activiteiten en de kascommissie;
decharge penningmeester; verkiezing kascommissie; decharge
bestuur; rondvraag; sluiting. Eventuele aanvullende agendapunten kunnen tot 10.30 uur bij de secretaris worden aangemeld.
De vergaderbescheiden van de vorige RLV op 12 februari 2014,
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
21
REGIONIEUWS
de agenda en verslagen over 2014, zijn via e-mail of telefonisch
na 8 februari bij de secretaris op te vragen. Indien u gebruik wilt
maken van de lunch dan dient u vóór 1 februari het verschuldigde
bedrag (€15,- voor leden en €20,- voor introducés) over te maken
op de rekening van de penningmeester (zie colofon). Als u wilt
carpoolen, laat het de secretaris of de commissaris activiteiten
even weten, zij zullen dan regelen dat u mee kunt rijden.
De lezing wordt gegeven door ons lid Malcolm MacEwan en gaat
over de laatste Chinese keizers van de Q’ing dynastie, meer in
bijzonder de rol van de Dowager Empress Cixi (Tzu Hsi), concubine van de keizer, wiens zoon de voorlaatste keizer was. De
werkelijke macht lag echter bij Tzu Hsi als de ‘Power behind the
throne’. Zij streefde naar modernisering van China. Na haar
dood in 1908 verviel het land in chaos met elkaar bestrijdende
krijgsheren. Ook de rol van Engeland, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten en Japan wordt belicht. Het belooft een uitermate
boeiend verhaal te worden.
Jaarlijkse bijeenkomst
Welzijnswerk
Op 21 november werd de jaarlijkse
bijeenkomst van de Welzijnswerkers in
Johanna’s Hof gehouden met 22 deelnemers. Buiten de reguliere zaken werden
de mutaties in het Welzijnswerkers-bestand belicht.
Mevrouw Janny Voorbach (rayon Lisse) treedt per 1 januari
2015 terug na twaalf jaar welzijnswerk.
De heer Peter Schoonens neemt op de zelfde datum Janny’s
taak over.
Het rayon Bloemendaal is gesplitst. De heer Robert van den
Dungen neemt Zandvoort over van Elly de.Reus.
Mevrouw Tiny van Beest heeft in september het rayon Heemstede overgenomen van Marlies Bonga.
Gouden Rozen (de laatsten!) werden uitgereikt aan de dames
Ria Tebbenhoff en Jos Buil voor tien jaar welzijnswerk.
Hen is de mogelijkheid geboden om te opteren voor het blijven bij
Haarlem/Alkmaar. Zij zullen dan als ‘Buitenlid’ in ons ledenbestand opgenomen worden.
Leiden
Website Secretariaat www.voeks-leiden.nl
L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162XX Lisse, tel. 0252-418296,
[email protected]
Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp
Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139,
[email protected]
ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected]
Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]
Regionale Ledenvergadering
Als Voekslid van Leiden wordt u uitgenodigd voor de regionale ledenvergadering op woensdag 28 januari in de Kapelzaal van het Dorpscentrum in Oegstgeest, Lijtweg 9 (voorheen:
Gemeente Centrum). Er is koffie vanaf 13.30 uur; de vergadering
begint om 14 uur. Op de agenda staan de gebruikelijke punten,
zoals de goedkeuring van de jaarstukken; bespreking van de
plannen voor het nieuwe jaar en de verkiezing van bestuursleden. Simon v.d. Broek, die negen jaar regiovoorzitter is geweest,
treedt af. Kandidaat voor zijn opvolging is de heer Ton Sluman.
Volgens het rooster is ook aftredend penningmeester Fred Beun;
hij is herkiesbaar. Verder wordt er afscheid genomen van de ledenadministratrice, mw. Ypke Snoek-Mulder. Het Voeks dagelijks
bestuur zal enkele van de landelijke Voeks activiteiten toelichten.
De relevante jaarstukken staan vanaf begin januari 2015 op de
regionale website (zie colofon) en kunnen gelezen en afgedrukt
worden. Wie geen internet heeft, kan de stukken bij de secretaris
aanvragen. De stukken zijn ook beschikbaar op de vergadering.
Na het formele deel van de vergadering is er een drankje en
volgt om 16 uur een interessante lezing, waarover u nog nader
geïnformeerd wordt via de regio website (zie colofon). Na afloop
dinerclub, zie hieronder.
Dinerclub
Na afloop van de regionale ledenvergadering op woensdag
28 januari, is er voor geïnteresseerden vanaf 17.30 uur gereserveerd bij restaurant ‘De Jonker’, Lange Voort 11b in Oegstgeest
een driegangenmenu (proeverij van voorgerechten, keuze uit
vlees, vis of vegetarisch, proeverij van nagerechten, twee consumpties en koffie). Kosten: leden €34 en introducés €42. We
gaan tussen 18 uur en 18.30 uur aan tafel. Uw gastheer is Fred
Beun, tel. 071-5893721. Opgave door betaling aan de penningmeester (zie colofon), onder vermelding van ‘diner januari’. Deelname staat open voor Voeksleden en introducés uit alle regio’s.
Rondleiding Naturalis
Herindeling regio’s
Er is al langere tijd twijfel over de ratio van de indeling van Hillegom en Lisse bij Haarlem/Alkmaar. In overleg met het bestuur
van de regio Leiden is besloten om per 1 januari 2015 genoemde
plaatsen over te hevelen naar Leiden. Voeksleden in Hillegom en
Lisse zijn op de hoogte gesteld van de op handen zijnde mutatie.
22
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Als eerste excursie in 2015 staat op donderdag 5 maart een
rondleiding langs de topstukken in Naturalis op het programma.
De aanvang zal zijn om 11.30 uur, maar men wordt verzocht
minstens een kwartiertje eerder aanwezig te zijn. Voor het parkeren is bij Naturalis een parkeermunt (€5) te verkrijgen. Na afloop
gaan we met zijn allen een broodjeslunch gebruiken in de gelegenheid ‘De Stal’, die vlak naast Naturalis is gelegen.
