Dit stukje gaat over algen. De eerste keer dat

Dit stukje gaat over algen. De eerste keer dat mensen algen zagen is pas een paar
honderd jaar geleden. Dat lijkt lang, maar bedenk maar mensen natuurlijk al wel
100 keer langer bestaan. En algen nog weer heeeeeeeel veeeeeeel langer.
Wil je weten hoe wij mensen ooit algen ontdekten? Dan maken we een klein
uitstapje naar Antonie ….
Antonie
Een ruime 300 jaar geleden kon je schatrijk worden, als je goede lakens kon
maken. Dit waren wollen lakens die werden gebruikt voor mantels en kleren.
In de beste (en dus duurste) lakens zaten de vezels het dichtst op elkaar. Zo dicht
zelfs .. dat je het niet meer kon zien.
Een rijke lakenkoopman, Antonie van Leeuwenhoek, wilde toch kunnen zien hoe
goed zijn lakens waren. Hij begon vergrootglazen te maken.
En zijn vergrootglazen werden steeds beter. Tot hij uiteindelijk de allerbeste en
misschien wel de allereerste echte microscoop van de hele wereld maakte.
Antonie was ook nog verschrikkelijk nieuwsgierig. Wat wil je ook, onder zijn
microscoop lag een wereld die nog niemand ooit had gezien.
1 van de dingen waar hij naar keek waren druppels water uit een meertje. Weet
jij wat hij zag? Want daarover gaat dit verhaal.
Algen
Algen zijn eigenlijk superkleine plantjes. Maar ze hebben geen wortels en ook
geen bloemen. Waarom het dan wel plantjes zijn? Omdat ze doormiddel van
zonlicht zelf voedsel kunnen maken! Of beter gezegd: Omdat ze zonlicht kunnen
gebruiken om te groeien. Net als de planten overal om ons heen.
Om te groeien hebben algen natuurlijk meer nodig dan licht. Maar alles wat ze
nodig hebben kunnen ze vinden in het water waarin ze leven. En dat doen ze
goed want ze leven zo ongeveer in elke druppel water op aarde waar de zon op
schijnt!
Alles wat leeft is opgebouwd uit cellen. Cellen zijn zo’n beetje de lego-stenen van
het leven. Ook jij en ik bestaan uit cellen. Een stuk of ontelbaar veel! Als je dat
weet, begrijp je ook dat de ene cel heel anders kan zijn dan de andere. Een botcel
is geen oogcel zal ik maar zeggen. En ook geen bloedcel. Toch zitten alle cellen
wel ongeveer op dezelfde manier in elkaar.
De meeste algen bestaan maar uit 1 cel. Ze zijn dus maar zo groot als een
ontelbaar-veel-ste deel van een menselijk lichaam. Dat is waanzinnig klein. Zelfs
nog wel wat kleiner dan de vezels van Antonie’s duurste laken.
Cellen in een “gewone” plant zitten aan elkaar vast
Ruud
Ruud is niet schatrijk. Wel heel gelukkig. Dat komt omdat hij 20 jaar behoorlijk
ziek is geweest. Bijna 10 jaar geleden werd hij beter. En sindsdien is hij niet te
stoppen! Hij wil 20 jaar inhalen.
Ruud besloot algenexpert te worden. Dat is hem supersnel gelukt. Uit zijn hoofd
kent hij nu duizenden algen. Superkleine plantjes die je niet zomaar met het
blote oog kan zien. Als je ze toch wilt zien ……... heb je daar een microscoop voor
nodig.
Moderne microscopen zijn nog veel beter dan die van Antonie, 400 jaar geleden.
Die van Ruud kan duizenden keren vergroten!
Ruud heeft iets heel bijzonders voor ons gedaan. Hij heeft tijdens onze
openingsweek 1 van zijn dure microscopen naar onze tipi-tent gebracht. ’s
Werelds enige tipi-algen-laboratorium! En daar heeft hij aan een paar
geluksvogels algen laten zien.
Had hij dan ook die algen meegebracht? Nee hoor, die hebben ze eenvoudig uit
de sloot gevist. Want overal zijn immers algen.