De toegang voor Naturalis en de lunch bedraagt voor leden
REGIONIEUWS
€19,60; voor leden met een museumkaart €10,80; voor niet-leden €24,50; voor niet-leden met museumkaart €13,50. In verband met de rondleiding is het aantal deelnemers beperkt tot
maximaal 20 personen. Aanmelden door overmaking naar de
penningmeester (zie colofon) onder vermelding van ‘Naturalis’,
indien van toepassing aangevuld met ‘Museumjaarkaart’. Ook
graag een mailtje naar de activiteiten coördinator (zie colofon)
zodat hij de aanmeldingen direct kan volgen.
Het Noorden
Website Secretariaat
www.voekshetnoorden.nl
Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG
Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected]
Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35
t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger
Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected]
ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected]
Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]
Het bestuur van regio ‘Het Noorden’ wenst u prettige kerstdagen
en een voorspoedig en gezond 2015.
Nieuwjaarsreceptie
Het regiobestuur nodigt u uit voor de regionale nieuwjaarsreceptie op donderdag 15 januari om 14 uur in Café Restaurant
van Veen, Witterhaar 14, 9405 VK te Assen (Witten) Wij hopen
dat u weer van deze gelegenheid gebruik zult maken om elkaar
een goed 2015 toe te wensen. Muzikale medewerking wordt verleend door ‘Trio Heeren Oud Zuid’.
Regionale ledenvergadering
Het bestuur nodigt haar leden/partners uit om op woensdag
18 februari de jaarlijkse ledenvergadering bij te wonen in de
gehoorzaal van de NAM in Assen. Aanvang 14 uur. Op de
agenda staan de volgende punten: opening door de voorzitter;
vaststelling agenda; mededelingen bestuur; ingekomen stukken;
notulen ledenvergadering 19 februari 2014; jaarverslagen van
coördinator welzijnswerk; activiteitencommissaris, ledenadministrateur/secretaris en penningmeester; activiteitenprogramma
2015; verslag en benoeming kascommissie; decharge bestuur;
bestuursverkiezing en rondvraag. Toelichting op agendapunt
bestuursverkiezing: penningmeester de heer H.T. van Veen is statutair aftredend en niet herkiesbaar. Eventuele tegenkandidaten
voor genoemde functie dienen zich uiterlijk veertien dagen voor
de regionale ledenvergadering schriftelijk te melden bij de secretaris. De aanmelding dient ondersteund te worden door tenminste
tien handtekeningen van stemgerechtigde leden. Na de pauze
zal de heer Hans van Heijningen, regional investment manager,
een interessante lezing houden met als titel ‘NAM’s Business’
(toekomst NAM, aardbevingen, ontwikkeling kleine velden). De
middag wordt afgesloten met een gezellig samenzijn onder het
genot van een drankje en een hapje. I.v.m. de catering en verdere organisatie wordt u verzocht zich per e-mail of telefonisch
aan te melden bij Gé van Rossum (zie colofon). Na aanmelding
worden de notulen van de RLV 2014 digitaal of per post aan u
toegezonden. Deze zijn ook gepubliceerd op onze website. Om
te parkeren volgt u de aanwijzingsborden ‘Voeks’. Bij de ingang
van het kantoor wordt uw naam uit veiligheidsoverwegingen
geregistreerd.
Rijnmond
Website Secretariaat www.voeksrijnmond.nl
W.A. Meijnen, Terborchdreef 10, 3262 NB
Oud- Beijerland, tel. 0186-615905,
[email protected]
Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49
t.n.v. Voeks regio Rotterdam te Hellevoetsluis
Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010,
[email protected]
ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760,
[email protected]
Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993,
[email protected]
P. Groen, tel. 06-46717731, [email protected]
Nieuwjaarsreceptie
Wij heten alle leden en hun eventuele partners van harte welkom
op de regionale nieuwjaarsreceptie op donderdag 8 januari
vanaf 14 uur in De Polderpoort te Vlaardingen.
Ook dit jaar zorgt uw bestuur weer voor busvervoer vanuit de
regio naar de Voeks nieuwjaarsreceptie bij Schiphol op zaterdag 10 januari. De aan het vervoer verbonden kosten bedragen
€12,50, vooraf over te maken naar onze penningmeester (zie
colofon). De vertrektijden van de bus zijn: Blaaksedijk om 12.05
uur, Hoogvliet Metrostation om 12.15 uur, Vlaardingen Holy om
13 uur. We hopen om 14 uur aan te komen op Schiphol. Om
17.15 uur gaan we weer huiswaarts.
100 Jarige in de regio
De heer G. Rensink werd op 18 november jl. 100 jaar. De heer
Rensink is net na de oorlog begonnen als chauffeur bij Shell Pernis, afdeling Transport, en vindt het jammer dat die betreffende
Shellwagens niet meer rijden. De heer Rensink woont nog steeds
zelfstandig. Met tuinieren en kleine klusjes in en rond zijn huis
blijft hij actief, hetgeen zijn dochter ertoe noopt om hem af en
toe af te remmen. Naast een dochter en schoonzoon heeft hij
twee kleinkinderen en vier achterkleinkinderen waarvan hij veel
geniet. Hij werd verrast met de felicitaties van koning Willem
Alexander en koningin Maxima en daarnaast met een bezoek
van burgemeester Salet van Spijkenisse en een afvaardiging van
Voeks Regio Rijnmond. In aanwezigheid van Hans Burger en
Henny Doorneveld ontving hij een bloemstuk van welzijnswerkster Jannie Verburgh. Wij wensen hem namens Voeks nog vele
gezonde jaren toe.
Mw. Verburgh, Dhr. Rensink, Mw. Sale
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
23
REGIONIEUWS
Regionale Ledenvergadering
Deze wordt gehouden op dinsdag 3 maart. Noteert u deze
datum vast in uw agenda!
Wandelingen
De wandelingen in 2015 zullen weer worden georganiseerd op
elke eerste donderdag van de maand. De eerstvolgende wandeling staat gepland voor februari 2015. U wordt tijdig geïnformeerd over de datum en de plaats van de wandeling. Kijk
daarom regelmatig even op onze website en in de Nieuwsflits en
Voeksnieuws.
Dinerclub
De dinerclub komt voor het eerst eind februari/begin maart bij
elkaar. Diegenen die zich al bekend hebben gemaakt bij het
bestuur, hebben inmiddels al bericht gehad. Mocht u toch ook
interesse hebben, dan kunt u zich nog altijd opgeven bij de Piet
Groen of Gerda Burger (zie colofon).
Twente
Website Secretariaat www.voekstwente.nl
Mw. U.J.J. Kriekjes, Kobstederweg 3, Winterswijk Henxel,
tel. 0543-531248, [email protected]
Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44
t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo
Welzijnswerk Mw.B.Feunekes-Spruijt, tel. 053-4614598,
[email protected]
ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected]
Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]
Nieuwjaarsbijeenkomst
Het bestuur van regio Twente nodigt al haar leden uit voor de
regionale nieuwjaarsbijeenkomst op woensdag 7 januari om
14 uur bij Kampkuiper, Almeloseweg 113-115, 7615 NA Almelo
(Harbrinkhoek), tel. 0546-629962.
Het is elk jaar weer een gezellig samenzijn. Onder het genot van
een kopje koffie/thee, een drankje en een snack hopen wij met
onze leden en leden die wij lang niet gezien hebben, elkaar al
het goede voor 2015 toe te wensen. Voor eventuele vragen kunt
u mailen naar [email protected] (nieuw emailadres) of bellen
tel. 0546-492944. Aan deze bijeenkomst zijn geen kosten verbonden.
Wandelen
De wandeling van woensdag 21 januari vindt plaats in
Ommen. Verzamelen om 10 uur in ‘Spoor 7’, Stationsweg 35,
7731 AX Ommen, tel. restaurant 0539-462606 , website: www.
spoor7ommen.nl. Het restaurant ligt aan de spoorlijn Zwolle-Hardenberg en is gevestigd in het stationsgebouw. Het karakter van
het monumentale pand aan de rand van het Laarbos maakt dat
menigeen geïmponeerd is door de charme van dit alles. Het Laarbos met daarin Huize Het Laar leent zich voor heerlijke wandelingen.
Het Zuiden
Website
Secretariaat www.voeksregiozuid.nl
Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10,
4854 EV Bavel, tel 076-5612138,
[email protected]
Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04
t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB)
Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur,
tel. 076- 5018065 of 06-24396021, [email protected]
ZKA-consulentenBrabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259,
[email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon,
tel. 0113-270144, [email protected]
Activiteiten (Vacant)
Nieuwjaarsreceptie
Onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie vindt plaats op vrijdag 16
januari. De locatie is, als vanouds, hotel Van der Valk, Gilze-Rijen. Vanaf 11 uur bent u van harte welkom om een toast uit te
brengen op het nieuwe jaar. Uiteraard kunt u blijven lunchen, dan
dient u € 15 p.p. over te maken op rekening van de penningmeester (zie colofon). Het is ons weer gelukt om een interessante lezing
te organiseren na de lunch. Rineke Trompert zal dan een lezing
houden over ‘Leven en werk van Leonardo da Vinci 1452-1519’.
Waarschijnlijk kent iedereen de naam Leonardo da Vinci van de
Mona Lisa en door het bijzondere en spannende boek ‘De Da
Vinci code’. Maar wie was Leonardo da Vinci eigenlijk. Aan de
hand van schilderijen en tekeningen van Leonardo gaan we op
zoek naar de symboliek in de afbeeldingen en proberen we de
man achter het werk te leren kennen.
Terugblik bijeenkomst in Asten
De Voeksregio ‘Het Zuiden’ is geografisch heel groot, van Vlissingen tot Maastricht, met het centrum rondom Tilburg/Breda (65%
van de leden). Geen wonder dus dat er in het verre oosten eigenlijk nooit iets werd georganiseerd door de Voeksregio. Daar is 15
oktober jl. verandering in gekomen. Alle leden in Oost-Brabant
en Limburg kregen in augustus een uitnodiging in de bus voor een
bijeenkomst in Midden-Limburg. Het gevolg was een verrassend
grote opkomst in hotel Nobis in Asten. Voor het eerst ontmoetten
Shell- en Billiton- gepensioneerden elkaar. Voeks had gezorgd
voor een goede sfeer, koffie en een glaasje wijn of fris. Velen
waren verrast om te zien hoeveel ‘lotgenoten’ in hun regio waren
neergestreken na pensionering. De verhalen over Nigeria, Brunei, Aberdeen, maar ook Assen, Moerdijk en Pernis gingen over
de tafel. Men bleef nog lang plakken. Nu maar hopen dat dit een
vervolg krijgt in het fraaie Limburg en Oost-Brabant. Wanneer
iemand zich opwerpt om dit te organiseren kan hij/zij verzekerd
zijn van de steun van het voltallige bestuur.
Bijeenkomsten
Goes: iedere tweede dinsdag van de maand, sociëteit in hotel
Terminus, Stationsplein 1 in Goes vanaf 10 uur.
Zevenbergen: Iedere eerste woensdag van de maand, sociëteit
in hotel Van der Hooft van 10 tot 12 uur.
Welzijnswerk
Na een zoektocht van drie en een half jaar is het Albert Don
gelukt het welzijnswerk in de regio midden- en noord- Limburg
geregeld te krijgen. Jean en Joke Thjomsin gaan samen de leden
24
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
REGIONIEUWS
in deze regio bezoeken. Een ‘hoeraatje’ is wel op zijn plaats.