Eerst viel het nog een beetje tegen. Onder een microscoop kan je maar een
heeeeel klein stukje van de druppel zien. Ze moesten eigenlijk zoeken naar de
algen. Maar algen groeien ook als een laagje op grote waterplanten. En toen ze
daar wat van afschraapten zagen zij …
Dat vierkantje is Crucigenia tetrapedia. Crucigenia komt zo’n beetje overal op
aarde voor in sloten, meren en langzaam stromend water. Algen kunnen zich in
2-en delen en zich zo vermeerderen. Als in het voorjaar de dagen langer worden
en het water de juiste opgeloste stoffen bevat, dan kan dat heel snel gaan. Het
water wordt dan groen. Soms krijgen andere waterplanten (met wortels in de
bodem) dan geen kans meer.
Trachelomonas volvocina is de naam van het bolletje. De rest zijn kleine
deeltjes stof en overig dood materiaal wat in water zweeftl. Als je heel goed kijkt
zie je een draadje uit Trachelomonas komen. Dat is een zweephaar (of met een
duur woord “flagel”). Die is om mee te zwemmen. Een zwemmend plantje, bij jou
in de sloot! Best handig als je wat dichter naar het oppervlak wilt om extra licht
te vangen.
Jaaah! Die is mooi!! Alleen is het een dode alg. Eentje die een soort kistje om zich
heen bouwt. Dat kistje is van kiezel (waar ook zand van is gemaakt). En de groep
algen die dat doet heet kiezelwieren. In heel veel bodemmonsters zitten dit
soort skeletjes ook. Soms zijn die wel 100.000 jaar oud! En dan weet je
bijvoorbeeld hoe die plek er vroeger uitzag en of op die plek ooit water is
geweest.
En hier heb je er twee die op elkaar groeien. Of groeit die ene nou op de ander?
Die lange keten, dat is Melosira. Inderdaad, een alg van meer dan 1 cel. Bijna net
zo mooi als loom-bandjes … En die staafjes daaraan vast, dat zijn
fragillariophyceae. Dat zijn wel weer 1-cellige algen.
Nog een paar leuke weetjes over algen?
- Als je alle algen op de hele aarde op een grote hoop zou vegen en daarnaast een
hoop zou maken van alle planten, dan zijn die hopen ongeveer even groot. Maar
als je dat echt zou doen zouden we snel stikken, want we hebben de zuurstof
nodig die algen en planten maken.
- We denken dat er meer dan een half miljoen soorten algen op aarde zijn. We
kennen er pas 35000. Veel algen maken stofjes die we best kunnen gebruiken,
bijvoorbeeld in onze voeding of om “bio-plastics” van te maken. Maar andere
algen zijn giftig. We weten nog heel veel NIET over algen.
- Sommige algen hebben speciale cellen met een dikkere wand. Dat soort cellen
kan tegen uitdrogen. Ze kunnen wel 70 jaar droog staan en dan toch weer
uitgroeien als je ze nat maakt. Echt waar!
Ten slotte
Kan je je nu een beetje voorstellen hoe Antonie zich voelde? En die had geen
Ruud of internet om hem te vertellen wat hij zag! En dat zit allemaal bij jou in de
sloot!
Als je trouwens zelf een microscoop wilt bouwen, dat kan!
http://www.phonearena.com/news/Here-is-how-to-turn-yoursmartphone-into-a-digital-microscope-for-just-10-DIY_id48641
Misschien een leuk project voor de klas? Of met wat hulp voor in de vakantie? Je
kan dan natuurlijk ook naar andere dingen dan algen kijken!
Wat je van dit alles moet onthouden? Dat jij waarschijnlijk niet 20 jaar ziek zult
zijn, maar dat je in al die jaren vooral iets moet doen waar je trots van wordt. Als
je ook nog iets over algen onthoudt is het meegenomen.
De prijsvraag
Ruud heeft het water dat sommigen van jullie met hem hebben onderzocht
meegenomen naar Aquon het grootste waterschaps laboratorium van Nederland
waar hij werkt. Speciaal voor ons heeft hij in dat water 200 keer naar een alg
gezocht. Van die 200 waren en veel dezelfde soort alg. In totaal heeft hij ??
verschillende “soortswaarnemingen” gedaan. Dat is het antwoord voor vraag 5
van de prijsvraag. En dat maken we pas bekend als alle inzendingen binnen zijn!
© 2014 Aquon/Groen doet Goed - Leiden

Download Report