Hans Cusell neemt het welzijnswerk over van Wim Hoogland.
Het Sticht
Website Secretariaat www.voekshetsticht.nl
W.G. Reman, Flits 14, 1231 SN Loosdrecht,
tel. 035-5823161, [email protected]
Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38
t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen
Welzijnswerk J. van Berkel, tel. 06-53841190,
[email protected]
ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected]
Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]
Bestuurswisselingen
In vorige edities van Voeksnieuws zijn er oproepen gedaan in verband met de op handen zijnde vacatures in het bestuur voor de
functies van secretaris en coördinator welzijnswerk. Het bestuur
is verheugd dat dit heeft geleid tot enkele reacties van leden die
bereid zijn bestuursverantwoordelijkheid te dragen. Dit betekent dat er tijdens de regionale ledenvergadering de volgende
bestuurswisselingen zullen plaats hebben, althans als de vergadering hiermee instemt. Secretaris George Reman zal dan worden
opgevolgd door Rem Warris, terwijl de taak coördinator welzijns-
werk van Hans van Berkel zal worden overgenomen door Peter
Meijer. Voor mensen die regelmatig aan onze activiteiten deelnemen, zijn beide geen onbekenden meer. Inmiddels zijn Rem en
Peter uitgenodigd om de bestuursvergaderingen bij te wonen om
zo al een indruk te krijgen van de zaken die er spelen.
Activiteiten
De eerste activiteit in het nieuwe jaar, de nieuwjaarsbijeenkomst,
vindt plaats op dinsdag 13 januari, vanaf 13.30 uur, in onze
stamlocatie Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen. Voor
deze bijeenkomst hoeft u zich niet aan te melden, dus gewoon
komen! Bij uitstek de gelegenheid om elkaar weer het beste te
wensen voor het jaar 2015 en over belangrijke dingen bij te praten. We hopen dan ook dat er een grote opkomst zal zijn.
Regionale Ledenvergadering
Dinsdag 10 februari, aanvang 11 uur, Champ’Aubert, Boterbloem 1 te Driebergen, aansluitend lunch. De agenda omvat de
punten: opening en ingekomen informatie; verslag van de RLV Het
Sticht gehouden op 11 februari 2014; algemeen jaarverslag over
2014; financieel jaarverslag 2014; verslag van de kascommissie;
decharge van het bestuur voor het gevoerde beleid; benoeming
kascommissie voor het jaar 2015; bestuursverkiezing; begroting
2015; wat verder ter tafel komt; rondvraag en sluiting.
PERSONALIA
Mededeling: In Voeks nummer 11/12 - 2014 zijn de PERSONALIA van nummer 10 - 2014 herhaald.
Hieronder worden derhalve de PERSONALIA van de maanden september en oktober / november 2014 apart vermeld.
Voeks nummer september 2014 De volgende leden heten wij welkom:
A.W. Bakker, Rottevalle; ex NAM
J.J. Bijkerk, Dordrecht; ex SNC Moerdijk
Mw. Z. van Daalen-Boelman, Delft
L.B.M. Dinnissen, Assen; ex NAM
Mw. M.B.J. van Dommelen-Tillema,
Loosdrecht
Mw. A.J.M. Duut-Vermeulen, Roden
C.A. van Geel, Den Haag; ex SGS
C.G.M. Hagens, Steenbergen;
ex SNC Moerdijk
G. Hebels, Erica; ex NAM
Mw. E.W. Helweg-van Straaten,
Oegstgeest
Mw. H.J.M. Hilligehekken, Apeldoorn
H.P. Hunse, Beilen; ex NAM
J. Icke, Spijkenisse; ex SNR
Mw. B.C.M. Laurens-Meijerink,
Spijkenisse
Mw. J.A.W. Leufkens-Veugelers, Breda
M. Leupen, Obdam; ex NAM
C.B. van Liere, Thailand; ex Qatar
H. Meijer, Grootebroek; ex SGSI
Mw. J.G. Nelemans-Duifhuijsen,
Vlaardingen
Mw. R. Oepkes-Drost, Soest
L.J.M. Pijnenburg, Zundert;
ex SNC Moerdijk
I. Poll, Heemstede; ex SGS
Mw. B.M.L. de Ridder-Groen, Vlaardingen
Mw. A.G. Rietman-van Dijk, Rhoon
Mw. A.C. Rietveld, Hellevoetsluis; ex SNR
R.J. de Roos, Haren; ex SI
Mw. H.C. Seriese-Diederik, Voorburg
Mw. G.H. Sibering-Ackermann, Hoogezand
Mw. M. Timmerman-van den Berg,
Strijen
G. Valster, Hendrik Ido Ambacht; ex SNC
Moerdijk
E.P.M. Verbeek, Rotterdam; ex SNV
H.E. Voortman, Voorburg; ex SNR
A. de Vries, Oosterhesselen; ex NAM
W.S. de Vries, Den Haag; ex SGSI
J.R. Wierda, Oegstgeest, ex SI
J. de Wolde, Klazienaveen; ex NAM
A. van Zaanen, Den Haag; ex KSLA
A.J. Zeeman, Huizen; ex STCA
R.E. Zwolsman, Assen; ex SITI
Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden:
N.W. Bax, ex Nigeria, 13/09, 90 jr; Molenhoek
G.J.D. van Blerk, ex Venezuela, 29/08,
92 jr; Veenoord
C. Boere, ex SNV, 28/08, 84 jr; Heenvliet
P. de Bruijn, ex SNR, 16/09, 84 jr; Rotterdam
Mw. M.H. Buitenrust Hettema-Schroote,
(Shell Tankers), 8/09, 91 jr; Vlissingen
R.W. ten Cate, ex SNR, 17/09, 77 jr;
Spijkenisse
A. Deeleman, ex SIPM, 29/098, 87 jr;
Alphen aan den Rijn
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
25
PERSONALIA
J. Dijkstra, ex SNR, 21/08, 68 jr;
Hardenberg
J.G.M. Dissel, ex NAM, 28/09, 75 jr;
Denekamp
C.H. Dorgelo, ex SNR, 4/09, 86 jr;
Eindhoven
R.A.W. Dubbers, ex SIEP, 1/09, 65 jr;
Gouda
Mw. R.A. Dubois-Makatipu, (Indonesië),
19/09, 90 jr; Oss
A.H.A.G.M. Ebbink, ex Singapore,
26/08, 92 jr; Wassenaar
Mw. J.A. Elsinga-Metselaar,
(Shell Tankers), 19/09, 88 jr; Lochem
Mw. J.E. de Groot-Peper,
(Shell Tankers), 25/08, 88 jr; Arnhem
W. Hamelink, ex SNR, 28/09, 83 jr;
Vlaardingen
R. Hendriks, ex Shell Tankers, 28/09, 72 jr;
Den Haag
A.H. Holtkamp, ex SNR, 19/09, 83 jr;
Almere
Mw. E. Holtkamp-Wensink, (SNV), 20/09,
87 jr; Kaag(dorp)
J. Jansen, ex KSEPL, 4/09, 80 jr; Delft
L. Kivit, ex KSLA, 30/09, 95 jr; Wassenaar
C. Klasema, ex SNR, 2/09, 83 jr; Haren
Mw. M.A.A. Koeleman-van Deursen,
(SIPM), 24/09, 86 jr; Den Haag
Mw. M.M. van de Kuit-van der Kamp,
(SNR), 8/09, 88 jr; Vlaardingen
Mw. H.C. van der Lee, (Curaçao), 24/08,
90 jr; Spijkenisse
D.I. Lievendag, ex SNR, 29/09, 65 jr;
Voorburg
J. Middelkoop, ex SNR, 18/09, 86 jr;
Vlaardingen
Mw. G. Mout-van Boxel, (SN), 31/08,
88 jr; Zoetermeer
J.T.W. Nederstigt, ex SI, 19/09, 70 jr;
Hillegom
J.W. Pinkney, ex SGSI, 20/09, 72 jr;
Bergschenhoek
O. van der Plas, ex SICM, 30/08, 89 jr; Den
Haag
Mw. L.E. van der Pluijm-van Boven,
(Curaçao), 6/09, 92 jr; Rotterdam
Mw. W.L Pusch-van Holthuijsen,
(Shell Tankers), 2/09, 75 jr; Vlissingen
B. Rotensen, ex NAM, 13/09, 70 jr;
Sappemeer
Mw. T.J. de Ruiter-Jans, (SNR), 27/09,
80 jr; Krimpen aan de Lek
Mw. M.C. Schepers-Blaauwe, (NAM),
10/09, 90 jr; Nieuw-Schoonebeek
P.A. Stormezand, ex SNR, 9/09, 88 jr;
Rotterdam
J. van der Vaart, ex SNR, 21/09,
89 jr; Nieuw-Beijerland
P.J. Verweel, ex NAM, 14/09, 67 jr;
Hoogezand
Mw. J.W. Visser, ex SNR, 19/09, 85 jr;
Bovenkarspel
L. Vogelaar, ex SNR, 25/08, 81 jr;
Harderwijk
Mw. P. Vogelaar-Stougje, (SNR), 25/08,
90 jr; Rotterdam
P. Vriens, ex SNC Moerdijk, 23/09, 71 jr;
Bergen op Zoom
L. Weeda, ex SNV, 18/09, 78 jr;
Vlaardingen
J.C. van Welsem, ex SNV, 12/09, 91 jr;
Eindhoven
Mw. G.H. Wijtzes-Wiegers, (Billiton)
26/09, 87 jr; Den Haag
A.R. van de Zande, ex Billiton, 24/09,
93 jr; Oosterbeek
L. Klok, 29/08, 72 jr; echtgenoot van
mw. I. Klok-Siemens (NAM), Bovensmilde
Mw. A.M.E. Laarhoven-Hegeman,
25/09, 69 jr; echtgenote van
L.M. Laarhoven (NAM), Klazienaveen
Mw. T. Martens-Perdok, 26/08, 82 jr;
echtgenote R.B. Martens (SNC), Beilen
Mw. H.A. Meijer-van Gemst, 30/08, 74 jr;
echtgenote van R.E. Meijer (SNR), Rotterdam
Mw. S. de Schiffart-van der Zaag,
24/09, 71 jr; echtgenote van S. de Schiffart
(NAM), Smilde
P.A. van der Smissen, 8/08, 86 jr;
echtgenoot van mw. M.E. van der Smissenvan der Veen (SNR), Brielle
Mw. A.M. van Vlaenderen-Hauwert,
13/09, 69 jr; echtgenote van
R.D. van Vlaenderen (SNR), Hellevoetsluis
Familieberichten:
Mw. D. Attema-de Jong, 27/08, 83 jr;
echtgenote van T. Attema (SNR), Heeg
Mw. C.M. den Engelse-Bahnerth, 19/09,
77 jr; echtgenote van H.M. den Engelse (SNR),
Hellevoetsluis
Mw. J. Greven-Woltman, 21/09, 69
jr; echtgenote van B.H.W.K. Greven (SNR),
Hellevoetsluis
Voeks nummer oktober/november 2014 De volgende leden heten wij welkom:
Mw. K. van Aalst-Visser;
Schiermonnikoog
F.H. Ansenk, Aerdenhout; ex NAM
Mw. L.G. van Asselt-Teekens,
Krimpen aan den IJssel; ex SNV
Mw. P.M. de Bruijn-Serierse,
Rotterdam
F.C.M. Dietvorst, Poortugaal; ex Dubai
J. Dikoski, Roosendaal; ex SNC Moerdijk
Mw. T. Ebbink-Godhelp, Wassenaar
Mw. F. Hamelink-de Jong, Vlaardingen
P. Hazelebach, Hellevoetsluis; ex SNR
Mw. E.M. Hendriks-Witte, Den Haag
J.H.C. van den Heuvel, Valkenswaard;
ex China
P. Hof, Hoogvliet
Mw. A.E. de Jong-Reichardt,
Roosendaal
N.M. Jongman, Erica; ex NAM
Mw. C. Juffermans-Montagne,
Hazerswoude-Dorp
F.J.M.M. van de Kemenade, Turkije;
ex Irak
M.A. Kempers, Spijkenisse; ex SNR
Mw. C.H.M. Klasema-Bulder, Haren
A.J.G. Kouwenberg, Den Haag; ex SNV
E.D. Kraaij, Den Helder; ex NAM
E.H. Kroes, Den Haag; ex SGSI
E.H. van Meurs, Rotterdam; ex SNR
Mw. G. Middelkoop-Versluis,
Vlaardingen
F.G.J. Monsieurs, Rijsbergen;
ex SNC Moerdijk
P. Mulder, Huizen; ex Shell Tankers
M. van Ravenzwaaij, Culemborg; ex NAM
Mw. S.F.J. Roobol, Zwartewaal; ex SNR
Mw. H.W. Rotensen-de Jonge,
Sappemeer
Mw. J. van der Sluis-Arnoldus,
Hendrik Ido Ambacht
J.A. Sprengers, Hellevoetsluis; ex SNR
Mw. C.J. Weeda-Kortleven,
Vlaardingen
Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden:
Mw. E. Anchelon-Klant, (SNR), 30/10,
75 jr; Stellendam
Mw. T.C. de Baare-Klaassen, (SIPM),
2/11, 96 jr; Warmond
J.S.H. ter Beek, ex KSEPL, 25/10, 88 jr;
Rijswijk
26
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
Mw. A. Bekker-van den Donk, (SNR),
15/11, 101 jr; Zeist
D. van den Berg, ex SNR, 11/10, 81 jr;
Vlaardingen
J. van den Berg, ex SIPM, 12/10, 86 jr;
Zwolle
Mw. M.A. van Bethlehem-van Korlaar,
(NAM), 11/10, 98 jr; Assen
C.L. Beverloo, ex SNR, 1/10, 86 jr; Hardinxveld-Giessendam
L. Boerma, ex SNV, 11/10, 82 jr; Elst
G. Bonzet, ex SNR, 10/10, 84 jr; Houten
PERSONALIA
J.T.J. van den Boogaard, ex SNR, 19/11,
89 jr; Vlaardingen
G.H. Boshuizen, ex SNR, 23/10, 78 jr;
Geervliet
Mw. E. Bosma-Hesselink, (SNV), 4/11,
78 jr; Haren
Mw. E.P. Brandenburg, ex SNV, 4/11,
94 jr; Bussum
Mw. S.I. de Bruïne-Krol, (SIPM), 23/11,
99 jr; Amsterdam
Mw. T. van Buren-van der Wal, (SNR),
10/10, 95 jr; Vlaardingen
J.H. Dee, ex Oman, 20/10, 85 jr;
Capelle aan den IJssel
J.F. van Dijk, ex KSLA, 31/10, 89 jr;
Gorredijk
Mw. W.H. Dijkgraaf-Spiering, (SNV),
8/11, 97 jr; Voorburg
N. Dost, ex SICM, 23/10, 92 jr; Bennekom
J.F. van Drie, ex SIPM, 6/11, 91 jr;
Voorschoten
Mw. J. Eerhart-van der Veen, (Curaçao),
16/10, 96 jr; Leeuwarden
Mw. J.C. Evers-Goeting, (SIPM), 12/11,
92 jr; Den Haag
Mw. B.H. Geel-Roodnat, (Shell Tankers),
10/11, 84 jr; Oostvoorne
Mw. C.M. Gordijn, ex Billiton, 28/10,
66 jr; Den Haag
Mw. C. Groenewegen-Paar, (SNR),
17/11, 91 jr; Rotterdam
J. Haan, ex NAM, 12/10, 81 jr; Assen
Mw. H.W. Hartog-van der Rest, (SNR),
9/10, 83 jr; Zwartewaal
Mw. M.E. Heimans-Burgers, (SNV),
17/10, 94 jr; Bentveld
J.P. Helmich, ex NAM, 28/10, 67 jr;
Klazienaveen
Mw. R. Hogenbirk-Schimmel,
(Saoedi Arabië), 18/11, 82 jr; Witmarsum
R. Hoorn, ex NAM, 14/11, 85 jr; Nijeveen
Mw. M.A. van der Horst-Klekamp,
(SNR), 22/11, 93 jr; Maassluis
G.J.L. Janszen, ex SIPM, 20/10, 81 jr; Italië
H.J.A. Jebbink, ex Billiton, 14/11, 87 jr;
Den Haag
P. Kampinga, ex SNR, 12/10, 81 jr;
Zuidland
Mw. S. Kamstra-Anjema, (SNR), 15/11,
81 jr; Spijkenisse
Mw. M. Kleijwegt-Kuyvenhoven, (SNR),
31/10, 92 jr; Maassluis
A. Kok, ex KSLA, 5/10, 89 jr; Amsterdam
E. van Kooten, ex SIPM, 25/10, 80 jr;
Maassluis
C. Kortland, ex KSLA, 30/10, 95 jr;
Drachten
Mw. E.J. Lammerts van Bueren-Joris,
(SICM), 19/11, 88 jr; Spijkenisse
K. Landesz, ex SIPM, 22/11, 87 jr;
Den Haag
P. Laurier, ex Cyprus, 9/11, 90 jr;
Driebergen-Rijsenburg
J.H. van Leemput, ex SNV, 1/11, 87 jr;
Terneuzen
Mw. J.H. Lieuwen-van Keulen, (SNR),
19/10, 85 jr; Geervliet
R. Lutjeboer, ex SNR, 8/11, 85 jr;
Vlaardingen
G.J. Markestein, ex SNR, 9/10, 88 jr;
Pijnacker
G.L.A. Martens, ex Shell Tankers, 6/11,
74 jr; Terschelling
N. Mastenbroek, ex SNR, 13/11, 83 jr;
Rotterdam
A.T.J. van Meenen, ex SNR, 21/10, 76 jr;
Anloo
M.J. Moerkens, ex Brunei, 28/09, 90 jr;
Reeuwijk
T.J. Nietsch, ex SNR, 20/11, 87 jr;
Kortenhoef
L. Nieuwland, ex SNR, 23/10, 78 jr;
Spijkenisse
J. Pel, ex SNR, 5/11, 97 jr; Oudorp
T.F. Risselada, ex SIPM, 14/11, 95 jr;
Den Haag
Mw. G. Robat-Snelleman, (SNR), 23/11,
79 jr; Oud-Beijerland
Mw. J.R. Rodenburg, ex Venezuela, 5/11,
97 jr; Meppel
J. Rodenburg, ex SIPM, 20/11, 91 jr; Ede
P.J. Schillemans, ex Thailand, 9/10, 87 jr;
Bergen op Zoom
Mw. H.J. Schofield-Milner, (SIPM), 7/11,
92 jr; Verenigde Staten
Mw. G. Scholte-Soetevent, (NAM),
12/11, 85 jr; Odoorn
A. Schoordijk, ex SNI, 17/10, 89 jr;
Abbenbroek
Mw. C.M. Schulte-Blaauw, (NAM),
20/11, 90 jr; Weiteveen
A.I. Schut, ex KSLA, 28/10, 82 jr;
Oegstgeest
L.G.H.A. Sellink, ex Billiton, 29/10, 73 jr;
Zevenaar
Mw. C.J.M. Slootjes-Jansen, (SNR),
14/11, 89 jr; Bergschenhoek
A. Smit, ex SNR, 22/10, 75 jr; Zevenbergen
Mw. C. Stada-Jeremiasse, (SNR), 21/10,
88 jr; Oosterhout
Mw. M. Stegenga-van der Lecq, (SNV),
22/10, 89 jr; Den Haag
J. Stierman, ex SNR, 11/11, 88 jr; Rotterdam
W. Stokhuijzen, ex SN, 11/11, 92 jr;
Oosterbeek
W. Stoorvogel, ex SPN, 14/11, 84 jr;
Rijswijk
K. Swart, ex Shell Petroleum, 3/10,
93 jr; Doorn
J. Tiemens, ex NAM, 23/11, 90 jr; Assen
S. Tiezema, ex SNV, 17/10, 92 jr;
Groningen
C.T. Tjadens, ex SIC, 2/11, 68 jr; Akersloot
H.J. Vernhout, ex SNR, 25/10, 94 jr;
Vlaardingen
Mw. C.A.M. Verweij-van Ham, (SNR),
3/10, 100 jr; Goirle
J.A. Vis, ex Shell Tankers, 17/10, 85 jr;
Rotterdam
J.W. Vissers, ex Shell Tankers, 9/10, 82 jr;
Maassluis
Mw. S. van Vliet-Bosma, (SNR), 14/10,
81 jr; Schiedam
Mw. H.S. van Welie-Molendijk, (SNR),
11/11, 86 jr; Rotterdam
Mw. M.T. van der Zalm, ex SIPM, 26/10,
73 jr; Den Haag
Mw. M. Zeeman-Lachowitsky, (SNR),
20/10, 90 jr; Wassenaar
J. de Zwart, ex SNR, 1/11, 75 jr; Rhoon
Mw. W. Kinnigin-van der Welle, 8/11,
79 jr; echtgenote van J.C. Kinnigin (SNC),
Uffelte
Mw. M.S. Kleinjan-van der Stelt, 24/10,
84 jr; echtgenote van P. Kleinjan (SNR), Almere
Mw. F. Kok-van Es, 2/10, 87 jr; echtgenote
van A. Kok (KSLA), Amsterdam
Mw. A. Mulder-Ligt, 16/11, 90 jr; echtgenote van C.A. Mulder (SIPM),
Den Haag
Mw. W.P. Schalk-van Kastel, 9/11, 72 jr;
echtgenote van A.C.M. Schalk (SNC Moerdijk), Prinsenbeek
Mw. W.H. Stoker-Boers, 8/11, 64 jr;
echtgenote van D.A. Stoker (SGSI),
Nieuw-Weerdinge
Mw. F. Tiezema-de Jong, 9/11, 94 jr;
echtgenote van S. Tiezema (SNV), overleden
op 17/10/14, Groningen
Mw. E.M. de Voogd-Lejewaan, 22/11,
77 jr; echtgenote van
C. de Voogd (KSEPL), Voorburg
Mw. J. van der Werff-Giliam, 16/10,
80 jr; echtgenote van O.P. van der Werff
(Curaçao), Doetinchem
Mw. H. Zeegers-Wolve, 4/11, 88 jr;
echtgenote van F. Zeegers (Curaçao), Oudorp
Mw. E. Zijdeveld-van Egmond, 29/10,
85 jr; echtgenote van A.C. Zijdeveld (KSLA),
Weesp
Familieberichten:
Mw. A. Berkhout-Mastenbroek, 14/10,
86 jr; echtgenote van
L. Berkhout (SNC Moerdijk), Oudenbosch
Mw. C.A. Besselink-Schrander, 22/10,
75 jr; echtgenote van
H.C. Besselink (KSLA), Landsmeer
Mw. M.S.H. Dingemanse-Jansen,
14/11, 81 jr; echtgenote van
J. Dingemanse (SNR), Spijkenisse
Mw. J.C. van Gelder-van Dorsten,
18/11, 89 jr; echtgenote van
N.W. van Gelder (Brunei), Bitlhoven
Mw. W.K. Hiddes-Joosten, 16/11, 84 jr;
echtgenote van J.H. Hiddes (KSLA), Purmerend
Mw. T. Hottentot-Bakker, 31/10, 80 jr;
echtgenote van S. Hottentot (KSLA), Oostzaan
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
27
VOEKSKRUISWOORD KW-12
Beste puzzelaars,
de Voeksbalk van KW-11 luidt: SCHUIMBAD
Horizontaal: 1 Deltawerken; 7 Mopperaar; 13 Petroleumtank; 14
Opmerking; 16 Raamhor; 17 Ravioli; 18 Reagens; 19 Nog; 20 Kimspel;
21 Einddiploma; 22 Bestraten; 23 Verlegen; 26 Schlager; 27 Manicuren;
31 Illusionist; 33 Januari; 34 Eli; 36 Oliesel; 39 Broekje; 40 Smidse; 42
Tulpenbol; 43 Diepvrieskast; 44 Matvernis; 45 Neertrekken.
Verticaal: 1 Duperen; 2 Lethargisch; 3 Apothekersassistent; 4
Erepromotie; 5 Kamerspin; 6 Naamval; 7 Make-over; 8 Proviand; 9
Emmer; 10 Aardappelschilmesje; 11 Ruïne; 12 Ingespannen; 22
Bosviooltje; 24 Ernaar; 25 Gorgeldrank; 27 Manoeuvre; 29 Kibbelen; 30
Stropdas; 33 Jukbeen; 35 Inenten; 37 Islam; 38 Libië; 41 List.
Tom toverde de volgende namen uit “de hoge hoed”:
• Meer, van A. - BREDA
• Smit, D.W. - HORN
• Wolthuis, A. - SPANJE
2
3
4
5
6
U dient de letters van dit woord zo in de Voeksbalk te
plaatsen dat hier een echt woord ontstaat.
Stuur dit antwoord onder vermelding van KW-12 naar:
P.J. Visser - Sparrendal 552 - 3142 LR MAASSLUIS
of E-mail: [email protected]
Wilt u eraan denken om uw volledige adres te
vermelden in uw e-mail?
Onder de goede inzendingen worden drie
VVV - cadeaubonnen van € 20,00 verloot.
Ik wens alle lezers van Voeks een goed en vooral
gezond 2015 toe.
Peter
Zij hebben hun prijs inmiddels ontvangen, van harte gefeliciteerd…
1
Na het ontraadselen van dit kruiswoord en het
plaatsen van de gevonden letters in de werkbalk
ontstaat hier een niet bestaand woord.
7
8
13
10
11
12
14
15
16
17
18
20
9
21
22
28
19
23
24
29
25
26
30
32
31
VOEKS NIEUWS
33
38
39
27
40
41
42
48
43
44
34
45
49
46
50
35
36
37
47
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
Horizontaal.1 Noodzakelijke computersoftware; 13 Gerecht; 14 Verbouwd gewas na het hoofdgewas; 15 Rampspoed; 17
Alleenheerser; 18 Zuid-Amerikaanse struisvogel; 19 Vrouw van Jakob; 20 Vulkaan op Sicilië; 23 Echtgenoot; 24 Biersoort; 26 Stuk
gebak; 28 Valies; 30 Katoenen, geglansd satijnweefsel; 31 Europeaan; 32 Griep; 33 Deel van een etmaal; 35 Rond voorwerp; 37
Spil; 38 Vreemde titel; 41 Aartsvader; 45 Weergekeerd; 48 Nederlandse havenstad; 49 Uitgebreid lager onderwijs; 50 Ontploffingsgeluid; 51 Rivier in Spanje; 53 Streek in Portugal; 54 Kunststof; 56 Schadelijke daad; 59 Vaatwerk; 60 Soort inschrijfmethode; 62
Kartel.
Verticaal: 1 Betrekking; 2 Pittige saus; 3 Lansier; 4 Indijken; 5 Bitter vocht; 6 Letterdieverij; 7 Geheimzinnig verkondigen; 8 Oud
beroep; 9 Naam van de echtgenoot; 10 Erkend gezag; 11 Plaats in Noord-Brabant; 12 Meubelstuk; 16 Tuingereedschap; 21 Te
koop (afk.); 22 Gereed; 23 Water in Friesland; 25 Chinese lengtemaat; 27 Naschrift; 29 Koekje met een middenlaagje van crème;
32 Ondernemer, m.n. van toneelvoorstellingen en concerten; 34 Grote ramp; 35 Bergplaats; 36 Trekdier; 38 Verkeerssein; 39
Hetzelfde (afk.); 40 Redactioneel verzorgen; 42 Deel van het jaar; 43 Op de wijze van; 44 Soort syndroom bij alcoholisten; 46 Oude
lengtemaat; 47 Grondtoon; 52 Speelhol; 55 Wijnmaat; 57 Gesloten; 61 Zet.
Werkbalk
Breng de gevonden letters uit het
kruiswoord over naar deze balk
15 22
Voeksbalk KW-12
Plaats de resterende letters in de goede
volgorde in de balk en vindt een
(ouderwets) woord om u te verwarmen
28
VOEKSNIEUWS | NR. 1, JANUARI 2015
6
34 31 25 58 62 50
Twee letters krijgt u cadeau en staan
reeds in Voeksbalk KW-12 op de
juiste plaats.
50
Dit gevonden woord uit de
Voeksbalk kunt u inzenden t/m
58
23 januari 2015

Relaxen in Toscane Marron en Papillon 100 Jaar IJ-research

Downloaden

Wij vervangen SKF lagers door SNR lagers

Downloaden

Batkid saves SF! Algemene Ledenvergadering De

Requiem W.A. Mozart - Sint Agnes Parochie

Nieuwjaarswens

download productinformatieblad

Lees het meest recente nummer

VB uitnod alv 25 okt 2014